الباقر (علیه السلام)- مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَهًَْ حم الزُّخْرُفِ آمَنَهُ اللَّهُ فِی قَبْرِهِ مِنْ هَوَامِّ الْأَرْضِ وَ مِنْ ضَمَّهًِْ الْقَبْرِ حَتَّی یَقِفَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ ثُمَّ جَاءَتْ حَتَّی تَکُونَ هِیَ الَّتِی تُدْخِلُهُ الْجَنَّهًَْ بِأَمْرِ اللَّه تَبَارَکَ وَ تَعَالَی.
امام باقر (علیه السلام)- هرکس به‌طور مداوم سوره‌ی زخرف را بخواند، خداوند تا روز قیامت و ایستادن در برابر پروردگار متعال، او را در قبرش از حشرات زمین و فشار قبر در امان خواهد داشت تا اینکه به فرمان الهی او را وارد بهشت خواهد نمود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الزُّخْرُفِ کَانَ مِمَّنْ یُقَالُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ یَا عِبَادِ لَا خَوْفٌ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ وَ لَا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ ادْخُلُوا الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَاب.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، جزء افرادی خواهد بود که در روز قیامت به آن‌ها گفته می‌شود: «ای بندگان خداوند! بر شما بیمی نیست و اندوهگین نخواهید شد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَتَبَهَا وَ شَرِبَهَا لَمْ یَحْتَجْ مَعَهَا لِدَوَاءٍ الْمَرِیضُ نَفْعُهُ وَ إِذَا رَشَّ بِمَائِهَا عَلَی مَصْرُوعٍ أَفَاقَ مِنْ صَرْعَتِهِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس آن را بنویسد [و در آبی قرار دهد] و آن آب را بنوشد، در صورت ابتلا به بیماری نیازی به دارو نخواهد داشت. چنانچه آن آب بر روی فردی که دچار صرع است، از بیماری صرع نجات پیدا خواهد کرد».
الباقر (علیه السلام)- یَا مَعْشَرَ الشِّیعَهًِْ خَاصِمُوا {بِ} حم وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ فَإِنَّهَا لِوُلَاهًِْ الْأَمْرِ خَاصَّهًًْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).
امام باقر (علیه السلام)- ای شیعیان! به‌وسیله‌ی سوره: حم وَ الْکِتابِ الْمبِینِ، با دشمنان خود استدلال کنید زیرا این سوره اختصاص به فرمانروایان پس از پیغمبر (صلی الله علیه و آله) دارد.
آیه حم [1]
حم
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- حم حَرْفٌ مِنَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- حم حروفی از اسم اعظم پروردگار است.
الصّادق (علیه السلام)- وَ أَمَّا حم فَمَعْنَاهُ الْحَمِیدُ الْمَجِید.
امام صادق (علیه السلام)- حم، حمید (ستوده‌شده و پسندیده) و مجید (شریف و بزرگوار) است.
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ یَعْقُوبَ‌بْنِ‌جَعْفَرِ‌بْنِ‌إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ سَأَلَهُ نَصْرَانِیٌّ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی حم* وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ إِلَی قَوْلِهِ مُنْذِرِینَ مَا تَفْسِیرُهَا فِی الْبَاطِنِ؟ فَقَالَ: أَمَّا حم فَهُوَ مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله).
امام کاظم (علیه السلام)- یعقوب‌بن‌جعفر در حدیثی طولانی نقل کرده است: مرد مسیحی از امام کاظم (علیه السلام) پرسید: «تفسیر این آیه: حم وَ الْکِتابِ الْمبِینِ چیست»؟ فرمود: «حم حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) است».
السّجّاد (علیه السلام)- عَنْ زَیْنِ‌العَابِدِینَ (علیه السلام) فِی دُعَاءِ یَوْمِ الفِطْرِ بَعْدَ ذِکْرِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ بَعْضِ اوْصَافِهِ: فَمَا فِی کِتَابِکَ مِنْ شَاهِدِ قَسَمٍ وَ الْقُرْآنُ مُرْدَفٌ بِهِ إِلَّا وَ هُوَ اسْمُهُ وَ ذَلِکَ شَرَفٌ شَرَّفْتَهُ بِه الی قوله وَ قُلْتَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ فِی عَامَّهًِْ ابْتِدَائِهِ الر کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ وَ الر کِتابٌ أَنْزَلْناهُ وَ الر تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْمُبِینِ وَ الم ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ وَ فِی أَمْثَالِهَا مِنْ سُوَرِ الطَّوَاسِینِ وَ الْحَوَامِیمِ فِی کُلِ ذَلِکَ بَیَّنْتَ فِی الْکِتَابِ مَعَ الْقَسَمِ الَّذِی هُوَ اسْمُ مَنِ اخْتَصَصْتَهُ لِوَحْیِکَ وَ اسْتَوْدَعْتَهُ سِرَّ غَیْبِک.
امام سجاد (علیه السلام)- دعای روز عید فطر: ... بعد از ذکر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و برخی از ویژگی‌هایش، پس هر شاهد قسمی که در کتابت آوردی و قرآن را مرادف آن کردی آن اسم اوست و آن شرافتی است که او را به آن مشرّف گرداندی و در عموم ابتدای سوره های قرآن فرمودی: الر، این کتابی است که آیاتش استحکام یافته. (هود/۱) و الر، [این] کتابی است که بر تو نازل کردیم. (ابراهیم/۱) و الر، آن آیات کتاب آشکار است!. (یوسف/۱) و آن کتاب با عظمتی است که شک در آن راه ندارد. (بقره/۲-۱) و در آیات دیگری از سوره های طواسین و حوامین، در همه این ها با قسمی است که اسم کسی بوده که او را به وحی خود اختصاص دادی، و اسرار غیبی ات را نزدش نهاده ای.
آیه وَ الْكِتابِ الْمُبينِ [2]
سوگند به كتاب مبين [و روشنگر].
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ یَعْقُوبَ‌بْنِ‌جَعْفَرِ‌بْنِ‌إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ سَأَلَهُ نَصْرَانِیٌّ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی حم وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ إِلَی قَوْلِهِ مُنْذِرِینَ مَا تَفْسِیرُهَا فِی الْبَاطِنِ؟ فَقَالَ: أَمَّا حم فَهُوَ مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله)الی قوله وَ أَمَّا الْکِتابُ الْمُبِینُ فَهُوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).
امام کاظم (علیه السلام)- یعقوب‌بن‌جعفر در حدیثی طولانی نقل کرده است: مرد مسیحی از امام کاظم (علیه السلام) پرسید: «تفسیر این آیه: حم وَ الْکِتابِ الْمبِینِ چیست»؟ فرمود: «حم حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) است. و امّا الْکِتابِ الْمبِینِ حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) است».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ یَعْنِی وَ الْقُرْآنِ الْوَاضِحِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- و الکِتَابِ المُبِینِ به‌معنای قرآن واضح است.
آیه إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ [3]
كه ما آن را قرآنى فصيح و گويا قرار داديم، تا شما [آن را به‌خوبى] درك كنيد.
الکاظم (علیه السلام)- وَصِیَّهًُْ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) لِهِشَامِ‌بْنِ‌الْحَکَمِ وَ صِفَتُهُ لِلْعَقْلِ قَالَ (علیه السلام) یَا هِشَامُ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ دَلِیلًا عَلَی مَعْرِفَتِهِ بِأَنَّ لَهُمْ مُدَبِّراً فَقَال حم وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُون.
امام کاظم (علیه السلام)- وصیّت و سفارش امام کاظم (علیه السلام) است برای هشام‌بن‌حکم، و بیان حال و چگونگی عقل: آن حضرت فرمود: «ای هشام! خداوند راهی برای معرفت خود بیان نموده که این جهان را مدبّری است و فرموده است: حم وَ الْکِتابِ المُبِینِ. إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ.
آیه وَ إِنَّهُ في أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكيمٌ [4]
و اين [قرآن] در لوح محفوظ نزد ما والا و استوار است!
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ کَتَبَ کِتَاباً قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ هُوَ عِنْدَهُ فَوْقَ الْعَرْشِ الْخَلْقُ مُنْتَهُونَ إِلَی مَا فِی ذَلِکَ الْکِتَابِ وَ تَصْدِیقُ ذَلِکَ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- به‌راستی خدا پیش از آفرینش آسمان‌ها و زمین کتابی نگاشت و آن کتاب در بالای عرش نزد اوست، و آفرینش به آنچه که در این کتاب است، منتهی می‌شود و گواه آن در قرآن است: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَیْنِ عِلْماً مَبْذُولًا وَ عِلْماً مَکْفُوفاً فَأَمَّا الْمَبْذُولُ فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ شَیْءٍ تَعْلَمُهُ الْمَلَائِکَهًُْ وَ الرُّسُلُ إِلَّا نَحْنُ نَعْلَمُهُ فَأَمَّا الْمَکْفُوفُ فَهُوَ الَّذِی عِنْدَ اللَّهِ فِی أُمِّ الْکِتَابِ.
امام باقر (علیه السلام)- خداوند متعال دو نوع علم دارد علمی که به دیگران داده شده و علمی که محفوظ است امّا نوع اوّل که افاضه شده هرچه را ملائکه و انبیاء و رسل (علیهم السلام) بدانند ما هم می‌دانیم؛ امّا علم محفوظ آن علمی است که در نزد خدا در امّ الکتاب است.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیْءٍ الْقَلَمُ فَأَمَرَهُ أَنْ یَکْتُبَ مَا هُوَ کَائِنٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ الْکِتَابُ عِنْدَهُ ثُمَّ قَرَأَ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- نخستین چیزی که خدا آفرید قلم بود، و به او فرمود تا باید هرچه باشد تا روز قیامت بنویسد، و کتابش نزد خدا است، سپس خواند: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.
الصّادق (علیه السلام)- حَمَّادٌ السِّنْدِیُّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ قَدْ سَأَلَهُ سَائِلٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ قَالَ هُوَ امیرُالْمُؤْمِنین (علیه السلام).
امام صادق (علیه السلام)- حمّاد سندی گوید: فردی از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: و إِنَّهُ فِی أُمِّ الکِتَابِ لدَینَا لعَلی حَکِیمٌ سؤال کرد. امام (علیه السلام) فرمود: «منظور از این آیه امیرالمؤمنین (علیه السلام) است».
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌جَعْفَرٍ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا (علیه السلام) وَ هُوَ یَقُولُ قَالَ أَبِی (علیه السلام) وَ قَدْ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).
امام رضا (علیه السلام)- محمّدبن‌علی‌بن‌جعفر گوید: شنیدم امام رضا (علیه السلام) می‌فرمود: پدرم آیه: فِی أُمِّ الکِتَابِ لدَینَا لعَلی حَکِیمٌ را تلاوت کرد و فرمود: «منظور از آن علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است».
الصادق (علیه السلام)- أَنَّهُ سُئِلَ أَیْنَ ذُکِرَ عَلِیٌ (علیه السلام) فِی أُمِّ الْکِتَابِ؟ فَقَالَ: فِی قَوْلِهِ سُبْحَانَهُ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ هُوَ عَلِی (علیه السلام).
امام علی (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌سنان از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: زمانی‌که در جنگ جمل، زیدبن‌صوحان از دنیا رفت، امیرالمؤمنین (علیه السلام) نزد او آمد و بر بالینش نشست و فرمود: «ای زید! خداوند تو را رحمت کند! تو کسی بودی که بار زحمت‌هایت کمتر بر دوش دیگران بود و بیشتر به دیگران کمک می‌کردی». زید سرش را به‌سوی امیرالمؤمنین (علیه السلام) بلند کرد و گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! خداوند به تو پاداش نیک عنایت کند. به خدا قسم تو را به‌عنوان کسی می‌شناختیم که بسیار خداشناس است و در کتاب خداوند از تو به‌عنوان شخصیّت بزرگ و حکیم یاد شده و خداوند در نظرت بسیار عظیم و بزرگ است».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌سِنَانٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: لَمَّا صُرِعَ زَیْدُ‌بْنُ‌صُوحَانَ یَوْمَ الْجَمَلِ جَاءَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) حَتَّی جَلَسَ عِنْدَ رَأْسِهِ فَقَالَ: یَرْحَمُکَ اللَّهُ یَا زَیْدُ فَقَدْ کُنْتَ خَفِیفَ الْمَئُونَهًِْ عَظِیمَ الْمَعُونَهًِْ. قَالَ: فَرَفَعَ زَیْدٌ رَأْسَهُ إِلَیْهِ ثُمَّ قَالَ: وَ أَنْتَ فَجَزَاکَ اللَّهُ خَیْراً یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) مَا عَلِمْتُکَ إِلَّا بِاللَّهِ عَلِیماً وَ فِی أُمِّ الْکِتَابِ عَلِیّاً حَکِیماً وَ إِنَّ اللَّهَ فِی صَدْرِکَ لَعَظِیم.
امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته گوید: همراه با امیرالمؤمنین (علیه السلام) خارج شدیم تا اینکه نزد صعصعهًْ‌بن‌صوحان (رحمة الله علیه) رسیدیم که در بستر افتاده بود. زمانی‌که امیرالمؤمنین (علیه السلام) را دید احساس سبکی کرد. امام (علیه السلام) خطاب به او فرمود: «به خاطر دیدار ما از تو، بر قومت فخر فروشی نکن». صعصعه گفت: «خیر! ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! بلکه آن را به‌عنوان ذخیره و پاداش می‌دانم». امام (علیه السلام) به او فرمود: «به خدا قسم! من تو را به‌عنوان فردی می‌شناسم که کمتر هزینه‌ای بر دوش دیگران دارد و بیشتر به دیگران یاری می‌رساند». صعصعه گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! به خدا قسم! تو را به‌عنوان فرد خداشناسی می‌شناسم و می‌دانم که خداوند در نظرت بسیار بزرگ و با عظمت است وَ إِنَّکَ فِی کِتَابِ اللهِ لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ وَ إِنَّکَ بِالمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیم و از تو در کتاب خداوند به‌عنوان شخص بزرگ و با حکمت یاد شده و تو نسبت به مؤمنان رئوف و بسیار مهربان هستی.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ أصبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ قَالَ: خَرَجْنَا مَعَ امیرالمؤمنین (علیه السلام) حَتَّی انْتَهَیْنَا إِلَی صَعْصَعَهًَْ‌بْنِ‌صُوحَانَ فَقَالَ لَهُ وَ اللَّهِ مَا کُنْتَ إِلَّا خَفِیفَ الْمَئُونَهًِْ کَثِیرَ الْمَعُونَهًِْ فَقَالَ صَعْصَعَهًُْ وَ أَنْتَ وَ اللَّهِ یَا امیرالمؤمنین (علیه السلام) مَا عَلِمْتُکَ إِلَّا إِنَّکَ بِاللَّهِ لَعَلِیمٌ وَ إِنَّ اللَّهَ فِی عَیْنِکَ لَعَظِیمٌ وَ إِنَّکَ فِی کِتَابِ اللهِ لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ وَ إِنَّکَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیم.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ أصبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ قَالَ: خَرَجْنَا مَعَ امیرالمؤمنین (علیه السلام) حَتَّی انْتَهَیْنَا إِلَی صَعْصَعَهًَْ‌بْنِ‌صُوحَانَ فَقَالَ لَهُ وَ اللَّهِ مَا کُنْتَ إِلَّا خَفِیفَ الْمَئُونَهًِْ کَثِیرَ الْمَعُونَهًِْ فَقَالَ صَعْصَعَهًُْ وَ أَنْتَ وَ اللَّهِ یَا امیرالمؤمنین (علیه السلام) مَا عَلِمْتُکَ إِلَّا إِنَّکَ بِاللَّهِ لَعَلِیمٌ وَ إِنَّ اللَّهَ فِی عَیْنِکَ لَعَظِیمٌ وَ إِنَّکَ فِی کِتَابِ اللهِ لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ وَ إِنَّکَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیم.
الصّادق (علیه السلام)- فی یَوْمِ الغَدِیرِ: رَبَّنَا آمَنَّا وَ اتَّبَعْنَا مَوْلَانَا وَ وَلِیَّنَا وَ هَادِیَنَا وَ دَاعِیَنَا وَ دَاعِیَ الْأَنَامِ وَ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ السَّوِیَّ وَ حُجَّتَکَ وَ سَبِیلَکَ الدَّاعِیَ إِلَیْکَ عَلَی بَصِیرَهًٍْ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ بِوَلَایَتِهِ وَ بِمَا یُلْحِدُونَ بِاتِّخَاذِ الْوَلَائِجِ دُونَهُ فَأَشْهَدُ یَا إِلَهِی أَنَّهُ الْإِمَامُ الْهَادِی الْمُرْشِدُ الرَّشِیدُ عَلِیٌّ (علیه السلام) امیرالمؤمنین (علیه السلام) الَّذِی ذَکَرْتَهُ فِی کِتَابِکَ فَقُلْتَ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.
امام صادق (علیه السلام)- [در روز عیدغدیر این گونه می‌فرمود:] خدایا ایمان آوردیم و پیروی کردیم از مولای ما و ولیّ ما و هادی ما و دعوت کنندهی ما و همه مردم و صراط مستقیم و راست تو و حجّت تو و سبیل تو که دعوت کننده به سوی توست، او و کسانی که از او پیروی کردند با بصیرت هستند؛ و منزّه است خداوند از آنچه به ولایت او شرک می ورزند و با گرفتن دوستانی به جز او الحاد میورزند. خدایا! تو شاهد و گواه باش که امام هدایت‌کننده و ارشاددهنده و ره‌یافته، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است که در کتابت از او یاد کرده و فرموده‌ای: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.