سوره فلق

سبب نزول

۱
(فلق/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ‌بَکْرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: کَانَ سَبَبُ نُزُولِ الْمُعَوِّذَتَیْنِ أَنَّهُ وُعِکَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَنَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) بِهَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ فَعَوَّذَهُ بِهِم.

امام صادق (علیه السلام)- سبب نزول معوّذتان چنین بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بیمار شد، آنگاه جبرئیل این دو سوره را بر ایشان نازل کرد و با آن دو ایشان را تعویذ نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۴
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۳۶۳/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(فلق/ مقدمه)

الباقر (علیه السلام)- عَنِ الْفُضَیْلِ‌بْنِ‌یَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) اشْتَکَی شَکْوَی شَدِیداً وَ وَجِعَ وَجَعاً شَدِیداً فَأَتَاهُ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ (فَقَعَدَ جَبْرَئِیلُ عِنْدَ رَأْسِهِ وَ مِیکَائِیلُ عِنْدَ رِجْلَیْهِ فَعَوَّذَهُ جَبْرَئِیلُ {بِ}قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ وَ عَوَّذَهُ مِیکَائِیلُ بِقُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ.

امام باقر (علیه السلام)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از بیماری شدید و دردی سخت در رنج بود که جبرئیل (علیه السلام) و میکائیل (علیه السلام) آمدند و جبرئیل (علیه السلام) بالای سر حضرت (صلی الله علیه و آله) نشست و میکائیل (علیه السلام) کنار پای ایشان. آنگاه جبرئیل با قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ و میکائیل با قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ ایشان را تعویذ کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۴
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۷۱/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(فلق/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌خَدِیجَهًَْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: جَاءَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ شَاکٍ فَرَقَاهُ بِالْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ وَ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ أَرْقِیکَ وَ اللَّهُ یَشْفِیکَ مِنْ کُلِ دَاءٍ یُؤْذِیکَ خُذْهَا فَلْتَهْنِیک.

امام صادق (علیه السلام)- جبرئیل نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد، حال آنکه ایشان بیمار بود او آن حضرت (صلی الله علیه و آله) را با معوّذتان و قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ افسون کرد و گفت: به‌نام خداوند، تو را افسون می‌کنم و خداوند تو را از هر دردی که تو را آزار می‌دهد، شفا میبخشد؛ پس بگیر که مبارکت باد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۴
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۷۲/ البرهان/ نورالثقلین
۴
(فلق/ مقدمه)

وَ یُرْوَی أَنَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ (أَتَیَا إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَجَلَسَ أَحَدُهُمَا عَنْ یَمِینِهِ وَ الْآخَرُ عَنْ شِمَالِهِ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ لِمِیکَائِیلَ مَا وَجَعُ الرَّجُلِ فَقَالَ مِیکَائِیلُ هُوَ مَطْبُوبٌ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) وَ مَنْ طَبَّهُ قَالَ لَبِیدُ‌بْنُ‌أَعْصَمَ الْیَهُودِیُّ ... .

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جبرئیل و میکائیل نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمدند، حال آنکه ایشان بیمار بود. یکی از آن دو بر سمت راست ایشان و دیگری بر سمت چپ ایشان نشست و آنگاه جبرئیل (علیه السلام) به میکائیل گفت: «چه کسی ایشان را جادو کرده»؟ گفت: «لبیدبن‌اعصم یهودی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۴
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۷۰/ البرهان
۵
(فلق/ مقدمه)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- سَحَرَ لَبِیدُ‌بْنُ‌أَعْصَمَ الْیَهُودِیُّ وَ أُمُّ عَبْدِ‌اللَّهِ الْیَهُودِیَّهًُْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی عُقَدٍ مِنْ قَزٍّ أَحْمَرَ وَ أَخْضَرَ وَ أَصْفَرَ فَعَقَدُوهُ لَهُ فِی إِحْدَی عَشْرَهًَْ عُقْدَهًًْ ثُمَّ جَعَلُوهُ فِی جُفٍّ مِنْ طَلْعٍ قَالَ یَعْنِی قُشُورَ اللَّوْزِ ثُمَّ أَدْخَلُوهُ فِی بِئْرٍ بِوَادٍ بِالْمَدِینَهًِْ فِی مَرَاقِی الْبِئْرِ تَحْتَ رَاعُوفَهًٍْ یَعْنِی حَجَرَ الْمَاتِحِ فَأَقَامَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) ثَلَاثاً لَا یَأْکُلُ وَ لَا یَشْرَبُ وَ لَا یَسْمَعُ وَ لَا یُبْصِرُ وَ لَا یَأْتِی النِّسَاءَ فَنَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) وَ نَزَلَ مَعَهُ الْمُعَوِّذَتَیْنِ فَقَالَ لَهُ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) مَا شَأْنُکَ قَالَ مَا أَدْرِی أَنَا بِالْحَالِ الَّذِی تَرَی قَالَ فَإِنَّ أُمَّ عَبْدِ اللَّهِ وَ لَبِیدَ‌بْنَ‌أَعْصَمَ سَحَرَاکَ فَأَخْبَرَهُ بِالسِّحْرِ وَ حَیْثُ هُوَ ثُمَّ قَرَأَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذَلِکَ فَانْحَلَّتْ عُقْدَهًٌْ ثُمَّ لَمْ یَزَلْ یَقْرَأُ آیَهًًْ وَ یَقْرَأُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ یَنْحَلُّ عُقْدَهًٌْ حَتَّی قَرَأَ عَلَیْهِ إِحْدَی عَشْرَهًَْ آیَهًًْ وَ انْحَلَّتْ إِحْدَی عَشْرَهًَْ عُقْدَهًًْ وَ جَلَسَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ دَخَلَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَأَخْبَرَهُ بِمَا أَخْبَرَهُ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) بِهِ وَ قَالَ انْطَلِقْ فَأْتِنِی بِالسِّحْرِ فَخَرَجَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَجَاءَهُ بِهِ فَأَمَرَ بِهِ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فَنَقَضَ ثُمَّ تَفَلَ عَلَیْهِ وَ أَرْسَلَ إِلَی لَبِیدِ‌بْنِ َعْصَمَ وَ أُمِّ عَبْدِ‌اللَّهِ الْیَهُودِیَّهًِْ فَقَالَ مَا دَعَاکُمْ إِلَی مَا صَنَعْتُمْ ثُمَّ دَعَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی لَبِیدٍ وَ قَالَ لَا أَخْرَجَکَ اللَّهُ مِنَ الدُّنْیَا سَالِماً.

امام علی (علیه السلام)- لبیدبن‌اعصم یهودی و امّ عبداللَّه یهودی برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جادو ساختند در یازده گره و آن را میان پوسته‌ی گل خرما نهادند و در چاهی میان یکی از دره‌های مدینه زیر سنگی سپردند که پلّه چاه بود، و پیغمبر (صلی الله علیه و آله) از خوردن و نوشیدن و شنیدن و دویدن و نزدیکی با زنان واماند. و جبرئیل (علیه السلام) آمد و سوره‌ی معوّذتین را آورد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله) تو را چه شده»؟ فرمود: «نمی‌دانم، حالم این است که می‌بینی». گفت: «ام عبداللّه و لبیدبن‌اعصم تو را جادو کردند»، و آن را به وی گزارش داد و جای آن را وانمود، آنگه جبرئیل خواند: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن را خواند و یک گره باز شد، و پیوسته او خواند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خواند و گره باز شد تا یازده آیه خواند و یازده گره باز شد و پیغمبر برخاست نشست امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و آنچه را جبرئیل گفته بود به وی باز گفت و فرمود: «برو و جادو را بیاور». و آورد و پیغمبر آن را شکست و بر آن تف کرد، و لبید و امّ عبداللّه را خواست و فرمود: «برای چه این کار را کردید و بر لبید نفرین کرد که خدا تو را با تن درست از دنیا بیرون نبرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۴
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۳۶۶/ فرات الکوفی، ص۶۱۹/ دعایم الإسلام، ج۲، ص۱۳۸/ مستدرک الوسایل، ج۳۱، ص۱۰۷/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»/ البرهان؛ «بتفاوت»
۶
(فلق/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْمُعَوِّذَتَیْنِ أَ هُمَا مِنَ الْقُرْآنِ؟ فَقَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) نَعَمْ هُمَا مِنَ الْقُرْآنِ فَقَالَ الرَّجُلُ إِنَّهُمَا لَیْسَتَا مِنَ الْقُرْآنِ فِی قِرَاءَهًِْ ابْنِ مَسْعُودٍ وَ لَا فِی مُصْحَفِهِ فَقَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أَخْطَأَ ابْنُ‌مَسْعُودٍ أَوْ قَالَ کَذَبَ ابْنُ‌مَسْعُودٍ هُمَا مِنَ الْقُرْآنِ قَالَ الرَّجُلُ فَأَقْرَأُ بِهِمَا یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی الْمَکْتُوبَهًِْ؟ قَالَ نَعَمْ. وَ هَلْ تَدْرِی مَا مَعْنَی الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ فِی أَیِّ شَیْءٍ نَزَلَتَا؟ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) سَحَرَهُ لَبِیدُ‌بْنُ‌أَعْصَمَ الْیَهُودِیُّ فَقَالَ أَبُوبَصِیرٍ لِأَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ مَا کَادَ أَوْ عَسَی أَنْ یَبْلُغَ مِنْ سِحْرِهِ قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقُ (علیه السلام) بَلَی کَانَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یَرَی أَنَّهُ بِجَامِعٍ وَ لَیْسَ بِجَامِعٍ وَ کَانَ یُرِیدُ الْبَابَ وَ لَا یُبْصِرُهُ حَتَّی یَلْمَسَهُ بِیَدِهِ وَ السِّحْرُ حَقُّ وَ مَا یُسَلَّطُ السِّحْرُ إِلَّا عَلَی الْعَیْنِ وَ الْفَرْجِ فَأَتَاهُ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَأَخْبَرَهُ بِذَلِکَ فَدَعَا عَلِیّاً (علیه السلام) وَ بَعَثَهُ لِیَسْتَخْرِجَ ذَلِکَ مِنْ بِئْرِ ذَرْوَانَ ...

امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) از معوّذتین پرسیده شد که آیا آن دو جزء قرآن هستند؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «بله از قرآن هستند». پس مرد [سؤال‌کننده] گفت: «در قرائت ابن‌مسعود و نه در نسخه مکتوبش آن دو از قرآن نیستند». امام (علیه السلام) فرمود: «ابن‌مسعود اشتباه کرده یا فرمود: ابن‌مسعود دروغ گفته. آن دو سوره جزء قرآنند». آن مرد گفت: «پس آن‌ها را در نوشته قرآن بخوانم»؟ فرمود: «آری! آیا معنای معوّذتین را می‌دانی و می‌دانی در مورد چه چیزی نازل شدند؟ لبید بن اعصم یهودی رسول خدا را جادو کرد». ابوبصیر به امام صادق (علیه السلام) گفت: «نزدیک بود که سحرش کارگر افتد»! امام (علیه السلام) فرمودند: «آری! پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌دید که آمیزش می‌کند در حالی که واقعا آمیزش نمی‌کرد. و در را می‌خواست امّا آن را نمی‌دید تا اینکه با دستش آن را لمس کند». و سحر واقعیّت دارد. و سحر جز بر چشم و فرج مسلّط نمی‌شود. پس جبرئیل به سوی او آمد و این قضیه را به او خبر داد. پس علی (علیه السلام) را خواست. و او را فرستاد تا آن جادو را از چاه [ذروان] ازوان بیرون بیاورد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۶
طبّ الأیمّهًْ (ص۱۱۴/ البرهان/ نورالثقلین

فضیلت سوره

۱
(فلق/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أُنْزِلَتْ عَلَیَّ آیَاتٌ لَمْ یُنْزَلْ مِثْلُهُنَّ الْمَعُوذَتَانِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- بر من آیاتی نازل شد که همانند آنها نازل نشده است: آن آیات معوّذتان هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۶
البرهان/ نورالثقلین
۲
(فلق/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) کَانَ کَثِیراً مَا یُعَوِّذُ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ (علیها السلام) بِهَاتَیْنِ السُّورَتَیْن.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- انس روایت کرده است: پیغمبر (صلی الله علیه و آله) بسیار حسن و حسین (علیها السلام) را با این دو سوره تعویذ می‌داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۶
بحارالأنوار، ج۶۰، ص۱۴/ نورالثقلین

ثواب قرائت

۱
(فلق/ مقدمه)

الکاظم (علیه السلام)- مَا مِنْ أَحَدٍ فِی حَدِّ الصَّبِیِ یَتَعَهَّدُ فِی کُلِ لَیْلَهًٍْ قِرَاءَهًَْ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ، کُلَّ وَاحِدَهًٍْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَ قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ مِائَهًَْ مَرَّهًٍْ، فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَخَمْسِینَ، إِلَّا صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ کُلَّ لَمَمٍ أَوْ عَرَضٍ مِنْ أَعْرَاضِ الصِّبْیَانِ، وَ الْعُطَاشَ، وَ فَسَادَ الْمَعِدَهًِْ، وَ یَدُورُ الدَّمُ أَبَداً مَا تُعُوهِدَ بِهَذَا حَتَّی یَبْلُغَهُ الشَّیْبَ، فَإِنْ تَعَهَّدَ نَفْسُهُ بِذَلِکَ أَوْ تُعُوهِدَ، کَانَ مَحْفُوظاً إِلَی یَوْمِ یَقْبِضُ اللَّهُ نَفْسَهُ.

امام کاظم (علیه السلام)- هرکه در روزگار جوانی متعهّد شود که هر شب هریک از قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ و قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ را سه مرتبه و قُلْ هُوَ اللهُ أَحَد را صدمرتبه و اگر نتوانست پنجاه مرتبه بخواند، بی‌شک خداوند عزّوجلّ اختلال حواس یا هریک از دیگر ناخوشیهای جوانان و خشکی گلو و بیماری معده را از او دور میگرداند و تا زمانی‌که به این کار پایبند باشد، تندرست روزگار میگذراند تا اینکه پیریاش فرا رسد پس اگر بر این کار، خود متعهّد شده باشد و یا اینکه او را متعهّد کرده باشند، تا روزی که خداوند عزّوجلّ قبض روحش کند، درامان خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۶
نورالثقلین/ البرهان
۲
(فلق/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ مَنْ قَرَأَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِ النَّاسِ فَکَأَنَّمَا قَرَأَ جَمِیعَ الْکُتُبِ الَّتِی أَنْزَلَهَا اللَّهُ عَلَی الْأَنْبِیَاء.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ و قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ را بخواند، گویی تمام کتاب‌هایی را که خداوند بر پیامبران (علیهم السلام) نازل کرده، خوانده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۸
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۷۰/ البرهان/ نورالثقلین
۳
(فلق/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ: یَا عُقْبَهًُْ أَ لَا أُعَلِّمُکَ سُورَتَیْنِ هُمَا أَفْضَلُ الْقُرْآنِ أَوْ مِنْ أَفْضَلِ الْقُرْآنِ قُلْتُ بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ فَعَلَّمَنِی الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قَالَ اقْرَأْهُمَا کُلَّمَا قُمْتَ وَ نِمْتَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای عقبه! آیا میخواهی دو سورهای را به تو بیاموزم که بهترین سورههای قرآن هستند»؟ عرض کردم: «بله، ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»! آنگاه ایشان معوّذتان را به من آموخت و سپس در نماز صبح، این دو سوره را قرائت کرد و فرمود: «به هنگام بیدارشدن و خوابیدن، این دو سوره را بخوان».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۸
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۹۱/ البرهان/ نورالثقلین
۴
(فلق/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْفَلَقِ فِی کُلِّ لَیْلَهًٍْ عِنْدَ مَنَامِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَأَجْرِ مَنْ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ وَ صَامَ وَ هِیَ رُقْیَهًٌْ نَافِعَهًٌْ وَ حِرْزٌ مِنْ کُلِّ عَیْنٍ نَاظِرَهًٍْ بِسُوءٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکه هر شب به هنگام خواب سوره الْفَلَقِ را بخواند، خداوند پاداشی همچون پاداش کسی که حج گزارده و عمره به‌جای آورده و روزه گرفته برایش مینویسد. این سوره تعویذی سودمند و حرزی در برابر هر چشم بدنگر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۸
البرهان
۵
(فلق/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا عِنْدَ نَوْمِهِ کَانَ لَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ وَ هِیَ حِرْزٌ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ هِیَ رُقْیَهًٌْ نَافِعَهًٌْ وَ حِرْزٌ مِنْ کُلِّ عَیْنٍ نَاظِرَهًٍْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکه این سوره را به هنگام خواب بخواند، پاداشی عظیمی برای اوست و آن، حرزی از هر گزند است و آن تعویذی سودمند و حرزی در برابر هر چشم بدنگر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۸
البرهان
۶
(فلق/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَهَا فِی کُلِّ لَیْلَهًٍْ مِنْ لَیَالِی شَهْرِ رَمَضَانَ کَانَتْ فِی نَافِلَهًٍْ أَوْ فَرِیضَهًٍْ، کَانَ کَمَنْ صَامَ فِی مَکَّهًَْ وَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- هرکه این سوره را در هر شبی از شبهای ماه رمضان در نمازی مستحب یا واجب بخواند، همچون کسی باشد که در مکّه روزه گرفته و به اذن خداوند متعال ثواب کسی که حج گزارده و عمره به‌جای آورده برای او می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۸
البرهان
۷
(فلق/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ أَرَادَهُ إِنْسَانٌ بِسُوءٍ فَأَرَادَ أَنْ یَحْجُزَ اللَّهُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ فَلْیَقُلْ حِینَ یَرَاهُ أَعُوذُ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ مِنْ حَوْلِ خَلْقِهِ وَ قُوَّتِهِمْ وَ أَعُوذُ بِرَبِ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ ثُمَّ یَقُولُ مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ کَیْدَ کُلِّ کَائِدٍ وَ مَکْرَ کُلِّ مَاکِرٍ وَ حَسَدَ کُلِّ حَاسِدٍ وَ لَا یَقُولَنَّ هَذِهِ الْکَلِمَاتِ إِلَّا فِی وَجْهِهِ فَإِنَّ اللَّهَ یَکْفِیهِ بِحَوْلِهِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی که انسان دیگری خواست به او زیان برساند و او خواست که خداوند بین او و بین دیگری مانعی قرار دهد، باید هنگامی‌که او را می‌بیند، بگوید: «از توان خلق خدا و قدرتشان به توان خدا و قدرت او پناه می‌برم و أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ». سپس آنچه خدای عزّوجلّ به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) فرموده بگوید: «اگر آن‌ها [از حق] روی بگردانند، [نگران مباش]! بگو: «خداوند مرا کفایت می‌کند؛ هیچ معبودی جز او نیست؛ بر او توکّل کردم؛ و او پروردگار عرش عظیم است»». خداوند حیله‌ی هر حیله‌گری و مکر هر مکرکننده‌ای و حسد هر حسودی را از او دور گرداند و این کلمات را جز در روبروی او نگوید. خداوند به قدرت خود او را کفایت می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۹۸
طب الأیمه، ص۱۲۳/ نورالثقلین

آیه قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ [1]

بگو: پناه مي‌برم به پروردگار سپيده صبح.

۱
(فلق/ ۱)

الصّادق ( عَنْ مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌وَهْبٍ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (فَقَرَأَ رَجُلٌ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ فَقَالَ الرَّجُلُ وَ مَا الْفَلَقُ قَالَ صَدْعٌ فِی النَّارِ فِیهِ سَبْعُونَ أَلْفَ دَارٍ فِی کُلِّ دَارٍ سَبْعُونَ أَلْفَ بَیْتٍ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ أَلْفَ أَسْوَدَ فِی جَوْفِ کُلِّ أَسْوَدَ سَبْعُونَ أَلْفَ جَرَّهًِْ سَمٍّ لَا بُدَّ لِأَهْلِ النَّارِ أَنْ یَمُرُّوا عَلَیْهَا.

امام صادق (علیه السلام)- معاویه‌بن‌وهب گوید: خدمت امام صادق (علیه السلام) بودیم که مردی قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ را خواند و عرض کرد: «فلق چیست»؟ ایشان فرمود: «فلق، شکافی در دوزخ است که هفتاد هزار سرا در آن است و در هر سرا، هفتادهزار خانه است و در هر خانه، هفتاد هزار افعی است و در دل هر افعی، هفتاد هزار خمره‌ی سمّ است و دوزخیان ناگزیرند که بر آن گذر کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۵۰۰
بحارالأنوار، ج۸، ص۲۸۷/ معانی الأخبار، ص۲۲۷/ نورالثقلین؛ «جزء» بدل «جرهًْ»/ البرهان
۲
(فلق/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ سِجِّینَ جُبٌّ فِی جَهَنَّمَ مَفْتُوحٌ، وَ الْفَلَقَ جُبٌّ فِی جَهَنَّمَ مُغَطًّی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سجّین چاه سربازی است در دوزخ و قلق چاهی سربسته است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۵۰۰
نورالثقلین
۳
(فلق/ ۱)

الحسن (علیه السلام)- فَیُحْشَرُ النَّاسُ عِنْدَ صَخْرَهًِْ بَیْتِ الْمَقْدِسِ فَیُحْشَرُ أَهْلُ الْجَنَّهًِْ عَنْ یَمِینِ الصَّخْرَهًِْ وَ یُزْلَفُ الْمِیعَادُ وَ تَصِیرُ جَهَنَّمُ عَنْ یَسَارِ الصَّخْرَهًِْ فِی تُخُومِ الْأَرَضِینَ السَّابِعَهًِْ وَ فِیهَا الْفَلَقُ وَ السِّجِّینُ.

امام حسن (علیه السلام)- و مردم کنار صخره بیت المقدس محشور می‌شوند؛ هرکه مستوجب بهشت باشد وارد بهشت می‌شود و هرکه مستوجب آتش باشد داخل آن می‌شود: گروهی در بهشتند و گروهی در آتش سوزان!. (شوری/۷)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۵۰۰
القمی، ج۲، ص۲۷۲/ نورالثقلین
۴
(فلق/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌سَلَامٍ مَوْلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقُلْتُ أَخْبِرْنِی أَ یُعَذِّبُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ خَلْقاً بِلَا حُجَّهًٍْ فَقَالَ مَعَاذَ اللَّهِ قُلْتُ فَأَوْلَادُ الْمُشْرِکِینَ فِی الْجَنَّهًِْ أَمْ فِی النَّارِ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَوْلَی بِهِمْ إِنَّهُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وَ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْخَلَائِقَ لِفَصْلِ الْقَضَاءِ یَأْتِی بِأَوْلَادِ الْمُشْرِکِینَ فَیَقُولُ لَهُمْ عَبِیدِی وَ إِمَائِی مَنْ رَبُّکُمْ وَ مَا دِینُکُمْ وَ مَا أَعْمَالُکُمْ قَالَ فَیَقُولُونَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْتَ خَلَقْتَنَا وَ لَمْ نَخْلُقْ شَیْئاً وَ أَنْتَ أَمَتَّنَا وَ لَمْ نُمِتْ شَیْئاً وَ لَمْ تَجْعَلْ لَنَا أَلْسِنَهًًْ نَنْطِقُ بِهَا وَ لَا أَسْمَاعاً نَسْمَعُ بِهَا وَ لَا کِتَاباً نَقْرَؤُهُ وَ لَا رَسُولًا فَنَتَّبِعَهُ وَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا قَالَ فَیَقُولُ لَهُمْ عَزَّوَجَلَّ عَبِیدِی وَ إِمَائِی إِنْ أَمَرْتُکُمْ بِأَمْرٍ أَ تفعلوه {تَفْعَلُونَهُ} فَیَقُولُونَ السَّمْعَ وَ الطَّاعَهًَْ لَکَ یَا رَبَّنَا قَالَ فَیَأْمُرُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ نَاراً یُقَالُ لَهَا الْفَلَقُ أَشَدُّ شَیْءٍ فِی جَهَنَّمَ عَذَاباً فَتَخْرُجُ مِنْ مَکَانِهَا سَوْدَاءَ مُظْلِمَهًًْ بِالسَّلَاسِلِ وَ الْأَغْلَالِ فَیَأْمُرُهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ تَنْفُخَ فِی وُجُوهِ الْخَلَائِقِ نَفْخَهًًْ فَتَنْفُخُ فَمِنْ شِدَّهًِْ نَفْخَتِهَا تَنْقَطِعُ السَّمَاءُ وَ تَنْطَمِسُ النُّجُومُ وَ تَجْمُدُ الْبِحَارُ وَ تَزُولُ الْجِبَالُ وَ تُظْلِمُ الْأَبْصَارُ وَ تَضَعُ الْحَوَامِلُ حَمْلَهَا وَ یَشِیبُ الْوِلْدَانُ مِنْ هَوْلِهَا یَوْمَ الْقِیَامَهًْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبدالله‌بن‌سلام گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را سؤال نمودم و عرض کردم: «مرا خبر ده که آیا خدای عزّوجلّ بدون حجّتی آفریده‌ای را عذاب می‌کند»؟ فرمود: «معاذ اللَّه پناه می‌برم به خدا که از او چنین امری سر زند». عرض کردم: «پس فرزندان مشرکان در بهشتند یا در آتش دوزخ»؟ فرمود: «خدای تبارک‌وتعالی به ایشان سزاوارتر است به‌درستی‌که چون روز قیامت شود و خدای عزّوجلّ همه‌ی خلایق را به‌جهت فصل قضاء و حکم حق جمع کند فرزندان مشرکان را می‌آورد و به ایشان می‌فرماید: «که ای بندگان و کنیزان من، پروردگار شما کیست؟ و دین شما چیست و کارهای شما چیست». می‌گویند: «خداوندا! ای پروردگار ما! تو ما را آفریدی و ما چیزی را نیافریدیم و تو ما را می‌راندی و ما چیزی را نمی‌راندیم و برای ما زبان‌ها را قرار ندادی که گویا شود و نه گوش‌ها که بشنود و نه کتابی که ما آن را بخوانیم و نه پیغمبری که ما او را پیروی کنیم و ما را دانشی نیست مگر آنچه به ما تعلیم داده شده». خدای عزّوجلّ به ایشان می‌فرماید: «که ای بندگان و کنیزان من! اگر شما را به امری فرمان دهم آن را انجام می‌دهید. عرض می‌کنند: «ای پروردگار ما! می‌شنویم و تو را اطاعت می‌کنیم». خدای عزّوجلّ آتشی را امر می‌کند که آن را فلق می‌گویند و آن سخت‌تر چیزی است در دوزخ از روی عذاب که عذابش از هر چیزی که در دوزخ است بیشتر باشد پس از جای خود بیرون می‌آید سیاه و تار با زنجیرها و غل‌ها و خدای عزّوجلّ آن را فرمان می‌دهد که در روی‌های خلایق بدمد دمیدنی اندک یا سخت پس از سختی دمیدنش آسمان بریده و پاره شود و ستارگان ناپدید شوند و دریاها فشرده و بسته و کوه‌ها نیست و نابود و دیده‌ها تار گردند و زنان آبستن بار خود را بر زمین گذارند و بچّه را بیندازند و بچّگان از ترس آن پیر شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۵۰۰
التوحید، ص۳۹۱/ نورالثقلین
۵
(فلق/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- إِذَا قَرَأْتَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ فَقُلْ فِی نَفْسِکَ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق.

امام صادق (علیه السلام)- هنگامی که می‌خوانی: قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ. بگو: پناه می‌برم به پروردگار سپیده صبح.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۵۰۰
بحارالأنوار، ج۶۰، ص۲۴۶/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»
بیشتر