سوره محمد

ثواب قرائت

۱
(محمد/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الَّذِینَ کَفَرُوا لَمْ یُذْنِبْ أَبَداً وَ لَمْ یَدْخُلْهُ شَکٌّ فِی دِینِهِ أَبَداً وَ لَمْ یَبْتَلِهِ اللَّهُ بِفَقْرٍ أَبَداً وَ لَا خَوْفٍ مِنْ سُلْطَانٍ أَبَداً وَ لَمْ یَزَلْ مَحْفُوظاً مِنَ الشَّکِّ وَ الْکُفْرِ أَبَداً حَتَّی یَمُوتَ فَإِذَا مَاتَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ فِی قَبْرِهِ أَلْفَ مَلَکٍ یُصَلُّونَ فِی قَبْرِهِ وَ یَکُونُ ثَوَابُ صَلَاتِهِمْ لَهُ وَ یُشَیِّعُونَهُ حَتَّی یُوقِفُوهُ مَوْقِفَ الْآمِنِینَ عِنْدَاللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ یَکُونُ فِی أَمَانِ اللَّهِ وَ أَمَانِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله).

امام صادق (علیه السلام)- هرکس این سوره را بخواند هرگز در دینش دچار تردید نخواهد شد و خداوند او را به فقر و ترس از حاکمان مبتلا نخواهد کرد و همواره تا زمان وفات از گزند شک و کفر در امان خواهد بود. زمانی‌که از دنیا رفت، خداوند هزار فرشته را مأمور خواهد کرد تا در قبرش نماز بخوانند و ثواب نماز آن‌ها برای آن فرد خواهد بود. آن‌ها او را تا زمانی‌که به جایگاه امنی نزد پروردگار می‌رسد، همراهی خواهند کرد. آن شخص همواره در پناه امنیّت خداوند و پیامبرش خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۶
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۳۰۳/ نورالثقلین و البرهان؛ «الامن» بدل «الآمنین» و «یرتب» بدل «یذنب»
۲
(محمد/ مقدمه)

الکاظم (علیه السلام)- مَنْ أَرَادَ فَضْلَنَا عَلَی عَدُوِّنَا فَلْیَقْرَأْ هَذِهِ السُّورَهًَْ الَّتِی یَذْکُرُ فِیهَا الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللهِ فِینَا آیَهًٌْ وَ فِیهِمْ آیَهًٌْ ...

امام کاظم (علیه السلام)- هرکس خواست فضل ما را بر دشمنانمان بداند، این سوره را بخواند که در آن این آیه است: الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللهِ؛ یک آیه درباره ما و یک آیه درباره آن‌ها است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۶
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۸۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۶۷/ البرهان
۳
(محمد/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ أَرَادَ أَنْ یَعْرِفَ حَالَنَا وَ حَالَ أَعْدَائِنَا فَلْیَقْرَأْ سُورَهًَْ مُحَمَّدٍ فَإِنَّهُ یَرَاهَا آیَهًًْ فِینَا وَ آیَهًًْ فِیهِمْ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس خواست حال ما و حال دشمنان ما را بشناسد پس سوره‌ی محمّد را بخواند. آن را اینگونه می‌یابد که یک آیه درباره ما و یک آیه درباره آن‌ها است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۶
نورالثقلین
۴
(محمد/ مقدمه)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- سُورَهًُْ مُحَمَّدٍ آیَهًٌْ فِینَا، وَ آیَهًٌْ فِی بَنِی‌أُمَیَّهًْ.

امام علی (علیه السلام)- در سوره‌ی محمّد یک آیه درباره‌ی ما است و یک آیه درباره‌ی بنی‌امیّه.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۶
البرهان/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۲۴۱/ البرهان
۵
(محمد/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ مُحَمَّدٍ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ أَنْ یَسْقِیَهُ مِنْ أَنْهَارِ الْجَنَّهًْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی محمّد (صلی الله علیه و آله) را بخواند، خداوند، دادن نوشیدنی از جویبارهای بهشت به چنین بنده‌ای را بر خودش واجب گردانده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۶
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۴۸/ نورالثقلین
۶
(محمد/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ لَمْ یُوَلِّ وَجْهَهُ جَهَهًًْ إِلَّا رَأَی فِیهِ وَجْهَ رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ تَعَالَی أَنْ یَسْقِیَهُ مِنْ أَنْهَارِ الْجَنَّهًِْ وَ مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ أَمِنَ فِی نَوْمِهِ وَ یَقْظَتِهِ مِنْ کُلِّ مَحْذُورٍ بِبَرَکَتِهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، هرگاه در قیامت از قبر برخاست، به هر طرف رو کند، چهره‌ی مبارک رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را خواهد دید و خداوند، دادن نوشیدنی از جویبارهای بهشت به چنین بنده‌ای را بر خودش واجب گردانده است. هرکس آن را بنویسد و بر خودش آویزان کند، به برکت این سوره در خواب و بیداری از هر گزندی در امان خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۶
البرهان
۷
(محمد/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ أَمِنَ فِی نَوْمِهِ وَ یَقْظَتِهِ مِنْ کُلِّ مَحْذُورٍ وَ کَانَ مَحْرُوساً مِنْ کُلِّ بَلَاءٍ وَ دَاءٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بنویسد و بر خودش آویزان کند در خواب و بیداری از هر گزندی در امان خواهد بود و خداوند او را از همه‌ی بلایا و بیماری‌ها حفظ خواهد کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۸
البرهان
۸
(محمد/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ دُفِعَ عَنْهُ الْجَانُّ وَ أَمِنَ فِی نَوْمِهِ وَ یَقْظَتِهِ؛ وَ إِذَا جَعَلَهَا إِنْسَانٌ عَلَی رَأْسِهِ کُفِیَ شَرَّ کُلِّ طَارِقٍ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس این سوره را بنویسد و بر خود آویزان کند، جنّیان از او دور خواهند شد و در خواب و بیداری در امان خواهد بود. اگر فردی آن را زیر سرش بگذارد، به اراده‌ی خداوند از همه‌ی بلایای غیرمترقّبه محفوظ خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۸
البرهان

آیه الَّذينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبيلِ اللهِ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ [1]

كسانى كه كافر شدند و [مردم را] از راه خدا باز داشتند، [خداوند] اعمالشان را نابود مى‌‌كند.

۱
(محمد/ ۱)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- نَزَلَتْ فِی أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الَّذِینَ ارْتَدُّوا بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ غَصَبُوا أَهْلَ بَیْتِهِ (علیهم السلام) حَقَّهُمْ وَ صَدُّوا عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَلَایَهًَْ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ .. أَیْ أَبْطَلَ مَا کَانَ تَقَدَّمَ مِنْهُمْ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الْجِهَادِ وَ النُّصْرَهًِْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- این آیه درباره‌ی اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شده است که پس از وفات آن حضرت از اسلام برگشتند و مرتد شدند. حقّ اهل بیت (علیهم السلام) را غصب و در مقابل امیرالمؤمنین (علیه السلام) ایستادند و ولایت او را نپذیرفتند. أَضَل أَعْمَالهُمْ یعنی خداوند، اعمالشان از قبیل جهاد و کمک به اسلام را که قبل از آن، در زمان حیات پیامبر (صلی الله علیه و آله) انجام داده بودند باطل کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۸
بحارالأنوار، ج۳۰، ص۱۵۸/ القمی، ج۲، ص۳۰۰/ البرهان / بحارالأنوار، ج۶۴، ص۴۹/ نورالثقلین
۲
(محمد/ ۱)

الحسین (علیه السلام)- عَن عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنُ‌حَزْنٍ قَالَ سَمِعْتُ الْحُسَیْنَ‌بْنَ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) بِمَکَّهًَْ {وَ} ذَکَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللهِ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ* وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ {ثُمَ} قَالَ: نَزَلَتْ فِینَا وَ فِی بَنِی‌أُمَیَّهًْ.

امام حسین (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌حزن گوید: در مکّه از حسین‌بن‌علی (علیه السلام) شنیدم [که این آیه]: الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللهِ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ* وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ؛ را تلاوت نمود و فرمود: «این آیه‌ی شریفه در شأن ما اهل بیت و [بر بی‌دینی و مخالفت و سدّ راه] بنی‌امیّه نازل شده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۸
شواهدالتنزیل، ج۲، ص۲۴۱
۳
(محمد/ ۱)

الصّادقین (علیها السلام)- فِی قَوْلِهِ إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا یَعْنِی بَنِی‌أُمَیَّهًَْ وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللهِ عَنْ وَلَایَهًِْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِب (علیه السلام).

امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام)- منظور از الذِینَ کَفَرُوا بنی‌امیّه و منظور از سَبِیل اللهِ ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۸
بحارالأنوار، ج۳۵، ص۳۶۴/ البرهان

آیه وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بالَهُمْ [2]

و كسانى كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند و به آنچه بر محمّد نازل شده و آن حقّى است از سوى پروردگارشان نيز ايمان آوردند، خداوند گناهانشان را مى‌بخشد و كارشان را اصلاح مى‌كند.

سبب نزول

۱
(محمد/ ۲)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ نَزَلَتْ فِی أَبِی‌ذَرٍّ (رحمة الله علیه) وَ سَلْمَانَ (رحمة الله علیه) وَ مِقْدَادٍ وَ عَمَّارٍ لَمْ یَنْقُضُوا الْعَهْدَ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلی مُحَمَّدٍ أَیْ ثَبَتُوا عَلَی الْوَلَایَهًِْ الَّتِی أَنْزَلَهَا اللَّهُ وَ هُوَ الْحَقُّ یَعْنِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) مِنْ رَبِّهِمْ کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بالَهُمْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- و الذِینَ آمَنُوا و عَمِلوا الصَّالحَاتِ درباره‌ی سلمان، ابوذر، عمّار و مقداد نازل شده است که عهد و پیمانشان را نقض نکردند. و آمَنُوا بِمَا نُزِّل عَلی مُحَمَّدٍ یعنی بر ولایتی که خداوند آن را بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل کرد، ثابت قدم ماندند. و هُو الحَقُّ که منظور از آن امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. مِن رَّبِّهِمْ کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ و أَصْلحَ بَالهُمْ یعنی وضعیّت آن‌ها را اصلاح کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۰۸
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۳۴۹/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۸۷/ القمی، ج۲، ص۳۰۱/ نورالثقلین/ البرهان

محمّد

۱
(محمد/ ۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ فِیمَا سَأَلَهُ فَقَالَ لَهُ لِأَیِّ شَیْءٍ سُمِّیتَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ أَحْمَدَ وَ أَبَا الْقَاسِمِ وَ بَشِیراً وَ نَذِیراً وَ دَاعِیاً؟ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله): أَمَّا مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) فَإِنِّی مَحْمُودٌ فِی الْأَرْضِ وَ أَمَّا أَحْمَدُ (صلی الله علیه و آله) فَإِنِّی مَحْمُودٌ فِی السَّمَاء.

امام علی (علیه السلام)- چند تن از یهود خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمدند و گفتند: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله) برای چه تو را محمّد و احمد و اباالقاسم و بشیر و نذیر و داعی نامیدند»؟ پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «محمّد برای آنکه در زمین ستوده باشم و احمد برای آنکه در آسمان ستوده باشم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۱۰
بحارالأنوار، ج۱۶، ص۹۴/ نورالثقلین

تعویذ

۱
(محمد/ ۲)

الصّادقین (علیها السلام)- عوذهًْ الحمی، یُؤْخَذُ مِنْ تُرْبَهًِْ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ تُدَافُ بِالْمَاءِ وَ تُکْتَبُ فِی جَامِ زُجَاجٍ بِقَلَمِ حَدِیدٍ وَ تُسْقَی مَنْ بِهِ أَلَمٌ حَادِثٌ ... یُکْتَبُ عَلَی الْقِرطَاسِ وَ یُعْلَقُ عَلَیْهِ ... وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بالَهُمْ.

امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام)- تربت حسین (علیه السلام) را بگیر و به آب بیامیز و به‌وسیله‌ی آن با قلم آهنی بر کاسه‌ی بلوری بنویس ... بر کاغذ نوشته و به گردن آویخته شود ... به آنچه بر محمّد نازل شده و همه حقّ است و از سوی پروردگارشان نیز ایمان آوردند، خداوند گناهانشان را می‌بخشد و کارشان را اصلاح می‌کند!..

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۱۰
بحارالأنوار، ج۹۲، ص۲۴/ مکارم الأخلاق، ص۳۷۱؛ «حادث» محذوف

آیه ذلِكَ بِأَنَّ الَّذينَ كَفَرُوا اتَّبَعُوا الْباطِلَ وَ أَنَّ الَّذينَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الْحَقَّ مِنْ رَبِّهِمْ كَذلِكَ يَضْرِبُ اللهُ لِلنَّاسِ أَمْثالَهُمْ [3]

اين به خاطر آن است كه كافران از باطل پيروي كردند، و مؤمنان از حقّي كه از سوي پروردگارشان بود تبعيّت نمودند؛ اين‌گونه خداوند براي مردم مثل‌هاي [زندگي] آنان را بيان مي‌كند.

۱
(محمد/ ۳)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ذلِکَ بِأَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا اتَّبَعُوا الْباطِلَ قَالَ وَ هُمُ الَّذِینَ اتَّبَعُوا أَعْدَاءَ رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ذَلکَ بِأَنَّ الذِینَ کَفَرُوا اتَّبَعُوا البَاطِل؛ منظور از آن دشمنان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۱۰
بحارالأنوار، ج۶۴، ص۵۰/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۸۷؛ «رسول الله» محذوف/ القمی، ج۲، ص۳۰۱/ البرهان
۲
(محمد/ ۳)

الصّادق (علیه السلام)- وَ الَّذِینَ کَفَرُوا بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍ (علیه السلام) یَتَمَتَّعُونَ بِدُنْیَاهُمْ وَ یَأْکُلُونَ کَما تَأْکُلُ الْأَنْعامُ وَ النَّارُ مَثْویً لَهُم.

امام صادق (علیه السلام)- وَ الَّذِینَ کَفَرُوا؛ کسانی که به ولایت علی (علیه السلام) کافر شدند، از متاع زودگذر دنیا بهره می‌گیرند همچون چهارپایان می‌خورند، و سرانجام آتش دوزخ جایگاه آن‌هاست!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۱۰
تأویل الآیات الظاهره، ص۵۷۰
۳
(محمد/ ۳)

الصّادق (علیه السلام)- فِی سُورَهًِْ مُحَمَّدٍ آیَهًٌْ فِینَا وَ آیَهًٌْ فِی عَدُوِّنَا وَ الدَّلِیلُ عَلَی ذَلِکَ قَوْلُهُ کَذلِکَ یَضْرِبُ اللهُ لِلنَّاسِ أَمْثالَهُم.

امام صادق (علیه السلام)- در سوره‌ی محمّد (صلی الله علیه و آله) آیات به صورت متناوب یکی پس از دیگری، درباره‌ی ما و دشمنان ما نازل شده است. دلیل این امر آیه زیر است: کَذَلکَ یَضْرِبُ اللهُ للنَّاسِ أَمْثَالهُمْ. (و هنگامی‌که با کافران [جنایت پیشه در میدان جنگ] روبرو شدید گردن‌هایشان را بزنید، تا آن‌ها را از پا در آورید؛ دراین‌هنگام اسیران را محکم ببندید؛ سپس یا منّت گذارید [و آزادشان کنید] یا در برابر آزادی از آنان فدیه [غرامت] بگیرید؛ [و آزادشان کنید؛ و این وضع را ادامه دهید] تا جنگ بار سنگین خود را بر زمین نهد؛ [آری وظیفه] این است؛ و اگر خدا می‌خواست خودش آن‌ها را مجازات می‌کرد، امّا می‌خواهد بعضی

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۱۰
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۸۷/ نورالثقلین؛ «ذلک بان الذین کفروا ... ربهم» بدل «الدلیل علی ذلک»/ البرهان

آیه فَإِذا لَقيتُمُ الَّذينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتَّى إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزارَها ذلِكَ وَ لَوْ يَشاءُ اللهُ لاَنْتَصَرَ مِنْهُمْ وَ لكِنْ لِيَبْلُوَا بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ [4]

از شما را با بعضى ديگر بيازمايد؛ و كسانى كه در راه خدا كشته شدند، خداوند هرگز اعمالشان را از بين نمى‌برد.

و هنگامی‌که با کافران [جنایت پیشه در میدان جنگ] روبرو شدید گردن‌هایشان را بزنید، تا آن‌ها را از پا در آورید؛ دراین‌هنگام اسیران را محکم ببندید؛ سپس یا منّت گذارید [و آزادشان کنید] یا در برابر آزادی از آنان فدیه [غرامت] بگیرید؛ [و آزادشان کنید؛ و این وضع را ادامه دهید]

۱ -۱
(محمد/ ۴)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ حَفْصِ‌بْنِ‌غِیَاثٍ عَن أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلَ رَجُلٌ أَبِی (صلی الله علیه و آله) عَنْ حُرُوبِ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ کَانَ السَّائِلُ مِنْ مُحِبِّینَا فَقَالَ لَهُ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) بِخَمْسَهًِْ أَسْیَافٍ ثَلَاثَهًٌْ مِنْهَا شَاهِرَهًٌْ فَلَا تُغْمَدُ حَتَّی تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا وَ لَنْ تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ مِنْ مَغْرِبِهَا فَإِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ مِنْ مَغْرِبِهَا آمَنَ النَّاسُ کُلُّهُمْ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ فَیَوْمَئِذٍ لا یَنْفَعُ نَفْساً إِیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کَسَبَتْ فِی إِیمانِها خَیْراً ... وَ السَّیْفُ الثَّالِثُ سَیْفٌ عَلَی مُشْرِکِی الْعَجَمِ یَعْنِی التُّرْکَ وَ الدَّیْلَمَ وَ الْخَزَرَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِی أَوَّلِ السُّورَهًِْ الَّتِی یَذْکُرُ فِیهَا الَّذِینَ کَفَرُوا فَقَصّ قِصَّتَهُمْ ثُمَّ قَالَ فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتَّی إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً حَتَّی تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزارَها فَأَمَّا قَوْلُهُ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ یَعْنِی بَعْدَ السَّبْیِ مِنْهُمْ وَ إِمَّا فِداءً یَعْنِی الْمُفَادَاهًَْ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ أَهْلِ الْإِسْلَامِ فَهَؤُلَاءِ لَنْ یُقْبَلَ مِنْهُمْ إِلَّا الْقَتْلُ أَوِ الدُّخُولُ فِی الْإِسْلَامِ وَ لَا یَحِلُّ لَنَا مُنَاکَحَتُهُمْ مَا دَامُوا فِی دَارِ الْحَرْب.

امام باقر (علیه السلام)- حفص‌بن‌غیاث از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: مردی از دوستداران ما از پدرم در مورد جنگ‌های امیرالمؤمنین (علیه السلام) پرسید. امام باقر (علیه السلام) به او فرمود: «خدای عزّوجلّ محمّد (صلی الله علیه و آله) را همراه پنج شمشیر برانگیخت: سه شمشیر از آن شمشیرها برهنه و از غلاف کشیده هستند؛ و تا زمانی که جنگ تمام نشود و سلاحها بر زمین گذاشته نشود غلاف نمیشوند، و جنگ تا زمانی که خورشید از مشرق غروب نکند [تا زمان برپایی قیامت] به پایان نمیرسد، و در آن روز که خورشید از مغرب طلوع کرد، همه مردم ایمان میآورند؛ ایمان‌آوردن افرادی که قبلًا ایمان نیاورده‌اند، یا در ایمانشان عمل نیکی انجام نداده‌اند، سودی به حالشان نخواهد داشت! بگو: «[اکنون که شما چنین انتظارات نادرستی دارید]، انتظار بکشید ما هم انتظار [کیفر شما را] می‌کشیم»!. (انعام/۱۵۸) ... و شمشیر سوّم بر علیه مشرکان عجم یعنی ترک، دیلم و ساکنان کناره خزر آخته میگردد، خداوند متعال در ابتدای سورهای که در آن به ذکر احوال کافران پرداخته و قصه آنان را حکایت کرده فرموده است؛ فَإِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتَّی إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً حَتَّی تَضَعَ الحَرْبُ أَوْزارَها. امّا این کلام خداوند: فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ؛ یعنی: پس از به اسارت گرفتن آنان، وَ إِمَّا فِدَاءً یعنی: پرداخت بهای آزادی که از سوی اهل ذمّه به اهل اسلام پرداخت میشود، پس چیزی غیر از کشته شدن یا وارد شدن در اسلام از آنان پذیرفته نمیشود و ازدواج با آنان تا زمانی‌که در حال جنگ با اسلام هستند برای ما حلال نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۱۲
الکافی، ج۵، ص۱۰/ تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۱۴/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۵، ص۲۵/ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۱۶۶
۱ -۲
(محمد/ ۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ إِلَی قَوْلِهِ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ فَهَذَا السَّیْفُ الَّذِی هُوَ عَلَی مُشْرِکِی الْعَجَمِ مِنَ الزَّنَادِقَهًِْ وَ مَنْ لَیْسَ مَعَهُ الْکِتَابُ مِنْ عَبَدَهًِْ النِّیرَانِ وَ الْکَوَاکِبِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِذا لَقیتُمُ الَّذینَ کَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتَّی إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِداءً حَتَّی تَضَعَ الحَرْبُ أَوْزارَها ذلِکَ وَ لَوْ یَشاءُ اللهُ لاَنْتَصَرَ مِنْهُمْ این شمشیر برعلیه مشرکان زندیق غیرعرب و همه‌ی کسانی که از کتاب آسمانی پیروی نمی‌کنند از جمله ستاره‌پرستان و آتش‌پرستان برکشیده شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۱۲
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۸۷/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۳
(محمد/ ۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ قَوْلُهُ فَإِذا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقابِ فَالْمُخَاطَبَهًُْ لِلْجَمَاعَهًِْ وَ الْمَعْنَی لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الْإِمَامِ (علیه السلام) بَعْدَهُ وَ الَّذِینَ قَاتَلُوا فِی سَبِیلِ اللهِ فَلَنْ یُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ سَیَهْدِیهِمْ وَ یُصْلِحُ بالَهُمْ وَ یُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ عَرَّفَها لَهُمْ أَیْ وَعَدَهَا إِیَّاهُمْ وَ ادَّخَرَهَا لَهُمْ لِیَبْلُوَا بَعْضَکُمْ بِبَعْضٍ أَیْ یَخْتَبِر.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- در عبارت فَإِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُواْ فَضَرْبَ الرِّقَابِ خطاب متوجه جماعت است و معنا متوجه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امام پس از اوست. وَ الَّذِینَ قُتِلُواْ فیِ سَبِیلِ اللهِ فَلَن یُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ* سَیَهدِیهِمْ وَ یُصْلِحُ بَالهُمْ* وَ یُدْخِلُهُمُ الجَنَّةَ عَرَّفَهَا لهُمْ؛ یعنی به آن‌ها وعده‌ی رفتن به چنین بهشتی را داده و آن را برایشان مهیا کرده است. لیَبْلو بَعْضَکُم بِبَعْضٍ یعنی تا آن‌ها را بیازماید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۱۲
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۸۷/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر