سوره تغابن

ثواب قرائت

۱
(تغابن/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ التَّغَابُنِ فِی فَرِیضَهًْ کَانَتْ شَفِیعَهًْ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ وَ شَاهِدَ عَدْلٍ عِنْدَ مَنْ یُجِیزُ شَهَادَتَهَا ثُمَّ لَا یُفَارِقُهَا حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّهًَْ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی تغابن را در نماز واجب بخواند، شفیع وی در روز قیامت خواهد بود و برای کسی که شهادت آن را جایز بداند، شاهد عدل خواهد بود، سپس تا زمانی‌که آن شخص وارد بهشت شود، از او جدا نخواهد شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۲
ثواب الأعمال، ص۱۱۸/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(تغابن/ مقدمه)

الباقر (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ الْمُسَبِّحَاتِ کُلَّهَا قَبْلَ أَنْ یَنَامَ لَمْ یَمُتْ حَتَّی یُدْرِکَ الْقَائِمَ وَ إِنْ مَاتَ کَانَ فِی جِوَارِ مُحَمَّدٍ النَّبِی (صلی الله علیه و آله).

امام باقر (علیه السلام)- هرکس مسبّحات (سورههایی که با «سبّح» شروع میشود) را قبل از خواب بخواند، تا زمانی‌که امام زمان (علیه السلام) را درک نکند، از دنیا نخواهد رفت و اگر بمیرد، در جوار پیامبر (صلی الله علیه و آله) خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۲
الکافی، ج۲، ص۶۲۰/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(تغابن/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ التَّغَابُنِ دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ مَوْتَ الْفَجْأَهًْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی تغابن را بخواند، خداوند مرگ ناگهانی را از او دور خواهد کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۲
نورالثقلین
۴
(تغابن/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ مَوْتَ الْفَجْأَهًْ وَ مَنْ قَرَأَهَا وَ دَخَلَ عَلَی سُلْطَانٍ یَخَافُ بَأْسَهُ کَفَاهُ اللَّهُ شَرَّهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، خداوند مرگ ناگهانی را از او دور خواهد کرد، و هرکس این سوره را بخواند و بر پادشاهی که بیم خشم او را داشته باشد وارد شود، خداوند او را از شرّ آن سلطان در امان نگه خواهد داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۲
البرهان
۵
(تغابن/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ مَوْتَ الْفَجْأَهًْ وَ مَنْ قَرَأَهَا وَ دَخَلَ عَلَی سُلْطَانٍ جَابِرٍ یَخَافُهُ، کَفَاهُ اللَّهُ شَرَّهُ وَ لَمْ یَصِلْ إِلَیْهِ سُوءٌ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، خداوند مرگ ناگهانی را از او دور خواهد کرد؛ و هرکس آن را بخواند و بر پادشاه ظالمی که از او هراس دارد وارد شود، خداوند او را از شرّ آن سلطان در امان نگاه خواهد داشت و هیچ بدی به او نخواهد رسید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۲
البرهان
۶
(تغابن/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ خَافَ مِنْ سُلْطَانٍ أَوْ مِنْ أَحَدٍ یَدْخُلُ عَلَیْهِ، یَقْرَأُهَا، فَإِنَّ اللَّهَ یَکْفِیهِ شَرَّهُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس از پادشاه و یا از کسی که بیم داشته باشد بر او وارد شود، این سوره را بخواند، ان‌شاءالله خداوند، او را از شرّ آن سلطان درامان نگاه خواهد داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۴
البرهان

آیه يُسَبِّحُ لِلّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ [1]

آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است براى خدا تسبيح مى‌گويند؛ مالكيّت و حاكميّت و ستايش مخصوص اوست؛ و او بر همه چيز تواناست.

۱
(تغابن/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَالَ حِینَ یَدْخُلُ السُّوقَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ أُعْطِیَ مِنَ الْأَجْرِ بِعَدَدِ مَا خَلَقَ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس وقتی وارد بازار می‌شود بگوید: سُبْحَانَ اللهِ وَ الحَمْدُ لِلهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْملْکُ وَ لَهُ الحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ، به‌اندازه‌ی تعداد خلق خدا روز قیامت به او پاداش می‌دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۴
بحارالأنوار، ج۱۰، ص۳۶۹/ بحارالأنوار، ج۷۳، ص۱۷۲ / بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۹۱؛ «اعطی من الاجر ... یوم القیامه» محذوف
۲
(تغابن/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ هَذِهِ الْآیَهًِْ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوب فَقَالَ فَرِیضَهًٌْ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ أَنْ یَقُولَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا عَشْرَ مَرَّاتٍ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیر.

امام صادق (علیه السلام)- همانا از امام (علیه السلام) درباره‌ی معنای آیه که خدای عزّوجلّ می‌فرماید: پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب تسبیح و حمد پروردگارت را بجا آور. (ق/۳۹) پرسیده شد. فرمود: «لازم است بر هر فرد مسلمان که پیش از سرزدن آفتاب ده‌بار و پیش از غروبش ده‌بار بگوید: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْملْکُ وَ لَهُ الحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیر».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۴
بحارالأنوار، ج۷۹، ص۳۲۳/ بحارالأنوار، ج۷۹، ص۳۲۸؛ «و هو حی لایموت بیده الخیر» محذوف
۳
(تغابن/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی تِسْعَهًًْ وَ تِسْعِینَ اسْماً مِائَهًًْ إِلَّا وَاحِداً إِنَّهُ وَتْرٌ یُحِبُّ الْوَتْرَ مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّهًَْ فَبَلَغَنَا أَنَّ غَیْرَ وَاحِدٍ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ قَالَ إِنَّ أَوَّلَهَا یُفْتَتَحُ بِلا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیر.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خدای تبارک‌وتعالی دارای نودونه نام است؛ و صد نام مگر یکی. زیرا که او طاق است و طاق را دوست می‌دارد هرکه آن‌ها را احصاء کند داخل بهشت می‌شود. و به ما رسیده که یکی از اهل علم نه بلکه چندین‌نفر گفته‌اند که اوّل آن‌ها ابتداء می‌شود به: لا إِلهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ المُلْکُ وَ لَهُ الحَمْدُ بِیَدِهِ الخَیْرُ وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیر.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۴
بحارالأنوار، ج۴، ص۲۰۹

آیه هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كافِرٌ وَ مِنْكُمْ مُؤْمِنٌ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ [2]

او كسى است كه شما را آفريد [و به شما آزادى و اختيار داد]؛ گروهى از شما كافريد و گروهى مؤمن؛ و خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد بيناست.

۱
(تغابن/ ۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌نُعَیْمٍ الصَّحَّافِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَمِنْکُمْ کافِرٌ وَ مِنْکُمْ مُؤْمِنٌ فَقَالَ (علیه السلام) عَرَفَ اللَّهُ إِیمَانَهُمْ بِوَلَایَتِنَا وَ کُفْرَهُمْ بِهَا یَوْمَ أَخَذَ عَلَیْهِمُ الْمِیثَاقَ فِی صُلْبِ آدَمَ (علیه السلام) وَ هُمْ ذَرٌّ.

امام صادق (علیه السلام)- حسین‌بن‌نعیم صحّاف گوید: از امام جعفر صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن خداوند تعالی پرسیدم: فَمِنکُمْ کَافِرٌ وَ مِنکُم مُّؤْمِنٌ. فرمود: «خداوند عزّوجلّ، آن روز که آن‌ها در صُلب آدم (علیه السلام) و به‌صورت ذرّه بودند و از آن‌ها میثاق گرفت، از ایمان آن‌ها به ولایت ما و کفرشان نسبت به آن آگاه شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۴
الکافی، ج۱، ص۴۱۳/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۷۱/ البرهان/ بصایرالدرجات، ص۸۱/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۸۰/ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۲۷۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۷۱/ القمی، ج۲، ص۳۷۱
۲
(تغابن/ ۲)

الباقر (علیه السلام)- حُبُّنَا إِیمَانٌ وَ بُغْضُنَا کُفْر.

امام باقر (علیه السلام)- حبّ ما ایمان و بغض و کینه‌ی ما کفر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۴
الکافی، ج۱، ص۱۸۸/ نورالثقلین
۳
(تغابن/ ۲)

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَالَ هَذِه خَاصَّهًْ فِی الْمُؤْمِنِینَ وَ الْکَافِرِین.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- این آیه مخصوص مؤمنین و کافرین است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۴
القمی، ج۲، ص۳۷۱/ نورالثقلین/ البرهان
۴
(تغابن/ ۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَمْزَهًَْ‌بْنِ‌الطَّیَّارِ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) النَّاسُ عَلَی سِتَّهًْ أَصْنَافٍ قَالَ قُلْتُ أَ تَأْذَنُ لِی أَنْ أَکْتُبَهَا قَالَ نَعَمْ قُلْتُ مَا أَکْتُبُ قَالَ اکْتُبْ أَهْلَ الْوَعِیدِ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًْ وَ أَهْلِ النَّارِ وَ اکْتُبْ وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً قَالَ قُلْتُ مَنْ هَؤُلَاءِ قَالَ وَحْشِیٌّ مِنْهُمْ قَالَ وَ اکْتُبْ وَ آخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ إِمَّا یُعَذِّبُهُمْ وَ إِمَّا یَتُوبُ عَلَیْهِمْ قَالَ وَ اکْتُبْ إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَهًْ وَ لا یَهْتَدُونَ سَبِیلًا لَا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَهًْ إِلَی الْکُفْرِ وَ لَا یَهْتَدُونَ سَبِیلًا إِلَی الْإِیمَانِ فَأُولئِکَ عَسَی اللَّهُ أَنْ یَعْفُوَ عَنْهُمْ قَالَ وَ اکْتُبْ أَصْحَابَ الْأَعْرَافِ قَالَ قُلْتُ وَ مَا أَصْحابُ الْأَعْرافِ قَالَ قَوْمٌ اسْتَوَتْ حَسَنَاتُهُمْ وَ سَیِّئَاتُهُمْ فَإِنْ أَدْخَلَهُمُ النَّارَ فَبِذُنُوبِهِمْ وَ إِنْ أَدْخَلَهُمُ الْجَنَّهًَْ فَبِرَحْمَتِهِ.

امام صادق (علیه السلام)- حمزه‌بن‌طیّار گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: مردم بر شش گونه هستند، عرض کردم: «اجازه می‌فرمایید آن را بنویسم»؟ فرمود: «آری»، عرض کردم: «چه بنویسم»؟ فرمود: «بنویس اهل وعید از اهل بهشت و دوزخ. و بنویس: و گروهی دیگر، به گناهان خود اعتراف کردند و کار خوب و بد را به هم آمیختند. (توبه/۱۰۲) عرض کردم: «این‌ها چه کسانی هستند»؟ فرمود: «وحشی (کشنده‌ی حضرت حمزه‌بن‌عبدالمطلب (رحمة الله علیه) سیّدالشهداء عموی پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله)) از اینهاست، فرمود: و بنویس و گروهی دیگر، به فرمان خدا واگذار شده‌اند [و کارشان با خداست] یا آن‌ها را مجازات می‌کند، و یا توبه‌ی آنان را می‌پذیرد. (توبه/۱۰۶) و بنویس مگر آن دسته از مردان و زنان و کودکانی که به‌راستی تحت فشار قرار گرفته‌اند [و حقیقتاً مستضعفند] نه چاره‌ای دارند، و نه راهی [برای نجات از آن محیط آلوده] می‌یابند. (نساء/۹۸) که نه چاره‌ای به‌سوی کفر دارند و نه راهی به ایمان دارند است خداوند، آن‌ها را مورد عفو قرار دهد. (نساء/۹۹) فرمود: و بنویس اصحاب اعراف، گوید: عرض کردم: «اصحاب اعراف کیانند»؟ فرمود: «مردمی که کارهای نیک و کارهای بد آن‌ها برابر باشد، پس اگر آن‌ها را به دوزخ برد به سبّب گناهانشان است، و اگر به بهشت برد رحمت اوست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۶
الکافی، ج۲، ص۳۸۱/ نورالثقلین
۵
(تغابن/ ۲)

الصّادق (علیه السلام)- النَّاسُ عَلی سِتِ فِرَقٍ یَؤُولُونَ کُلُّهُمْ إِلی ثَلَاثِ فِرَقٍ: الْإِیمَانِ، وَ الْکُفْرِ، وَ الضَّلَالِ وَ هُمْ أَهْلُ الْوَعْدَیْنِ الَّذِینَ وَعَدَهُمُ اللَّهُ الْجَنَّهًَْ وَ النَّارَ: الْمُؤْمِنُونَ وَ الْکَافِرُونَ، وَ الْمُسْتَضْعَفُونَ وَ الْمُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ إِمَّا یُعَذِّبُهُمْ وَ إِمَّا یَتُوبُ عَلَیْهِمْ، وَ الْمُعْتَرِفُونَ بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً، وَ أَهْلُ الْأَعْرَاف.

امام صادق (علیه السلام)- مردم شش دسته‌اند که به سه دسته برگردند. ایمان، کفر، گمراهی، و ایشان اهل دو وعدند که خداوند به آن‌ها وعده‌ی بهشت و دوزخ داده است: مؤمنان، و کافران، و ناتوانان، و آنان که به امید خدایند [و کارشان با خدا است] یا آن‌ها را مجازات می‌کند، و یا توبه‌ی آنان را می‌پذیرد. (توبه/۱۰۶) و آنان که به گناهان خویش اعتراف کنند و کار خوب و بد را به هم آمیختند. (توبه/۱۰۲) و دیگر اهل اعراف هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۶
الکافی، ج۴، ص۱۳۴/ نورالثقلین
۶
(تغابن/ ۲)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنِ الْمُسْتَضْعَفِ فَقَالَ هُوَ الَّذِی لَا یَهْتَدِی حِیلَهًْ إِلَی الْکُفْرِ فَیَکْفُرَ وَ لَا یَهْتَدِی سَبِیلًا إِلَی الْإِیمَانِ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یُؤْمِنَ وَ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَکْفُرَ فَهُمُ الصِّبْیَانُ وَ مَنْ کَانَ مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ عَلَی مِثْلِ عُقُولِ الصِّبْیَانِ مَرْفُوعٌ عَنْهُمُ الْقَلَمُ.

امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی مستضعف پرسش کردم. فرمود: «او کسی است که حیله به کفر ندارد که کافر شود، و راهی به ایمان نیابد [تا مؤمن گردد] نتواند مؤمن شود و نتواند کافر گردد، و آن‌ها کودکانند، و هر مرد و زنی که عقل [و خرد] آن‌ها چون عقل کودکان است، و قلم [تکلیف] از آنان برداشته شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۶
الکافی، ج۲، ص۴۰۴/ نورالثقلین
۷
(تغابن/ ۲)

الباقر (علیه السلام)- زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ فَمَا تَقُولُ فِی مُنَاکَحَهًِْ النَّاس ... فَقَالَ لِی إِنْ کُنْتَ فَاعِلًا فَعَلَیْکَ بِالْبَلْهَاءِ مِنَ النِّسَاءِ قُلْتُ وَ مَا الْبَلْهَاءُ قَالَ ذَوَاتُ الْخُدُورِ الْعَفَائِفُ فَقُلْتُ مَنْ هِیَ عَلَی دِینِ سَالِمِ‌بْنِ‌أَبِی‌حَفْصَهًَْ قَالَ لَافَقُلْتُ مَنْ هِیَ عَلَی دِینِ رَبِیعَهًِْ الرَّأْیِ فَقَالَ لَا وَ لَکِنَّ الْعَوَاتِقَ اللَّوَاتِی لَا یَنْصِبْنَ کُفْراً وَ لَایَعْرِفْنَ مَا تَعْرِفُونَ قُلْتُ وَ هَلْ تَعْدُو أَنْ تَکُونَ مُؤْمِنَهًًْ أَوْ کَافِرَهًًْ فَقَالَ تَصُومُ وَ تُصَلِّی وَ تَتَّقِی اللَّهَ وَ لَا تَدْرِی مَا أَمْرُکُمْ فَقُلْتُ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ فَمِنْکُمْ کافِرٌ وَ مِنْکُمْ مُؤْمِنٌ لَا وَ اللَّهِ لَا یَکُونُ أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ لَیْسَ بِمُؤْمِنٍ وَ لَاکَافِرٍ قَالَ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) قَوْلُ اللَّهِ أَصْدَقُ مِنْ قَوْلِکَ یَا زُرَارَهًُْ أَرَأَیْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً عَسَی اللَّهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ فَلَمَّا قَالَ عَسَی فَقُلْتُ مَا هُمْ إِلَّا مُؤْمِنِینَ أَوْ کَافِرِینَ قَالَ فَقَالَ مَا تَقُولُ فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَهًًْ وَ لا یَهْتَدُونَ سَبِیلًا إِلَی الْإِیمَانِ فَقُلْتُ مَا هُمْ إِلَّا مُؤْمِنِینَ أَوْ کَافِرِینَ فَقَالَ وَاللَّهِ مَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ وَ لَاکَافِرِینَ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَیَّ فَقَالَ مَا تَقُولُ فِی أَصْحَابِ الْأَعْرَافِ فَقُلْتُ مَا هُمْ إِلَّا مُؤْمِنِینَ أَوْ کَافِرِینَ إِنْ دَخَلُوا الْجَنَّهًَْ فَهُمْ مُؤْمِنُونَ وَ إِنْ دَخَلُوا النَّارَ فَهُمْ کَافِرُونَ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ وَ لَاکَافِرِینَ وَ لَوْ کَانُوا مُؤْمِنِینَ لَدَخَلُوا الْجَنَّهًَْ کَمَا دَخَلَهَا الْمُؤْمِنُونَ وَ لَوْ کَانُوا کَافِرِینَ لَدَخَلُوا النَّارَ کَمَا دَخَلَهَا الْکَافِرُون.

امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «نظر شما در خصوص نکاح مردم چیست»؟ عرض کردم: «خداوند شما را اصلاح کند، به من چه دستوری می‌دهید، بروم و به دستور و امر شما ازدواج کنم»؟ به من فرمود: «اگر قصد چنین کاری را داری، بر توست که از میان زنان، «بَلْهَاء» را برای خودت برگزینی. گفتم: « «بَلْهَاء» کیست»؟ فرمود: «زنی که دارای پوشش بوده و پاکدامن باشد». گفتم: «زنی که بر دین سالم‌بن‌ابی‌حفصه باشد»؟ فرمود: «خیر». عرض کردم: «زنی که بر دین ربیعهًْ الرأی باشد»؟ فرمود: «خیر، بلکه آزاده‌هایی که ناصبی (کافر به ولایت) نباشند، و از آنچه که می‌دانید، آگاهی نداشته باشند». عرض کردم: «و آیا از این حالت خارج است که باید مؤمن باشد و یا کافر»؟ فرمود: «روزه بگیرد و نماز بخواند و تقوای خدا را داشته باشد و از امور شما آگاهی نداشته باشد». عرض کردم: «خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ فَمِنکُمْ کَافِرٌ وَ مِنکُم مُّؤْمِنٌ خیر، به خدا سوگند! امکان ندارد که کسی از میان انسان‌ها باشد که نه مؤمن و نه کافر باشد. امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود: «ای زراره! سخن خداوند از سخن تو صادق‌تر است، مگر سخن خداوند عزّوجلّ را ملاحظه نکرده‌ای؟ و گروهی دیگر، به گناهان خود اعتراف کردند و کار خوب و بد را به هم آمیختند. امید می‌رود که خداوند توبه‌ی آن‌ها را بپذیرد. (توبه/۱۰۲) پس چرا فرمود: «عَسَی»؟ عرض کردم: «آن‌ها از این دو حالت خارج نیستند؛ یا مؤمند و یا کافرند». گفت: پس ایشان فرمود: «نظرت در خصوص این سخن خداوند عزّوجلّ چیست؟ مگر آن دسته از مردان و زنان و کودکانی که به‌راستی تحت فشار قرار گرفته‌اند [و حقیقتاً مستضعفند] نه چاره‌ای دارند، و نه راهی [برای نجات از آن محیط آلوده] می‌یابند. (نساء/۹۸) عرض کردم: «از این دو حال خارج نیستند؛ یا مؤمنند و یا کافرند». فرمود: «به خدا سوگند! که نه مؤمنند و نه کافرند». سپس به من رو کرد و فرمود: «نظرت درباره‌ی اصحاب اعراف چیست»؟ عرض کردم: «از این دو حال خارج نیستند؛ یا مؤمنند و یا کافرند، اگر وارد بهشت شوند، مؤمن هستند و اگر وارد جهنّم شوند، کافر هستند». فرمود: «به خدا سوگند! که نه مؤمنند و نه کافرند، اگر مؤمن بودند، مانند مؤمنین وارد بهشت می‌شدند و اگر کافر بودند، مانند کفّار وارد جهنّم می‌شدند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۶
الکافی، ج۲، ص۴۰۲/ بحارالأنوار، ج۶۹، ص۱۶۶؛ «بتفاوت لفظی»/ رجال الکشی، ص۱۴۱؛ «بتفاوت لفظی»/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۰، ص۵۶۰؛ «بتفاوت لفظی»/ بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۷۸؛ «بتفاوت لفظی»/ نورالثقلین / البرهان

آیه خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ صَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ [3]

آسمان‌ها و زمين را به حق آفريد؛ و شما را [در عالم جنين] تصوير كرد، و صورتى نيكو بخشيد؛ و بازگشت [همه] به‌سوى اوست.

۱
(تغابن/ ۳)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَنَا فَأَحْسَنَ خَلْقَنَا وَ صَوَّرَنَا فَأَحْسَنَ صُوَرَنَا وَ جَعَلَنَا خُزَّانَهُ فِی سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ وَ لَنَا نَطَقَتِ الشَّجَرَهًُْ وَ بِعِبَادَتِنَا عُبِدَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ لَوْلَانَا مَا عُبِدَ اللَّهُ.

امام صادق (علیه السلام)- خدای عزّوجلّ ما را آفرید و آفرینش ما را نیکو ساخت و ما را صورتگری کرد و نیکو تصویر نمود و ما را در آسمان و زمینش خزانه‌دار ساخت و برای ما درخت سخن گفت و به‌وسیله‌ی عبادت ما خدای عزّوجلّ عبادت شد و اگر ما نبودیم، خدا پرستیده نمی‌شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۸
الکافی، ج۱، ص۱۹۳/ نورالثقلین

آیه يَعْلَمُ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ يَعْلَمُ ما تُسِرُّونَ وَ ما تُعْلِنُونَ وَ اللهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ [4]

آنچه را درآسمان‌ها و زمين است مى‌داند، و از آنچه پنهان يا آشكار مى‌كنيد باخبر است؛ و خداوند از آنچه در درون سينه‌هاست آگاه است.

۱
(تغابن/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی وَ هِیَ مَرْوِیَّهًٌْ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) ... یَا اللَّهُ یَا مَنْ یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْض.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- نام‌های نیکوتر از آن اوست!. (طه/۸) از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت شده است: «ای خدا! ای کسی که آنچه را درآسمان‌ها و زمین است می‌داند»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۲۹۸
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۲۶۴

آیه أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَبْلُ فَذاقُوا وَبالَ أَمْرِهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ [5]

آيا خبر كسانى كه پيش از اين كافر شدند به شما نرسيده است؟! [آرى] آن‌ها كيفر كار خود را چشيدند؛ و عذاب دردناكى براى آنهاست!

آیه ذالِكَ بِأَنَّهُ كانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَقالُوا أَ بَشَرٌ يَهْدُونَنا فَكَفَرُوا وَ تَوَلَّوْا وَ اسْتَغْنَى اللهُ وَ اللهُ غَنِيٌّ حَمِيدٌ [6]

اين به‌خاطر آن است كه پيامبران آن‌ها [پيوسته] با دلايل روشن به‌سراغشان مى‌آمدند، ولى آن‌ها [از روى كبر و غرور] گفتند: «آيا انسان‌هايى [مثل ما] مى‌خواهند ما را هدايت كنند»؟! از اين‌رو كافر شدند و روى برگرداندند؛ و خداوند [از ايمان و طاعتشان] بى‌نياز بود، و خدا غنى و شايسته‌ی ستايش است.

۱
(تغابن/ ۶)

الکاظم (علیه السلام)- عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌سُوَیْدٍ الشَّیْبَانِیِّ قَال: سَأَلْتُ الْعَبْدَ الصَّالِحَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ذلِکَ بِأَنَّهُ کانَتْ تَأْتِیهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیِّناتِ قَالَ الْبَیِّنَاتُ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام).

امام کاظم (علیه السلام)- علی‌بن‌سوید شیبانی گوید: از عبدصالح، امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی سخن خداوند عزّوجلّ: ذَلِکَ بِأَنَّهُ کَانَت تَّأْتِیهِمْ رُسُلُهُم بِالْبَیِّنَاتِ پرسیدم. فرمود: «بِالْبَیِّنَاتِ همان ائمّه (علیهم السلام) هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۰۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۰۹/ القمی، ج۲، ص۳۷۲/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(تغابن/ ۶)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فَجَاءَهُ هَذَا الْجَوَابُ مِنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) ... وَ أُخْبِرُکَ أَنِّی لَوْ قُلْتُ إِنَّ الصَّلَاهًَْ وَ الزَّکَاهًَْ وَ صَوْمَ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهًَْ وَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ وَ الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ وَ الطَّهُورَ وَ الِاغْتِسَالَ مِنَ الْجَنَابَهًِْ وَ کُلَّ فَرِیضَهًٍْ کَانَ ذَلِکَ هُوَ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) الَّذِی جَاءَ بِهِ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِ لَصَدَقْتُ لِأَنَّ ذَلِکَ کُلَّهُ إِنَّمَا یُعْرَفُ بِالنَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ لَوْ لَا مَعْرِفَهًُْ ذَلِکَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ الْإِیمَانُ بِهِ وَ التَّسْلِیمُ لَهُ مَا عُرِفَ ذَلِکَ فَذَلِکَ مِنْ مَنِّ اللَّهِ عَلَی مَنْ یَمُنُّ عَلَیْهِ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ یَعْرِفْ شَیْئاً مِنْ هَذَا فَهَذَا کُلُّهُ ذَلِکَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ أَصْلُهُ وَ هُوَ فَرْعُهُ وَ هُوَ دَعَانِی إِلَیْهِ وَ دَلَّنِی عَلَیْهِ وَ عَرَّفَنِیهِ وَ أَمَرَنِی بِهِ وَ أَوْجَبَ عَلَیَّ لَهُ الطَّاعَهًَْ فِیمَا أَمَرَنِی بِهِ لَا یَسَعُنِی جَهْلُهُ وَ کَیْفَ یَسَعُنِی جَهْلُ مَنْ هُوَ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَ اللَّهِ وَ کَیْفَ یَسْتَقِیمُ لِی لَوْ لَا أَنِّی أَصِفُ أَنَّ دِینِی هُوَ الَّذِی أَتَانِی بِهِ ذَلِکَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَنْ أَصِفَ أَنَّ الدِّینَ غَیْرُهُ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ ذَلِکَ مَعْرِفَهًَْ الرَّجُلِ وَ إِنَّمَا هُوَ الَّذِی جَاءَ بِهِ عَنِ اللَّهِ وَ إِنَّمَا أَنْکَرَ الدِّینَ مَنْ أَنْکَرَهُ بِأَنْ قَالُوا أَبَعَثَ اللَّهُ بَشَراً رَسُولًا ثُمَّ قَالُوا أَ بَشَرٌ یَهْدُونَنا فَکَفَّرُوا بِذَلِکَ الرَّجُلَ وَ کَذَّبُوا بِه.

امام صادق (علیه السلام)- صباح مدائنی نقل کرده است: مفضّل نامه‌ای برای امام صادق (علیه السلام) نوشت. در جواب نامه این جواب از طرف امام صادق (علیه السلام) آمد ... توجّه داشته باش که اگر گفتم نماز و زکات و روزه ماه رمضان و حج و عمره و مسجدالحرام و خانه‌ی خدا و مشعر الحرام و طهارت و غسل جنابت و هر واجبی پیامبر است که این دستورات را از جانب خدا آورده حرف صحیحی زده‌ام زیرا تمام این دستورات به‌وسیله‌ی پیامبر (صلی الله علیه و آله) شناخته شده اگر معرفت پیامبر و ایمان به او و تسلیم نسبت به فرمانش نباشد این دستورات شناخته نخواهد شد این موهبتی است از خدا بر کسانی که چنین نعمتی را دارند. پس تمام این‌ها پیامبر است اصل و فرع او مرا دعوت بدین نمود راهنمایی کرد و شناساند و امر به این دستورات نمود و فرمانبرداری را به من واجب کرد که شناختن او برایم لازم شد چگونه ممکن است نشناسم کسی را که واسطه‌ی بین من و خدا است، چگونه می‌توانم بگویم دین غیر پیامبر است با اینکه او دین را از جانب خدا برایم آورده و چطور این شناختن شخص نیست با اینکه همان شخص دین را از جانب خدا آورده منکر دین کسی است که منکر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) باشد گفتند آیا خداوند بشری را به‌عنوان رسول فرستاده است؟!. (اسراء/۹۴). آیا خدا یک انسان را به‌عنوان پیامبر فرستاده باز گفتند أَ بَشَرٌ یَهْدُونَنا منکر او شدند و تکذیب نموده‌اند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۰۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۹۰/ بصایرالدرجات، ص۵۳۰
بیشتر