آیه ۳ - سوره نساء

امام صادق (علیه السلام)- نوح‌بن‌شعیب و محمّدبن‌حسن گویند: ابن ابی‌عوجاء از هشام‌بن‌حکم پرسید: «مگر خداوند حکیم نیست»؟ گفت: «آری، او حکیم‌ترین حکیمان است». گفت: «پس به من بگو این آیه که خداوند تعالی در آن می‌فرماید: فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا آیا این [آیه، بیان یک حکم] واجب نیست»؟ گفت: «آری». گفت: «و نیز به من بگو با توجّه به این کلام خداوند سبحان که می‌فرماید: شما هرگز نمی‌توانید [از نظر محبّت قلبی] در میان زنان، عدالت برقرار کنید، هرچند کوشش نمایید! ولی تمایل خود را بکلّی متوجّه یک طرف نسازید. (نساء/۱۲۹)، این چگونه حکیمی است که این‌گونه سخن می‌گوید»؟ امّا او جوابی نداشت، پس به مدینه نزد امام صادق (علیه السلام) رفت، امام (علیه السلام) فرمود: «ای هشام! اینک نه وقت حج است، نه عمره [برای چه کاری به مدینه آمدی]؟. هشام گفت: «آری جانم به فدایت، به خاطر کار مهمّی آمده‌ام». ابن ابی‌عوجاء درباره‌ی مسأله‌ای از من سؤال کرد که جوابی برای آن نداشتم. فرمود: «آن چیست»؟ و او نیز ماجرا را برایش تعریف کرد. امام صادق (علیه السلام) به او فرمود: «درباره‌ی آیه: فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا باید گفت که منظور، توانایی در پرداخت نفقه است. امّا درباره‌ی آیه: شما هرگز نمی‌توانید [از نظر محبّت قلبی] در میان زنان، عدالت برقرار کنید، هرچند کوشش نمایید! ولی تمایل خود را بکلّی متوجّه یک طرف نسازید. (نساء/۱۲۹)؛ منظورش در مودّت و دوست‌داشتن است. زمانی‌که هشام به ابن‌ابی‌عوجاء این پاسخ را گفت، ابن‌ابی‌عوجاء گفت: «به خدا سوگند که این پاسخ از تو نیست».

امام باقر (علیه السلام)- امام علی (علیه السلام) در قضیه‌ای قضاوت کرد که در آن زن و خانواده‌اش بر مرد شرط کرده بودند که در صورت ازدواج مجدّد و گرفتن کنیزکان و ترک‌کردن او، آن زن مطلقه به شمار آید. حضرت (علیه السلام) فرمود: «شرط خدا بر شرط شما مقدّم است. اگر مرد خواست می‌تواند به شرطش وفا کند و اگر بخواهد می‌تواند زن خود را نگه دارد و علاوه بر او، زن بگیرد و کنیز داشته باشد و اگر شرایطش را پیدا کند، او را ترک نماید؛ خداوند در کتابش می‌فرماید: فَانکِحُواْ مَا طَابَ لَکُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَی وَ ثُلاَثَ وَ رُبَاع، و فرمود: أُحِلَّ لَکُمْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ، و فرمود: و [امّا] آن دسته از زنان را که از سرکشی و مخالفتشان بیم دارید، پند و اندرز دهید! [و اگر مؤثر واقع نشد]، در بستر از آن‌ها دوری نمایید! و [اگر هیچ راهی جز شدّت عمل، برای وادارکردن آن‌ها به انجام وظایفشان نبود]، آن‌ها را تنبیه کنید! و اگر از شما پیروی کردند، راهی برای تعدّی بر آن‌ها نجویید! [بدانید] خداوند، بلندمرتبه و بزرگ است. [و قدرت او، بالاترین قدرتهاست]. (نساء/۳۴)».

امام علی (علیه السلام)- در دعائم آمده است: از امام علی (علیه السلام) پرسیده شد: «چه می‌فرمایید در مورد مردی که زنی (کنیزی) را به نحوی طلاق داده که از لحاظ شرعی امکان رجوع به او نیست مگر آنکه مرد، ابتدا زن دیگری بگیرد]سپس می‌تواند او را مجدّداً به عقد خود در آورد[، امّا بدون آنکه زن دیگری بگیرد، همان زن طلاق داده شده را، به‌عنوان کنیز بخرد. آیا مجاز است به این عنوان که آن زن، هم اکنون از کنیزان او است، با او همبستر شود»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آیه‌ای در قرآن است که آن را حرام کرده و آیه‌ای دیگر است که آن را حلال کرده. آن آیه‌ای که آن را حرام کرده آنجاست که فرمود: فَلا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّی تَنْکِحَ زَوْجاً غَیْرَهُ و آن آیه‌ای که آن را حلال کرده آنجاست که فرمود: أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ. ولی بدان که من بر انجام این کار اکراه دارم و آن را مکروه می‌دانم لذا خود و فرزندانم را از آن نهی می‌کنم».

امام رضا (علیه السلام)- محمّدبن‌سنان گوید: امام رضا (علیه السلام) در پاسخ به یکی از سؤالاتی که در مورد علّت جواز ازدواج با چهار زن پرسیده بودند، چنین نوشت: «دلیل اینکه مرد می‌تواند با چهار زن ازدواج کند، امّا بر زن حرام است که با بیش از یک مرد ازدواج کند این است که اگر مرد با چهار زن ازدواج کند، فرزندش منتسب به اوست. امّا اگر زن، بیش از یک همسر داشته باشد، معلوم نمی‌شود فرزندش از کیست؛ چرا که همسرانش در نکاح او مشترکند و این امر باعث گم‌شدن انساب و ارث‌بردن و خویشاوندی می‌گردد».

امام باقر (علیه السلام)- فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ در حکم جوابی است برای آنجا که فرمود: وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا.