آیه وَ لِكُلٍّ جَعَلْنا مَوالِيَ مِمَّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ الَّذينَ عَقَدَتْ أَيْمانُكُمْ فَآتُوهُمْ نَصيبَهُمْ إِنَّ اللهَ كانَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ شَهيداً [33]
براى هركس، وارثانى قرار داديم، كه از ميراث پدر و مادر و نزديكان ارث ببرند؛ و [نيز] كسانى كه با آن‌ها پيمان بسته‌ايد، نصيبشان را به آنان بپردازيد خداوند بر هرچيز، شاهد و ناظر است.
الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌مَحْبُوبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاالْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ وَلِکُلٍّ جَعَلْنا مَوالِیَ مِمَّا تَرَکَ الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ الَّذِینَ عَقَدَتْ أَیْمانُکُمْ قَالَ إِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ الْأَئِمَّهًَْ (بِهِمْ عَقَدَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَیْمَانَکُمْ.
امام رضا (علیه السلام)- حسن‌بن‌محبوب گوید: از امام رضا (علیه السلام) در مورد آیه: و َلِکُلٍّ جَعلْنَا مَوَالِیَ مِمَّا تَرَکَ الْوَالِدَانِ وَالأَقْرَبُونَ وَالَّذِینَ عقَدَتْ أَیْمَانُکُمْ پرسیدم. فرمود: «منظور خداوند، ائمه (هستند که پیمان‌های شما را به آن‌ها گره‌زده است».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ أُولِی الْأَرْحَامِ فِی الْمَوَارِیثِ وَ لَمْ یَعْنِ أَوْلِیَاءَ النِّعْمَهًِْ فَأَوْلَاهُمْ بِالْمَیِّتِ أَقْرَبُهُمْ إِلَیْهِ مِنَ الرَّحِمِ الَّتِی تَجُرُّهُ إِلَیْهَا.
امام صادق (علیه السلام)- منظور از این آیه، خویشان و نزدیکان در موضوع ارث است و منظور اولیاء نعمت نیست، چون نزدیکترین آن‌ها به میّت، نزدیک ترین آن‌ها از نظر خویشاوندی و رحم است که او را به‌سوی خود می‌کشاند.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِنَّ الْحُکْمَ کَانَ فِی أَوَّلِ النُّبُوَّهًِْ أَنَّ الْمَوَارِیثَ کَانَتْ عَلَی الْأُخُوَّهًِْ لَا عَلَی الْوِلَادَهًِْ فَلَمَّا هَاجَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی الْمَدِینَهًِْ آخَی بَیْنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْمُهَاجِرِینَ وَ بَیْنَ الْأَنْصَارِ وَ الْأَنْصَارِ وَ آخَی بَیْنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ فَکَانَ إِذَا مَاتَ الرَّجُلُ یَرِثُهُ أَخُوهُ فِی الدِّینِ وَ یَأْخُذُ الْمَالَ وَ کَانَ مَا تَرَکَ لَهُ دُونَ وَرَثَتِهِ فَلَمَّا کَانَ بَعْدَ بَدْرٍ أَنْزَلَ اللَّهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلی أَوْلِیائِکُمْ مَعْرُوفاً فَنَسَخَتْ آیَهًَْ الْأُخُوَّهًِْ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ قَوْلُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یُهاجِرُوا ... فَإِنَّهَا نَزَلَتْ فِی الْأَعْرَابِ وَ ذَلِکَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) صَالَحَهُمْ عَلَی أَنْ یَدَعَهُمْ فِی دِیَارِهِمْ وَ لَا یُهَاجِرُوا إِلَی الْمَدِینَهًِْ وَ عَلَی أَنَّهُ إِنْ أَرَادَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) غَزَا بِهِمْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ فِی الْغَنِیمَهًِْ شَیْءٌ وَ أَوْجَبُوا عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ إِنْ أَرَادَهُمُ الْأَعْرَابُ مِنْ غَیْرِهِمْ أَوْ دَهَاهُمْ دَهْمٌ مِنْ عَدُوِّهِمْ أَنْ یَنْصُرَهُمْ إِلَّا عَلَی قَوْمٍ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله) عَهْدٌ وَ مِیثَاقٌ إِلَی مُدَّهًٍْ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَعْنِی یُوَالِی بَعْضُهُمْ بَعْضاً ثُمَّ قَالَ إِلَّا تَفْعَلُوهُ یَعْنِی إِنْ لَمْ تَفْعَلُوهُ فَوُضِعَ حَرْفٌ مَکَانَ حَرْفٍ تَکُنْ فِتْنَهًٌْ أَیْ کُفْرٌ فِی الْأَرْضِ وَ فَسادٌ کَبِیرٌ ثُمَّ قَالَ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْ بَعْدُ وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا مَعَکُمْ فَأُولئِکَ مِنْکُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللَّهِ قَالَ نَسَخَتْ قَوْلَهُ وَ الَّذِینَ عَقَدَتْ أَیْمانُکُمْ فَآتُوهُمْ نَصِیبَهُمْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- احکام ارث در اوایل نبوّت براساس قاعده‌ی برادری بود نه فرزندی، وقتی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) به مدینه حجرت کرد بین مهاجرین با هم و انصار با هم و بین مهاجرین و انصار، [دوبه‌دو] عقد اخوّت و برادری جاری کرد و به‌این‌ترتیب وقتی فردی می‌مرد، برادر دینی‌اش وارث او می‌شد و مال به او می‌رسید و آنچه از ارث می‌ماند به او می‌رسید و به ورثه‌ی او نمی‌رسید تا اینکه پس از جنگ بدر این آیه نازل شد: پیامبر به مؤمنان از خودشان سزاتر است و زنانش مادران مؤمنان هستند و در کتاب خدا خویشاوندان نسبی از مؤمنان و مهاجران به یکدیگر سزاوارترند، مگر آنکه بخواهید به یکی از دوستان خود نیکی کنید. (احزاب/۶). و به‌سبب این آیه که می‌فرماید: آنان‌که ایمان آورده‌اند و مهاجرت نکرده‌اند. (انفال/۷۲). آیه‌ی اخوت [که مبنای ارث بود] نسخ شد. آیه: آنان‌که ایمان آورده‌اند و مهاجرت نکرده‌اند. (انفال/۷۲) در مورد اعراب بادیه‌نشین نازل شده و به‌این‌دلیل پیامبر (صلی الله علیه و آله) صلاح دانست که آن‌ها را در سرزمین خودشان (مکّه) رها کنند و لذا آنان با پیامبر به مدینه هجرت نکردند و اگر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اراده می‌کرد با آنان به جنگ می‌رفت و هیچ بهره‌ای با آنان از غنائم جنگی نمی‌رسید و بر پیامبر واجب بود که اگر قبائل دیگری از اعراب به آن‌ها حمله و یورش می‌بردند، به آن‌ها کمک کند مگر آنکه، حمله‌کننده از قومی می‌بود که با پیامبر عهد و پیمان [نظامی] داشتند، آن هم در طول مدّت پیمان‌نامه. کافران نیز خویشاوندان یکدیگرند. (انفال/۷۳). یعنی بعضی از آن‌ها سرپرست و مولای بعضی دیگرند. اگر مراعات آن نکنید. (انفال/۷۳). یعنی اگر با آن‌ها چنین نمی‌کردید حرفی روی حرف دیگری می‌نشست [و سنگ‌روی‌سنگ بند نمی‌شد] و فتنه و کفر و فساد بزرگ در زمین فراگیر می‌شد و سپس فرمود: و کسانی که بعداً ایمان آورده‌اند و مهاجرت کرده‌اند و همراه شما جهاد کرده‌اند، از شما هستند. به حکم کتاب خدا، خویشاوندان به یکدیگر سزاوارترند. (انفال/۷۵). این آیه ناسخ آیه: وَ الَّذِینَ عَقَدَتْ أَیْمانُکُمْ فَآتُوهُمْ نَصِیبَهُمْ است.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- جَعَلْنا مَوَالِیَ أَیْ وَرَثَهًَْ هُمْ أَوْلَی بِمِیرَاثِهِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- جَعَلْنا مَوالِیَ یعنی ورثه‌ای که نسبت به اخذ میراث اولویّت دارند.