آیه ۴ - سوره تحریم

آیه إِنْ تَتُوبا إِلَى اللهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُما وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِيلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمَلائِكَةُ بَعْدَ ذالِكَ ظَهِيرٌ [4]

اگر شما [دو همسر پيامبر] از كار خود توبه كنيد [به نفع شماست، زيرا] دل‌هايتان [از حق] منحرف گشته؛ و اگر برضدّ او دست به دست هم دهيد، [كارى از پيش نخواهيد برد] زيرا خداوند ياور اوست و همچنين جبرئيل و مؤمنان صالح، و فرشتگان بعد از آنان پشتيبان اويند.

اگر شما [دو همسر پیامبر] از کار خود توبه کنید [به نفع شماست، زیرا] دل‌هایتان [از حق] منحرف گشته است

۱ -۱
(تحریم/ ۴)

الصّادق (علیه السلام)- قَالَ اللَّهُ فِیهَا (حفصهًْ) وَ فِی أُخْتِهَا إِنْ تَتُوبا إِلَی اللهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما أَیْ زَاغَتْ وَ الزَّیْغُ الْکُفْرُ.

امام صادق (علیه السلام)- خداوند در مورد او (حفصه) و خواهرش فرمود: إِنْ تَتُوبا إِلَی اللهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما، یعنی زاغت [از حق منحرف شد] و زیغ کفر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۲۴۶
۱ -۲
(تحریم/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما أَیْ مَالَتْ قُلُوبُکُمَا إِلَی الْإِثْمِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما یعنی قلب‌های شما را به‌سوی گناه متمایل می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۲۳۱

اگر برضدّ او دست به دست هم دهید

۲ -۱
(تحریم/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَیْهِ {قال} نَزَلَتْ فِی عَائِشَهًَْ وَ حَفْصَهًْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ إِن تَظَاهَرَا عَلَیْهِ این آیه درباره‌ی عایشه و حفصه نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۵۱/ فرات الکوفی، ص۴۹۱/ البرهان/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۷۵؛ «بتفاوت»

[کاری از پیش نخواهید برد] زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل

۳ -۱
(تحریم/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَإِنَّ اللهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِیلُ، نَزَلَتْ فِی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خَاصَّهًْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فَإِنَّ اللهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِیلُ این آیه فقط درباره‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۵۱/ فرات الکوفی، ص۴۹۱ / البرهان/ تأویل الآیات الظاهرهًْ ص:۶۷۵؛ «بتفاوت»

مؤمنان صالح، و فرشتگان بعد از آنان پشتیبان اویند

۴ -۱
(تحریم/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ هُوَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- صَالِحُ المُؤْمِنِینَ منظور امیرالمؤمنین (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۶
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۳۰/ فرات الکوفی، ص۴۸۹/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۴۱/ العمدهًْ، ص۲۹۰/ فرات الکوفی، ص۴۹۱/کشف الیقین، ص۳۶۷
۴ -۲
(تحریم/ ۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ یَعْنِی أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ الْمَلائِکَةُ بَعْدَ ذلِکَ ظَهِیرٌ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- صَالِحُ الْمؤْمِنِینَ منظور امیرالمؤمنین (علیه السلام) است وَ الْملَائِکَةُ بَعْدَ ذَلِکَ ظَهِیرٌ منظور امیرالمؤمنین (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۸
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۷/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۷؛ «بتفاوت لفظی»/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۴۹/ المناقب، ج۳، ص۷۶
۴ -۳
(تحریم/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ عَلِیٌ (علیه السلام) وَ أَشْیَاعُه.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- صالِحُ الْمؤْمِنِینَ منظور علی (علیه السلام) و یارانش است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۸
فرات الکوفی، ص۴۹۰؛ «و أشباهه»/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۳۰
۴ -۴
(تحریم/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ نَزَلَتْ فِی عَلِی (علیه السلام) خَاصَّهًْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- صَالِحُ المُؤْمِنِینَ به‌طور ویژه در خصوص علی (علیه السلام) نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۸
شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۵۱/ فرات الکوفی، ص۴۹۱/ البرهان/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۷۵
۴ -۵
(تحریم/ ۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَلَی الْمِنْبَرِ أَنَا أَخُو الْمُصْطَفَی خَیْرِ الْبَشَرِ مِنْ هَاشِمٍ سَنَامُهُ الْأَکْبَرُ وَ نَبَأٌ عَظِیمٌ جَرَی بِهِ الْقَدَرُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ مَضَتْ بِهِ الْآیَاتُ وَ السُّوَرُ.

امام علی (علیه السلام)- امیرالمؤمنین (علیه السلام) بالای منبر فرمود: «من برادر مصطفی که بهترین انسان‌ها و از [نسل] هاشم است. و بزرگ‌ترین بزرگان قوم هستم و [منم] خبر بزرگ که تقدیر الهی در مورد آن جاری شده است و صالِحُ الْمؤْمِنِینَ که آیه‌ها و سوره‌ها در مورد او نازل شده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۸
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۸
۴ -۶
(تحریم/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن عَمَّاربن‌یَاسِر قَالَ: سَمِعْتُ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ یَقُولُ دَعَانِی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ: أَ لَا أُبَشِّرُکَ قُلْتُ: بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا زِلْتَ مُبَشِّراً بِالْخَیْرِ. قَالَ: قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ فِیکَ قُرْآناً. قُلْتُ: وَ مَا هُوَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: قُرِنْتَ بِجَبْرَئِیلَ ثُمَّ قَرَأَ وَ جِبْرِیلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ فَأَنْتَ وَ الْمُؤْمِنُونَ مِنْ بَنِی أَبِیکَ الصَّالِحُونَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عمّاربن‌یاسر گوید: از علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) شنیدم که می‌گفت: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مرا خواند و گفت: آیا مژده‌ای به تو بدهم»؟ گفتم: «آری ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و من همواره با نیکی مژده داده شده‌ام». گفت: «خداوند درباره‌ی تو قرآنی فرستاده است». گفتم: «آن چیست ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»؟ فرمود: «با جبرئیل هم ردیف شده‌ای، آنگاه قرائت کرد وَ جِبْرِیلُ وَ صالِحُ المُؤْمِنِینَ؛ تو و مؤمنان از فرزندان پدرت، همان صالحان هستید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۸
شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۴۷/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۸۶/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۷۰
۴ -۷
(تحریم/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَقَدْ عَرَّفَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلِیّاً (علیه السلام) أَصْحَابَهُ مَرَّتَیْنِ أَمَّا مَرَّهًًْ فَحَیْثُ قَالَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ وَ أَمَّا الثَّانِیَهًَْ فَحَیْثُ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ فَإِنَّ اللهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِیلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ الْآیَهًَْ أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِیَدِ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ هَذَا صَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ.

امام باقر (علیه السلام)- پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را دوبار به اصحاب خود معرّفی کرد، یکبار هنگامی‌که گفت: «هرکس که من مولای او هستم علی (علیه السلام) مولای اوست و بار دیگر هنگامی بود که این آیه نازل شد: فَإِنَّ اللهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِیلُ وَ صالِحُ المُؤْمِنِینَ پیامبر (صلی الله علیه و آله) دست علی (علیه السلام) را گرفت. و فرمود: «ای مردم! شایسته‌ترین مؤمنان این شخص است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۸
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۲۳۲/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۹ و تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۷۴ و الیقین، ص۳۰۲؛ «بتفاوت»/ بحارالأنوار، ج۳۷، ص۳۱۷/ فرات الکوفی، ص۴۹۰؛ «لقد عرف ... فعلی مولاه» محذوف/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۳۵۲؛ «لقد عرف ... فعلی مولاه» محذوف/ نورالثقلین/ البرهان
۴ -۸
(تحریم/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّه‌بْنِ‌أَبِی‌رَافِعٍ قَالَ لَمَّا کَانَ الْیَوْمُ الَّذِی تُوُفِّیَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)غُشِیَ عَلَیْهِ ثُمَّ أَفَاقَ وَ أَنَا أَبْکِی وَ أُقَبِّلُ یَدَیْهِ وَ أَقُولُ مَنْ لِی وَ لِوَالِدَیَّ بَعْدَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لَکَ اللَّهُ بَعْدِی وَ وَصِیِّی صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- محمّدبن‌عبدالله‌بن‌ابی‌رافع گوید: هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، فرا رسید، ایشان از هوش رفتند؛ سپس به هوش آمدند، درحالی‌که من گریه می‌کردم و دستان ایشان را می‌بوسیدم و می‌گفتم: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! بعد از شما، من و پسرم چه کسی را داریم»؟ فرمود: «بعد از من خدا را داری و جانشین من، صالح المؤمنین علیّ‌بن‌ابیطالب (علیه السلام) را».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۸۸
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۹/ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۱؛ «بتفاوت»/ البرهان؛ «ولدی» بدل «والدی»
بیشتر