آیه ۸۹ - سوره نساء

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- این آیه برای دو قبیله‌ی اشجع و بنی‌ضمره نازل شده است و در اخبار آنان آمده است: آن هنگام‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برای غزوه‌ی حدیبیه خارج شد، از نزدیکی سرزمین این دو قبیله عبور کرد. قبلاً رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با قبیله‌ی بنی‌ضمره، آشتی و مصالحه کرده بود. اصحاب به آن حضرت گفتند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! قبیله‌ی بنی‌ضمره به ما نزدیک است و می‌ترسیم که در رفتن به مدینه با ما مخالفت کنند و به قریش، علیه ما کمک کنند؛ پس بهتر است ابتدا با آنان بجنگیم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرگز، چرا که آنان بیشتر از همه‌ی عربها به پدر و مادر خویش نیکی می‌کنند و زیاد صله‌ی رحم به جا میآورند و وفادارترین عرب‌ها نسبت به عهدوپیمان نیز می‌باشند. سرزمین قبیله‌ی اشجع به قبیله‌ی بنی‌ضمره [که شاخه‌ای از کنانه هستند]، نزدیک بود و بین اشجع و بنی‌ضمره، پیمان مراعات هم‌جواری و صلح بسته شده بود. سرزمین اشجع خشک بود و سرزمین بنی‌ضمره سرسبز و آباد؛ پس بنی‌اشجع به‌سوی سرزمین بنی‌ضمره حرکت کردند. هنگامی‌که خبر حرکت آن‌ها به‌سوی بنی‌ضمره به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رسید، به خاطر پیمان صلح‌وآشتی که بین ایشان و قبیله‌ی بنی‌ضمره بود، حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) آماده حرکت به‌سوی قبیله‌ی اشجع شدند تا با آنان بجنگند. پس خداوند آیه: وَدُّواْ لَوْ تَکْفُرُونَ کَمَا کَفَرُواْ فَتَکُونُونَ سَوَاء فَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ أَوْلِیَاء حَتَّیَ یُهَاجِرُواْ فِی سَبِیلِ اللهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَخُذُوهُمْ وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدتَّمُوهُمْ وَ لاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ وَلِیًّا وَ لاَ نَصِیرًا را نازل کرد و قبیله‌ی اشجع را استثناء فرمود: إِلاَّ الَّذِینَ یَصِلُونَ إِلَیَ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُم مِّیثَاقٌ أَوْ جَآؤُوکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَن یُقَاتِلُونَکُمْ أَوْ یُقَاتِلُواْ قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاء اللهُ لَسَلَّطَهُمْ علَیْکُمْ فَلَقَاتَلُوکُمْ فَإِنِ اعتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقَاتِلُوکُمْ وَ أَلْقَوْاْ إِلَیْکُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعلَ اللهُ لَکُمْ علَیْهِمْ سَبِیلاً.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَإِنْ تَوَلَّوْا یعنی اگر از کوچ‌کردن در راه خدا سر باز زدند.