آیه ما أَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللهِ وَ ما أَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ وَ أَرْسَلْناكَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَ كَفى بِاللهِ شَهيداً [79]
[آرى]، آنچه از نيكى به تو مى‌رسد، از طرف خداست؛ و آنچه از بدى به تو مى‌رسد، از سوى خود توست. و ما تو را رسول براى مردم فرستاديم؛ و كافى است كه خدا گواه [بر اين امر] باشد.
الصّادق (علیه السلام)- الْحَسَنَاتُ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَلَی وَجْهَیْنِ وَ السَّیِّئَاتُ عَلَی وَجْهَیْنِ فَمِنَ الْحَسَنَاتِ الَّتِی ذَکَرَهَا اللَّهُ الصِّحَّهًُْ وَ السَّلَامَهًُْ وَ الْأَمْنُ وَ السَّعَهًُْ فِی الرِّزْقِ وَ قَدْ سَمَّاهَا اللَّهُ حَسَنَاتٍ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَعْنِی بِالسَّیِّئَهًِْ هَاهُنَا الْمَرَضَ وَ الْخَوْفَ وَ الْجُوعَ وَ الشِّدَّهًَْ یَطَّیَّرُوا بِمُوسی وَ مَنْ مَعَهُ أَیْ یَتَشَاءَمُوا بِهِ وَ الْوَجْهُ الثَّانِی مِنَ الْحَسَنَاتِ یَعْنِی بِهِ أَفْعَالَ الْعِبَادِ وَ هُوَ قَوْلُهُ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها وَ مِثْلُهُ کَثِیرٌ وَ کَذَا السَّیِّئَاتُ عَلَی وَجْهَیْنِ فَمِنَ السَّیِّئَاتِ الْخَوْفُ وَ الْجُوعُ وَ الشِدَّهًُْ وَ هُوَ مَا ذَکَرْنَاهُ فِی قَوْلِهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَطَّیَّرُوا بِمُوسی وَ مَنْ مَعَهُ وَ عُقُوبَاتِ الذُّنُوبِ قَدْ سَمَّاهَا اللَّهُ السَّیِّئَاتِ کَقَوْلِهِ تَعَالَی جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها وَ الْوَجْهُ الثَّانِی مِنَ السَّیِّئَاتِ یَعْنِی بِهَا أَفْعَالَ الْعِبَادِ الَّذِینَ یُعَاقَبُونَ عَلَیْهَا وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ مَنْ جاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَکُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِی النَّارِ وَ قَوْلُهُ ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللهِ وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ یَعْنِی مَا عَمِلْتَ مِنْ ذُنُوبٍ فَعُوقِبْتَ عَلَیْهَا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ فَمِنْ نَفْسِکَ بِأَعْمَالِکَ لِأَنَّ السَّارِقَ یُقْطَعُ وَ الزَّانِی یُجْلَدُ وَ یُرْجَمُ وَ الْقَاتِلُ یُقْتَلُ فَقَدْ سَمَّی اللَّهُ الْعِلَلَ وَ الْخَوْفَ وَ الشِّدَّهًَْ وَ عُقُوبَاتِ الذُّنُوبِ کُلَّهَا سَیِّئَاتٍ فَقَالَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ بِأَعْمَالِکَ قَوْلُهُ قُلْ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللهِ یَعْنِی الصِّحَّهًَْ وَ الْعَافِیَهًَْ وَ السَّعَهًَْ وَ السَّیِّئَاتِ الَّتِی هِیَ عُقُوبَاتُ الذُّنُوبِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ.
امام صادق (علیه السلام)- حسنات در قرآن به دو وجه می‌باشد و سیّئات نیز این‌گونه است از جمله حسناتی که خداوند ذکر کرده، صحّت، سلامتی، امنیّت و گشایش روزی است و خداوند آن‌ها را حسنات نامیده است. وَ إِن تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ؛ سیّئهًْ در اینجا به‌معنای بیماری، ترس، گرسنگی و سختی است. و چون بدیی به آن‌ها می‌رسید، موسی و همراهانش را بدشگون می‌دانستند. (اعراف/۱۳۱). یعنی بدگمانی می‌کردند. وجه دوّم حسنات، اعمال بندگان است و در کلام خداوند: هرکس کار نیکی انجام دهد ده برابر به او پاداش دهند. (انعام/۱۶۰). آمده است و مانند آن بسیار است. همچنین سیّئات بر دو وجه است، از جمله: ترس، گرسنگی، سختی. مصداق آن را در آیه: و چون بدیی به آن‌ها می‌رسید، موسی و همراهانش را بدشگون می‌دانستند. (اعراف/۱۳۱). ذکر کردیم. خداوند، عقوبات گناهان را نیز سیّئات نامیده است. وجه دوّم سیّئات، اعمال بندگان است که به خاطر آن‌ها مجازات می‌شوند. و این معنا در کلام خداوند آمده است: و آنان را که کارهای بد می‌کنند سرنگون در آتش اندازند. (نمل/۹۰) و آیه: مَّا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللهِ وَ مَا أَصَابَکَ مِن سَیِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِکَ بدین معناست که نتیجه گناهانی که مرتکب می‌شوی و در دنیا و آخرت می‌بینی از خود تو و از اعمال تو است، چون دزد که انگشتانش قطع می‌شود و زناکننده، تازیانه می‌خورد و سنگسار می‌شود و قاتل، کُشته می‌شود. خداوند متعال بیماری‌ها، ترس و سختی و عقوبات گناهان را سیّئات نامیده است و فرموده: وَ مَا أَصَابَکَ مِن سَیِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِکَ یعنی نتیجه‌ی اعمالت می‌باشد، و آیه: قُلْ کُلًّ مِّنْ عندِ اللهِ به‌معنای صحّت و عافیت و گشایش روزی است. و سیئاتی که مجازات گناهان است، از جانب خداست.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- الْحَسَنَهًُْ مَا أَصَابَ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) یَوْمَ بَدْرٍ مِنَ الظَّفَرِ وَ الْغَنِیمَهًِْ وَ السَّیِّئَهًُْ مَا أَصَابَهُ یَوْمَ أُحُدٍ مِنْ کَسْرِ رَبَاعِیَتِهِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- منظور از حسنه و خوبی‌ای که به پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسید، فتح و پیروزی و غنایمی بود که در جنگ بدر به پیامبر (صلی الله علیه و آله) و مسلمانان رسید و منظور از مصیبت و بدی‌ای که به پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسید، [شکست در] جنگ احد و شکستن دندان میانی پیامبر (صلی الله علیه و آله) [چهار دندان جلویی] بود.
الکاظم (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی ابْنَ آدَمَ (علیه السلام) بِمَشِیَّتِی کُنْتَ أَنْتَ الَّذِی تَشَاءُ وَ تَقُولُ وَ بِقُوَّتِی أَدَّیْتَ إِلَیَّ فَرَائِضِی وَ بِنِعْمَتِی قَوِیتَ عَلَی مَعْصِیَتِی مَا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللهِ وَ مَا أَصَابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ وَ ذَاکَ أَنِّی أَوْلَی بِحَسَنَاتِکَ مِنْکَ وَ أَنْتَ أَوْلَی بِسَیِّئَاتِکَ مِنِّی وَ ذَاکَ أَنِّی لَا أُسْأَلُ عَمَّا أَفْعَلُ وَ هُمْ یُسْئَلُون.
امام کاظم (علیه السلام)- خداوند تعالی‌وتبارک فرمود: «فرزند آدم! تو با مشیّت من، همان هستی که می‌خواهی و می‌گویی، و با نیروی من، فریضه‌ی مرا به‌جای آوری، و با نعمت من بر معصیتم قدرت یافتی، هرگونه نیکی می‌یابی، از خداست و هرگونه بدی می‌بینی از خود توست».
الرّضا (علیه السلام)- وَ أَنْتَ أَوْلَی بِسَیِّئَاتِکَ مِنِّی عَمِلْتَ الْمَعَاصِیَ بِقُوَّتِیَ الَّتِی جَعَلْتُ فِیکَ.
امام رضا (علیه السلام)- تو به بدی هایت سزاوارتری؛ تو با قدرتی که درونت قرار دادم، مرتکب گناهان شدی.
الصّادق (علیه السلام)- کَمَا أَنَّ بَادِیَ النِّعَمِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدْ نَحَلَکُمُوهُ فَکَذَلِکَ الشَّرُّ مِنْ أَنْفُسِکُمْ وَ إِنْ جَرَی بِهِ قَدَرُهُ.
امام صادق (علیه السلام)- همانگونه که آغاز نعمت [بر بندگان] از جانب خدا بوده [و خدا مسبّب خیرهایی که به تو رسیده است بوده]، همین‌طور نیز است درباره‌ی شر و بدی‌ها که از جانب خودتان است [و شما مسبّب آن‌هایید] اگرچه که قضا و قدر خدا نیز بر آن (انجام آن بدی) جاری شده باشد.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَ أَسَاسَ الدِّینِ التَّوْحِیدُ وَ الْعَدْلُ وَ عِلْمُهُ کَثِیرٌ وَ لَا بُدَّ لِعَاقِلٍ مِنْهُ فَاذْکُرْ مَا یَسْهُلُ الْوُقُوفُ عَلَیْهِ وَ یَتَهَیَّأُ حِفْظُهُ فَقَالَ (علیه السلام) أَمَّا التَّوْحِیدُ فَأَنْ لَا تُجَوِّزَ عَلَی رَبِّکَ مَا جَازَ عَلَیْکَ وَ أَمَّا الْعَدْلُ فَأَنْ لَا تَنْسُبَ إِلَی خَالِقِکَ مَا لَامَکَ عَلَیْه.
امام صادق (علیه السلام)- اساس دین توحید و عدل است و همه بر این مطلب حکم می‌کنند و آن را صحیح می‌دانند و عاقل چاره‌ای جز پذیرش این دو اصل ندارد، تو نیز [در باب معرفت و اوصاف خدا] چیزی بگو و بر آن پایداری کن که اثبات آن آسان باشد [و از مسائل غامض نباشد] و حفظ‌کردن آن [برای تو] ممکن باشد. معنی توحید آن است که آنچه برای شما جائز است را برای خدا جایز ندانی [خدا را به صفات ناقص خود متّصف نکنی] و معنی عدل آن است که کاری که به خاطر آن [مردم] تو را سرزنش می‌کنند [و آن را خارج از حق و انصاف می‌دانند] به خالقت نسبت ندهی.
الرّضا (علیه السلام)- مَا عَرَفَ اللَّهَ مَنْ شَبَّهَهُ بِخَلْقِهِ وَ لَا وَصَفَهُ بِالْعَدْلِ مَنْ نَسَبَ إِلَیْهِ ذُنُوبَ عِبَادِهِ.
امام رضا (علیه السلام)- خدا را نشناخته کسی او را مثل و شبیه خلقش [در اوصاف و افعال] بداند و کسی که گناهان بندگانش را به خدا نسبت دهد [بگوید عامل ایجاد گناه، خدا بود] خدا را [به درستی] عادل وصف نکرده است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الْأَعْمَالُ عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَحْوَالٍ فَرَائِضُ وَ فَضَائِلُ وَ مَعَاصِی فَأَمَّا الْفَرَائِضُ فَبِأَمْرِ اللَّهِ تَعَالَی وَ بِرِضَی اللَّهِ وَ بِقَضَائِهِ وَ تَقْدِیرِهِ وَ مَشِیَّتِهِ وَ عِلْمِهِ وَ أَمَّا الْفَضَائِلُ فَلَیْسَتْ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ لَکِنْ بِرِضَی اللَّهِ وَ بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ بِقَدَرِ اللَّهِ وَ بِمَشِیَّهًِْ اللَّهِ وَ بِعِلْمِ اللَّهِ وَ أَمَّا الْمَعَاصِی فَلَیْسَتْ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ لَکِنْ بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ بِقَدَرِ اللَّهِ وَ بِمَشِیَّهًِْ اللَّهِ وَ بِعِلْمِهِ ثُمَّ یُعَاقِبُ عَلَیْهَا.
امام علی (علیه السلام)- اعمال سه حالت دارند: فرایض (یعنی اعمالی که از جانب خدا به‌طور حتم معیّن شده)، فضایل (یعنی کارهای خوب که انجام آن‌ها نیک است ولی حتمی نیست)، گناهان (که مورد غدقن است و نباید انجام داد). امّا اعمال واجبه مطابق فرمان خداست و مورد پسند اوست و به حکم الهی و تقدیر و خواست اوست و خدا آن‌ها را دانسته. امّا فضایل به فرمان خدا نیست و گرنه ترک آن‌ها روا نبود ولی پسند خداست و به حکم الهی و خواست اوست و خداوند به این امور آگاه است. امّا گناهان به دستور خدا نیست و به سند خدا هم نیست ولی در اثر حکم خدا و به تقدیر و خواست اوست و خدا آن‌ها را دانسته و سپس به خاطر انجام آن‌ها، گناهکاران را عقوبت می‌کند و کیفر آن‌ها را می‌دهد.