آیه ۶ - سوره نساء

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً، یعنی دیدید عاقل شده‌اند، اموالشان را به خودشان بپردازید. همچنین گفته شده: رُشْد، داشتن صلاحیّت دینی و [توانایی] نگهداری مال است.

امام باقر (علیه السلام)- در روایت ابوجارود آمده است: امام باقر (علیه السلام) در مورد این آیه: وَابْتَلُوا الْیَتامی حَتَّی إِذا بَلَغُوا النِّکاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَیْهِمْ أَمْوالَهُمْ وَ لا تَأْکُلُوها إِسْرافاً وَ بِداراً أَنْ یَکْبَرُوا، فرمود: «هرکسی که اموال یتیمی در دست اوست، جایز نیست که اموال را به او بدهد، تا به سن نکاح رسیده و محتلم شود، پس اگر محتلم شد و حدود شرعی و انجام فرایض بر او واجب شد و زناکار و شارب خمر و از بین برنده اموال نبود و مطمئن شد که به حد بلوغ رسیده، مال را به او بدهد و شاهد گیرد و اگر مطمئن نبود که آیا کودک به سن بلوغ رسیده، به واسطه بوی زیر بغل یا موی روییده بر عانه مورد آزمایش قرار گیرد، و اگر این موارد حاصل آمده بود، پس به سن بلوغ رسیده و باید اموال به او پرداخت شود، و جایز نیست که اموال یتیمی که به بلوغ رسیده، حبس شود و بهانه آورده شود که به بلوغ نرسیده است».

امام باقر (علیه السلام)- امّا اگر در دست کسی مال یتیمی بود و از آن مال نیز بی‌نیاز بود، دست بردن در آن مال و برداشتن بخشی از آن [حتی به‌عنوان حقّ‌ّّالزّحمه] بر او حلال نیست، امّا اگر فقیر بود و فقط بخشی از مال یتیم [که عنوان حقّ‌الزّحمه برای او دارد] که می‌تواند نیاز او را برآورده کند، مانعی نیست که از آن مال به‌طور شایسته‌ای بردارد و مصرف کند.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌سنان در مورد آیه: فَلْیَأْکُلْ بِالْمَعرُوفِ از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: «منظور از معروف، همان قوت و غذاست و همان توجّه وصیّ یا قیّم در اموال یتیمان و انجام اموری است که به صلاح آنان می‌باشد».

امام صادق (علیه السلام)- ابوصباح کنانی نقل می‌کند که امام صادق (علیه السلام) در مورد کلام خداوند که می‌فرماید: وَ مَنْ کانَ فَقِیراً فَلْیَأْکُلْ بِالْمَعْرُوفِ، فرمود: «این آیه در مورد کسی است که در تدبیر امور زندگی خود در مانده است، پس چاره‌ای نیست جز آنکه از مال یتیم]که در دست اوست[به‌طور شایسته‌ای مصرف کند، امّا به شرط آنکه مال، به‌قدر کافی باشد. امّا اگر آن مال کم باشد، نباید از آن چیزی بردارد». گفتم: «این گفته‌ی خدا چیست که می‌فرماید: و اگر زندگی خود را با زندگی آنان بیامیزید، [مانعی ندارد] آن‌ها برادر [دینی] شما هستند. (بقره/۲۲۰)»؟ فرمود: «از اموال آن‌ها به‌قدری‌که برای آن‌ها کفایت می‌کند و از اموال خود نیز به‌قدری‌که کفایت تو را می‌کند خارج کن، بعد از آن [باقی مانده‌ی مال‌ها را] مصرف کن». گفتم: «اگر یتیم‌ها کوچک و بزرگ باشند و نیاز آن‌ها به لباس و غذا با هم متفاوت باشد درحالی‌که آن اموال به‌طور یکسان برای همه‌ی آن‌ها باشد به نظر شما باید چه کرد»؟ فرمود: «در مورد پوشاک به هرکدام پول لباس خودش [متناسب نیازش] پرداخت شود امّا در مورد خوراک به همه یکسان پرداخت شود چون کوچک و بزرگ تقریباً مثل هم غذا می‌خورند».

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر در مورد آیه: وَ مَنْ کانَ غَنِیًّا فَلْیَسْتَعْفِفْ وَ مَنْ کانَ فَقِیراً فَلْیَأْکُلْ بِالْمَعْرُوفِ، نقل می‌کند که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «کسی که کشت و زرع و یا چهارپایی که متعلّق به یتیم است را سرپرستی کند و خود را وقف آن نموده، به‌گونه‌ای که خود نیز بدان کار مشغول است، باید به شکلی مناسب از آن مال استفاده کند. در مورد دینار و درهم‌هایی که در نزد او سپرده شده است، چنین حقّی ندارد».

امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه: وَمَن کَانَ فَقِیرًا فَلْیَأْکُلْ بِالْمَعرُوفِ پرسیدم. ایشان فرمود: «کسی که خود را وقف اموال یتیمان کرده و چیزی از آن برای خود برندارد، می‌تواند از اموالشان به شکلی مناسب استفاده کند».