آیه إِنَّ الَّذينَ ارْتَدُّوا عَلى أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلى لَهُمْ [25]
به يقين كسانى كه بعد از روشنشدن راه هدايت براى آنها، پشت به آن كردند، شيطان اعمال زشتشان را در نظرشان زينت داده و آنان را با آرزوهاى طولانى فريفته است.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ عَن الإیمَانِ بِتَرکِهِم وِلَایَهًَْ عَلِیٍّ أمِیرِالمُؤمِنِینَ (علیه السلام).
امام صادق (علیه السلام)- إِنَّ الذِینَ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبَارِهِم؛ منظور کسانی هستند که با ترک ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام)، از ایمان دست کشیدند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِبْنِعَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدَی قَالَ الْهُدَی هُوَ سَبِیلُ عَلِیٍّ (علیه السلام).
امام صادق (علیه السلام)- حلبی گوید: امام صادق (علیه السلام) دربارهی آیه: إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الهُدَی. فرمود: «هدی راه امیرالمؤمنین (علیه السلام) است».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَیَجِیئَنَّ قَوْمٌ مِنْ أَصْحَابِی مِنْ أَهْلِ الْعِلْیَهًِْ وَ الْمَکَانَهًِْ مِنِّی لِیَمُرُّوا عَلَی الصِّرَاطِ فَإِذَا رَأَیْتُهُمْ وَ رَأَوْنِی وَ عَرَفْتُهُمْ وَ عَرَفُونِی اخْتَلَجُوا دُونِی فَأَقُولُ أَیْ رَبِّ أَصْحَابِی أَصْحَابِی فَیُقَالُ مَا تَدْرِی مَا أَحْدَثُوا بَعْدَکَ إِنَّهُمْ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ حَیْثُ فَارَقْتَهُمْ فَأَقُولُ بُعْداً وَ سُحْقاً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل کرده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «گروهی از اصحاب من که از مرتبت و منزلت بالایی در نزد من برخوردارند، میآیند که از پل صراط عبور کنند؛ وقتی من آنها را میبینم و آنها نیز مرا میبینند و آنان را میشناسم و آنان نیز مرا میشناسند، آنها را از مقابل من دور میکنند، من میگویم: «پروردگارا! آنها اصحاب من هستند، اصحاب من»، گفته میشود: «تو نمیدانی آنان پس از تو چه کردند؛ آنان پس از اینکه تو از میانشان رفتی، به گذشته خود بازگشتند». و من میگویم: «از رحمت خدا به دور باشند و مرگ بر آنان باد»».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَصِیَّتُهُ (علیه السلام) لِکُمَیْلِ بْنِ زیادٍ النَّخَعِی: یَا کُمَیْلُ احْفَظْ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الشَّیْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلی لَهُمْ وَ الْمُسَوِّلُ الشَّیْطَانُ وَ الْمُمْلِی اللَّهُ تَعَالَی.
امام علی (علیه السلام)- ای کمیل! سخن خدای عزّوجلّ را حفظ کن که فرموده: الشَّیْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلی لَهُمْ فریبدهنده شیطان است و مهلتدهنده خدای تعالی.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی هُرَیْرَهًَْ أَنَّهُ کَانَ یُحَدِّث أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ یَرِدُ عَلَیَّ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ رَهْطٌ مِنْ أَصْحَابِی فَیُحَلَّئُونَ عَنِ الْحَوْضِ فَأَقُولُ یَا رَبِّ أَصْحَابِی أَصْحَابِی فَیُقَالُ إِنَّکَ لَا عِلْمَ لَکَ بِمَا أَحْدَثُوا ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ الْقَهْقَرَی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوهریره گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «در روز قیامت گروهی از امّتم بر من وارد میشوند امّا آنها را از حوض کوثر دور مینمایند». عرض میکنم: «خدایا اینها اصحاب من هستند». خداوند میفرماید: «تو نمیدانی که اینان چه چیزی را بر زبان جاری نمودند. اینها مرتد شده و به گذشتهی خویش بازگشتند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مِنَ الْبُخَارِیِّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ بَیْنَا أَنَا قَائِمٌ عَلَی الْحَوْضِ إِذَا زُمْرَهًٌْ حَتَّی إِذَا عَرَفْتُهُمْ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ بَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ فَقَالَ لَهُمْ هَلُمَّ قُلْتُ إِلَی أَیْنَ قَالَ إِلَی النَّارِ وَ اللَّهِ فَقُلْتُ وَ مَا شَأْنُهُمْ قَالَ إِنَّهُمْ قَدِ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ الْقَهْقَرَی ثُمَّ إِذَا زُمْرَهًٌْ أُخْرَی حَتَّی إِذَا عَرَفْتُهُمْ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ بَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ فَقَالَ لَهُمْ هَلُمَّ فَقُلْتُ إِلَی أَیْنَ قَالَ إِلَی النَّارِ وَ اللَّهِ قُلْتُ مَا شَأْنُهُمْ قَالَ إِنَّهُمْ قَدِ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ فَلَا أُرَاهُ یَخْلُصُ مِنْهُمْ إِلَّا مِثْلُ هَمَلِ النَّعَمِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از بخاری نقل شده است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: هنگامیکه ایستادهام گروهی را میبینم و چون آنها را میشناسم مردی میان من و آنان حایل میگردد و به آنها میگوید: «بشتابید». من میپرسم: «به کجا»؟ میگوید: «به خدا سوگند به جانب آتش». میپرسم: «آنها چه کردهاند»؟ میگوید: «پس از تو مرتد شدند و به پیشینهی جاهلی خویش بازگشتند. در آنان نجات یافتهای نخواهی دید مگر به عدد چهارپایانی که بیهوده رها شدهاند».
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلَی أَدْبارِهِمْ أَیْ رَجَعُوا عَنِ الْحَقِّ وَ الْإِیمَانِ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدَی أَیْ مِنْ بَعْدِ مَا بَانَ لَهُمْ طَرِیقُ الْحَقِّ وَ هُمْ الْمُنَافِقُونَ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ الَّذینَ ارْتَدُّوا عَلی أَدْبارِهِمْ و از حق و ایمان مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الهُدَی یعنی بعد از اینکه طریق حق برای آنها واضح بود؛ این افراد جزء منافقان میباشند.