آیه وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْ‌ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنيئاً مَريئاً [4]
و مهر زنان را [به‌طور كامل] به عنوان يك بدهى [يا هديه]، به آنان بپردازيد؛ [ولى] اگر آن‌ها چيزى از آن را با رضايت خاطر به شما ببخشند، حلال و گوارا مصرف كنيد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَعِیدِ‌بْنِ‌یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ امْرَأَهًٌْ دَفَعَتْ إِلَی زَوْجِهَا مَالًا مِنْ مَالِهَا لِیَعْمَلَ بِهِ وَ قَالَتْ لَهُ حِینَ دَفَعَتْ إِلَیْهِ أَنْفِقْ مِنْهُ فَإِنْ حَدَثَ بِکَ حَدَثٌ فَمَا أَنْفَقْتَ مِنْهُ حَلَالًا طَیِّباً فَإِنْ حَدَثَ بِی حَدَثٌ فَمَا أَنْفَقْتَ مِنْهُ فَهُوَ حَلَالٌ طَیِّبٌ فَقَالَ أَعِدْ عَلَیَّ یَا سَعِیدُ الْمَسْأَلَهًَْ فَلَمَّا ذَهَبْتُ أُعِیدُ الْمَسْأَلَهًَْ عَلَیْهِ اعْتَرَضَ فِیهَا صَاحِبُهَا وَ کَانَ مَعِی حَاضِراً فَأَعَادَ عَلَیْهِ مِثْلَ ذَلِکَ فَلَمَّا فَرَغَ أَشَارَ بِإِصْبَعِهِ إِلَی صَاحِبِ الْمَسْأَلَهًِْ فَقَالَ یَا هَذَا إِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهَا قَدْ أَفْضَتْ بِذَلِکَ إِلَیْکَ فِیمَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَهَا وَ بَیْنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَحَلَالٌ طَیِّبٌ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ قَالَ یَقُولُ اللَّهُ جَلَّ اسْمُهُ فِی کِتَابِهِ فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً.
امام صادق (علیه السلام)- سعیدبن‌یسار گوید: خدمت امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! زنی به همسرش مقداری از مال خود را داده تا با آن کار کند و وقتی که آن مبلغ را به همسرش می‌داد به او گفته: «از آن مال خرج کن و اگر اتّفاقی برایت افتاد، آن مبلغی که خرج نمودی، حلال و پاک است و اگر اتّفاقی برای من افتاد، باز هم آن مبلغی که خرج نمودی، حلال و پاک است»». امام (علیه السلام) فرمود: «ای سعید! دوباره مسأله را تکرار کن». وقتی خواستم مسأله را بار دیگر برای ایشان توضیح دهم، صاحب مسأله که همراه من بود، مداخله کرد و مسأله را مانند مسأله‌ی فوق برای ایشان تکرار کرد و زمانی‌که تمام کرد، امام (علیه السلام) با انگشت به صاحب مسأله اشاره کرد و سه‌بار فرمود: «ای فلانی! اگر به شهادت خودت و همسرت و خداوند، همسرت آن مال را [با رضایت] به تو بخشیده، حلال و پاک است. خداوند تعالی می‌فرماید: فَإِن طِبْنَ لَکُمْ عن شَیْءٍ مِّنْهُ نَفْسًا فَکُلُوهُ هَنِیئًا مَّرِیئًا».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَمَاعَهًَْ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً قَالَ یَعْنِی بِذَلِکَ أَمْوَالَهُنَّ الَّذِی فِی أَیْدِیهِنَّ مِمَّا یَمْلِکْنَ.
امام صادق (علیه السلام)- سماعه گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً پرسیدم، فرمود: «منظور از آن، اموالی است که در دست زنان است و مالک آن می‌باشند».
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ الْمُفَضَّلُ یَا مَوْلَایَ فَمَا شَرَائِطُ الْمُتْعَهًِْ قَالَ یَا مُفَضَّلُ لَهَا سَبْعُونَ شَرْطاً مَنْ خَالَفَ فِیهَا شَرْطاً وَاحِداً ظَلَمَ نَفْسَهُ ... وَإِنْ خَلَتْ فَیَقُولُ لَهَا مَتِّعِینِی نَفْسَکِ عَلَی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ سُنَّهًِْ نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) نِکَاحاً غَیْرَ سِفَاحٍ أَجَلًا مَعْلُوماً بِأُجْرَهًٍْ مَعْلُومَهًٍْ ... فَإِنْ وَهَبَتْ لَهُ حَلَّ لَهُ کَالصَّدَاقِ الْمَوْهُوبِ مِنَ النِّسَاءِ الْمُزَوَّجَاتِ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فِیهِنَّ فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً.
امام صادق (علیه السلام)- مفضّل می‌گوید: از امام (علیه السلام) پرسیدم: «ای سرور من! شرایط جواز متعه چیست»؟ فرمود: «متعه هفتاد شرط دارد که اگر به یکی از آنان پشت شود، آن فرد به خودش ظلم کرده]و گناه کرده[... وقتی با هم توافق کردند، مرد به زن بگوید که مرا بر اساس کتاب خدا و سنّت رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، به‌نحوی که زنا نباشد و زمان و مهریه‌ی آن معلوم باشد به متعه خود در آور... در این حالت نیز اگر زن مهریه‌ی خود را با رضایت ببخشد، حکم آن مانند مهریه‌ی زنانی است که ازدواج دائم کرده‌اند و مهریه‌ی خود را با رضایت کامل بخشیده‌اند که خداوند در موردشان فرمود: فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّمَا الصَّدَقَهًُْ مُحْدَثَهًٌْ إِنَّمَا کَانَ النَّاسُ عَلَی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَنْحَلُونَ وَ یَهَبُونَ وَ لَا یَنْبَغِی لِمَنْ أَعْطَی لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ شَیْئاً أَنْ یَرْجِعَ فِیهِ قَالَ وَ مَا لَمْ یُعْطِهِ لِلَّهِ وَ فِی اللَّهِ فَإِنَّهُ یَرْجِعُ فِیهِ نِحْلَهًًْ کَانَتْ أَوْ هِبَهًًْ حِیزَتْ أَوْ لَمْ تُحَزْ وَ لَایَرْجِعُ الرَّجُلُ فِیمَا یَهَبُ لِامْرَأَتِهِ وَ لَا لِلْمَرْأَهًِْ فِیمَا تَهَبُ لِزَوْجِهَا حِیزَا أَوْ لَمْ یُحَازَا لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ وَ لا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَأْخُذُوا مِمَّا آتَیْتُمُوهُنَّ شَیْئاً وَ قَالَ فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً.
امام صادق (علیه السلام)- [کلمه‌ی] صدقه [برای مهریه] واژه‌ی جدیدی است. مردم در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نحله و هبه می‌کردند و برای کسی که چیزی را در راه خدا داده است، بازگشت به آن [و پس گرفتن آن] چیز جایز نیست. امّا بازگشت به چیزی که در راه خدا داده نشده، چه هبه باشد و چه نحله، چه تحویل داده شده باشد و چه نباشد، مجاز است. لذا زن و شوهر نمی‌توانند آن چیزی را که به یکدیگر هبه کرده‌اند، چه تحویل شده باشد و چه نباشد، طلب کنند زیرا خداوند می‌فرماید: وَ لا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَأْخُذُوا مِمَّا آتَیْتُمُوهُنَّ شَیْئاً، نیز می‌فرماید: فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَن جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّد (علیه السلام)ٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً یَقُولُ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْطُوهُنَ الصَّدَاقَ الَّذِی اسْتَحْلَلْتُمْ بِهِ فُرُوجَهُنَ فَمَنْ ظَلَمَ امْرَأَهًًْ صَدَاقَهَا الَّذِی اسْتَحَلَّ بِهِ فَرْجَهَا فَقَدِ اسْتَبَاحَ فَرْجَهَا زِنًا.
امام علی (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) از پدران خود نقل می‌کند که امام علی (علیه السلام) که در تفسیر آیه‌ی وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فرمود: «مهریه‌ای را که به‌واسطه‌ی آن آمیزش با زنان را حلال کرده‌اید، به آن‌ها پرداخت کنید، هرکس در مورد مهریّه به زنان ستم کند، مثل این است که، به‌صورت «زنا» با آنان آمیزش کرده است»!
الرّضا (علیه السلام)- وَ عِلَّهًُْ الْمَهْرِ وَ وُجُوبِهِ عَلَی الرِّجَالِ وَ لَا یَجِبُ عَلَی النِّسَاءِ أَنْ یُعْطِینَ أَزْوَاجَهُنَ لِأَنَّ لِلرَّجُلِ مَئُونَهًَْ الْمَرْأَهًِْ وَ لِأَنَّ الْمَرْأَهًَْ بَائِعَهًٌْ نَفْسَهَا وَ الرَّجُلَ مُشْتَرٍ وَ لَا یَکُونُ الْبَیْعُ إِلَّا بِثَمَنٍ وَ لَا الشِّرَاءُ بِغَیْرِ إِعْطَاءِ الثَّمَنِ مَعَ أَنَّ النِّسَاءَ مَحْظُورَاتٌ عَنِ التَّعَامُلِ وَ الْمَتْجَرِ مَعَ عِلَلٍ کَثِیرَهًٍْ.
امام رضا (علیه السلام)- علّت وجوب مهر بر مردان و عدم وجوب آن بر زنان از این جهت است که هزینه‌ی زندگی زن، بر گردن مردان است، و نیز به جهت این است که زن درحقیقت خود را به مرد می‌فروشد و مرد خریدار آن است، و خرید و فروش بدون ثمن ممکن نمی‌باشد، علاوه بر اینکه زنان به دلایل گوناگون از معاملات و داد و ستد ممنوع هستند.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّمَا صَارَ الصَّدَاقُ عَلَی الرَّجُلِ دُونَ الْمَرْأَهًِْ وَ إِنْ کَانَ فِعْلُهُمَا وَاحِداً فَإِنَّ الرَّجُلَ إِذَا قَضَی حَاجَتَهُ مِنْهَا قَامَ عَنْهَا وَ لَمْ یَنْتَظِرْ فَرَاغَهَا فَصَارَ الصَّدَاقُ عَلَیْهِ دُونَهَا لِذَلِک.
امام صادق (علیه السلام)- سرّ اینکه مهر بر عهده‌ی مرد است نه زن با اینکه فعل هر دو یکی می‌باشد آن است که؛ مرد وقتی نیازش از زن برطرف شد (نیاز جنسی) از او جدا شده و منتظر برطرف‌شدن حاجت زن نمی‌گردد از این‌رو مهر بر عهده‌ی او است نه بر ذمّه‌ی زن.
الباقر (علیه السلام)- جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَالَ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) لِی وَجَعٌ فِی بَطْنِی فَقَالَ لَهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) لَکَ زَوْجَهًٌْ قَالَ نَعَمْ قَالَ اسْتَوْهِبْ مِنْهَا طَیِّبَهًًْ بِهِ نَفْسُهَا مِنْ مَالِهَا ثُمَّ اشْتَرِ بِهِ عَسَلًا ثُمَّ اسْکُبْ عَلَیْهِ مِنْ مَاءِ السَّمَاءِ ثُمَّ اشْرَبْهُ فَإِنِّی أَسْمَعُ اللَّهَ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ وَ نَزَّلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً مُبارَکاً وَ قَالَ یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فِیهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ وَ قَالَ تَعَالَی فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً شُفِیتَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ قَالَ فَفَعَلَ ذَلِکَ فَشُفِیَ.
امام باقر (علیه السلام)- مردی نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! دردی در شکم دارم». امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «آیا همسر داری»؟ گفت: «آری». فرمود: «از همسرت درخواست بخشش مقداری از مال [مهریه] را بنما که او از بخشش آن راضی باشد؛ سپس با آن عسل بخر و از آب آسمان (باران) بر آن بریز و بنوش. چرا که خداوند فرموده است: و از آسمان آبی پر برکت فرود آوردیم. (ق/۹)، و فرمود: از درون شکم آن‌ها، نوشیدنی با رنگ‌های مختلف خارج می‌شود که در آن، شفا برای مردم است. (نحل/۶۹)، و نیز فرمود: فَإِن طِبْنَ لَکُمْ عن شَیْءٍ مِّنْهُ نَفْسًا فَکُلُوهُ هَنِیئًا مَّرِیئًا إن‌شاءالله حتماً شفاخواهی یافت». او نیز چنین کرد و شفا یافت.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَیَعْجِزُ أَحَدُکُمْ إِذَا مَرِضَ أَنْ یَسْأَلَ امْرَأَتَهُ فَتَهَبَ لَهُ مِنْ مَهْرِهَا دِرْهَماً فَیَشْتَرِیَ بِهِ عَسَلًا فَیَشْرَبَهُ بِمَاءِ السَّمَاءِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ فِی الْمَهْرِ فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً وَ یَقُولُ فِی الْعَسَلِ فِیهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ وَ یَقُولُ فِی مَاءِ السَّمَاءِ وَ نَزَّلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً مُبارَکاً.
امام علی (علیه السلام)-]از امیرمؤمنان (علیه السلام) روایت است که فرمود[: مگر فردی از شما که بیمار شده نمی‌تواند از زنش بخواهد که به‌اندازه‌ی یک درهم از مَهرش را به وی ببخشد و با آن مقداری عسل بخرد و آن را با آب آسمان [باران مخلوط کرده و] بنوشد؛ که خداوند درباره‌ی مَهر می‌فرماید: فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً و درباره‌ی عسل می‌فرماید: در آن، شفا برای مردم است. (نحل/۶۹). و درباره‌ی آب آسمان می‌فرماید: و از آسمان آبی پر برکت فرود آوردیم. (ق/۹).
الصّادق (علیه السلام)- الْقُطْبُ الرَّاوَنْدِیُّ فِی دَعَوَاتِهِ، عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام): أَنَّهُ شَکَا إِلَیْهِ رَجُلٌ الدَّاءَ الْعُضَالَ فَقَالَ اسْتَوْهِبْ دِرْهَماً امْرَأَتَکَ مِنْ صَدَاقِهَا وَ اشْتَرِ بِهِ عَسَلًا وَ امْزُجْهُ بِمَاءِ الْمُزْنِ وَ اکْتُبْ بِهِ الْقُرْآنَ وَ اشْرَبْهُ فَفَعَلَ فَأَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُ ذَلِکَ فَأَخْبَرَ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) بِذَلِکَ فَتَلَا فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ ... یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها ... وَ نَزَّلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً ... وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ...
امام صادق (علیه السلام)- قطب راوندی در کتاب دعوات آورده: روایت شده فردی که از شدّت درد زمین‌گیر شده بود نزد امام صادق (علیه السلام) شکوه و گلایه کرد که]هزینه‌ی تهیه‌ی[دوای دردم را ندارم؟ امام (علیه السلام) فرمود: «از همسرت بخواه که به‌اندازه‌ی یک‌درهم از مَهرش را به تو ببخشد و با آن مقداری عسل بخر و آن را با آب آسمان [آب باران مخلوط کن] و بر آن آیات قرآن را بنویس و آن را بنوش»؛ آن فرد چنین کرد و خداوند به این سبب، درد را از جان او برد. امام صادق (علیه السلام) پس از فرمایشش این آیات را تلاوت فرمود: از درون شکم آن‌ها، نوشیدنی با رنگ‌های مختلف خارج می‌شود که در آن، شفا برای مردم است. (نحل/۶۹) و از آسمان آبی پر برکت فرود آوردیم. (ق/۹).