آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا ضَرَبْتُمْ في سَبيلِ اللهِ فَتَبَيَّنُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقى إِلَيْكُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَياةِ الدُّنْيا فَعِنْدَ اللهِ مَغانِمُ كَثيرَةٌ كَذلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبيراً [94]
اى كسانى كه ايمان آوردهايد! هنگامىكه در راه خدا [و براى جهاد] سفر مىكنيد، تحقيق كنيد؛ و به خاطر اينكه متاع ناپايدار دنيا [و غنايمى] به دست آوريد، به كسى كه اظهار صلح و اسلام مىكند نگوييد: «مسلمان نيستى»؛ زيرا غنيمتهاى فراوانى [براى شما] نزد خداست. شما قبلاً چنين بوديد؛ و خداوند بر شما منّت نهاد [و هدايت شديد]. پس، [بهشكرانهی اين نعمت بزرگ]، تحقيق كنيد. خداوند به آنچه انجام مىدهيد آگاه است.
علیبنإبراهیم (رحمة الله علیه)- یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللهِ فَتَبَیَّنُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقی إِلَیْکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیاةِ الدُّنْیا فَإِنَّهَا نَزَلَتْ لَمَّا رَجَعَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْ غَزْوَهًِْ خَیْبَرَ وَ بَعَثَ أُسَامَهًَْبْنَزَیْدٍ فِی خَیْلٍ إِلَی بَعْضِ قُرَی الْیَهُودِ فِی نَاحِیَهًِْ فَدَکٍ لِیَدْعُوَهُمْ إِلَی الْإِسْلَامِ وَ کَانَ رَجُلٌ مِنَ الْیَهُودِ یُقَالُ لَهُ مِرْدَاسُبْنُنَهِیکٍ الْفَدَکِیُّ فِی بَعْضِ الْقُرَی فَلَمَّا أَحَسَّ بِخَیْلِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) جَمَعَ أَهْلَهُ وَ مَالَهُ وَ صَارَ فِی نَاحِیَهًِْ الْجَبَلِ فَأَقْبَلَ یَقُولُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَمَرَّ بِهِ أُسَامَهًُْبْنُزَیْدٍ فَطَعَنَهُ وَ قَتَلَهُ فَلَمَّا رَجَعَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَخْبَرَهُ بِذَلِکَ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَتَلْتَ رَجُلًا شَهِدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنِّی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّمَا قَالَهَا تَعَوُّذاً مِنَ الْقَتْلِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَلَا شَقَقْتَ الْغِطَاءَ عَنْ قَلْبِهِ لَا مَا قَالَ بِلِسَانِهِ قَبِلْتَ وَ لَا مَا کَانَ فِی نَفْسِهِ عَلِمْتَ فَحَلَفَ أُسَامَهًُْ بَعْدَ ذَلِکَ أَنَّهُ لَا یُقَاتِلُ أَحَداً شَهِدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَتَخَلَّفَ عَنْ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی حُرُوبِهِ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ فِی ذَلِکَ وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقی إِلَیْکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیاةِ الدُّنْیا فَعِنْدَ اللهِ مَغانِمُ کَثِیرَةٌ کَذلِکَ کُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللهُ عَلَیْکُمْ فَتَبَیَّنُوا إِنَّ اللهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیراً.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللهِ فَتَبَیَّنُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقی إِلَیْکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیاةِ الدُّنْیا این آیات، زمانی نازل شد که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از جنگ خیبر برگشتند و اسامهًْبنزید را به همراه سپاهی بهسمت بعضی از سرزمینهای یهود در منطقهی فدک فرستادند تا آنان را به اسلام دعوت کنند. فردی از یهودیان در یکی از آن مناطق بود که مِرداسبننَهیک فَدکی نام داشت هنگامیکه از سپاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) باخبر شد، خانواده و مال و ثروتش را برداشت و به دامنهی کوه رفت. پس از گذشت مدّتی، جلو آمد و گفت: شهادت میدهم که خدای جز الله نیست و محمّد رسول و فرستاده اوست». اسامهًْبنزید او را دید و او را با نیزه زد و کُشت. هنگامیکه بهسوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برگشت و او را باخبر کرد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: «تو مردی را کشتی که به یگانگی خداوند و نبوّت من شهادت داده بود»؟ او گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! او، فقط به خاطر حفظ جان خود، شهادت گفت». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «تو پرده از قلب او برنداشتی (از قصد او آگاهی نداشتی) و آنچه بر زبان جاری کرده بود، نپذیرفتی و از آنچه که در دل داشت، آگاه نبودی». و اسامه قسم خورد که بعد از این، هرکس را که شهادتین گوید، نکُشَد. وی در جنگهای امیرالمؤمنین (علیه السلام) با وی همراه نشد و خداوند تعالی دربارهی این موضوع آیه: وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَی إِلَیْکُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عرَضَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا فَعندَ اللهِ مَغَانِمُ کَثِیرَةٌ کَذَلِکَ کُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللهُ علَیْکُمْ فَتَبَیَّنُواْ إِنَّ اللهَ کَانَ بِمَا تَعمَلُونَ خَبِیرًا را نازل کرد.
الصّادق (علیه السلام)- وَ لَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَی إِلَیْکُمُ السَّلَمَ لَسْتَ مُؤْمِناً.
امام صادق (علیه السلام)- وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَی إِلَیْکُمُ به کسی که اظهار اسلام کند یا به شما سلام کند [که سلام ویژه مسلمانان است] نگویید که تو مؤمن نیستی.