آیه وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلاً إِذا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ [57]
و هنگامى‌كه درباره‌ی فرزند مريم مَثَلى زده شد، ناگهان قوم تو به خاطر آن دادوفرياد راه انداختند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عِیسَی‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّهِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ قَالَ: الصُّدُودُ فِی الْعَرَبِیَّهًِْ الضَّحِک.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عیسی‌بن‌عبدالله هاشمی از پدرانش نقل کرده است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی آیه: و لمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیمَ مَثَلا إِذَا قَومُکَ مِنْهُ یصِدُّونَ فرمود: «صدود در زبان عربی به‌معنای خندیدن است».
الصّادقِ (علیه السلام)- عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) لَمَّا قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یا علی (علیه السلام) لَوْ لَا أَنَّنِی أَخَافُ أَنْ یَقُولَ فِیکَ مَا قَالَتِ النَّصَارَی فِی الْمَسِیحِ (علیه السلام) لَقُلْتُ الْیَوْمَ فِیکَ مَقَالَهًًْ لَا تَمُرُّ بِمَلَإٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ إِلَّا أَخَذُوا التُّرَابَ مِنْ تَحْتِ قَدَمِکَ. الْخَبَرَ قَالَ الْحَارِثُ‌بْنُ‌عَمْرٍو الْفِهْرِیُّ لِقَوْمٍ مِنْ أَصْحَابِهِ مَا وَجَدَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) لِابْنِ عَمِّهِ مَثَلًا إِلَّا عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ (علیه السلام) یُوشِکُ أَنْ یَجْعَلَهُ نَبِیّاً مِنْ بَعْدِهِ وَ اللَّهِ إِنَّ آلِهَتَنَا الَّتِی کُنَّا نَعْبُدُ خَیْرٌ مِنْهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِلَی قَوْلِهِ وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِیم.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) روایت می کند که آن حضرت فرمود [پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود]: ای علی! اگر بیم آن نداشتم که مردم همان چیزهایی را که درباره عیسی مسیح (علیه السلام) گفتند درباره تو بگویند، امروز سخنی درباره تو می گفتم که از هرجا بگذری مسلمانان خاک پای تو را به عنوان تبرّک بردارند. حارث‌بن‌عمرو فهریّ به جمعی از دوستانش گفت: «محمّد مشابهی برای پسر عموی خود جز عیسی‌بن‌مریم نیافت و کم مانده او را پس از خود پیامبر کند، به خدا سوگند إلهه ای که من می پرستیدیم بهتر از اوست». پس خداوند آیه وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا تا اینجا وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِیم را نازل کرد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْأَصْبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ، عَنْ عَلِیٍ (علیه السلام)، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه (صلی الله علیه و آله)إِنَّ فِیکَ مَثَلًا مِنْ عِیسَی (علیه السلام) أَحَبَّهُ قَوْمٌ فَهَلَکُوا فِیهِ، وَ أَبْغَضَهُ قَوْمٌ فَهَلَکُوا فِیهِ، فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ: أَ مَا یَرْضَی مَثَلًا إِلَّا عِیسَی (علیه السلام)! فَنَزَلَت وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ.
امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته گوید: علی (علیه السلام) فرمود: «پیامبر (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: «همانا در تو شباهتی به عیسی (علیه السلام) است. گروهی او را دوست می‌داشتند و در آن [دوست‌داشتن] به هلاکت رسیدند و قومی او را دشمن می‌داشتند و در [دشمنی با] او به هلاکت رسیدند». منافقان گفتند: «آیا جز عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) مَثَلی را برای او می‌پذیرد!؟ ازاین‌رو این آیه نازل شد: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌أَبِی‌لَیْلَی قَالَ: قَالَ لِی عَلِیٌّ (علیه السلام) مَثَلِی فِی هَذِهِ الْأُمَّهًِْ مَثَلُ عِیسَی‌بْنِ‌مَرْیَمَ (علیه السلام) أَحَبَّهُ قَوْمٌ فَغَالُوا فِی حُبِّهِ فَهَلَکُوا وَ أَبْغَضَهُ قَوْمٌ فَهَلَکُوا وَ اقْتَصَدَ فِیهِ قَوْمٌ فَنَجَوْا.
امام علی (علیه السلام)- عبدالرّحمن‌بن‌ابی‌لیلی گوید: امیرالمؤمنین (علیه السلام) به من فرمود: «من در میان این امّت همانند حضرت عیسی (علیه السلام) هستم که گروهی او را دوست می‌داشتند. آنها در این دوست‌داشتن غلوّ و مبالغه کردند و در نتیجه هلاک شدند. عدّه‌ای نیز با او دشمنی کردند و نسبت به او کینه ورزیدند و در این امر زیاده‌روی کردند و در نتیجه هلاک شدند. امّا گروه دیگری در این زمینه، راه میانه‌روی را پیمودند. در نتیجه رستگار شدند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی حَلْقَهًٍْ مِنْ قُرَیْشٍ فَاطَّلَعْتُ عَلَیْهِمْ فَقَالَ: لِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): مَا شَبَهَکَ فِی هَذِهِ الْأُمَّهًِْ إِلَّا عِیسَی‌بْنُ‌مَرْیَمَ فِی أُمَّتِهِ، أَحَبَّهُ قَوْمٌ فَأَفْرَطُوا فِیهِ حَتَّی وَضَعُوهُ حَیْثُ لَمْ یَکُنْ، فَتَضَاحَکُوا وَ تَغَامَزُوا وَ قَالُوا: شَبَّهَ ابْنَ عَمِّهِ بِعِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ. قَالَ: فَنَزَلَت وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام علی (علیه السلام) فرمود: روزی پیامبر (صلی الله علیه و آله) در میان جمعیّتی از قریش نشسته بود، من به حضور آن بزرگوار رسیدم، پیامبر (صلی الله علیه و آله) نگاهی معنادار به من کرد و فرمود: «یا علی (علیه السلام)! مثل تو در میان این امّت مانند عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) است. طایفه‌ای در دوستی با او افراط روا داشتند و عدّه‌ای هم در دشمنی و کینه راه تفریط را پیمودند. جماعتی که در حضور رسول (صلی الله علیه و آله) بودند، خندیدند، گفتند: «بنگرید و ببینید چگونه پسر عمّ خود را با عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) مقایسه میکند»! جبرئیل فرود آمد و آیه: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ را نازل کرد [تا جوابی کوبنده بر استهزا و خنده‌ی نابجای آن جماعت جاهل باشد]».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) إِنَّ فِیکَ مَثَلًا مِنْ عِیسَی (علیه السلام) أَبْغَضَهُ الْیَهُودُ حَتَّی بَهَتُوا أُمَّهُ وَ أَحَبَّهُ النَّصَارَی حَتَّی أَنْزَلُوهُ الْمَنْزِلَ الَّذِی لَیْسَ لَهُ بِأَهْلٍ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) به امام علی (علیه السلام) فرمود: در تو شباهتی به عیسی (علیه السلام) است، یهود او را چنان دشمن داشتند که به مادرش نسبت ناروا دادند و مسیحیان آن‌گونه دوستش داشتند که او را در جایگاه ناشایست قرار دادند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْبَخْتَرِیِّ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: یَهْلِکُ فِیَ رَجُلَانِ مُحِبٌ مُفْرِطٌ وَ مُبْغِضٌ مُفْرِطٌ.
امام علی (علیه السلام)- ابوالبختری از امام علی (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: دو طایفه درباره‌ی من خود را در وادی هلاک انداخته‌اند: یکی دوستدار افراط‌گر که اعتقاد زیاده از حدّ درباره‌ی ما میکنند و دیگری دشمن افراط‌گر که کینه و بغض ما را در دل خود جای می‌دهند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌أَبِی‌الْحَمْسَاءِ قَالَ: إِنَّ النَّبِیَّ لَمَّا وَصَفَ عَلِیّاً (علیه السلام) وَ شَبَّهَهُ بِعِیسَی (علیه السلام) قَالَ تَعَالَی وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبدالله‌بن‌ابی‌حمساء گوید: وقتی که پیامبر (صلی الله علیه و آله)، علی (علیه السلام) را توصیف نمود و او را به حضرت عیسی (علیه السلام) تشبیه کرد، خداوند متعال فرمود: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ یُوسُفَ‌بْنِ‌مُوسَی‌بْنِ‌عِیسَی‌بْنِ‌عَبْدِ اللَّهِ قَالَ أَخْبَرَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ: جِئْتُ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ فِی مَلَإٍ مِنْ قُرَیْشٍ فَنَظَرَ إِلَیْهِ ثُمَّ قَالَ یا علی (علیه السلام) إِنَّمَا مَثَلُکَ فِی هَذِهِ الْأُمَّهًِْ کَمَثَلِ عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) أَحَبَّهُ قَوْمٌ فَأَفْرَطُوا وَ أَبْغَضَهُ قَوْمٌ فَأَفْرَطُوا فَضَحِکَ الْمَلَأُ الَّذِینَ عِنْدَهُ وَ قَالُوا انْظُرُوا کَیْفَ یُشَبِّهُ ابْنَ عَمِّهِ (علیه السلام) بِعِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) قَالَ فَنَزَلَ الْوَحْیُ وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عیسی‌بن‌عبدالله نقل کرده است که امام علی (علیه السلام) فرمود: روزی خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسیدم. آن حضرت درحالی‌که در میان گروهی از قریش نشسته بود به من نگاه کرد سپس فرمود: «ای علی (علیه السلام)! قطعاً تو در این امّت همانند حضرت عیسی (علیه السلام) در میان بنی‌اسرائیل هستی که گروهی او را دوست می‌داشتند و در این کار غلوّ و زیاده‌روی می‌کردند و در نتیجه هلاک شدند. عدّه‌ای نیز با او دشمنی کردند و نسبت به او کینه ورزیدند و در این زمینه مبالغه نمودند. امّا گروه دیگری در این زمینه راه میانه‌روی را پیمودند، در نتیجه رستگار شدند. این سخن بر آنان گران آمد. به همین دلیل خندیدند و با تمسخر گفتند: «محمّد (صلی الله علیه و آله)، علی (علیه السلام) را به پیامبران تشبیه میکند». دراین‌هنگام آیه: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ نازل شد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- المناقب: قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یَدْخُلُ مِنْ هَذَا الْبَابِ رَجُلٌ أَشْبَهُ الْخَلْقِ بِعِیسَی (علیه السلام) فَدَخَلَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَضَحِکُوا مِنْ هَذَا الْقَوْلِ فَنَزَلَ وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ الْآیَاتِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در مناقب آمده است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «از این در، مردی وارد خواهد شد که شبیه‌ترین مردم به عیسی (علیه السلام) است». پس علی (علیه السلام) وارد شد. مردم از این سخن رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به خنده افتادند، سپس این آیات نازل شد لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ قَال: کَانَ جَبْرَئِیلُ جَالِساً عِنْدَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) عَنْ یَمِینِهِ إِذَا أَقْبَلَ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فَضَحِکَ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ یا محمد (صلی الله علیه و آله) هَذَا عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَدْ أَقْبَلَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا جَبْرَئِیلُ وَ أَهْلُ السَّمَاوَاتِ یَعْرِفُونَهُ قَالَ یا محمد (صلی الله علیه و آله) وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ نَبِیّاً (صلی الله علیه و آله) إِنَّ أَهْلَ السَّمَاوَاتِ لَأَشَدُّ مَعْرِفَهًًْ لَهُ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ مَا کَبَّرَ تَکْبِیرَهًًْ فِی غَزْوَهًٍْ إِلَّا کَبَّرْنَا مَعَهُ وَ لَا حَمَلَ حَمْلَهًًْ إِلَّا حَمَلْنَا مَعَهُ وَ لَا ضَرَبَ بِسَیْفٍ إِلَّا ضَرَبْنَا مَعَهُ یا محمد (صلی الله علیه و آله) إِنِ اشْتَقْتَ إِلَی وَجْهِ عِیسَی (علیه السلام) وَ عِبَادَتِهِ وَ زُهْدِ یَحْیَی وَ طَاعَتِهِ وَ مُلْکِ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ سَخَاوَتِهِ فَانْظُرْ إِلَی وَجْهِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا یَعْنِی شَبَهاً لِعَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) شَبَهاً لِعِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ یَعْنِی یَضْحَکُونَ وَ یَعْجَبُونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ، جبرئیل در سمت راست پیامبر (صلی الله علیه و آله) نشسته بود که امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد، پس جبرئیل خندید و گفت: «ای محمّد! این علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است که دارد می آید». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای جبرئیل! مگر ساکنان آسمان او را می شناسند»؟ گفت: «ای محمّد! سوگند به کسی که تو را به حق به نبوّت برانگیخت، اهل آسمان علی (علیه السلام) را بهتر از اهل زمین می شناسند، در غزوه ها هر تکبیری که سر داد، ما نیز با وی تکبیر سردادیم و هر حمله ای که به دشمن برد، با وی حمله بردیم و شمشیری نزد مگر اینکه ما نیز با وی شمشیر زدیم، ای محمّد، هرگاه مشتاق دیدن رخسار عیسی (علیه السلام) و عبادتش و زهد یحیی (علیه السلام) و طاعتش و فرمانروایی سلیمان (علیه السلام) و سخاوتش شدی، به سیمای علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نظر کن»! و خداوند متعال آیه: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلاً را نازل فرمود که به معنای یک شبیه برای علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)است، و علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) شبیهی برای عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) است؛ و إِذَا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّون، یعنی می‌خندند و تعجّب می کنند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ رَبِیعَهًَْ‌بْنِ‌نَاجِذٍ قَالَ سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ عَلِیّاً (علیه السلام) یَقُولُ فِیَ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًْ وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ.
امام علی (علیه السلام)- ربیعهًْ‌بن‌ناجذ گوید: از امیرالمؤمنین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «این آیه: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ در شأن من نازل شده است».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- رَوَی أَحْمَدُ‌بْنُ‌حَنْبَلٍ فِی الْمُبْتَدَإِ وَ أَبُو السَّعَادَاتِ فِی فَضَائِلِ الْعَشَرَهًِْ أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ: یَا عَلِیُّ (علیه السلام) مَثَلُکَ فِی هَذِهِ الْأُمَّهًِْ کَمَثَلِ عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) أَحَبَّهُ قَوْمٌ فَأَفْرَطُوا فِیهِ وَ أَبْغَضَهُ قَوْمٌ فَأَفْرَطُوا فِیهِ قَالَ فَنَزَلَ الْوَحْیُ وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّون.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- احمدبن‌حنبل در کتاب مبتدا آورده است: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «یا علی (علیه السلام) مثل تو در این امّت مانند مثل عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) است که گروهی او را دوست داشتند امّا افراط کردند و گروهی با او دشمن بودند آنها نیز افراط نمودند». آنگاه این آیه نازل شد: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ.
الصّادق (علیه السلام)- أَبُوبَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) لَمَّا قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) یَا عَلِیُّ (علیه السلام) لَوْ لَا أَنَّنِی أَخَافُ أَنْ یَقُولَ فِیکَ مَا قَالَتِ النَّصَارَی فِی الْمَسِیحِ لَقُلْتُ الْیَوْمَ فِیکَ مَقَالَهًًْ لَا تَمُرُّ بِمَلَإٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ إِلَّا أَخَذُوا التُّرَابَ مِنْ تَحْتِ قَدَمِکَ، الْخَبَرَ قَالَ الْحَارِثُ‌بْنُ‌عَمْرٍو الْفِهْرِیُّ لِقَوْمٍ مِنْ أَصْحَابِهِ مَا وَجَدَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) لِابْنِ عَمِّهِ مَثَلًا إِلَّا عِیسَی‌بْنَ‌مَرْیَمَ یُوشِکُ أَنْ یَجْعَلَهُ نَبِیّاً مِنْ بَعْدِهِ وَ اللَّهِ إِنَّ آلِهَتَنَا الَّتِی کُنَّا نَعْبُدُ خَیْرٌ مِنْهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِلَی قَوْلِه وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِیمٌ.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: [پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود]: ای علی، اگر بیم آن نداشتم که مردم همان چیزهایی را که درباره عیسی مسیح (علیه السلام) گفتند درباره تو بگویند، امروز سخنی درباره تو می گفتم که از هرجا بگذری مسلمانان خاک پای تو را به عنوان تبرّک بردارند. حارث‌بن‌عمرو فهریّ به جمعی از دوستانش گفت: «محمّد مشابهی برای پسر عموی خود جز عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) نیافت و کم مانده او را پس از خود پیامبر کند، به خدا سوگند الهه ای که من می پرستیدیم بهتر از اوست». پس خداوندآیه: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ وَ قالُوا أَ آلِهَتُنا خَیْرٌ أَمْ هُوَ ما ضَرَبُوهُ لَکَ إِلّا جَدَلاً بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ إِنْ هُوَ إِلّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَیْهِ وَ جَعَلْناهُ مَثَلاً لِبنی اِسْرائیلَ وَ لَوْ نَشاءُ لَجَعَلْنا مِنْکُمْ مَلائِکَةً فِی الْأَرْضِ یَخْلُفُونَ وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِیمٌ را نازل کرد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَمْرِوبْنِ‌عُمَیْرٍ عَنْ أَبِیهِ قَال بَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلِیّاً إِلَی شِعْبٍ فَأَعْظَمَ فِیهِ الْعَنَاءُ فَلَمَّا أَنْ جَاءَ قَالَ یا علی (علیه السلام) قَدْ بَلَغَنِی نَبَؤُکَ وَ الَّذِی صَنَعْتَ وَ أَنَا عَنْکَ رَاضٍ قَالَ فَبَکَی عَلِیٌّ (علیه السلام) فَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا یُبْکِیکَ یا علی (علیه السلام) أَ فَرَحٌ أَمْ حُزْنٌ قَالَ بَلْ فَرَحٌ وَ مَا لِی لَا أَفْرَحُ یا رسول الله (صلی الله علیه و آله) وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَمَا وَ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ وَ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ عَنْکَ رَاضُونَ أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ لَا أَنْ یَقُولَ فِیکَ طَوَائِفُ مِنْ أُمَّتِی مَا قَالَتِ النَّصَارَی فِی عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) لَقُلْتُ الْیَوْمَ فِیکَ قَوْلًا لَا تَمُرُّ بِمَلَإٍ مِنْهُمْ قَلُّوا أَوْ کَثُرُوا إِلَّا قَامُوا إِلَیْکَ یَأْخُذُونَ التُّرَابَ مِنْ تَحْتِ قَدَمَیْکَ یَلْتَمِسُونَ فِی ذَلِکَ الْبَرَکَهًَْ قَالَ فَقَالَ قُرَیْشٌ مَا رَضِیَ حَتَّی جَعَلَهُ مَثَلًا لِابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ قَالَ یَضِجُّونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عمیر روایت کرده است: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) علی (علیه السلام) را به مکّه فرستاد که در آنجا با خستگی و سختی بسیار مواجه گشت و چون بازگشت به وی فرمود: «ای علی! خبر تو و کارهایی که کردی به من رسید و من از تو راضی هستم». علی (علیه السلام) گریست. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چرا گریستی؟ گریه غم است یا شادی»؟ گفت: «گریه شادی است، چرا نباید شاد باشم درحالی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از من راضی است»؟! فرمود: «خدا و فرشتگان و جبرئیل و میکائیل نیز از تو راضی هستند. به خدا سوگند! اگر بیم آن نداشتنم که گروه‌هایی از امّت من همانی را بگویند که نصاری در حق عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) می گویند، امروز درباره‌ی تو سخنی می گفتم که هرگاه بر جمعی چه بزرگ و چه کوچک از آنان بگذری، خاک زیر پایت را برای تبرّک بر دارند». با شنیدن این سخن، قریش گفتند: «راضی نشد تا اینکه او را به مرتبه عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) رسانید»! پس خداوند آیه: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ، [یعنی] سر و صدا کردند، را نازل فرمود».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَحْمَدَ‌بْنِ‌سُلَیْمَانَ الْفُرْقَانِیِّ قَالَ قَالَ لَنَا ابْنُ الْمُبَارَکِ الصُّورِیُ: «قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِأَبِی‌ذَرٍّ مَا أَقَلَّتِ الْغَبْرَاءُ وَ لَا أَظَلَّتِ الْخَضْرَاءُ عَلَی ذِی لَهْجَهًٍْ أَصْدَقَ مِنْ أَبِی‌ذَرٍّ أَ لَمْ یَکُنِ النَّبِیُّ قَالَ» قَالَ بَلَی قَالَ فَمَا الْقِصَّهًُْ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ فِی ذَلِکَ قَال کَانَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فِی نَفَرٍ مِنْ قُرَیْشٍ إِذْ قَالَ یَطْلُعُ عَلَیْکُمْ مِنْ هَذَا الْفَجِّ رَجُلٌ یُشْبِهُ بِعِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) فَاسْتَشْرَفَتْ قُرَیْشٌ لِلْمَوْضِعِ فَلَمْ یَطْلُعْ أَحَدٌ وَ قَامَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِبَعْضِ حَاجَتِهِ إِذَا طَلَعَ مِنْ ذَلِکَ الْفَجِّ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَلَمَّا رَأَوْهُ قَالُوا الِارْتِدَادُ وَ عِبَادَهًُْ الْأَوْثَانِ أَیْسَرُ عَلَیْنَا مِمَّا یُشَبِّهُ ابْنَ عَمِّهِ (علیه السلام) بِنَبِیٍّ فَقَالَ أَبُوذَرٍّ (رحمة الله علیه) یا رسول الله (صلی الله علیه و آله) إِنَّهُمْ قَالُوا کَذَا وَ کَذَا فَقَالُوا بِأَجْمَعِهِمْ کَذَبَ وَ حَلَفُوا عَلَی ذَلِکَ فَجَحَدَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی أَبِی‌ذَرٍّ (رحمة الله علیه) فَمَا بَرِحَ حَتَّی نَزَلَ عَلَیْهِ الْوَحْیُ وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ قَالَ یَضِجُّونَ وَ قالُوا أَ آلِهَتُنا خَیْرٌ أَمْ هُوَ ما ضَرَبُوهُ لَکَ إِلَّا جَدَلًا بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَیْهِ وَ جَعَلْناهُ مَثَلًا لِبَنِی إِسْرائِیلَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا أَظَلَّتِ الْخَضْرَاءُ وَ لَا أَقَلَّتِ الْغَبْرَاءُ عَلَی ذِی لَهْجَهًٍْ أَصْدَقَ مِنْ أَبِی‌ذَرٍّ (رحمة الله علیه).
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌مبارک صوری نقل کرده است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) درمیان جماعتی از قریش بود که ناگاه فرمود: «در این درّه مردی هست که به عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) شبیه می‌باشد». پس مردم قریش به آن مکان چشم دوختند امّا کسی پیدا نشد. و چون پیامبر (صلی الله علیه و آله) در پی کاری رفت، ناگاه علی (علیه السلام) از آن درّه هویدا گشت وقتی او را دیدند گفتند: «مرتدشدن و بت‌پرستیدن برای ما آسان‌تر از آن است که بپذیریم محمّد پسر عموی خود را به عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) تشبیه کند». پیامبر (صلی الله علیه و آله) که بازگشت، ابوذر (رحمة الله علیه) گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! اینان چنین و چنان گفتند». آن ها یک صدا گفتند: «ابوذر دروغ می گوید و سوگند یاد کردند». ولی پیامبر (صلی الله علیه و آله) صدور این کذب را از ابوذر (رحمة الله علیه) انکار کرد و هنوز آنجا را ترک نکرده بود که آیه: وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ فرمود: یا «یضجّون» وَ قالُوا أَ آلِهَتُنا خَیْرٌ أَمْ هُوَ ما ضَرَبُوهُ لَکَ إِلَّا جَدَلًا بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَیْهِ وَ جَعَلْناهُ مَثَلًا لِبَنِی إِسْرائِیلَ پس رسول خدا فرمود: «زمین و آسمان گوینده ای راستگو تر از ابوذر (رحمة الله علیه) را بر روی خود حمل نکرده و بر وی سایه نیفکنده است».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ جَاءَ قَوْمٌ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالُوا: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ عِیسَی‌بْنَ‌مَرْیَمَ (علیه السلام) کَانَ یُحْیِی الْمَوْتَی فَأَحْیِ لَنَا الْمَوْتَی. فَقَالَ لَهُمْ: مَنْ تُرِیدُونَ؟ فَقَالُوا: فُلَانٌ وَ إِنَّهُ قَرِیبُ عَهْدٍ بِالْمَوْتِ فَدَعَا عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَأَصْغَی إِلَیْهِ بِشَیْءٍ لَا نَعْرِفُهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ انْطَلِقْ مَعَهُمْ إِلَی الْمَیِّتِ فَادْعُهُ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِیهِ فَمَضَی مَعَهُمْ حَتَّی وَقَفَ عَلَی قَبْرِ الرَّجُلِ ثُمَّ نَادَاهُ یَا فُلَانَ‌بْنَ‌فُلَانٍ فَقَامَ الْمَیِّتُ فَسَأَلُوهُ ثُمَّ اضْطَجَعَ فِی لَحْدِهِ فَانْصَرَفُوا وَ هُمْ یَقُولُونَ إِنَّ هَذَا مِنْ أَعَاجِیبِ بَنِی عَبْدِ‌الْمُطَّلِبِ (رحمة الله علیه) أَوْ نَحْوِهَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَ وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ أَیْ یَضِجُّون.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: گروهی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمدند و گفتند: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) مردگان را زنده می‌کرد. تو هم برای ما این کار را بکن». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «می‌خواهید چه کسی برایتان زنده شود»؟ گفتند: «فلان شخص که اخیراً از دنیا رفته است». پیامبر (صلی الله علیه و آله)، حضرت علی (علیه السلام) را فراخواند و با صدای آهسته مطالبی را به او فرمود که ما آن را نشنیدیم. سپس او فرمود: «همراه آنها به‌سوی آن میّت برو و او را با نام خودش و پدرش صدا بزن». حضرت علی (علیه السلام) به همراه آن گروه رفت تا اینکه به قبر آن مرده رسید. امیرالمؤمنین (علیه السلام) او را به نام خودش و پدرش خواند. ناگهان آن مرده، زنده شد! آن گروه از او سؤالاتی پرسیدند. سپس دوباره در قبرش خوابید و از دنیا رفت. آنها درحالی از آنجا رفتند که می‌گفتند: «این نیز یکی دیگر از عجایب بنی‌عبدالمطلّب است» و سخنانی این چنین بر زبان می‌راندند. در نتیجه خداوند آیه‌ی زیر را نازل فرمود: و لمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیمَ مَثَلا إِذَا قَومُکَ مِنْهُ یصِدُّونَ».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- بَیْنَمَا النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فِی نَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِهِ إِذْ قَالَ الْآنَ یَدْخُلُ عَلَیْکُمْ نَظِیرُ عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ (علیه السلام) فِی أُمَّتِی فَدَخَلَ أَبُو بَکْرٍ فَقَالُوا هُوَ هَذَا فَقَالَ لَا فَدَخَلَ عُمَرُ فَقَالُوا هُوَ هَذَا فَقَالَ لَا فَدَخَلَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَقَالُوا هُوَ هَذَا فَقَالَ نَعَمْ فَقَالَ قَوْمٌ لَعِبَادَهًُْ اللَّاتِ وَ الْعُزَّی خَیْرٌ مِنْ هَذَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ وَ قالُوا أَ آلِهَتُنا خَیْرٌ الْآیَهًَْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) درحالی‌که در میان گروهی از یارانش نشسته بود، فرمود: «هم اکنون شخصی بر شما وارد می‌شود که در میان امّتم شبیه حضرت عیسی (علیه السلام) است». ابوبکر وارد شد. اصحاب پرسیدند: «آیا آن شخص ابوبکر است»؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خیر». عمر وارد شد. یاران رسول خدا پرسیدند: «آیا عمر آن شخصی است که در میان امّت تو به حضرت عیسی (علیه السلام) شباهت دارد؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خیر». دراین‌هنگام امیرالمؤمنین (علیه السلام) بر آن جمع وارد شد. آنها پرسیدند: «آیا آن شخص، علی (علیه السلام) است»؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آری». گروهی از آنها گفتند: «قطعاً عبادت‌کردن لات و عزّی آسان‌تر از تحمّل این امر است». دراین‌هنگام خداوند آیه‌ی زیر را بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل کرد: و لمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیمَ مَثَلا إِذَا قَومُکَ مِنْهُ یصِدُّونَ* و قَالوا أَآلهَتُنَا خَیرٌ.