آیه ۴ - سوره زخرف

آیه وَ إِنَّهُ في أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكيمٌ [4]

و اين [قرآن] در لوح محفوظ نزد ما والا و استوار است!

۱
(زخرف/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ کَتَبَ کِتَاباً قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ هُوَ عِنْدَهُ فَوْقَ الْعَرْشِ الْخَلْقُ مُنْتَهُونَ إِلَی مَا فِی ذَلِکَ الْکِتَابِ وَ تَصْدِیقُ ذَلِکَ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- به‌راستی خدا پیش از آفرینش آسمان‌ها و زمین کتابی نگاشت و آن کتاب در بالای عرش نزد اوست، و آفرینش به آنچه که در این کتاب است، منتهی می‌شود و گواه آن در قرآن است: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲
بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۷۱
۲
(زخرف/ ۴)

الباقر (علیه السلام)- إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَیْنِ عِلْماً مَبْذُولًا وَ عِلْماً مَکْفُوفاً فَأَمَّا الْمَبْذُولُ فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ شَیْءٍ تَعْلَمُهُ الْمَلَائِکَهًُْ وَ الرُّسُلُ إِلَّا نَحْنُ نَعْلَمُهُ فَأَمَّا الْمَکْفُوفُ فَهُوَ الَّذِی عِنْدَ اللَّهِ فِی أُمِّ الْکِتَابِ.

امام باقر (علیه السلام)- خداوند متعال دو نوع علم دارد علمی که به دیگران داده شده و علمی که محفوظ است امّا نوع اوّل که افاضه شده هرچه را ملائکه و انبیاء و رسل (علیهم السلام) بدانند ما هم می‌دانیم؛ امّا علم محفوظ آن علمی است که در نزد خدا در امّ الکتاب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲
بحرالعرفان، ج۳، ص۳۲۵
۳
(زخرف/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیْءٍ الْقَلَمُ فَأَمَرَهُ أَنْ یَکْتُبَ مَا هُوَ کَائِنٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ الْکِتَابُ عِنْدَهُ ثُمَّ قَرَأَ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- نخستین چیزی که خدا آفرید قلم بود، و به او فرمود تا باید هرچه باشد تا روز قیامت بنویسد، و کتابش نزد خدا است، سپس خواند: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲
بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۷۱

ولایت

۱
(زخرف/ ۴)

الصّادق (علیه السلام)- حَمَّادٌ السِّنْدِیُّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) وَ قَدْ سَأَلَهُ سَائِلٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ قَالَ هُوَ امیرُالْمُؤْمِنین (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام)- حمّاد سندی گوید: فردی از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: و إِنَّهُ فِی أُمِّ الکِتَابِ لدَینَا لعَلی حَکِیمٌ سؤال کرد. امام (علیه السلام) فرمود: «منظور از این آیه امیرالمؤمنین (علیه السلام) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۱۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۳۷/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۷۲/ القمی، ج۲، ص۲۸۰/ القمی، ج۱، ص۲۸/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۱/ معانی الأخبار، ص۳۲/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(زخرف/ ۴)

الکاظم (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌جَعْفَرٍ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا (علیه السلام) وَ هُوَ یَقُولُ قَالَ أَبِی (علیه السلام) وَ قَدْ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

امام رضا (علیه السلام)- محمّدبن‌علی‌بن‌جعفر گوید: شنیدم امام رضا (علیه السلام) می‌فرمود: پدرم آیه: فِی أُمِّ الکِتَابِ لدَینَا لعَلی حَکِیمٌ را تلاوت کرد و فرمود: «منظور از آن علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۱۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۳۷/ البرهان
۱ -۳
(زخرف/ ۴)

الصادق (علیه السلام)- أَنَّهُ سُئِلَ أَیْنَ ذُکِرَ عَلِیٌ (علیه السلام) فِی أُمِّ الْکِتَابِ؟ فَقَالَ: فِی قَوْلِهِ سُبْحَانَهُ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ هُوَ عَلِی (علیه السلام).

امام علی (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌سنان از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: زمانی‌که در جنگ جمل، زیدبن‌صوحان از دنیا رفت، امیرالمؤمنین (علیه السلام) نزد او آمد و بر بالینش نشست و فرمود: «ای زید! خداوند تو را رحمت کند! تو کسی بودی که بار زحمت‌هایت کمتر بر دوش دیگران بود و بیشتر به دیگران کمک می‌کردی». زید سرش را به‌سوی امیرالمؤمنین (علیه السلام) بلند کرد و گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! خداوند به تو پاداش نیک عنایت کند. به خدا قسم تو را به‌عنوان کسی می‌شناختیم که بسیار خداشناس است و در کتاب خداوند از تو به‌عنوان شخصیّت بزرگ و حکیم یاد شده و خداوند در نظرت بسیار عظیم و بزرگ است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۱۱/ البرهان
۱ -۴
(زخرف/ ۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌سِنَانٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: لَمَّا صُرِعَ زَیْدُ‌بْنُ‌صُوحَانَ یَوْمَ الْجَمَلِ جَاءَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) حَتَّی جَلَسَ عِنْدَ رَأْسِهِ فَقَالَ: یَرْحَمُکَ اللَّهُ یَا زَیْدُ فَقَدْ کُنْتَ خَفِیفَ الْمَئُونَهًِْ عَظِیمَ الْمَعُونَهًِْ. قَالَ: فَرَفَعَ زَیْدٌ رَأْسَهُ إِلَیْهِ ثُمَّ قَالَ: وَ أَنْتَ فَجَزَاکَ اللَّهُ خَیْراً یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) مَا عَلِمْتُکَ إِلَّا بِاللَّهِ عَلِیماً وَ فِی أُمِّ الْکِتَابِ عَلِیّاً حَکِیماً وَ إِنَّ اللَّهَ فِی صَدْرِکَ لَعَظِیم.

امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته گوید: همراه با امیرالمؤمنین (علیه السلام) خارج شدیم تا اینکه نزد صعصعهًْ‌بن‌صوحان (رحمة الله علیه) رسیدیم که در بستر افتاده بود. زمانی‌که امیرالمؤمنین (علیه السلام) را دید احساس سبکی کرد. امام (علیه السلام) خطاب به او فرمود: «به خاطر دیدار ما از تو، بر قومت فخر فروشی نکن». صعصعه گفت: «خیر! ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! بلکه آن را به‌عنوان ذخیره و پاداش می‌دانم». امام (علیه السلام) به او فرمود: «به خدا قسم! من تو را به‌عنوان فردی می‌شناسم که کمتر هزینه‌ای بر دوش دیگران دارد و بیشتر به دیگران یاری می‌رساند». صعصعه گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! به خدا قسم! تو را به‌عنوان فرد خداشناسی می‌شناسم و می‌دانم که خداوند در نظرت بسیار بزرگ و با عظمت است وَ إِنَّکَ فِی کِتَابِ اللهِ لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ وَ إِنَّکَ بِالمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیم و از تو در کتاب خداوند به‌عنوان شخص بزرگ و با حکمت یاد شده و تو نسبت به مؤمنان رئوف و بسیار مهربان هستی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۲
الإختصاص، ص۷۹/ البرهان
۱ -۵
(زخرف/ ۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ أصبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ قَالَ: خَرَجْنَا مَعَ امیرالمؤمنین (علیه السلام) حَتَّی انْتَهَیْنَا إِلَی صَعْصَعَهًَْ‌بْنِ‌صُوحَانَ فَقَالَ لَهُ وَ اللَّهِ مَا کُنْتَ إِلَّا خَفِیفَ الْمَئُونَهًِْ کَثِیرَ الْمَعُونَهًِْ فَقَالَ صَعْصَعَهًُْ وَ أَنْتَ وَ اللَّهِ یَا امیرالمؤمنین (علیه السلام) مَا عَلِمْتُکَ إِلَّا إِنَّکَ بِاللَّهِ لَعَلِیمٌ وَ إِنَّ اللَّهَ فِی عَیْنِکَ لَعَظِیمٌ وَ إِنَّکَ فِی کِتَابِ اللهِ لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ وَ إِنَّکَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیم.

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ أصبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ قَالَ: خَرَجْنَا مَعَ امیرالمؤمنین (علیه السلام) حَتَّی انْتَهَیْنَا إِلَی صَعْصَعَهًَْ‌بْنِ‌صُوحَانَ فَقَالَ لَهُ وَ اللَّهِ مَا کُنْتَ إِلَّا خَفِیفَ الْمَئُونَهًِْ کَثِیرَ الْمَعُونَهًِْ فَقَالَ صَعْصَعَهًُْ وَ أَنْتَ وَ اللَّهِ یَا امیرالمؤمنین (علیه السلام) مَا عَلِمْتُکَ إِلَّا إِنَّکَ بِاللَّهِ لَعَلِیمٌ وَ إِنَّ اللَّهَ فِی عَیْنِکَ لَعَظِیمٌ وَ إِنَّکَ فِی کِتَابِ اللهِ لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ وَ إِنَّکَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۱۱/ البرهان

دعا

۱
(زخرف/ ۴)

الصّادق (علیه السلام)- فی یَوْمِ الغَدِیرِ: رَبَّنَا آمَنَّا وَ اتَّبَعْنَا مَوْلَانَا وَ وَلِیَّنَا وَ هَادِیَنَا وَ دَاعِیَنَا وَ دَاعِیَ الْأَنَامِ وَ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ السَّوِیَّ وَ حُجَّتَکَ وَ سَبِیلَکَ الدَّاعِیَ إِلَیْکَ عَلَی بَصِیرَهًٍْ هُوَ وَ مَنِ اتَّبَعَهُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ بِوَلَایَتِهِ وَ بِمَا یُلْحِدُونَ بِاتِّخَاذِ الْوَلَائِجِ دُونَهُ فَأَشْهَدُ یَا إِلَهِی أَنَّهُ الْإِمَامُ الْهَادِی الْمُرْشِدُ الرَّشِیدُ عَلِیٌّ (علیه السلام) امیرالمؤمنین (علیه السلام) الَّذِی ذَکَرْتَهُ فِی کِتَابِکَ فَقُلْتَ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.

امام صادق (علیه السلام)- [در روز عیدغدیر این گونه می‌فرمود:] خدایا ایمان آوردیم و پیروی کردیم از مولای ما و ولیّ ما و هادی ما و دعوتکننده‌ی ما و همه مردم و صراط مستقیم و راست تو و حجّت تو و سبیل تو که دعوتکننده به سوی توست، او و کسانی که از او پیروی کردند با بصیرت هستند؛ و منزّه است خداوند از آنچه به ولایت او شرک میورزند و با گرفتن دوستانی به جز او الحاد می‌ورزند. خدایا! تو شاهد و گواه باش که امام هدایت‌کننده و ارشاددهنده و ره‌یافته، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است که در کتابت از او یاد کرده و فرموده‌ای: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴
تهذیب الأحکام، ج۳، ص۱۴۵/ بحارالأنوار، ج۹۵، ص۳۰۴/ إقبال الأعمال، ص۴۷۷/ نورالثقلین
۲
(زخرف/ ۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- سَلَامُ اللَّهِ وَ سَلَامُ مَلَائِکَتِهِ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِهِ الْمُرْسَلِینَ (علیهم السلام) وَ عِبَادِهِ الصَّالِحِینَ وَ جَمِیعِ الشُّهَدَاءِ وَ الصِّدِّیقِینَ عَلَیْکَ یَا امیرالمؤمنین (علیه السلام) السَّلَامُ عَلَی مَنْ أَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ السَّلَامُ عَلَی صِرَاطِ اللَّهِ الْمُسْتَقِیمِ السَّلَامُ عَلَی الْمَنْعُوتِ فِی التَّوْرَاهًِْ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ وَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُه.

امام علی (علیه السلام)- سلام خداوند و سلام فرشتگان مقرّبش و پیامبران فرستاده شدهاش و بندگان نیکوکارش و تمامی شهیدان و راستگویان، بر تو ای امیر مؤمنان، ... سلام برکسی که خداوند درمورد او نازل فرمود: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ سلام بر راه راست خداوند، سلام و رحمت و برکات الهی بر تعریف شده از او در تورات و انجیل و قرآن کریم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴
بحارالأنوار، ج۹۷، ص۳۰۱
۳
(زخرف/ ۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- السَّلَامُ عَلَی صَاحِبِ الدَّلَالَاتِ وَ الْآیَاتِ الْبَاهِرَاتِ وَ الْمُعْجِزَاتِ الْقَاهِرَاتِ وَ الْمُنْجِی مِنَ الْهَلَکَاتِ الَّذِی ذَکَرَهُ اللَّهُ فِی مُحْکَمِ الْآیَاتِ فَقَالَ تَعَالَی وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ السَّلَامُ عَلَی اسْمِ اللَّهِ الرَّضِیِّ وَ وَجْهِهِ الْمُضِیءِ وَ جَنْبِهِ الْعَلِیِّ وَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُه.

امام علی (علیه السلام)- سلام بر صاحب دلالتها و آیات شگفتانگیز، معجزههای چیره و نجات‌بخش از هلاکتها، کسی که خداوند در آیات محکم از او نام برده است، خداوند متعال میفرماید: وَ إِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ سلام و رحمت و برکات الهی بر نام پسندیده خداوند، و چهره نورانیش، و جَنب (جانب و پهلو) والای او سلام و رحمت و برکات الهی بر [آن‌ها باد].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴
بحارالأنوار، ج۹۷، ص۳۰۵
بیشتر