سوره مزمل

ثواب قرائت

۱
(مزمل/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْمُزَّمِّلِ فِی الْعِشَاءِ الْآخِرَهًِْ أَوْ فِی آخِرِ اللَّیْلِ کَانَ لَهُ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ شَاهِدَیْنِ مَعَ سُورَهًِْ الْمُزَّمِّلِ وَ أَحْیَاهُ اللَّهُ حَیَاهًًْ طَیِّبَهًًْ وَ أَمَاتَهُ مِیتَهًًْ طَیِّبَهًًْ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی مزّمّل را در عشاء آخر، و یا در پایان شب بخواند، شب و روز به همراه سوره‌ی مزمّل، گواه وی خواهند بود و خداوند به وی زندگانی پاک و پسندیده و مرگی پاک ارزانی خواهد داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۲
نورالثقلین/ البرهان
۲
(مزمل/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَمَنْ أَعْتَقَ رِقَاباً فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِعَدَدِ الْجِنِّ وَ الشَّیَاطِینِ وَ رَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ الْعُسْرَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ، وَ مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا وَ رَأَی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فِی الْمَنَامِ فَلْیَطْلُبْ مِنْهُ مَا یَشْتَهِی فُؤَادُهُ. وَ قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ قَرَأَهَا دَائِماً رَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ الْعُسْرَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ وَ رَأَی النَّبِیَّ فِی الْمَنَامِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، پاداشی معادل کسی که تمام اجنّه و شیاطین را در راه خدا آزاد کرده باشد، به وی اعطا می‌شود و هرکس به خواندن این سوره عادت کند، خداوند، بلا و گرفتاری را در دنیا و آخرت از او دور می‌کند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در خواب می‌بیند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۲
البرهان/ نورالثقلین؛ بتفاوت یسیر
۳
(مزمل/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ ادْمَنَ فِی قِرَاءَتِهَا رَای النَّبِیّ (صلی الله علیه و آله) وَ سَاَلَهُ مَا یُرِیدُهُ اعطَاهُ اللهُ کُلَّمَا یُرِیدُهُ مِنَ الخَیرِ وَ مَنْ قَرَاَهَا فِی لَیلَهًِْ الجُمُعَهًِْ مِائَهًَْ مَرَّهًٍْ غَفَرَ اللهُ لَهُ مِائَهًَْ ذَنبٍ وَ کَتَبَ لَهُ مِائَهًَْ حَسَنَهًٍْ بِعَشرِ امثَالِهَا کَمَا قَالَ اللهُ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس به خواندن این سوره عادت کند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در خواب ببیند و آنچه را بخواهد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) طلب کند، خداوند، هر خیر و نیکی را که خواهان آن است، به وی عطا می‌کند. هرکس در شب جمعه، صدبار این سوره را بخواند، خداوند صد گناه وی را خواهد بخشید و صد نیکی با ده برابر پاداش، آن‌گونه که خداوند در قرآن می‌فرماید، برای وی در نظر گرفته می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۲
البرهان

آیه يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ [1]

اي جامه به خود پيچيده!

۱
(مزمل/ ۱)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قَالَ هُوَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) کَانَ یَتَزَمَّلُ بِثَوْبِهِ وَ یَنَامُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یَا أَیُّهَا الْمزَّمِّلُ همان پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌باشد که جامه را بر خود می‌پیچید و می‌خوابید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۲
بحارالأنوار، ج۱۶، ص۹۶/ القمی، ج۲، ص۳۹۲
۲
(مزمل/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْکَلْبِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ لِی کَمْ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) اسْمٌ فِی الْقُرْآنِ قَالَ قُلْتُ اسْمَانِ أَوْ ثَلَاثٌ فَقَالَ یَا کَلْبِیُّ لَهُ عَشَرَهًُْ أَسْمَاءٍ ... وَ یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ وَ یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ وَ قَدْ أَنْزَلَ اللهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً* رَسُولًا.

امام صادق (علیه السلام)- کلبی گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «برای محمّد (صلی الله علیه و آله)، چند اسم در قرآن وجود دارد»؟ گفتم: «دو یا سه اسم». فرمود: «ای کلبی! برای او ده اسم است... [از جمله اسم‌ها]: ... یا أَیُّهَا الْمزَّمِّلُ و یا أَیُّهَا المُدَّثِّرُ و قَدْ أَنْزَلَ اللهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً* رَسُولًا (طلاق/۱۰).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۲
بحارالأنوار، ج۱۶، ص۱۰۱/ بصایرالدرجات:، ص۵۱۲
۳
(مزمل/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ رُوِیَ أَنَّهُ قَدْ دَخَلَ عَلَی خَدِیجَهًَْ (سلام الله علیها) وَ قَدْ جِئْتُ فَرْقاً فَقَالَ: زَمِّلُونِی، فَبَیْنَا هُوَ عَلَی ذَلِکَ إِذْ نَادَاهُ جَبْرَائِیلُ (علیه السلام) یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- روایت شده است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر خدیجه (سلام الله علیها) وارد شد. فرمود: «مرا در جامه‌ای بپوشان». در این حالت بود که جبرئیل (علیه السلام) او را ندا داد: یا أَیُّهَا المُزَّمِّلُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۴
نورالثقلین
۴
(مزمل/ ۱)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- هُوَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) کَانَ یَتَزَمَّلُ بِثَوْبِهِ وَ یَنَامُ، فَقَالَ اللَّهُ: یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- همان پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌باشد که جامه را بر خود می‌پیچید و می‌خوابید. پس خداوند عزّوجلّ فرمود: یَا أَیُّهَا الْمزَّمِّلُ * قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۴
القمی، ج۲، ص۳۹۲/ نورالثقلین/ البرهان

آیه قُمِ اللَّيْلَ إِلاَّ قَليلاً [2]

شب را، جز كمي، به پا خيز.

۱
(مزمل/ ۲)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَال سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا قَالَ أَمَرَهُ اللَّهُ أَنْ یُصَلِّیَ کُلَّ لَیْلَهًٍْ إِلَّا أَنْ یَأْتِیَ عَلَیْهِ لَیْلَهًٌْ مِنَ اللَّیَالِی لَا یُصَلِّی فِیهَا شَیْئاً.

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا پرسیدم. فرمود: «خداوند او را امر کرده که هر شب نماز بخواند مگر شبی را که خدا بگوید در آن نمازی نخواند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۴
تهذیب الأحکام، ج۲، ص۳۳۵/ وسایل الشیعهًْ، ج۸، ص۱۴۷/ بحارالأنوار، ج۸۰، ص۱۲۶/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(مزمل/ ۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَ فِی الْجَنَّهًِْ غُرَفاً یُرَی ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَ بَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا یَسْکُنُهَا مِنْ أُمَّتِی مَنْ أَطَابَ الْکَلَامَ وَ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ أَفْشَی السَّلَامَ وَ صَلَّی بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَام.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در بهشت غرفه‌هایی است که درونش از برون و برونش از درون پیداست کسانی از امّتم را در آنجا وارد کنند که خوش کلام و خوراننده‌ی طعام و آشکارکننده‌ی سلام باشند و شب که مردم بخوابند نماز بخوانند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۴
الأمالی للصدوق، ص۳۲۸

آیه نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَليلاً [3]

نيمي از شب را، يا كمي از آن كم كن.

۱
(مزمل/ ۳)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا قَالَ انْقُصْ مِنَ الْقَلِیلِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا، از مقدار اندک، کم کن.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۴
بحارالأنوار، ج۸۴، ص۱۳۵/ القمی، ج۲، ص۳۹۲
۲
(مزمل/ ۳)

الرّضا (علیه السلام)- رَجُلٌ حَضَرَتْهُ الْوَفَاهًُْ فَقَالَ عِنْدَ مَوْتِهِ لِفُلَانٍ عِنْدِی أَلْفُ دِرْهَمٍ إِلَّا قَلِیلًا کَمِ الْقَلِیلُ هُوَ النِّصْفُ لِقَوْلِهِ تَعَالَی یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا نِصْفَهُ بِالْأَثَرِ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام).

امام رضا (علیه السلام)- مردی را زمان مرگ فرا رسید، گفت: «برای فلان شخص نزد من هزار درهم است، البته اندکی کمتر. اندکی چه مقدار است؟ قلیل یعنی نصف. خداوند می فرمایند. یا أَیُّهَا المُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا یعنی نصف شب».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۴
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۱۵/ المناقب، ج۴، ص۳۵۸/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۱۴۲
۳
(مزمل/ ۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- خَیَّرَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) فِی هَذِهِ السَّاعَاتِ لِلْقِیَامِ بِاللَّیْلِ وَ جَعَلَهُ مَوْکُولاً عَلَی رَأْیِهِ وَ کَانَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ طَائِفَهًٌْ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ مَعَهُ یَقُومُونَ اللَّیْلَ کُلَّهُ مَخَافَهًَْ أَنْ لَا یُحِیطَ الْقَدْرَ الْوَاجِبَ حَتَّی خَفَّفَ اللَّهُ عَنْهُمْ بِآخِرِ هَذِهِ السُّورَهًِْ.

امام علی (علیه السلام)- خداوند به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) در ساعت‌های بیدارشدن در شب اختیار داد و آن را به نظر خود او واگذار کرد [هرچند ساعت که خودش می‌خواهد، بیدار شود و نماز بخواند]. پیامبر (صلی الله علیه و آله) و گروهی از مؤمنان با او، از ترس اینکه مقدار واجب [میزانی که خدا در نظر دارد] از آن‌ها فوت نشود، همه‌ی شب را [به عبادت] بر می‌خاستند تا اینکه خداوند با [نازل‌کردن] آیات آخر این سوره، به آن‌ها تخفیف داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۴
بحرالعرفان، ج۱۶، ص۲۰۱
۴
(مزمل/ ۳)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا قَالَ انْقُصْ مِنَ الْقَلِیلِ أَوْ زِدْ عَلَیْهِ أَیْ عَلَی الْقَلِیلِ قَلِیلًا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا، از مقدار اندک، کم کن أَوْ زِدْ عَلَیْهِ یعنی اینکه بر مقدار اندک، مقداری بیفزای.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۴
بحارالأنوار، ج۸۴، ص۱۳۵

آیه أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتيلاً [4]

يا بر نصف آن بيفزا، و قرآن را با تامّل و دقّت بخوان.

۱
(مزمل/ ۴)

الصّادق (علیه السلام)- عَن عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌سُلَیْمَانَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا قَالَ قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (صلی الله علیه و آله) بَیِّنْهُ تِبْیَاناً وَ لَا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعْرِ وَ لَا تَنْثُرْهُ نَثْرَ الرَّمْلِ وَ لَکِنْ أَفْزِعُوا قُلُوبَکُمُ الْقَاسِیَهًَْ وَ لَا یَکُنْ هَمُّ أَحَدِکُمْ آخِرَ السُّورَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌سلیمان گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ: وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا، پرسیدم. فرمود: «امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرماید: به نحو احسن آن را تبیین و آشکار ساز، و نه مانند پراکندگی ریگ و شن (به صورت نثر) آن را بخوان و نه به آن سرعت که شعر را می‌خوانند، بلکه به‌وسیله‌ی آن، دل‌های سخت خود را بترسانید و تمامی سعی و تلاش شما این نباشد که سوره را به پایان برسانید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۶
الکافی، ج۲، ص۶۱۴/ وسایل الشیعهًْ، ج۶، ص۲۰۷/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۱۵؛ «بتفاوت یسیر»/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۱۶/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۷۶/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۴۲/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۶۹/ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۵۰/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(مزمل/ ۴)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی بَصِیر عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا قَالَ هُوَ أَنْ تَتَمَکَّثَ فِیهِ وَ تُحَسِّنَ بِهِ صَوْتَکَ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) روایت می‌کند که درباره‌ی این آیه: وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا فرمود: «یعنی اینکه در خواندن آن درنگ کنی، و صوتت را نیکو سازی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۶
وسایل الشیعهًْ، ج۶، ص۲۰۷/ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۱۹۱/ نورالثقلین
۳
(مزمل/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- کَانَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) یَقْطَعُ قِرَاءَهًَْ آیَهًًْ آیَهًًْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) [قرآن را] به‌صورت آیه آیه و قطعه قطعه می‌خواند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۶
نورالثقلین
۴
(مزمل/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ الله (صلی الله علیه و آله) یُقَالُ لِصَاحِبِ الْقُرْآنِ اقْرَأْ وَ ارْقَهْ وَ رَتِّلْ کَمَا کُنْتَ تُرَتِّلُ فِی الدُّنْیَا فَإِنَّ مَنْزِلَکَ عِنْدَ آخِرِ آیَهًٍْ تَقْرَؤُهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: به همنشین قرآن گفته می‌شود: «بخوان و بالا رو و چنانکه در دنیا به آرامی می‌خواندی، به آرامی بخوان، زیرا جایگاهت به نزد آخرین آیه‌ای است که آن را می‌خوانی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۶
وسایل الشیعهًْ، ج۶، ص۱۹۱/ بحرالعرفان، ج۱۶، ص۲۰۱/ نورالثقلین
۵
(مزمل/ ۴)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ الْقُرْآنَ لَا یُقْرَأُ هَذْرَمَهًًْ وَ لَکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتِیلًا فَإِذَا مَرَرْتَ بِآیَهًٍْ فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّهًِْ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ سَلِ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ الْجَنَّهًَْ وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآیَهًٍْ فِیهَا ذِکْرُ النَّارِ فَقِفْ عِنْدَهَا وَ تَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ.

امام صادق (علیه السلام)- نباید قرآن باسرعت و شتاب خوانده شود، و باید هموار و شمرده و با آهنگ خوش خوانده شود، و هرگاه به آیه‌ای که در آن نام بهشت برده شده است گذر کنی آنجا بایست، و از خدای عزّوجلّ بهشت را بخواه، و چون به آیه‌ای که در آن ذکر دوزخ است گذر کنی نزد آن نیز بایست و از دوزخ به خدا پناه ببر.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۶
نورالثقلین

آیه إِنَّا سَنُلْقي عَلَيْكَ قَوْلاً ثَقيلاً [5]

چرا كه ما به‌زودي سخني سنگين به تو القا خواهيم كرد.

۱
(مزمل/ ۵)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلًا ثَقِیلًا قَالَ قِیَامُ اللَّیْلِ وَ هُوَ قَوْلُهُ إِنَّ ناشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِیلًا قَالَ أَصْدَقُ الْقَوْلِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- منظور از إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلًا ثَقِیلًا، شب خیزی و نماز شب است، همان‌گونه که خداوند در ادامه می‌فرماید: مسلّماً نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است. (مزمّل/۶)، منظور از أَقْوَمُ، صادق‌تر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۶
الکافی، ج۲، ص۶۱۷/ بحارالأنوار، ج۸۴، ص۱۳۱/ القمی، ج۲، ص۳۹۲/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(مزمل/ ۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَلَقَدْ نَزَلَتْ عَلَیْهِ وَ هُوَ عَلَی بَغْلَتِهِ الشَّهْبَاءَ وَ ثَقُلَ عَلَیْهَا الْوَحْیُ حَتَّی وَقَفَ وَ تَدَلَّی بَطْنُهَا حَتَّی رُئِیَتْ سُرَّتُهَا تَکَادُ تَمَسُّ الْأَرْضَ.

امام علی (علیه السلام)- این آیه درحالی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر قاطر ماده‌ی قدرتمندی سوار بود، نازل شد وحی بر آن (قاطر) سنگینی کرد به قدری که ایستاد و شکمش را پایین آورد تا آنجا که سینه‌اش را دیدم که نزدیک بود با زمین برخورد کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۳۶
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۲۷۱/ نورالثقلین
بیشتر