آیه ۹۹ - سوره نساء

امام صادق (علیه السلام)- کسی که فرق بین مردمان را بشناسد، مستضعف نیست.

امام صادق (علیه السلام)- سفیان‌بن‌سمط بجلی گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «در مورد مستضعفین [که توانایی شناخت امام را ندارند] چه می‌فرمایید»؟ با حالتی خاص فرمود: «آیا شما [با این همه اطّلاع‌رسانی که کرده‌اید] کسی را مستضعف گذاشته‌اید؟! مستضعف کو؟! به خدا قسم زنان پرده‌نشین و ساقیان آب در راه‌های مدینه [که بی‌اطّلاع‌ترین افرادند] در این زمینه [اطّلاع دارند و] گفتگو می‌کنند».

امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: «خداوند می‌فرماید: اوست که شما را بیافرید. بعضی از شما کافر، و بعضی مؤمنند. (تغابن/۲). پس به خدا قسم! کسی از مردم نیست که نه مؤمن باشد نه کافر». امام باقر (علیه السلام) فرمود: «ای زراره! کلام خدا از کلام تو صحیح‌تر است. مگر خداوند نفرموده است: که اعمال نیکو را با کارهای زشت آمیخته‌اند. شاید خدا توبه‌شان را بپذیرد. (توبه/۱۰۲) وقتی امام (علیه السلام) فرمود: عَسَی [و این کلمه از آیه را خواند] گفتم: «خب، پس آن‌ها نیز یا مؤمن‌اند یا کافر». فرمود: «پس در مورد این آیه چه می‌گویی؟ إِلَّا المُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبِیلًا که یعنی به راه هدایت به‌سوی ایمان هدایت نشده‌اند». گفتم: «آن‌ها هم یا مؤمن‌اند یا کافر». فرمود: «به خدا قسم آن‌ها نه مؤمن‌اند نه کافر».

امام باقر (علیه السلام)- سلیمان‌بن‌خالد گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی مستعضفین پرسیدم فرمود: «زنی که در پشت پرده قرار دارد. و خادمی که راه به جائی ندارد، به او می‌گویی نماز بخوان او هم می‌خواند و هر چه بگویی اطاعت می‌کند. و برده‌ای که همراه مولایش حرکت می‌کند و چیزی نمی‌داند هرچه مولایش بگوید، اطاعت می‌کند. پیرمردی که فکر و عقلش را از دست داده و یا کودکی که توانایی تصمیم گیری ندارد و هرچه به آن‌ها بگویی انجام می‌دهند. این‌ها را می‌گویند مستضعف، امّا مردی که گردنش کلفت می‌باشد و اهل مجادله و دشمنی است و توانایی خرید و فروش وتجارت کردن را دارد، و شما نمی‌توانی سر او کلاه بگذاری و فریبش دهی او را مستضعف می‌گوئی، خیر این دیگر مستضعف نیست و احترامی ندارد».

امام کاظم (علیه السلام)- علی‌بن‌جعفر نقل می‌کند: از امام کاظم (علیه السلام) سؤال کردم... این سخن پیامبر (صلی الله علیه و آله) که درباره‌ی علی (علیه السلام) فرموده: «مَن کُنتُ مَولَاهُ فَعَلِیٌّ مَولَاهُ آیا خداوند به او دستور داده بود»؟ فرمود: «آری». گفتم: «پس باید از کسانی که آن را (دستور پرودگار مبنی بر معرّفی کردن امام علی (علیه السلام) به عنوان ولی) انکار کرده‌اند، از روزی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بدان دستور داد، بیزاری بجویم»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری چنین است». گفتم: «آیا مردم تا آن را نشناسند، مسلمان شمرده می‌شوند»؟ فرمود: «خیر، جز آن دسته از مردان و زنان و کودکانی که به‌راستی تحت فشار قرار گرفته‌اند؛ نه توان چاره‌جویی دارند، و نه راهی [برای نجات از آن محیط آلوده] می‌یابند». گفتم: «آن‌ها چه کسانی می‌باشند»؟ فرمود: «مگر شما خادمان و یا زنان خود را مشاهده نمی‌کنید که از این مسائل چیزی درک نمی‌کنند، آیا شما خادمان خود را می‌کشید درحالی‌که ایشان به هرچیزی که شما بگویید اقرار کرده وآن را انجام می‌دهند». و بعد فرمود: «هرکس آن حقیقت (دستور پرودگار برای پذیرفتن ولایت امام علی (علیه السلام)) را بر او عرضه کرده و او را آگاه سازند ولی انکار کند، خداوند او را از رحمتش دور می‌گرداند و نابودش می‌کند که در او هیچ خیری نیست».

امام هادی (علیه السلام)- کلام الهی درباره‌ی افراد ناتوان و از کارافتاده‌ای است که نه چاره‌ای دارند و نه راهی می‌یابند، همچنان که فرموده: إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ لا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبِیلًا؛ و خداوند اعلام فرموده که فرد مستضعف (بی‌قدرت) راهش آزاد نیست و در صورت داشتن ایمان قلبی دیگر هیچ باکی بر گفتار [خلاف] او نیست.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبدالله‌بن‌سلام گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سؤال نمودم و عرض کردم: «مرا خبر ده که آیا خدای عزّوجلّ بدون اتمام حجّت، بنده‌ای را عذاب می‌کند»؟ فرمود: «معاذ اللّه پناه می‌برم به خدا که چنین امری از خدا سر زند». عرض کردم: «پس فرزندان مشرکان در بهشتند یا در آتش دوزخ»؟ فرمود: «خدای تبارک‌وتعالی به حکم در مورد ایشان سزاوارتر است. چون روز قیامت شود و خدای عزّوجلّ همه‌ی خلایق را به‌جهت فصل قضاء و حکم حق جمع کند فرزندان مشرکان را می‌آورد و به ایشان می‌فرماید که ای بندگان و کنیزان من، پروردگار شما کیست و چیست؟ دین شما و کارهای شما چیست»؟ حضرت فرمود: «می‌گویند خداوندا ای پروردگار ما تو ما را آفریدی و ما چیزی را نیافریدیم و تو ما را میراندی و ما چیزی را نمیراندیم و برای ما زبان‌ها را قرار ندادی که گویا شود و نه گوش‌ها که بشنود و نه کتابی که ما آن را بخوانیم و نه پیغمبری که ما او را پیروی کنیم و ما را دانشی نیست مگر آنچه به ما تعلیم داده‌ای». حضرت فرمود: «خدای عزّوجلّ به ایشان می‌فرماید: «ای بندگان و کنیزان من اگر شما را به امری فرمان دهم آن را عمل می‌کنید»؟ عرض می‌کنند: «ای پروردگار ما، می‌شنویم و تو را اطاعت می‌کنیم». حضرت فرمود: «پس خدای عزّ‌ّّّّّّّوجلّ آتشی را که آن را فلق می‌نامند امر می‌کند که برافروخته شود. این آتش سخت‌ترین آتشی است که در دوزخ است و عذابش از هر چیزی که در دوزخ است بیشتر است. پس آن آتش سیاه و تار با زنجیرها و غل‌ها از جای خود بیرون آید و خدای عزّوجلّ آن را فرمان دهد که در روی خلایق اندکی بدمد امّا از شدّت دمیدنش آسمان بریده و پاره شود و ستارگان ناپدید شوند و دریاها فشرده و بسته و کوه‌ها نیست و نابود و دیده‌ها تار گردند و زنان آبستن بار خود را بر زمین گذارند. و بچّه را بیندازند و بچّگان از ترس آن پیر شوند. بعد از آن در روز قیامت خدای تبارک‌وتعالی اطفال مشرکان را امر می‌فرماید که خود را در آن آتش افکنند پس هرکه در علم خدای عزّوجلّ برای او پیشی‌گرفته باشد که نیکبخت باشد خود را در آن افکند و آتش بر او سرد و سلامت باشد چنانکه بر ابراهیم (علیه السلام) سرد و سلامت بود و هرکه در علم خدای عزّوجلّ برای او پیشی‌گرفته باشد که بدبخت باشد امتناع کند و باز ایستد و خود را در آن آتش نیفکند پس خدای تبارک‌وتعالی آتش را فرمان دهد تا به‌جهت ترک امر خدا و امتناع از داخل‌شدن در آن، آن‌ها را برچیند و بگیرد. به‌این‌ترتیب آن‌ها در دوزخ پیرو پدرانشان می‌شوند».

امام صادق (علیه السلام)- زراره گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «کودکانی که قبل از بلوغ می‌میرند، سرنوشت آنان با چه میزانی معیّن می‌شود»؟ امام صادق (علیه السلام) گفت: «این مسأله را از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پرسیدند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در پاسخ گفت: «خدا بهتر می‌داند که آنان چه می‌کردند». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «می‌دانی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با ادای این پاسخ چه منظوری داشت»؟ من گفتم: «نه، نمی‌دانم». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «منظور رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این بود که از بحث‌وجدل در این مسأله دم فرو بندید و سرنوشت آنان را به خدا محوّل کنید».

امام صادق (علیه السلام)- عبد اللَّه‌بن‌سنان گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم حکم اولاد مشرکین که پیش از بلوغ می‌میرند چیست؟ ... فرمود: «آتشی برای ایشان (کودکان) بر می‌افروزند و می‌گویند: که وارد آتش شوید، اگر اطاعت کردند و به آتش وارد شدند، آتش برایشان سرد و سلامت می‌گردد، و چنانکه امتناع ورزیدند خداوند عزّوجلّ به آنان می‌فرماید: چنین است اینک من شما را فرمان دادم و شما نافرمانی نمودید». پس امر می‌کند آنان را به‌سوی دوزخ برند».

امام باقر (علیه السلام)- زراره نقل می‌کند: امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه: المُسْتَضْعَفُونَ الَّذِینَ لا یَسْتَطِیعُونَ حِیلَةً وَ لا یَهْتَدُونَ سَبِیلًا، فرمود: «نه ترفند و راهکاری به‌سوی ایمان می‌توانند پیدا کنند و نه توان کفر ورزیدن دارند. [که مصداق آن] کودکان و زنان و مردان همپایه‌ی کودکان در عقل و خرد هستند».