آیه ۱۰ - سوره مزمل

آیه وَ اصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَميلاً [10]

و در برابر آنچه [دشمنان] مي‌گويند شكيبا باش و به‌طرزي شايسته از آنان دوري گزين.

و در برابر آنچه [دشمنان] می‌گویند شکیبا باش

۱ -۱
(مزمل/ ۱۰)

الکاظم (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ‌الْمَاضِی (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ... وَ اصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ قَالَ یَقُولُونَ فِیکَ.

امام کاظم (علیه السلام)- محمّدبن‌فضیل گوید: از امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: وَ اصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ پرسیدم. فرمود: «درباره‌ی آنچه درباره‌ی تو می‌گویند، صبر کن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۴۲
الکافی، ج۱، ص۴۳۴/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۳۸/ بحارالأنوار، ج۳۷، ص۱۶۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۰۷/ المناقب، ج۳، ص۳۹
۱ -۲
(مزمل/ ۱۰)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ مَنْ صَبَرَ صَبَرَ قَلِیلًا وَ إِنَّ مَنْ جَزِعَ جَزِعَ قَلِیلًا ثُمَّ قَالَ عَلَیْکَ بِالصَّبْرِ فِی جَمِیعِ أُمُورِکَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) فَأَمَرَهُ بِالصَّبْرِ وَ الرِّفْقِ فَقَالَ وَ اصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- ای حفص! هرکه صبر می‌کند، کم صبر کرده و هرکه بی‌تابی کند، کم بی‌تابی کرده است. بر توست که در همه‌ی امور صبر کنی، زیرا که خداوند، محمّد (صلی الله علیه و آله) را مبعوث کرد و به او دستور داد که صبر و ملایمت را پیشه‌ی خود سازد. و فرمود: وَ اصْبِرْ عَلی ما یَقُولُون.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۴۴
الکافی، ج۲، ص۸۸/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۵، ص۲۶۱/ بحارالأنوار، ج۶۷، ص۱۸۳/ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۱۸۲/ القمی، ج۱، ص۱۹۶/ مشکاهًْ الأنوار، ص۲۱
۱ -۳
(مزمل/ ۱۰)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی اصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ یَا مُحَمَّدُ مِنْ تَکْذِیبِهِمْ إِیَّاکَ فَإِنِّی مُنْتَقِمٌ مِنْهُمْ بِرَجُلٍ مِنْکَ وَ هُوَ قَائِمِی الَّذِی سَلَّطْتُهُ عَلَی دِمَاءِ الظَّلَمَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: اصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ فرمود: «یعنی ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! بر اینکه آن‌ها تو را تکذیب می‌نمایند، صبر کن. من به‌وسیله‌ی مردی از نژاد تو انتقام خواهم گرفت و او همان قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) من است که او را بر خون ستمگران مسلّط نموده‌ام.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۴۴
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۹۲

و به طرزی شایسته از آنان دوری گزین

۲ -۱
(مزمل/ ۱۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ بِسَعَهًِْ رَحْمَتِهِ وَ رَأْفَتِهِ بِخَلْقِهِ وَ عِلْمِهِ بِمَا یُحْدِثُهُ الْمُبَدِّلُونَ مِنْ تَغْیِیرِ کَلَامِهِ قَسَمَ کَلَامَهُ ثَلَاثَهًَْ أَقْسَامٍ فَجَعَلَ قِسْماً مِنْهُ یَعْرِفُهُ الْعَالِمُ وَ الْجَاهِلُ وَ قِسْماً لَا یَعْرِفُهُ إِلَّا مَنْ صَفَا ذِهْنُهُ وَ لَطُفَ حِسُّهُ وَ صَحَّ تَمْیِیزُهُ مِمَّنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ وَ قِسْماً لَا یَعْرِفُهُ إِلَّا اللَّهُ وَ أُمَنَاؤُهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْم ... قَوْلُهُ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً أَیْ سَلِّمُوا لِمَنْ وَصَّاهُ وَ اسْتَخْلَفَهُ علیکم فضله {وَ فَضَّلَهُ عَلَیْکُم} وَ مَا عَهِدَ بِهِ إِلَیْهِ تَسْلِیماً وَ هَذَا مِمَّا أَخْبَرْتُکَ أَنَّهُ لَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا مَنْ لَطُفَ حِسُّهُ وَ صَفَا ذِهْنُهُ وَ صَحَّ تَمْیِیزُهُ وَ کَذَلِکَ قَوْلُهُ سَلَامٌ عَلَی آلِ یَاسِینَ لِأَنَّ اللَّهَ سَمَّی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) بِهَذَا الِاسْمِ حَیْثُ قَالَ یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ لِعِلْمِهِ أَنَّهُمْ یُسْقِطُونَ قَوْلَ سَلَامٌ عَلَی آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) کَمَا أَسْقَطُوا غَیْرَهُ وَ مَا زَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَتَأَلَّفُهُمْ وَ یُقَرِّبُهُمْ وَ یُجْلِسُهُمْ عَنْ یَمِینِهِ وَ شِمَالِهِ حَتَّی أَذِنَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ فِی إِبْعَادِهِمْ بِقَوْلِهِ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِیلًا.

امام علی (علیه السلام)- سپس خداوند که یادش با شکوه و گرامی است به سبّب فراخی رحمت و مهربانیاش در حقّ آفریدگان و نیز از آنجا که میدانست تبدیل‌کنندگان در کتابش تغییر به وجود میآورند، کلام خود را بر سه گونه تقسیم کرد: گونهای را چنان قرار داد که دانا و نادان در مییابند، گونه‌ای را چنان قرار داد که تنها دارندگان ذهن پالوده و احساس لطیف و تشخیص درست درمییابند؛ یعنی همان کسانی که خود، سینه‌ی ایشان را از برای اسلام گشود، و گونهای دیگر را چنان قرار داد که تنها خدا و امنای او و ریشهداران در علم که سلام و درود خدا بر ایشان باد در می‌یابند ... و خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستد ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملًا تسلیم [فرمان او] باشید. (احزاب/۵۶). که این آیه ظاهری دارد و باطنی، ظاهرش آنجاست که فرمود: بر او درود فرستید. و باطنش آنجاست که فرمود: کاملًا تسلیم [فرمان او] باشید، یعنی تسلیم کسی شوید که او را وصیّ و جانشین خود قرار داد و بر شما برتریاش بخشید و تسلیم آنچه که به او سپرد، شوید. این از جمله آیاتی بود که گفتم تأویلش را تنها دارندگان احساس لطیف و ذهن پالوده و تشخیص درست میدانند. همچنین این کلام خداوند متعال؛ سَلَامٌ عَلَی إِلْ یَاسِینَ، (صافات/۱۳۰)، چراکه خداوند، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را بدین اسم نامید و فرمود: یس* وَ الْقُرْآنِ الحَکِیمِ* إِنَّکَ لَمِنَ المُرْسَلِینَ (یس/۳-۱)». زیرا می‌دانست که آنان کلام او یعنی درود بر خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) را همچون دیگر کلامهایی که حذف کردند، از میان میبرند. در همین حال رسول خدا (صلی الله علیه و آله) همواره با آنان مأنوس بود و به خود نزدیکشان میداشت و آنان را بر چپ و راست خود مینشاند تا اینکه خداوند عزّوجلّ فرمان به دوری از آنان داد و فرمود: وَ اهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِیلًا».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۱۴۴
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۴۵/ الاحتجاج، ج۱، ص۲۵۳/ نورالثقلین؛ «ان الله جل ... أسقطوا غیره» محذوف
بیشتر