آیه إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذينَ مَعَكَ وَ اللهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتابَ عَلَيْكُمْ فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضى وَ آخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللهِ وَ آخَرُونَ يُقاتِلُونَ في سَبيلِ اللهِ فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أَقْرِضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ هُوَ خَيْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً وَ اسْتَغْفِرُوا اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحيمٌ [20]
پروردگارت مي‌داند كه تو و گروهي از آن‌ها كه با تو هستند نزديك دو ثلث از شب يا نصف يا ثلث آن را به پا مي‌خيزيد؛ [و به عبادت و تلاوت قرآن مي‌پردازيد] خداوند شب و روز را اندازه‌گيري مي‌كند؛ او مي‌داند كه شما نمي‌توانيد مقدار آن را [به دقّت براي عبادت‌كردن] اندازه‌گيري كنيد، پس شما را بخشيد؛ اكنون آنچه براي شما ميسّر است قرآن بخوانيد. او مي‌داند به‌زودي گروهي از شما بيمار مي‌شوند، و گروهي ديگر براي به دست‌آوردن فضل الهي [و كسب روزي] به سفر مي‌روند، و گروهي ديگر در راه خدا جهاد مي‌كنند [و از تلاوت قرآن باز مي‌مانند]، پس آنچه براي شما ممكن است از آن تلاوت كنيد و نماز را برپا داريد و زكات بپردازيد و به خدا «قرض الحسنه» دهيد [در راه او انفاق نماييد] و [بدانيد] آنچه از كارهاي نيك براي خود از پيش مي‌فرستيد آن را نزد خدا به بهترين وجه و بزرگ‌ترين پاداش خواهيد يافت؛ و از خدا آمرزش بطلبيد كه خداوند آمرزنده و مهربان است.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَولِهِ تَعَالَی إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنی مِنْ ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذِینَ مَعَکَ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) و أبُوذَر (رحمة الله علیه).
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) درباره‌ی سخن خداوند إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنی مِنْ ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذِینَ مَعَکَ گفت: «منظور علی (علیه السلام) و ابوذر (رحمة الله علیه) است».
الباقر (علیه السلام)- فِی رِوَایَهًِْ أَبِی‌الْجَارُود عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنی مِنْ ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ فَفَعَلَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) ذَلِکَ وَ بَشَّرَ النَّاسَ فَاشْتَدَّ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ وَ کَانَ الرَّجُلُ یَقُومُ وَ لَا یَدْرِی مَتَی یُنْتَصَفُ اللَّیْلُ وَ مَتَی یَکُونُ الثُّلُثَانِ وَ کَانَ الرَّجُلُ یَقُومُ حَتَّی یُصْبِحَ مَخَافَهًَْ أَنْ لَا یَحْفَظَهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ إِلَی قَوْلِهِ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ یَقُولُ مَتَی یَکُونُ النِّصْفُ وَ الثُّلُثُ نَسَخَتْ هَذِهِ الْآیَهًَْ فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَمْ یَأْتِ نَبِیٌّ إِلَّا خَلَا بِصَلَاهًِْ اللَّیْلِ وَ لَا جَاءَ نَبِیٌّ قَطُّ بِصَلَاهًِْ اللَّیْلِ فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوالجارود از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ: إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنَی مِن ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ، نقل می‌کند که فرمود: «پیامبر (صلی الله علیه و آله) به گفته‌ی خداوند جامه‌ی عمل پوشاند و مردم را به آن بشارت داد، ولی این کار بر آن‌ها دشوار بود». نیز در رابطه با این سخن خداوند عزّوجلّ: عَلِمَ أَن لَّن تُحْصُوه نقل می‌کند که فرمود: «فردی بلند می شد و نمی دانست که کی نصف شب خواهد شد و کی دو سوّم آن و فردی از ترس اینکه این زمان را درک نکند، تا صبح بیدار می ماند. بنابراین خداوند این آیه را فرو فرستاد: إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ تا عَلِمَ أَن لَّن تُحْصُوه. منظورش این است که نمی دانید چه زمانی نصف و چه زمانی یک سوّم شب خواهد شد. این آیه با فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ نسخ شده است. بدانید که هیچ پیامبری نیامده است مگر اینکه بر نماز شب مواظبت می نمود و هیچ پیامبری نماز شب را در اول شب نیاورده است.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنی مِنْ ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذِینَ مَعَکَ فَأَوَّلُ مَنْ صَلَّی مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- درباره‌ی سخن خداوند إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنی مِنْ ثُلُثَیِ اللَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذِینَ مَعَکَ؛ گفت: «نخستین کسی که با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نماز خواند علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) بود».
الصّادقین (علیها السلام)- إِنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) کَانَ یَقُومُ هُوَ وَ أَصْحَابُهُ اللَّیْلَ کُلَّهُ لِلصَّلَاهًِْ حَتَّی تَوَرَّمَتْ أَقْدَامُهُمْ مِنْ کَثْرَهًِْ قِیَامِهِمْ، فَشَقَّ ذَلِکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ فَنَزَلَتِ السُّورَهًُْ بِالتَّخْفِیفِ عَنْهُ وَ عَنْهُمْ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ اللهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ أَیْ لَنْ تُطِیقُوهُ.
امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) و یارانش تمام شب را در حالت نماز سپری می‌کردند تا جایی که پاهای آنان ورم کرد. پس این امر بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و یارانش دشوار آمد، و این سوره برای تخفیف و کاهش آنان در خصوص این امر نازل شد و فرمود: وَ اللهُ یُقَدِّرُ اللَّیْلَ وَ النَّهَارَ عَلِمَ أَن لَّن تُحْصُوهُ یعنی اینکه هرگز تاب و طاقت آن را ندارید.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ بُرَیْدٍ الْعِجْلِیِّ فِی حَدِیثٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَیُّهُمَا أَفْضَلُ فِی الصَّلَاهًِْ کَثْرَهًُْ الْقُرْآنِ أَوْ طُولُ اللَّبْثِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فِی الصَّلَاهًِْ فَقَالَ کَثْرَهًُْ اللَّبْثِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فِی الصَّلَاهًِْ أَفْضَلُ أَ مَا تَسْمَعُ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ إِنَّمَا عَنَی بِإِقَامَهًِْ الصَّلَاهًِْ طُولَ اللَّبْثِ فِی الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ.
امام باقر (علیه السلام)- برید عجلی گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: «کدامیک از این دو در نماز افضل است؛ بیشتر قرآن خواندن یا طول‌دادن رکوع و سجود»؟ حضرت فرمود: «بسیار درنگ‌کردن در رکوع و سجود. مگر کلام خداوند متعال را نشنیده‌ای که می‌فرماید: فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ، وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ پس هر مقدار از قرآن را که میسّر است قرائت کنید، ولی نماز را کاملاً بپا دارید. مسلّما مقصود خداوند از وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ بسیار درنگ‌کردن در رکوع و سجود و طول‌دادن آن دوست».
الرّضا (علیه السلام)- فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ لَکُمْ فِیهِ خُشُوعُ الْقَلْبِ وَ صَفَاءُ السِّرِّ وَ أَقِیمُوا الصَّلاهًَْ لِحُدُودِهَا الَّتِی أَوْجَبَهَا اللَّهُ عَلَیْکُمْ.
امام رضا (علیه السلام)- فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنْهُ؛ در آنچه که از خواندن قرآن بر شما میسّر است، خاشع شدن قلب و صفای باطن وجود دارد. و نماز را با تمام شرایطش که خداوند بر شما واجب کرده است، بپادارید.
الصّادق (علیه السلام)- ثَلَاثَهًٌْ یَشْکُونَ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ ... وَ مُصْحَفٌ فِی مَنْزِلِ شَخْصٍ وَ هُوَ لَا یَنْظُرُهُ وَ لَا یَقْرَأُ فِیه.
امام صادق (علیه السلام)- سه گروه هستند که به درگاه خداوند عزیز و جلیل شکایت می‌برند: مسجد خرابی که اهلش در آن نماز نخوانند، عالمی که میان جاهلان باشد [و از او استفاده‌ای نشود] و قرآنی که رها شده و بر آن گرد و غبار نشسته و کسی از رویش نخواند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَمَاعَهًَْ قَال سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ أَقْرِضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً قَالَ هُوَ غَیْرُ الزَّکَاهًِْ.
امام صادق (علیه السلام)- سماعه گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خداوند عزّوجلّ: وَ أَقْرِضُوا اللهَ قَرْضًا حَسَنًا، پرسیدم. فرمود: «مالی غیر از زکات است».
الصّادق (علیه السلام)- وَ لَکِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ فِی أَمْوَالِ الْأَغْنِیَاءِ حُقُوقاً غَیْرَ الزَّکَاهًِْ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ وَ الَّذِینَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ فَالْحَقُّ الْمَعْلُومُ غَیْرُ الزَّکَاهًِْ وَ هُوَ شَیْءٌ یَفْرِضُهُ الرَّجُلُ عَلَی نَفْسِهِ فِی مَالِهِ یَجِبُ عَلَیْهِ أَنْ یَفْرِضَهُ عَلَی قَدْرِ طَاقَتِهِ وَ سَعَهًِْ مَالِهِ فَیُؤَدِّی الَّذِی فَرَضَ عَلَی نَفْسِهِ إِنْ شَاءَ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ إِنْ شَاءَ فِی کُلِّ جُمْعَهًٍْ وَ إِنْ شَاءَ فِی کُلِّ شَهْرٍ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَیْضاً أَقْرِضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً وَ هَذَا غَیْرُ الزَّکَاهًِْ.
امام صادق (علیه السلام)- خداوند بزرگ در اموال توانگران حقوقی غیر از زکات قرار داده و فرموده است: و آن‌ها که در اموالشان حقّ معلومی است. برای تقاضاکننده. (معارج/۲۵-۲۴) پس حقّ معلوم، چیزی جز زکات است، و آن مقداری است که هرکس بر خود پرداختن آن را مقرّر می‌دارد، و لازم است در حدود توانایی و قدرت مالی او باشد؛ و آن را هرطور خواست روزانه یا هفتگی یا ماهانه می‌پردازد. نیز خدای بزرگ فرموده است: أَقْرَضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً این نیز غیر زکات است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً قَالَ ذَاکَ فِی صِلَهًِْ الرَّحِمِ وَ الرَّحِمُ رَحِمُ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) خَاصَّهًًْ.
امام صادق (علیه السلام)- معاویه‌بن‌عمّار گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً پرسیدم. فرمود: «این مربوط به صله‌ی رحم است و رحم فقط خویشاوندان آل محمّد (علیهم السلام) هستند».
الصّادق (علیه السلام)- هُوَ وَ اللَّهِ فِی صِلَهًِْ الْإِمَامِ خَاصَّهًًْ.
امام صادق (علیه السلام)- به خدا قسم این اختصاص به رسیدگی و پیوند با امام (علیه السلام) دارد.
الکاظم (علیه السلام)- مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً، قَالَ صِلَهًُْ الْإِمَامِ فِی دَوْلَهًِْ الْفَسَقَهًِْ.
امام کاظم (علیه السلام)- مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً؛ مقصود از آن پیوستن به امام (علیه السلام) در دولت تبهکاران است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَکْثِرُوا الِاسْتِغْفَارَ تَجْلِبُوا الرِّزْقَ وَ قَدِّمُوا مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ عَمَلِ الْخَیْرِ تَجِدُوهُ غَداً.
امام علی (علیه السلام)- زیاد استغفار کنید که موجب جلب روزی است. هرچه می‌توانید عمل خیر انجام دهید که در قیامت نتیجه‌ی آن را خواهید دید.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- یُسْتَحَبُّ أَنْ یَقُولَ فِی قُنُوتِ الْوَتْرِ مَا کَانَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَقُولُ فِی الِاسْتِغْفَار ... وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ هُوَ خَیْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً وَ اسْتَغْفِرُوا اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْک.
امام علی (علیه السلام)- مستحب است در قنوت نماز وتر آنچه که امیرالمؤمنین (علیه السلام) در استغفار می‌گفت، گفته شود: وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ هُوَ خَیْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً وَ اسْتَغْفِرُوا اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ و من از تو آمرزش می‌طلبم و به‌سوی تو توبه می‌کنم.