سوره تحریم

ثواب قرائت

۱
(تحریم/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ أَعْطَاهُ اللَّهُ تَوْبَهًًْ نَصُوحاً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ را بخواند، خداوند به وی توبه‌ای خالصانه عطا خواهدکرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۰
مستدرک الوسایل، ج۴۴، ص۳۵۲/ نورالثقلین
۲
(تحریم/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الطَّلَاقِ وَ التَّحْرِیمِ فِی فَرِیضَهًْ أَعَاذَهُ اللَّهُ مِنْ أَنْ یَکُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ مِمَّنْ یَخَافُ أَوْ یَحْزَنُ وَ عُوفِیَ مِنَ النَّارِ وَ أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّهًَْ بِتِلَاوَتِهِ إِیَّاهُمَا وَ مُحَافَظَتِهِ عَلَیْهِمَا لِأَنَّهُمَا لِلنَّبِی (صلی الله علیه و آله).

امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی طلاق و تحریم را در نمازهای واجب خود تلاوت کند، خداوند مانع از آن می‌شود که در روز قیامت از کسانی باشد که هراسناک و غمناکند، و از آتش دوزخ و آسیب آن درامان خواهد بود، و خداوند او را به خاطر خواندن این دو سوره و مراقبتی که نسبت به آن‌ها داشته‌است به بهشت می‌برد، چرا که این دو سوره متعلّق به رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۰
ثواب الأعمال، ص۱۱۹/ نورالثقلین
۳
(تحریم/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا أَعْطَاهُ اللَّهُ تَوْبَهًْ نَصُوحاً وَ مَنْ قَرَأَهَا عَلَی مَلْسُوعٍ شَفَاهُ اللَّهُ وَ لَمْ یَمْشِ السَّمُّ فِیهِ وَ إِنْ کُتِبَتْ وَ رُشَّ مَاءُهَا عَلَی مَصْرُوعٍ احْتَرَقَ شَیْطَانُهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس آن را بخواند، خداوند به وی توبه‌ای خالصانه عطا خواهد کرد و هرکس آن را بر مارگزیده‌ای بخواند، خداوند وی را شفا می‌دهد و زهر در بدن وی حرکت نخواهد کرد، و اگر نوشته شده و آب آن بر کسی که مبتلا به بیماری صرع است، پاشیده شود، شیطان او سوزانده خواهد شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۰
البرهان

آیه يا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضاتَ أَزْواجِكَ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ [1]

اى پيامبر! چرا چيزى را كه خدا براى تو حلال كرده به خاطر جلب رضايت همسرانت [بر خود] حرام‌مى‌كنى؟! و خداوند آمرزنده و مهربان است.

سبب نزول

۱
(تحریم/ ۱)

الباقر (علیه السلام)- کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَدْ خَلَا بِمَارِیَهًَْ الْقِبْطِیَّهًِْ قَبْلَ أَنْ تَلِدَ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) فَاطَّلَعَتْ عَلَیْهِ عَائِشَهًُْ فَأَمَرَهَا أَنْ تَکْتُمَ ذَلِکَ وَ حَرَّمَهَا عَلَی نَفْسِهِ فَحَدَّثَتْ بِذَلِکَ عَائِشَهًُْ حَفْصَهًَْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ إِلَی قَوْلِهِ وَ أَبْکاراً.

امام باقر (علیه السلام)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) قبل از ولادت فرزندش ابراهیم با [کنیز خود] ماریه قبطیّه خلوت کرده ‎بود که عایشه از آن آگاه شد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او دستور داد که آن را مخفی کند [و به‌کسی خبر ندهد] و ماریّه قبطیّه را بر خود حرام کرد. سپس عائشه آن را به حفصه خبر داد و خداوند [این آیات را] نازل فرمود: یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ تَبْتَغِی مَرْضاتَ أَزْواجِکَ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۰
مستدرک الوسایل، ج۱۶، ص۷۴/ دعایم الإسلام، ج۲، ص۹۸ و دعایم الإسلام، ج۲، ص۲۶۷؛ «بتفاوت»
۲
(تحریم/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن زُرَارَهًْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ قَالَ لِامْرَأَتِهِ أَنْتِ عَلَیَّ حَرَامٌ فَقَالَ لِی لَوْ کَانَ لِی عَلَیْهِ سُلْطَانٌ لَأَوْجَعْتُ رَأْسَهُ وَ قُلْتُ لَهُ اللَّهُ أَحَلَّهَا لَکَ فَمَا حَرَّمَهَا عَلَیْکَ إِنَّهُ لَمْ یَزِدْ عَلَی أَنْ کَذَبَ فَزَعَمَ أَنَّ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَهُ حَرَامٌ وَ لَا یَدْخُلُ عَلَیْهِ طَلَاقٌ وَ لَا کَفَّارَهًٌْ فَقُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ عزّوجلّ یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ فَجَعَلَ فِیهِ الْکَفَّارَهًَْ فَقَالَ إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْهِ جَارِیَتَهُ مَارِیَهًَْ وَ حَلَفَ أَنْ لَا یَقْرَبَهَا فَإِنَّمَا جَعَلَ عَلَیْهِ الْکَفَّارَهًَْ فِی الْحَلْفِ وَ لَمْ یَجْعَلْ عَلَیْهِ فِی التَّحْرِیمِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی مردی که به زن خویش بگوید: «تو بر من حرام هستی، پرسیدم». فرمود: «اگر بر وی سلطه‌ای داشته باشم، سر او را می‌کوبم و به او می‌گویم: خداوند وی را بر تو حلال کرده است، حال چه چیزی او را بر تو حرام گردانیده است»؟ همانا او فقط سخن دروغی گفته است، و ادّعا کرده چیزی که خداوند بر وی حلال گردانیده، حرام است. پس طلاق و کفّاره‌دادن بر وی ضرورت ندارد. سپس عرض کردم: «ولی خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللهُ لَکَ کفّاره‌ی آن را واجب گردانید»؟ فرمود: «فقط کنیز قِبطی وی، ماریه را بر وی حرام کرد، و سوگند یادکرد که به وی نزدیک نشود و پیامبر (صلی الله علیه و آله) کفّاره را به خاطر سوگند قسم بر خود واجب دانست، و این کفّاره برای حرام‌کردن نبود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۲
الکافی، ج۶، ص۱۳۴/ من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۵۴۹/ تهذیب الأحکام، ج۸، ص۴۱/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۲، ص۳۸/ فقه القرآن، ج۲، ص۲۰۶/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(تحریم/ ۱)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌قَیْسٍ قَالَ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَکُمْ تَحِلَّهًَْ أَیْمانِکُمْ فَجَعَلَهَا یَمِیناً وَ کَفَّرَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قُلْتُ بِمَا کَفَّرَ قَالَ أَطْعَمَ عَشَرَهًَْ مَسَاکِینَ لِکُلِّ مِسْکِینٍ مُدٌّ قُلْنَا فَمَا حَدُّ الْکِسْوَهًِْ قَالَ ثَوْبٌ یُوَارِی بِهِ عَوْرَتَهُ.

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌قیس گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: خداوند عزّوجلّ به پیامبر خویش (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللهُ لَکَ تَبْتَغِی مَرْضَاتَ أَزْوَاجِکَ وَ اللهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ، قَدْ فَرَضَ اللهُ لَکُمْ تَحِلَّةَ أَیْمَانِکُمْ. پس آن را سوگند قرار داد و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) کفّاره‌ی آن را داد». عرض کردم: «با چه چیزی کفّاره داد»؟ فرمود: «ده فقیر را غذا داد؛ برای هر فقیری یک پیمانه». عرض کردم: «اگر کسی بخواهد کفّاره‌ی وی لباس باشد، مقیاس چیست»؟ فرمود: «لباسی که عورت وی را بپوشاند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۲
الکافی، ج۷، ص۴۵۲/ تهذیب الأحکام، ج۸، ص۲۹۵/ الإستبصار، ج۴، ص۵۱/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۲، ص۳۸۰/ نورالثقلین/ البرهان، ج۸۸، ص۱۶
۴
(تحریم/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ فِی رَجُلٍ قَالَ امْرَأَتُهُ طَالِقٌ وَ مَمَالِیکُهُ أَحْرَارٌ إِنْ شَرِبْتُ حَرَاماً أَوْ حَلَالًا مِنَ الطِّلَاءِ أَبَداً فَقَالَ أَمَّا الْحَرَامُ فَلَا یَقْرَبْهُ أَبَداً إِنْ حَلَفَ وَ إِنْ لَمْ یَحْلِفْ وَ أَمَّا الطِّلَاءُ فَلَیْسَ لَهُ أَنْ یُحَرِّمَ مَا أَحَلَّ اللَّهُ قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ فَلَا یَجُوزُ یَمِینٌ فِی تَحْرِیمِ حَلَالٍ وَ لَا فِی تَحْلِیلِ حَرَامٍ وَ لَا فِی قَطِیعَهًِْ رَحِمٍ.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌سنان گوید: درباره‌ی مردی که سوگند یاد کرده بود: «هر نوشابه‌ای از آب انگور چه حلال باشد و چه حرام اگر نوشیدم، همسرم به‌وسیله‌ی طلاق از من جدا می‌شود و همه‌ی بردگانم آزاد می‌باشند، از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند، آن حضرت فرمود: «امّا حرام را هرگز اطراف آن نرود؛ چه سوگند یاد کرده باشد چه نکرده باشد. و امّا آب انگور حلال، چیزی بر او نیست که هرچه را خداوند حلال دانسته او حرام کند، چرا که خداوند به رسولش می‌فرماید: یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ؛ پس روا نباشد سوگند در حرام‌کردن چیز حلال و یا حلال‌کردن چیز حرام و یا به قطع رحم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۲
من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۴۹۷/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۲، ص۴۴
۵
(تحریم/ ۱)

الکاظم (علیه السلام)- عَلِیُّ‌بْنُ‌جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَال سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقُولُ لِامْرَأَتِهِ أَنْتِ عَلَیَّ حَرَامٌ قَالَ هِیَ یَمِینٌ یُکَفِّرُهَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ تَبْتَغِی مَرْضاتَ أَزْواجِکَ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَکُمْ تَحِلَّهًَْ أَیْمانِکُمْ وَ اللَّهُ مَوْلاکُمْ فَجَعَلَهَا یَمِیناً فَکَفَّرَهَا نَبِیُّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ وَ سَأَلْتُهُ بِمَا یُکَفِّرُ یَمِینَهُ قَالَ إِطْعَامُ عَشَرَهًِْ مَسَاکِینَ فَقُلْتُ کَمْ إِطْعَامُ کُلِّ مِسْکِینٍ فَقَالَ مُدٌّ مُدٌّ.

امام کاظم (علیه السلام)- علیّ‌ّبن‌جعفر از برادرش امام کاظم (علیه السلام) نقل می‌کند و گوید: درباره‌ی این جمله: «مردی به زنش می‌گوید تو بر من حرامی». پرسیدم. فرمود: «این یک نوع قسم است باید کفّاره‌ی آن را بدهد. خداوند به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ تَبْتَغِی مَرْضاتَ أَزْواجِکَ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ قَدْ فَرَضَ اللهُ لَکُمْ تَحِلَّةَ أَیْمانِکُمْ وَ اللهُ مَوْلاکُمْ این کار را قسم گرفت. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) کفّاره‌ی آن را پرداخت». پرسیدم: «چه مقدار کفّاره‌ی قسم می‌دهد»؟ فرمود: «اطعام ده نفر مسکین». پرسیدم: «به هر مسکینی چقدر غذا باید داد»؟ فرمود: «ده سیر، ده سیر».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۲
وسایل الشیعهًْ، ج۲۲، ص۴۰/ بحارالأنوار، ج۱۰، ص۲۶۷/ مستدرک الوسایل، ج۱۵، ص۴۱۷؛ «سألته عن الرجل ... لمحمد (ص)» محذوف/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۳، ص۲۷۲؛ «بتفاوت لفظی»/ النوادرللأشعری، ص۶۰
۶
(تحریم/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ ابْنِ‌سَیَّارٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّه (علیه السلام) عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی یا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللهُ لَکَ ... قَالَ اطَّلَعَتْ عَائِشَهًُْ وَ حَفْصَهًُْ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ مَعَ مَارِیَهًَْ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ اللَّهِ مَا أَقْرَبُهَا فَأَمَرَهُ اللَّهُ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْ یَمِینِهِ.

امام صادق (علیه السلام)- ابن‌سیّار از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که درباره‌ی سخن خداوند متعال: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللهُ لَکَ تَبْتَغِی مَرْضَاتَ أَزْوَاجِکَ فرمود: عایشه و حفصه از وجود پیامبر (صلی الله علیه و آله) نزد ماریه باخبر شدند، پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «به خدا سوگند! دیگر به وی نزدیک نخواهم شد، و خداوند امر کرد که کفّاره‌ی سوگند قسم خود را بدهد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۴
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۲۳۹/ القمی، ج۲، ص۳۷۵/ البرهان

آیه قَدْ فَرَضَ اللهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمانِكُمْ وَ اللهُ مَوْلاكُمْ وَ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ [2]

خداوند راه گشودن سوگندهايتان را [در اين‌گونه موارد] تعيين نموده؛ و خداوند مولاى شماست و او دانا و حكيم است.

آیه وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلى بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِيثاً فَلَمّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أَظْهَرَهُ اللهُ عَلَيْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ فَلَمّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ أَنْبَأَكَ هذا قالَ نَبَّأَنِيَ الْعَلِيمُ الْخَبِيرُ [3]

[به خاطر بياوريد] هنگامى را كه پيامبر يكى از رازهاى خود را به بعضى از همسرانش گفت، ولى هنگامى‌كه وى آن را [نزد يكى ديگر از همسران پيامبر] افشا كرد و خداوند پيامبرش را از آن آگاه‌ ساخت، [پيامبر] قسمتى از آن را بازگو كرد و از قسمت ديگر خوددارى ‌نمود [تا او شرمنده‎ نشود]؛ ولى هنگامى‌كه پيامبر همسرش را از آن خبر داد، او گفت: «چه كسى تو را از اين راز آگاه‌ ساخت»؟! فرمود: «خداوند دانا و آگاه مرا باخبر ساخت»!

[به خاطر بیاورید] هنگامی را که پیامبر یکی از رازهای خود را به بعضی از همسرانش گفت، ولی هنگامی‌که وی آن را [نزد یکی دیگر از همسران پیامبر] افشا کرد و خداوند پیامبرش را از آن آگاه ساخت

۱ -۱
(تحریم/ ۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) تَزَوَّجَ بِالْحُرَّهًِْ مُتْعَهًًْ فَاطَّلَعَ عَلَیْهِ بَعْضُ نِسَائِهِ فَاتَّهَمَتْهُ بِالْفَاحِشَهًِْ فَقَالَ إِنَّهُ لِی حَلَالٌ إِنَّهُ نِکَاحٌ بِأَجَلٍ فَاکْتُمِیهِ فَأَطْلَعَتْ عَلَیْهِ بَعْضَ نِسَائِهِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام باقر (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با حُرّه ازدواج موقّت کرد و یکی از زنانش از آن آگاه شد و او را به فحشاء متّهم کرد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آن برای من حلال است؛ چون عقد موقّت است؛ پس آن را مخفی دار». ولی او بعضی از همسرانش را از آن آگاه کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۴
وسایل الشیعهًْ، ج۲۱، ص۱۰/ خلاصهًْ الإیجاز، ص۲۴
۱ -۲
(تحریم/ ۳)

الصّادق (علیه السلام)- وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلی بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِیثاً هِیَ حَفْصَهًُْ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) کَفَرَتْ فِی قَوْلِهَا مَنْ أَنْبَأَکَ هذا.

امام صادق (علیه السلام)- وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلی بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِیثاً، او حفصه است. و با گفتن مَنْ أَنْبَأَکَ هذا کافر شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۴
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۲۴۶/ الصراط المستقیم، ج۳، ص۱۶۸
۱ -۳
(تحریم/ ۳)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنْ عُبَیْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌عَبَّاسٍ قَال: وَجَدَتْ حَفْصَهًُْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَعَ أُمِّ إِبْرَاهِیمَ فِی یَوْمِ عَائِشَهًَْ فَقَالَتْ لَأُخْبِرَنَّهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) اکْتُمِی ذَلِکِ وَ هِیَ عَلَیَّ حَرَامٌ فَأَخْبَرَتْ حَفْصَهًُْ عَائِشَهًَْ بِذَلِکَ فَأَعْلَمَ اللَّهُ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) فَعَرَّفَ حَفْصَهًَْ أَنَّهَا أَفْشَتْ سِرَّهُ فَقَالَتْ لَهُ مَنْ أَنْبَأَکَ هذا قالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ فَآلَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْ نِسَائِهِ شَهْراً فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ اسْمُهُ إِنْ تَتُوبا إِلَی اللهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فَسَأَلْتُ عُمَرَ‌بْنَ‌الْخَطَّابِ مَنِ اللَّتَانِ تَظَاهَرَتَا عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ حَفْصَهًُْ وَ عَائِشَهًُْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- حفصه، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را در روز عایشه با امّ ابراهیم دید و گفت: «حتماً به وی خواهم گفت». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این امر را کتمان کن که وی بر من حرام است». حفصه، عایشه را از این امر مطّلع ساخت و خداوند پیامبر (صلی الله علیه و آله) را باخبر ساخت. پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) فهمید که حفصه راز او را فاش کرده است. پس حفصه به ایشان گفت: مَنْ أَنْبَأَکَ هذا قالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الخَبِیرُ پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) یک ماه از زنان خویش فاصله گرفت و خداوند عزّوجلّ این آیه را نازل کرد: اگر شما [همسران پیامبر] از کار خود توبه کنید [به نفع شماست، زیرا] دل‌هایتان از حق منحرف گشته. (تحریم/۴) ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گفت: از عمربن‌خطاب پرسیدم: «کدام دو زن هستند که علیه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به همدیگر کمک کردند»؟ گفت: «حفصه و عایشه».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۴
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۲۴۱/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۷ و المناقب، ج۳، ص۷۶ و نورالثقلین؛ «بتفاوت»
۱ -۴
(تحریم/ ۳)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌إبْرَاهیمَ (رحمة الله علیه) ... وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلی بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِیثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ أی أخبرت به وَ أَظْهَرَهُ اللهُ یَعْنِی أَظْهَرَ اللَّهُ نَبِیَّهُ عَلَی مَا أَخْبَرَتْ بِهِ وَ مَا هَمُّوا بِهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ أَیْ أَخْبَرَهَا وَ قَالَ لِمَ أَخْبَرْتِ بِمَا أَخْبَرْتُکِ وَ قَوْلُهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ قَالَ لِمَ یُخْبِرُهُمْ بِمَا عَلِمَ مِمَّا هَمُّوا بِهِقالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ هذا قالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیر.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) می‌گوید: وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلَی بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِیثًا فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ؛ یعنی دیگران را از آن آگاه ساخت. وَ أَظْهَرَهُ اللهُ عَلَیْهِ یعنی خداوند پیامبر خویش (صلی الله علیه و آله) را از فاش‌کردن آن راز و تصمیم بر قتل وی باخبر نمود. عَرَّفَ بَعْضَهُ منظور این است که وی را آگاه کرد». و فرمود: «چرا آن چیزی را که به تو گفتم، برای دیگران فاش کردی»؟ وَ أَعْرَضَ عَن بَعْضٍ آن‌ها را از باخبرشدن خود نسبت به تصمیم آن‌ها بر قتل او آگاه نکرد». گفت: «چه کسی شما را آگاه نمود؟ فرمود: نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الخَبِیرُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۴
القمی، ج۲، ص۳۷۶

[پیامبر] قسمتی از آن را بازگو کرد و از قسمت دیگر خودداری نمود [تا او شرمنده‎ نشود]

۲ -۱
(تحریم/ ۳)

الصّادق (علیه السلام)- أَعْظِمُوا أَقْدَارَکُمْ بِالتَّغَافُلِ فَقَدْ قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ.

امام صادق (علیه السلام)- با به غفلت‌زدن خود [نسبت به خطای دیگران] شخصیّت و بزرگواری خود را بیشتر کنید؛ خدای عزّوجلّ فرمود: عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
مستدرک الوسایل، ج۹، صس۱۵۹/ شرح نهج البلاغهًْ، ج۲۰، ص۲۶۴

آیه إِنْ تَتُوبا إِلَى اللهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُما وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِيلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمَلائِكَةُ بَعْدَ ذالِكَ ظَهِيرٌ [4]

اگر شما [دو همسر پيامبر] از كار خود توبه كنيد [به نفع شماست، زيرا] دل‌هايتان [از حق] منحرف گشته؛ و اگر برضدّ او دست به دست هم دهيد، [كارى از پيش نخواهيد برد] زيرا خداوند ياور اوست و همچنين جبرئيل و مؤمنان صالح، و فرشتگان بعد از آنان پشتيبان اويند.

اگر شما [دو همسر پیامبر] از کار خود توبه کنید [به نفع شماست، زیرا] دل‌هایتان [از حق] منحرف گشته است

۱ -۱
(تحریم/ ۴)

الصّادق (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ فِیهَا (حفصهًْ) وَ فِی أُخْتِهَا إِنْ تَتُوبا إِلَی اللهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما أَیْ زَاغَتْ وَ الزَّیْغُ الْکُفْرُ.

امام صادق (علیه السلام)- خداوند در مورد او (حفصه) و خواهرش فرمود: إِنْ تَتُوبا إِلَی اللهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما، یعنی زاغت [از حق منحرف شد] و زیغ کفر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۲۴۶
۱ -۲
(تحریم/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما أَیْ مَالَتْ قُلُوبُکُمَا إِلَی الْإِثْمِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما یعنی قلب‌های شما را به‌سوی گناه متمایل می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۲۳۱

اگر برضدّ او دست به دست هم دهید

۲ -۱
(تحریم/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَیْهِ {قال} نَزَلَتْ فِی عَائِشَهًَْ وَ حَفْصَهًْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ إِن تَظَاهَرَا عَلَیْهِ این آیه درباره‌ی عایشه و حفصه نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۵۱/ فرات الکوفی، ص۴۹۱/ البرهان/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۷۵؛ «بتفاوت»

[کاری از پیش نخواهید برد] زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل

۳ -۱
(تحریم/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَإِنَّ اللهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِیلُ، نَزَلَتْ فِی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خَاصَّهًْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَإِنَّ اللهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِیلُ این آیه فقط درباره‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۵۱/ فرات الکوفی، ص۴۹۱ / البرهان/ تأویل الآیات الظاهرهًْ ص:۶۷۵؛ «بتفاوت»

مؤمنان صالح، و فرشتگان بعد از آنان پشتیبان اویند

۴ -۱
(تحریم/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ هُوَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- صَالِحُ المُؤْمِنِینَ منظور امیرالمؤمنین (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۳۰/ فرات الکوفی، ص۴۸۹/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۴۱/ العمدهًْ، ص۲۹۰/ فرات الکوفی، ص۴۹۱/کشف الیقین، ص۳۶۷
۴ -۲
(تحریم/ ۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ یَعْنِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ الْمَلائِکَةُ بَعْدَ ذلِکَ ظَهِیرٌ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- صَالِحُ الْمؤْمِنِینَ منظور امیرالمؤمنین (علیه السلام) است وَ الْملَائِکَةُ بَعْدَ ذَلِکَ ظَهِیرٌ منظور امیرالمؤمنین (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۸
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۷/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۷؛ «بتفاوت لفظی»/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۴۹/ المناقب، ج۳، ص۷۶
بیشتر