آیه ۱۶۵ - سوره نساء

امام هادی (علیه السلام)- نامه‌ی امام (علیه السلام) که حاوی ردّ نظر اهل جبر و تفویض بودند چنین بود: «خدای عزّوجلّ مردم را بیهوده نیافریده و آن‌ها را سر خود رها نکرده و حکمت خود را بازیچه قرار نداده و این حقیقت را بدین گفته‌ی خود بیان فرموده که آیا گمان کردید شما را بیهوده آفریده‌ایم. (مؤمنون/۱۱۵) پس اگر کسی بگوید: «مگر خدا سرنوشت بندگان را نمی‌داند که آن‌ها را آزمایش می‌کند»؟ گوییم، چرا؛ حتّی پیش از آنکه کاری کنند می‌داند چه خواهند کرد و این بیان اوست که فرماید: و اگر بازگردند، به همان اعمالی که از آن نهی شده بودند بازمی‌گردند. (انعام/۲۸). [امّا] آن‌ها را می‌آزماید تا عدل خود را بدان‌ها بنمایاند، و آنان را جز با حجّت و بعد از آنکه کار خطایی بکنند، عذاب نمی‌کند و از این معنی چنین خبر داده است که اگر ما آنان را پیش از آن [که قرآن نازل شود] با عذابی هلاک می‌کردیم، [در قیامت] می‌گفتند: «پروردگارا! چرا پیامبری برای ما نفرستادی. (طه/۱۳۴). و فرموده اوست: ما هرگز [قومی را] مجازات نخواهیم کرد، مگر آنکه پیامبری مبعوث کرده باشیم [تا وظایفشان را بیان کند]. (اسراء/۱۵) و فرموده‌ی اوست: رُسُلًا مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ و [اساس وجود این] آزمایش به خاطر [وجود] توانایی است که خدا به بنده‌ی خود داده است و این است اعتقاد به [حالتی] میان جبر و تفویض [که اعتقادی صحیح است]. و قرآن به همین مطلب اشاره دارد. و اخبار رسیده از امامان که از خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله) هستند بر همین جاری است.

امام علی (علیه السلام)- این‌طور نیست که خداوند در میان اعضاء و جوارح آدمیان رهبر و امامی قرار دهد که شکّ و شبه را از آن‌ها دور کند و برای آن‌ها یقین را ثابت نماید و آن امام قلب آدمی باشد، ولی در حجّت‌ها [برای هدایت مردم] کوتاهی کند. در قرآن مجید فرمود: دلیل رسا [و قاطع] برای خداست [دلیلی که برای هیچ‌کس بهانه‌ای باقی نمی‌گذارد]. و اگر او بخواهد، همه‌ی شما را [به اجبار] هدایت می‌کند. [ولی چون هدایت اجباری بی‌ثمر است، این کار را نمی‌کند]. (انعام/۱۴۹) در جای دیگر فرمود: لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُل، در آیه‌ی دیگر فرمود: و از آنان امامان [و پیشوایانی] قرار دادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت می‌کردند. (سجده/۲۴). بعد از آن اطاعت والیان امر که نگهبانان دین او هستند را بر مردم واجب کرد، همان‌گونه که اطاعت رسول (صلی الله علیه و آله) را واجب کرده بود.

امام علی (علیه السلام)- خداوند در قرآن برای مردم مثل‌هایی زده و نشانه‌هایی را توضیح داده که شاید آن‌ها تعقّل کنند، حلال‌ها و حرام‌ها را در آن برشمرده و دین را در ضمن آن برای بندگانش قانون نهاده و عذر آن‌ها را زائل کرده و آن‌ها را بیم داده تا برای مردم بر خداوند پس از ارسال رسولان حجّتی و بهانه‌ای نباشد و بیان آشکاری برای مردم خداپرست باشد.

امام علی (علیه السلام)- نمونه‌ای از آیات قرآن که ظاهرش مخاطب عام است امّا در اصل معنای خود فقط مخاطب خاص دارد این آیه است که می‌فرماید: لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ که در اینجا منظور از ناس، فقط یهودیان است.