آیه ۹۰ - سوره نساء

امام صادق (علیه السلام)- فضل‌ابی‌عباس گوید: امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: أَوْ جَآؤُوکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَن یُقَاتِلُونَکُمْ أَوْ یُقَاتِلُواْ قَوْمَهُمْ فرمود: «این آیه درباره‌ی بنی‌مدلج نازل شده است؛ چرا که آنان نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمدند و گفتند: «ما نه می‌توانیم شهادت دهیم که تو رسول خدا هستی؛ نه می‌توانیم پشتیبان تو باشیم و نه به همراه قوممان ضدّ تو باشیم»». گفتم: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با آنان چه کرد»؟ گفت: «با ایشان پیمان صلح بست تا کارش با عرب‌ها تمام شود و سپس آنان را به دین اسلام دعوت کند که یا موافقت کنند یا در آن زمان با آنان بجنگد».

امام صادق (علیه السلام)- سیره‌ی پیامبر (صلی الله علیه و آله) قبل از نزول سوره‌ی توبه چنان بود که با قومی نمی‌جنگید مگر آنان آغاز جنگ کرده باشند و به جهاد با کسی برنمی‌خواست مگر آنکه او ابتدا به جنگ و به قصد شکست پیامبر (صلی الله علیه و آله) اقدام می‌کرد و دراین‌باره بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) این: فَإِنِ اعْتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقاتِلُوکُمْ وَ أَلْقَوْا إِلَیْکُمُ السَّلَمَ فَما جَعَلَ اللهُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلًا آیه نازل شده بود. لذا پیامبر (صلی الله علیه و آله) با کسی که از محاربه‌ی با او کناره می‌گرفت ادامه‌ی جنگ نمی‌داد و او را رها می‌کرد تا آنکه سوره‌ی توبه نازل شد و پیامبر (صلی الله علیه و آله) را امر به قتل مشرکین کرد، چه دست از جنگ با او برداشته باشند چه دست برنداشته باشند مگر آن مشرکانی که در روز فتح مکّه با پیامبر (صلی الله علیه و آله) تا یک زمان معیّنی عهد بستند که صفوان‌بن‌امیه و سهیل‌بن‌عمرو از آنان بودند.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قبیله‌ی اشجع را استثناء فرمود: إِلاَّ الَّذِینَ یَصِلُونَ إِلَیَ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُم مِّیثَاقٌ أَوْ جَآؤُوکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَن یُقَاتِلُونَکُمْ أَوْ یُقَاتِلُواْ قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاء اللهُ لَسَلَّطَهُمْ علَیْکُمْ فَلَقَاتَلُوکُمْ فَإِنِ اعتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقَاتِلُوکُمْ وَأَلْقَوْاْ إِلَیْکُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعلَ اللهُ لَکُمْ علَیْهِمْ سَبِیلاً. محلّ استقرار قبیله‌ی اشجع، مناطقی به نام بیضاء، جیل و مستباح بود. آنان به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نزدیک شده بودند و از این نزدیکی می‌ترسیدند که مبادا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سپاهی را برای جنگ با آنان بفرستد و از جهتی، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز بیم داشت که مبادا از جانب آن‌ها با مشکلی مواجه شوند. حضرت تصمیم گرفت به‌سوی آنان برود. در همان زمان‌که این تصمیم را گرفت و آماده‌ی حرکت شد، رئیس قبیله‌ی اشجع یعنی مسعودبن‌رُجیله به همراه افراد قبیله که هفتصدنفر بودند در درّه‌ی سلع مستقّر شدند و این واقعه در ماه ربیع‌الاوّل سال ششم هجری اتّفاق افتاد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اسیدبن‌حصین را فرا خواند و به او فرمود: «با چند تن از یارانت به‌سوی آنان برو و ببین چه چیزی آنان را به این کار وا داشته است». اسید به همراه سه‌نفر از یارانش خارج شد و مقابل آنان ایستاد و گفت: «چه چیزی شما را به این کار وا داشته است»؟ مسعودبن‌رجیله که رئیس آنان بود، مقابل او ایستاد و به اسید و یارانش سلام کرد و گفت: «آمدیم تا با محمّد (صلی الله علیه و آله)، پیمان صلح و آشتی ببندیم. اسید به‌سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برگشت تا ایشان را باخبر کند». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آن قوم ترسیدند که با آنان بجنگیم و تقاضای صلح و آشتی کردند». پیامبر ده‌بار خرما به‌سوی آنان فرستاد که به سرپرست ایشان تحویل داده شد. و فرمود: «بهترین چیز، هنگامی که کاری داریم، هدیه است». و به‌سوی آنان آمد و فرمود: «ای جماعت اشجع! چه چیزی شما را به این کار واداشته است»؟ گفتند: «محلّ استقرارمان نزدیک شماست و از جماعت ما، کم شمارتر در قوم ما نیست. به خاطر نزدیکی محلّ استقرارمان، از جنگ با شما هراس داریم و از جنگ با قوممان به خاطر کم‌بودن تعدادمان ناتوانیم؛ لذا آمده‌ایم تا با شما صلح و آشتی کنیم». پیامبر (صلی الله علیه و آله) درخواست آنان را قبول کرد و با آنان صلح کرد و آن روز را پیش پیامبر (صلی الله علیه و آله) به سر بردند و سپس به سرزمینشان بازگشتند. و این آیه: إِلاَّ الَّذِینَ یَصِلُونَ إِلَیَ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُم مِّیثَاقٌ أَوْ جَآؤُوکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَن یُقَاتِلُونَکُمْ أَوْ یُقَاتِلُواْ قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاء اللهُ لَسَلَّطَهُمْ علَیْکُمْ فَلَقَاتَلُوکُمْ فَإِنِ اعتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقَاتِلُوکُمْ وَأَلْقَوْاْ إِلَیْکُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعلَ اللهُ لَکُمْ علَیْهِمْ سَبِیلاً درباره‌ی آنان نازل شده است».