آیه ۵۹ - سوره نساء

آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللهَ‌ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ في شَيْ‌ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللهِ‌ وَ الرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللهِ‌ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْويلاً [59]

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! اطاعت كنيد خدا را! و اطاعت كنيد پيامبر [خدا] و پيشوايان [معصوم] خود را. و هرگاه در امرى نزاع داشتيد، آن را به خدا و پيامبر باز گردانيد [و از آن‌ها داورى بطلبيد] اگر به خدا و روز رستاخيز ايمان داريد. اين [كار براى شما] بهتر، و عاقبت و پايانش نيكوتر است.

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر [خدا] و پیشوایان [معصوم] خود را

۱ -۱
(نساء/ ۵۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عِیسَی‌بْنِ‌السَّرِیِّ أَبِی‌الْیَسَعِ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) أَخْبِرْنِی بِدَعَائِمِ الْإِسْلَامِ الَّتِی لَایَسَعُ أَحَداً التَّقْصِیرُ عَنْ مَعْرِفَهًِْ شَیْءٍ مِنْهَا الَّذِی مَنْ قَصَّرَ عَنْ مَعْرِفَهًِْ شَیْءٍ مِنْهَا فَسَدَ دِینُهُ وَ لَمْ یَقْبَلِ {اللَّهُ} مِنْهُ عَمَلَهُ وَ مَنْ عَرَفَهَا وَ عَمِلَ بِهَا صَلَحَ لَهُ دِینُهُ وَ قَبِلَ مِنْهُ عَمَلَهُ وَ لَمْ یَضِقْ بِهِ مِمَّا هُوَ فِیهِ لِجَهْلِ شَیْءٍ مِنَ الْأُمُورِ جَهْلُهُ فَقَالَ شَهَادَهًُْ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ الْإِیمَانُ بِأَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الْإِقْرَارُ بِمَا جَاءَ بِهِ مِنْ عِنْدِ‌اللَّهِ وَ حَقٌّ فِی الْأَمْوَالِ الزَّکَاهًُْ وَ الْوَلَایَهًُْ الَّتِی أَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهَا وَلَایَهًُْ آلِ مُحَمَّدٍ (قَالَ فَقُلْتُ لَهُ هَلْ فِی الْوَلَایَهًِْ شَیْءٌ دُونَ شَیْءٍ فَضْلٌ یُعْرَفُ لِمَنْ أَخَذَ بِهِ قَالَ نَعَمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَنْ مَاتَ وَ لَا یَعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَهًًْ جَاهِلِیَّهًًْ.

امام صادق (علیه السلام)- عیسی‌بن‌سریّ‌ابی‌یسع گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «ارکان اسلام را که خداوند متعال، دین پسندیده‌ی خود را براساس آن‌ها بنیان نهاده و هیچ انسانی قادر به قصور و کوتاهی در شناخت آن‌ها نیست، چیست؟ ارکانی که هرکه در معرفت آن‌ها کوتاهی کند، دینش فاسد و اعمالش پذیرفته نمی‌شود و هرکس به آنها عمل نماید، دینش اصلاح شده و اعمالش پذیرفته می‌شود و اگر چیزی را نداند، جهل او نسبت به آن شیء، ضرری برایش نخواهد داشت»؟ فرمود: «بله، شهادت به اینکه خدایی جز خدای یگانه نیست! ایمان به رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، اعتراف به آنچه از نزد خدا آمده و پرداختِ حقّ اموال که همان زکات باشد و پذیرش ولایتی که خداوند به آن فرمان داده است؛ یعنی ولایت خاندان محمّد (». گفتم: «آیا در امر ولایت برتری غیر از این مطلب هست که در نظر گرفته شود»؟ فرمود: «بله، خداوند می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ و رسول خدا (صلی الله علیه و آله)فرمود: «هرکس بمیرد و امام زمان خود را نشناسد، به مرگ جاهلیّت مرده است»».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۰
الکافی، ج۲، ص۱۹/ الکافی، ج۲، ص۲۱/ بحارالأنوار، ج۶۵، ص۳۳۷/ البرهان/ رجال الکشی، ص۴۲۴/ البرهان/ فرات الکوفی، ص۱۰۹
۱ -۲
(نساء/ ۵۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ: ... قال (صلی الله علیه و آله) فِی علیٍّ (علیه السلام) وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَقَدْ أُمِرْتُ أَنْ آمُرَکُمْ بِبَیْعَتِهِ وَ طَاعَتِهِ فَبَایِعُوهُ وَ أَطِیعُوهُ فَقَدْ نَزَلَ الْوَحْیُ بِذَلِکَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ قَالَ جَابِرٌ فَبَایَعْنَاهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنِ اسْتَقَمْتُمْ عَلَی الطَّرِیقَهًِْ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) فِی وَلَایَتِهِ أُسْقِیتُمْ مَاءً غَدَقاً وَ أَکَلْتُمْ مِنْ فَوْقِ رُءُوسِکُمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ وَ إِنْ لَمْ تَسْتَقِیمُوا اخْتَلَفَتْ کَلِمَتُکُمْ وَ شَمِتَ بِکُمْ عَدُوُّکُمْ وَ لَتَتَّبِعُنَّ بَنِی‌إِسْرَائِیلَ شَیْئاً شَیْئاً لَوْ‌دَخَلُوا جُحْرَ ضَبٍّ لَتَبِعْتُمُوهُمْ فِیهِ وَ طُوبَی لِمَنْ تَمَسَّکَ بِوَلَایَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) مِنْ بَعْدِی حَتَّی یَمُوتَ وَ بَلَغَنِی وَ أَنَا عَنْهُ رَاض.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جابر انصاری گوید: ... پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مورد علی (علیه السلام) فرمود: «قسم به آنکه که جانم به دست اوست، من مأمور شدم که به شما فرمان دهم تا با او بیعت کنید و اطاعتش کنید، پس با او بیعت کنید و از او فرمان ببرید که در این مورد وحی نازل شده: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ». جابر گفت: با او بیعت کردیم. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اگر بر روش علی (علیه السلام) در ولایت او، استوار بمانید، به شما آب گوارا بنوشانیم، و نعمت [خدا را] از بالا و زیر پای خود دریافت خواهید کرد، و اگر بر آن استوار نشوید اتّحادتان به هم می‌خورد و دشمن شاد می‌شوید. [و بر اثر فتنه‌ی یهود] موبه‌مو پیرو بنی‌اسرائیل می‌شوید، حتّی اگر به سوراخ سوسماری رفته باشند، شما هم به‌دنبالشان به آنجا می‌روید [و ذلیل می‌شوید]. خوشا بر کسی که پس از من بر ولایت علی (علیه السلام) استوار بماند تا بمیرد و به من ملحق شود که [دراین‌صورت] من از او خشنودم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۰
بحارالأنوار، ج۵۷، ص۱۲۵/ سعدالسعود، ص۱۱۵/ الیقین، ص۳۷۹
۱ -۳
(نساء/ ۵۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَیْسَ فِی جَنَّهًِْ عَدْنٍ مَنْزِلٌ أَشْرَفَ وَ لَا أَفْضَلَ وَ لَا أَقْرَبَ إِلَی عَرْشِ رَبِّی مِنْ مَنْزِلِی وَ مَعِی ثَلَاثَهًَْ عَشَرَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی (أَوَّلُهُمْ أَخِی عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ ابْنَتِی فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ ابْنَایَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیها السلام) وَ تِسْعَهًٌْ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) الَّذِینَ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِیراً هُدَاهًٌْ مُهْتَدُونَ أَنَا الْمُبَلِّغُ عَنِ اللَّهِ وَ هُمُ الْمُبَلِّغُونَ عَنِّی وَ هُمْ حُجَجُ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ شُهَدَاؤُهُ فِی أَرْضِهِ وَ خُزَّانُهُ عَلَی عِلْمِهِ وَ مَعَادِنُ حِکَمِهِ مَنْ أَطَاعَهُمْ أَطَاعَ اللَّهَ وَ مَنْ عَصَاهُمْ فَقَدْعَصَی اللَّهَ لَا تَبْقَی الْأَرْضُ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ إِلَّا بِبَقَائِهِمْ وَ لَا تَصْلُحُ إِلَّا بِهِمْ یُخْبِرُونَ الْأُمَّهًَْ بِأَمْرِ دِینِهِمْ حَلَالِهِمْ وَ حَرَامِهِمْ یَدُلُّونَهُمْ عَلَی رِضَی رَبِّهِمْ وَ یَنْهَوْنَهُمْ عَنْ سَخَطِهِ بِأَمْرٍ وَاحِدٍ وَ نَهْیٍ وَاحِدٍ لَیْسَ فِیهِمْ اخْتِلَافٌ وَ لَا فُرْقَهًٌْ وَ لَا تَنَازُعٌ یَأْخُذُ آخِرُهُمْ عَنْ أَوَّلِهِمْ إِمْلَائِی وَ خَطَّ أَخِی عَلِیٍّ بِیَدِهِ یَتَوَارَثُونَهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ أَهْلُ الْأَرْضِ کُلُّهُمْ فِی غَمْرَهًٍْ وَ غَفْلَهًٍْ وَ تِیهَهًٍْ وَ حَیْرَهًٍْ غَیْرَهُمْ وَ غَیْرَ شِیعَتِهِمْ وَ أَوْلِیَائِهِمْ لَا یَحْتَاجُونَ إِلَی أَحَدٍ مِنَ الْأُمَّهًِْ فِی شَیْءٍ مِنْ أَمْرِ دِینِهِمْ وَ الْأُمَّهًُْ تَحْتَاجُ إِلَیْهِمْ هُمُ الَّذِینَ عَنَی اللَّهُ فِی کِتَابِهِ وَ قَرَنَ طَاعَتَهُمْ بِطَاعَتِهِ وَ طَاعَهًِْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در بهشت عدن، منزلی با شرافت‌تر و بالاتر و نزدیکتر به عرش پروردگارم از منزل من نیست، و ما در آنجا چهارده نفریم. من و برادرم علی (علیه السلام) که بهترین آن‌ها و محبوب‌ترینشان نزد من است، و فاطمه (سلام الله علیها) که او سیّده‌ی زنان اهل بهشت است، و حسن و حسین (علیها السلام) و نه امام از فرزندان حسین (علیه السلام) هستند. ما در آنجا چهارده نفریم در یک منزل که خداوند بدی‌ها را از ما برده و ما را پاک گردانیده است. همه هدایت‌کننده و هدایت‌شده‌ایم. پیامبر (صلی الله علیه و آله) در ادامه‌ی کلامش فرمود: «من از جانب خدا، تبلیغ‌کننده هستم، و آنان از جانب من و خدای عزّوجلّ، ابلاغ‌کننده هستند. آنان حجّت‌های خداوند تبارک‌وتعالی بر خلقش و شاهدان او در زمینش و خزانه‌داران علمش و معادن حکمت‌های او هستند. هرکس از آنان اطاعت کند خدا را اطاعت کرده و هرکس از آنان سرپیچی کند از خدا سرپیچی کرده است. زمین به قدر یک چشم‌برهم‌زدن جز با بقای آنان نمی‌ماند، و جز با آنان اصلاح نمی‌شود. آنان امّت را از امر دینشان و حلال و حرامشان خبر می‌دهند، و آنان را با امر و نهی یکسان [و بدون تغییر] به رضایت پروردگارشان راهنمایی می‌کنند و آنان را از سخط او نهی می‌کنند، و در بین آنان اختلاف و تفرقه و نزاعی نیست. آخرین آنان از اوّلین آنان، املای من و دست خط برادرم علی (علیه السلام) را تحویل می‌گیرد و تا روز قیامت از یکدیگر به ارث می‌برند. همه‌ی اهل زمین در جهل و غفلت و سرگردانی و حیرت‌اند به جز آنان و شیعیان و دوستانشان. آنان در چیزی از امر دینشان به احدی از امّت احتیاج ندارند، ولی امّت به آنان احتیاج دارند. آنان هستند که خداوند در کتابش آنان را قصد کرده و اطاعت آنان را به اطاعت خود و رسولش (صلی الله علیه و آله) مقرون ساخته و فرموده است: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۰
بحارالأنوار، ج۳۳، ص۲۶۷
۱ -۴
(نساء/ ۵۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ قَدْ قَرَنَهُ الْجَلِیلُ بِاسْمِهِ وَ شَرِکَهُ فِی عَطَائِهِ وَ أَوْجَبَ لِمَنْ أَطَاعَهُ جَزَاءَ طَاعَتِهِ إِذْ یَقُولُ وَ ما نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْناهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ (صلی الله علیه و آله) مِنْ فَضْلِهِ وَ قَالَ یَحْکِی قَوْلَ مَنْ تَرَکَ طَاعَتَهُ وَ هُوَ یُعَذِّبُهُ بَیْنَ أَطْبَاقِ نِیرَانِهَا وَ سَرَابِیلِ قَطِرَانِهَا یا لَیْتَنا أَطَعْنَا اللَّهَ وَ أَطَعْنَا الرَّسُولَا أَمْ کَیْفَ یُوصَفُ بِکُنْهِهِ مَنْ قَرَنَ الْجَلِیلُ طَاعَتَهُمْ بِطَاعَهًِْ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) حَیْثُ قَالَ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ وَ قَالَ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ (صلی الله علیه و آله) وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ وَ قَالَ إِنَّ اللهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها وَ قَالَ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُون.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند عزیز نام او را همراه نام خویش قرار داده و آن جناب را شریک در عطای خویش فرموده و به کسی که از پیغمبر (صلی الله علیه و آله) اطاعت کند همان پاداشی را وعده داده که از خودش اطاعت نماید؛ چنانکه در این دو آیه به هر دو مطلب تصریح فرموده است: عیب‌جوییشان از آن روست که خدا و پیامبرش از غنایم بی‌نیازشان کردند. (توبه/۷۴). و در این آیه سخن کسی را که ترک اطاعت پیامبر (صلی الله علیه و آله) را نموده بیان می‌کند موقعی که میان آتش جهنّم در سوزوگداز است ای کاش خدا را اطاعت کرده بودیم و رسول را اطاعت کرده بودیم. (احزاب/۶۶). چگونه می‌توان کنه کسی را که خداوند اطاعت و فرمانبرداری او را در این آیه: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ و در آیه: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ و نیز در آیه: إِنَّ اللهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها و در آیه: خود نمی‌دانید از اهل کتاب بپرسید. (انبیاء/۷). قرین اطاعت و فرمانبرداری از پیامبر (صلی الله علیه و آله) قرار داده توصیف کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۲
بحارالأنوار، ج۵۰، ص۱۷۷/کشف الغمهًْ، ج۲، ص۳۸۶
۱ -۵
(نساء/ ۵۹)

الصّادق (علیه السلام)- قَالَ عَزَّوَجَلَّ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ فَرَدَّ الْأَمْرَ أَمْرَ النَّاسِ إِلَی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمُ الَّذِینَ أَمَرَ بِطَاعَتِهِمْ وَ بِالرَّدِّ إِلَیْهِمْ.

امام صادق (علیه السلام)- خداوند فرمود: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ و فرموده است: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الله و الی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ؛ پس خواستگاه هر کار که کار مردم باشد به اولی‌الأمر آن‌ها واگذار شده که دستور اطاعت و مراجعه به آن‌ها [در این آیه] داده شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۲
الکافی، ج۱، ص۲۹۵/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۶۶
۱ -۶
(نساء/ ۵۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ (علیه السلام) وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِلْعِلْمِ أَهْلًا وَ فَرَضَ عَلَی الْعِبَادِ طَاعَتَهُمْ بِقَوْلِهِ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ وَ بِقَوْلِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ.

امام علی (علیه السلام)- خداوند برای علم، عدّه‌ای را اهل آن قرار داده و بر بندگان خود واجب کرده که از آن‌ها اطاعت نمایند و فرموده است: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ، و نیز فرمود: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الله و الی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۲
وسایل الشیعهًْ، ج۷، ص۷۴/بحارالأنوار، ج۶۵، ص۲۶۴
۱ -۷
(نساء/ ۵۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قالَ الْحَوارِیُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللهِ آمَنَّا بِاللهِ وَ اشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ یَعْنِی بِأَنَّهُمْ مُسْلِمُونَ لِأَهْلِ الْفَضْلِ فَضْلَهُمْ وَ لَا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَمَا أَجَابَهُ مِنْهُمْ إِلَّا الْحَوَارِیُّونَ وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِلْعِلْمِ أَهْلًا وَ فَرَضَ عَلَی الْعِبَادِ طَاعَتَهُمْ بِقَوْلِهِ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ.

امام علی (علیه السلام)- حواریان گفتند: ما یاران خداییم. به خدا ایمان آوردیم. شهادت ده که ما تسلیم هستیم. (آل عمران/۵۲). مطلوب حضرت عیسی (علیه السلام) این بود که بفهمد که کدامیک از حواریون، برتری اهل فضل را پذیرفته و در برابر آنان تسلیم‌اند و از فرمان پروردگار برنمی‌گردند، و فقط حواریّون جواب مثبت دادند، و خداوند در این آیه برای علم اهلی را برگزید و طاعت ایشان را بر همه واجب فرمود: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۲
الاحتجاج، ج۱، ص۲۴۸
۱ -۸
(نساء/ ۵۹)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیِّ (علیه السلام) عَنْ آبَائِهِ عَنِ الْبَاقِرِ (علیه السلام) قَالَ أَوْصَی النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إِلَی عَلِیٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (ثُمَّ قَالَ فِی قَوْلِ اللَّهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ قَالَ الْأَئِمَّهًُْ (مِنْ وُلْدِ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَهًْ.

امام باقر (علیه السلام)- امام عسکری (علیه السلام) از پدرانش روایت می‌کند: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به علی و حسن و حسین (وصیّت کرد سپس درباره‌ی این آیه: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعواْ اللهَ وَأَطِیعواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ. فرمود: «مراد از اولی الأمر، امامان از نسل علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) تا قیامت هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۸۶/ عیون أخبارالرضا (ج۲، ص۱۳۱/ کمال الدین، ج۱، ص۲۲۲/ البرهان
۱ -۹
(نساء/ ۵۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الْغَفَّارِ‌بْنِ‌الْقَاسِمِ قَالَ سَأَلْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عن عَنْ أُولِی الْأَمْرِ فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ فَقَالَ کَانَ وَ اللَّهِ عَلِیٌ (علیه السلام) مِنْهُم.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالغفّاربن‌قاسم گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «اولی‌الأمر در این آیه کیست»؟ فرمود: «به خدا سوگند علی (علیه السلام) از آن‌هاست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۴
کشف الغمهًْ، ج۱، ص۳۲۳/ کشف الیقین، ص۳۹۶/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۸۹
۱ -۱۰
(نساء/ ۵۹)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فِی قَوْلِهِ تَعَالَی أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ قَالَ هُمْ أُمَرَاءُ السَّرَایَا وَ عَلِیٌ (علیه السلام) أَوَّلُهُم.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- در تفسیر این آیه: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ می‌گوید: «منظور فرماندهان سریه‌ها (جنگ‌هایی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آنان شرکت نمی‌کردند و جانشینی به‌جای خود می‌فرستادند) هستند و علی (علیه السلام) نخستین ایشان است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۴
روضهًْ الواعظین، ج۱، ص۱۰۶/ فرات الکوفی، ص۱۰۸
۱ -۱۱
(نساء/ ۵۹)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ثُمَّ فَرَضَ عَلَی النَّاسِ طَاعَتَهُمْ فَقَالَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ یَعْنِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- خداوند در این آیه اطاعت ائمّه (را بر مردم واجب نموده و می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ یعنی اطاعت از امیرالمؤمنین (علیه السلام)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۸۵/ القمی، ج۱، ص۱۴۱
۱ -۱۲
(نساء/ ۵۹)

الکاظم (علیه السلام)- عَن عَمروِ بنِ سَعِیدٍ قال: سَأَلْتُ أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ قَالَ قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ الْأَوْصِیَاءُ مِنْ بَعْدِهِ.

امام کاظم (علیه السلام)- عمروبن‌سعید گوید: از امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی آیه: أَطِیعواْ اللهَ وَأَطِیعواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ سؤال کردم. فرمود: «منظور، علیّ‌بن‌ابی‌طالب و اوصیاء (بعد از آن حضرت می‌باشند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۹۳/ البرهان/ العیاشی، ج۱، ص۲۵۳
۱ -۱۳
(نساء/ ۵۹)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ هَذِهِ الْآیَهًِْ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ قَالَ الْأَوْصِیَاءَ.

امام باقر (علیه السلام)- جابر جعفی گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: أَطِیعواْ اللهَ وَأَطِیعواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ پرسیدم، فرمود: «منظور از اولی‌الأمر، اوصیاء (هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۰۰/ العیاشی، ج۱، ص۲۴۹/ البرهان
۱ -۱۴
(نساء/ ۵۹)

الباقر (علیه السلام)- ثُمَّ قَالَ لِلنَّاسِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا فَجَمَعَ الْمُؤْمِنِینَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ إِیَّانَا عَنَی خَاصَّهًًْ.

امام باقر (علیه السلام)- خداوند به مردم می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا منظور تمام مؤمنین تا قیامت است. أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ منظور از اولی‌الأمر، فقط ما هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۴
بحار الأنوار، ج۲۳، ص۲۸۹/ بحرالعرفان، ج۴، ص۲۵۳
۱ -۱۵
(نساء/ ۵۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ وَ آتِ ذَا الْقُرْبی حَقَّهُ دَعَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فَنَحَلَهَا فَدَکَ وَ أَقَامَنِی لِلنَّاسِ عَلَماً وَ إِمَاماً، وَ عَقَدَ لِی وَ عَهِدَ إِلَیَّ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ.

امام علی (علیه السلام)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فاطمه (سلام الله علیها) را طلبید و فدک را به او عطا فرمود و به من نیز امامت و رهبری امّت را داد و از من پیمان گرفت. سپس خداوند این آیه را نازل فرمود: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۴
بحار الأنوار، ج۲۹، ص۵۶۳/ العددالقویهًْ، ص۱۹۵
۱ -۱۶
(نساء/ ۵۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ عَنْهُ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ قَالَ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (مِنَّا وَ طَاعَتُهُمْ مَفْرُوضَهًٌْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در کلام خدا که فرمود: أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ منظور از از اولی الأمر امامانی از ماست و اطاعت از آنان واجب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۴
دعایم الإسلام، ج۱، ص۲۵
۱ -۱۷
(نساء/ ۵۹)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌عَجْلَانَ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ قَالَ هِیَ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ فِی الْأَئِمَّهًِْ (جَعَلَهُمُ اللَّهُ مَوَاضِعَ الْأَنْبِیَاءِ (غَیْرَ أَنَّهُمْ لَا یُحِلُّونَ شَیْئاً وَ لَا یُحَرِّمُونَه.

امام باقر (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌عجلان نقل می‌کند: امام (علیه السلام) درباره‌ی آیه: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فرمود: «این آیه درباره‌ی علی و ائمّه (نازل شده است و خداوند ایشان را در مقام پیامبران (قرار داده است؛ با این تفاوت که چیزی را حلال یا حرام نمی‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۶
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۹۳/ العیاشی، ج۱، ص۲۵۲/ البرهان
۱ -۱۸
(نساء/ ۵۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَن عُبَیْدِ‌بْنِ‌کَثِیرٍ مُعَنْعَناً عَنِ الْحُسَیْن أَنَّه سَأَلَ جَعْفَرَ‌بْنَ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ قَالَ أُولِی الْفِقْهِ وَ الْعِلْمِ قُلْنَا أَ‌خَاصٌّ أَمْ عَامٌّ قَالَ بَلْ خَاصٌّ لَنَا.

امام صادق (علیه السلام)- عبیدبن‌کثیر از حسین نقل می‌کند: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این آی: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ سؤال شد. فرمود: «منظور صاحبان فقه و علم است». گفتیم: «اطلاق آن عمومی است یا مخصوص یک عدّه است». فرمود: «اختصاص به ما اهل بیت دارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۶
وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۷۶/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۹۸/ فرات الکوفی، ص۱۰۸
۱ -۱۹
(نساء/ ۵۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا مَا تَأْوِیلُهُ مَعَ تَنْزِیلِهِ فَمِثْلُ ... قَوْلُهُ تَعَالَی أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ‌مِنْکُمْ فَلَمْ یَسْتَغْنِ النَّاسُ فِی هَذَا الْمَعْنَی بِالتَّنْزِیلِ دُونَ التَّفْسِیرِ‌کَمَا اسْتَغْنَوْا بِالْآیَاتِ الْمُتَقَدِّمَهًِْ الَّتِی ذُکِرَتْ فِی آیَاتِ مَا تَأْوِیلُهُ فِی تَنْزِیلِهِ اللَّاتِی ذَکَرْنَاهَا فِی الْآیَاتِ الْمُتَقَدِّمَهًِْ إِلَّا حِینَ بَیَّنَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَّ الْوُلَاهًَْ لِلْأَمْرِ الَّذِی فَرَضَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ مِنْ عِتْرَتِهِ الْمَنْصُوصِ عَلَیْهِم.

امام علی (علیه السلام)- امام (علیه السلام) [در خطبه‌ای که در مورد انواع آیات قرآن می‌فرمود] فرمود: «آیاتی که نزول آن‌ها همراه با تأویل آن‌ها است که معنا پیدا می‌کنند... مثل آیه: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ است که در این مورد به صرف همین آیات نازل شده و بدون تأویل آن، مردم به‌معنای آن پی نمی‌برند و این آیه مثل آیاتی که پیش از این ذکر کرده‌ایم نیست که آن‌ها تأویلشان در تنزیلشان نهفته بود [و لفظ آیات گویای معنای آن‌ها بود] به خاطر همین متن آیات برای فهم معنای آن توسّط مردم کافی بود. امّا این آیه زمانی قابل فهم است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن را تبیین کند که منظور از اولی الأمر کسانی هستند که خدا اطاعت آنان را به‌صورت مکتوب در کتاب خود واجب کرده و آن‌ها خاندان پیامبرند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۶
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۷۷/ القمی، ج۱، ص۱۳
۱ -۲۰
(نساء/ ۵۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا عَلِیُّ (علیه السلام) مَنْ بَرِئَ مِنْ وَلَایَتِکَ فَقَدْ بَرِئَ مِنْ وَلَایَتِی وَ مَنْ بَرِئَ مِنْ وَلَایَتِی فَقَدْ بَرِئَ مِنْ وَلَایَهًِْ اللَّهِ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) طَاعَتُکَ طَاعَتِی وَ طَاعَتِی طَاعَهًُْ اللَّهِ فَمَنْ أَطَاعَکَ أَطَاعَنِی وَ مَنْ أَطَاعَنِی فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ لَحُبُّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ أَعَزُّ مِنَ الْجَوْهَرِ وَ مِنَ الْیَاقُوتِ الْأَحْمَرِ وَ مِنَ الزُّمُرُّدِ وَ قَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ مُحِبِّینَا أَهْلَ الْبَیْتِ (فِی أُمِّ الْکِتَابِ لَا یَزِیدُ فِیهِمْ رَجُلٌ وَ لَا یَنْقُصُ مِنْهُمْ رَجُلٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَهُوَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای علی (علیه السلام) هرکس از ولایت تو سرپیچی کند از ولایت من سر پیچیده و هرکس از ولایت من سرپیچی کند، از ولایت خدا سرپیچیده است. ای علی (علیه السلام) اطاعت تو اطاعت من و اطاعت من اطاعت خداست پس هرکس از تو اطاعت کند از من اطاعت کرده و هرکس از من اطاعت کند از خدا اطاعت کرده و قسم به آن خدایی که مرا به‌عنوان رسول (صلی الله علیه و آله) برحقّ خود مبعوث کرده، دوستی ما اهل بیت با ارزش‌تر از جواهر و یاقوت سرخ و زمرّد است و خدا عهدوپیمان محبّت نسبت به ما اهل بیت را در امّ الکتاب [و در عالم زر] گرفته و ثبت کرده و دیگر تا روز قیامت نه کسی به آن گروه (دوستداران ما) اضافه می‌شود و نه کسی کم می‌شود و این همان کلام خداست که فرمود: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ که منظور از اولی الأمر، علی (علیه السلام) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۴۶
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۶/ فرات الکوفی، ص۱۰۹
بیشتر