الرّضا (علیه السلام)- نَزَلَتْ سُورَهًُْ الْأَنْعَامِ جُمْلَهًًْ وَاحِدَهًًْ شَیَّعَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ لَهُمْ زَجَلٌ بِالتَّسْبِیحِ وَ التَّقْدِیسِ وَ التَّهْلِیلِ وَ التَّکْبِیرِ فَمَنْ قَرَأَهَا سَبَّحُوا لَهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ.
امام رضا (علیه السلام)- سوره‌ی انعام یکجا نازل شد و هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه کردند که صدایشان به تسبیح، تهلیل (گفتن لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ) و تکبیر بلند بود؛ پس هرکس آن را بخواند، آن فرشتگان تا روز قیامت برای او تسبیح می‌کنند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أُنزِلَت عَلَیَّ الأَنعَامُ جُمْلَهًًْ وَاحِدَهًًْ یُشَیِّعُهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ لَهُمْ زَجَلٌ بِالتَّسْبِیحِ وَ التَّحْمِیدِ فَمَنْ قَرَأَهَا صَلَّی عَلَیْهِ أُولَئِکَ السَّبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ بِعَدَدِ کُلِّ آیَهًٍْ مِنَ الأَنعَامِ یَوْماً وَ لَیْلَهًًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سوره‌ی انعام یکجا بر من نازل شد درحالی‌که هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه می‌کردند و صدای آنها به تسبیح و گفتن حمد [خدا] بلند بود؛ پس هرکس آن را بخواند، آن هفتاد هزار فرشته، به تعداد همه‌ی آیات انعام، یک روز و یک شب بر او درود می‌فرستند.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَ سُورَهًَْ الْأَنْعَامِ نَزَلَتْ جُمْلَهًًْ شَیَّعَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ حَتَّی أُنْزِلَتْ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَعَظَّمُوهَا وَ بَجَّلُوهَا فَإِنَّ اسْمَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِیهَا فِی سَبْعِینَ مَوْضِعاً وَ لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی قِرَاءَتِهَا مَا تَرَکُوهَا.
امام صادق (علیه السلام)- سوره‌ی انعام یکجا نازل گردید و هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه کردند تا بر محمّد (صلی الله علیه و آله) نازل شد، پس آن را بزرگ شمارید و گرامی دارید؛ زیرا نام خدای عزّوجلّ در هفتاد جای آن است و اگر مردم می‌دانستند چه [برکاتی] در خواندن آن است، آن را ترک نمی‌کردند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّهَا نَزَلَتْ جُمْلَهًًْ وَاحِدَهًًْ یُشَیِّعُهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ لَهُمْ زَجَلٌ بِالتَّسْبِیحِ وَ التَّحْمِیدِ فَمَنْ قَرَأَهَا صَلَّی عَلَیْهِ أُولَئِکَ السَّبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ بِعَدَدِ کُلِّ آیَهًٍْ مِنْهَا یَوْماً وَ لَیْلَهًًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سوره‌ی انعام یکجا نازل شد درحالی‌که هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه می‌کردند و صدای آنها به تسبیح و گفتن حمد [خدا] بلند بود؛ پس هرکس آن را بخواند، آن هفتاد هزار فرشته، به تعداد همه‌ی آیات انعام، یک روز و یک شب بر او درود می‌فرستند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا مِنْ أَوَّلِهَا إِلَی قَوْلِهِ یَکْسِبُونَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ أَرْبَعِینَ أَلْفَ مَلَکٍ یَکْتُبُونَ لَهُ مِثْلَ عِبَادَتِهِمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی انعام را از اوّلش تا آیه‌ی یَکْسِبُونَ بخواند، خداوند چهل هزار فرشته بر او می‌گمارد که مانند عبادتشان را تا روز قیامت برای او می‌نویسند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَّ سُورَهًَْ الْأَنْعَامِ نَزَلَتْ جُمْلَهًًْ وَ شَیَّعَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ حِینَ أُنْزِلَتْ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَعَظِّمُوهَا وَ بَجِّلُوهَا فَإِنَ اسْمَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِیهَا فِی سَبْعِینَ مَوْضِعاً وَ لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی قِرَاءَتِهَا مِنَ الْفَضْلِ مَا تَرَکُوهَا ثُمَّ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) مَنْ کَانَ لَهُ إِلَی اللَّهِ حَاجَهًٌْ یُرِیدُ قَضَاءَهَا فَلْیُصَلِّ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ بِفَاتِحَهًِْ الْکِتَابِ وَ الْأَنْعَامِ وَ لْیَقُلْ فِی صَلَاتِهِ إِذَا فَرَغَ مِنَ الْقِرَاءَهًِْ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا أَعْظَمَ مِنْ کُلِّ عَظِیمٍ یَا سَمِیعَ الدُّعَاءِ یَا مَنْ لَا تُغَیِّرُهُ الْأَیَّامُ وَ اللَّیَالِی صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) وَ ارْحَمْ ضَعْفِی وَ فَقْرِی وَ فَاقَتِی وَ مَسْکَنَتِی فَإِنَّکَ أَعْلَمُ بِهَا مِنِّی وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِحَاجَتِی یَا مَنْ رَحِمَ الشَّیْخَ یَعْقُوبَ (علیه السلام) حِینَ رَدَّ عَلَیْهِ یُوسُفَ (علیه السلام) قُرَّهًَْ عَیْنِهِ یَا مَنْ رَحِمَ أَیُّوبَ (علیه السلام) بَعْدَ حُلُولِ بَلَائِهِ یَا مَنْ رَحِمَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) مِنَ الْیُتْمِ وَ آوَاهُ وَ نَصَرَهُ عَلَی جَبَابِرَهًِْ قُرَیْشٍ وَ طَوَاغِیتِهَا وَ أَمْکَنَهُ مِنْهُمْ یَا مُغِیثُ یَا مُغِیثُ یَا مُغِیثُ یَقُولُهُ مِرَاراً فَوَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَوْ دَعَوْتَ بِهَا بَعْدَ مَا تُصَلِّی هَذِهِ الصَّلَاهًَْ فِی دُبُرِ هَذِهِ السُّورَهًِْ ثُمَّ سَأَلْتَ اللَّهَ جَمِیعَ حَوَائِجِکَ مَا بَخِلَ عَلَیْکَ وَ لَأَعْطَاکَ ذَلِکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «سوره‌ی انعام یکجا نازل گردید و زمانی‌که بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد، هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه کردند؛ پس آن را بزرگ شمارید و گرامی دارید؛ زیرا نام خداوند تبارک‌وتعالی در هفتاد جای آن است و اگر مردم می‌دانستند چه فضیلتی در خواندن آن است، آن را ترک نمی‌کردند». سپس امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هرکس به درگاه خداوند حاجتی دارد که می‌خواهد برآورده شود، پس باید چهار رکعت با سوره‌ی حمد و سوره‌ی انعام بخواند و هنگامی‌که از قرائت فارغ شد در نمازش بگوید: «ای کریم! ای کریم! ای کریم! ای بزرگ! ای بزرگ! ای بزرگ! ای بزرگ‌تر از هر بزرگی! ای شنونده‌ی دعا! ای کسی که روزها و شب‌ها او را تغییر نمی‌دهد! بر محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) درود فرست و بر ناتوانی، فقر، تنگدستی و بی چیزی من رحم کن؛ چون تو به آن از من آگاه‌تری و تو به نیازمندی من آگاه‌تری. ای کسی که بر یعقوب پیرمرد رحم کرد زمانی‌که نور دیده‌اش یوسف را به او برگرداند! ای کسی که بر ایّوب (علیه السلام) بعد از واردشدن غم و اندوه رحم کرد! ای کسی که بر محمّد (صلی الله علیه و آله) رحم کرد و او را از یتیمی پناه داد و او را بر گردنکشان قریش و ستمگرانش یاری کرد و او را بر آنها پیروز کرد! ای یاری‌کننده! ای یاری‌کننده! ای یاری‌کننده»! بارها آن را می‌گوید و سوگند به کسی که جانم در دست اوست، اگر بعد از نمازی که می‌خوانی پشت سر این سوره، خدا را با آن بخوانی و سپس تمام حاجت‌هایت را از خدا بخواهی بر تو بخل نورزد و آن را به تو عطا کند ان‌شاءالله».
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَتَبَهَا بِمِسْکٍ وَ زَعْفَرَانٍ وَ شَرِبَهَا سِتَّهًَْ أَیَّامٍ مُتَوَالِیَهًٍْ یُرْزَقُ خَیْراً کَثِیراً وَ لَمْ تُصِبْهُ سَوْدَاءُ وَ عُوفِیَ مِنَ الْأَوْجَاعِ وَ الْأَلَمِ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی انعام را با مشک و زعفران بنویسد و آن را شش روز پشت سر هم بنوشد، خیر زیادی روزی او شود و بیماری مالیخولیا به او نمی‌رسد و به اذن خدا از بیماری‌ها و درد بهبودی یابد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْأَنْعَامِ فِی کُلِّ لَیْلَهًٍْ کَانَ مِنَ الْآمِنِینَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ لَمْ یَرَ النَّارَ بِعَیْنِهِ أَبَداً.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- هرکس سوره‌ی انعام را هر شب بخواند، در روز قیامت از امنیّت یافتگان قرار داده شود و هرگز با چشمش آتش را نبیند.
آیه الْحَمْدُ لِلهِ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ ثُمَّ الَّذينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ [1]
حمد و سپاس، مخصوص خداوندى است كه آسمان‌ها و زمين را آفريد، و ظلمت‌ها و نور را پديد آورد؛ امّا كافران براى پروردگار خود، همتا و شبيه قرار مى‌دهند [با اينكه دلايل توحيد و يگانگى او، در آفرينش جهان آشكار است].
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّه (صلی الله علیه و آله) لَمَّا أُسْرِیَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ انْتَهَی بِهِ جَبْرَئِیلُ إِلَی نَهَرٍ یُقَالُ لَهُ النُّورُ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ فَلَمَّا انْتَهَی بِهِ إِلَی ذَلِکَ النَّهَرِ فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ یا محمد (صلی الله علیه و آله) اعْبُرْ عَلَی بَرَکَهًِْ اللَّهِ فَقَدْ نَوَّرَ اللَّهُ لَکَ بَصَرَکَ وَ مَدَّ لَکَ أَمَامَکَ فَإِنَّ هَذَا نَهَرٌ لَمْ یَعْبُرْهُ أَحَدٌ لَا مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ (علیه السلام) غَیْرَ أَنَّ لِی فِی کُلِّ یَوْمٍ اغْتِمَاسَهًًْ فِیهِ ثُمَّ أَخْرُجُ مِنْهُ فَأَنْفُضُ أَجْنِحَتِی فَلَیْسَ مِنْ قَطْرَهًٍْ تَقْطُرُ مِنْ أَجْنِحَتِی إِلَّا خَلَقَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مِنْهَا مَلَکاً مُقَرَّباً لَهُ عِشْرُونَ أَلْفَ وَجْهٍ وَ أَرْبَعُونَ أَلْفَ لِسَانٍ کُلُّ لِسَانٍ یَلْفَظُ بِلُغَهًٍْ لَا یَفْقَهُهَا اللِّسَانُ الْآخَرُ فَعَبَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: هنگامی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) [در شب معراج] به آسمان برده شد، جبرئیل با او به رودی که به آن نور گفته می‌شود رسید و آن کلام خداوند عزّوجلّ است جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ هنگامی‌که با او به آن رود رسید، جبرئیل به او گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! به برکت خدا عبور کن. خداوند دیده‌ات را برایت نورانی کرد و روبه‌رویت را برایت گسترش داد [تا دید بیشتری نسبت به عالم هستی داشته باشی]؛ چون این رودی است که هیچ‌کس از آن عبور نکرده نه فرشته‌ی مقرّبی و نه پیامبر مرسلی جز اینکه من هر روز در آن فرو می‌روم. سپس از آن بیرون می‌آیم و بال‌هایم را تکان می‌دهم؛ پس هیچ قطره‌ای از بال‌هایم نمی‌ریزد مگر آنکه خدای تبارک‌وتعالی از آن فرشته‌ی مقرّبی می‌آفریند که بیست هزار صورت و چهل هزار زبان دارد و هر زبانی سخن به زبانی می‌گوید که زبان دیگران را نمی‌فهمد». سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) عبور کرد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- النُّورُ الْقُرْآنُ وَ النُّورُ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ تَعَالَی وَ النُّورُ النُّورِیَّهًُْ وَ النُّورُ الْقَمَرُ وَ النُّورُ ضَوْءُ الْمُؤْمِنِ وَ هُوَ الْمُوَالَاهًُْ الَّتِی یَلْبَسُ بِهَا نُوراً یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ النُّورُ فِی مَوَاضِعَ مِنَ التَّوْرَاهًِْ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ حُجَّهًُْ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی عِبَادِهِ وَ هُوَ الْمَعْصُوم قوله سُبْحَانَهُ الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ یَعْنِی اللَّیْلَ وَ النَّهَار.
امام علی (علیه السلام)- [اقسام نور در قرآن]: النُّورُ قرآن است، النُّورُ نامی از نام‌های خدای تعالی است، النُّورُ روشنایی است، النُّورُ ماه است، النُّورُ روشنایی مؤمن است و آن دوستی [با اولیای خدا] است که به‌واسطه‌ی آن در روز قیامت نوری می‌پوشد و نور در جاهایی از تورات و انجیل و قرآن حجّت خدای عزّوجلّ بر بندگانش است و آن معصوم است... کلام خداوند سبحان: الحَمْدُ لِلهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ یعنی شب و روز.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ الْجَنَّهًَْ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ النَّارَ وَ خَلَقَ الطَّاعَهًَْ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ الْمَعْصِیَهًَْ وَ خَلَقَ الرَّحْمَهًَْ قَبْلَ الْغَضَبِ وَ وَ خَلَقَ الْخَیْرَ قَبْلَ الشَّرِّ وَ خَلَقَ الْأَرْضَ قَبْلَ السَّمَاءِ وَ خَلَقَ الْحَیَاهًَْ قَبْلَ الْمَوْتِ وَ خَلَقَ الشَّمْسَ قَبْلَ الْقَمَرِ وَ خَلَقَ النُّورَ قَبْلَ الظُّلْمَهًِْ.
امام باقر (علیه السلام)- خدای عزّوجلّ بهشت را آفرید قبل از اینکه آتش را بیافریند و اطاعت را آفرید قبل از اینکه نافرمانی را بیافریند و رحمت را قبل از غضب آفرید و خیر را قبل از شرّ آفرید و زمین را قبل از آسمان آفرید و زندگی را قبل از مرگ آفرید و خورشید را قبل از ماه آفرید و نور را قبل از تاریکی آفرید.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ تَفَرَّدَ فِی وَحْدَانِیَّتِهِ ثُمَ تَکَلَّمَ بِکَلِمَهًٍْ فَصَارَتْ نُوراً ثُمَ خَلَقَ مِنْ ذَلِکَ النُّورِ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیّاً (علیه السلام) وَ عِتْرَتَهُ (علیهم السلام) ثُمَّ تَکَلَّمَ بِکَلِمَهًٍْ فَصَارَتْ رُوحاً وَ أَسْکَنَهَا فِی ذَلِکَ النُّورِ وَ أَسْکَنَهُ فِی أَبْدَانِنَا فَنَحْنُ رُوحُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ احْتَجَبَ بِنَا عَنْ خَلْقِهِ فَمَا زِلْنَا فِی ظِلِّ عَرْشِهِ خَضْرَاءَ مُسَبِّحِینَ نُسَبِّحُهُ وَ نُقَدِّسُهُ حَیْثُ لَا شَمْسَ وَ لَا قَمَرَ وَ لَا عَیْنَ تَطْرِفُ ثُمَّ خَلَقَ شِیعَتَنَا وَ إِنَّمَا سُمُّوا شِیعَهًًْ لِأَنَّهُمْ خُلِقُوا مِنْ شُعَاعِ نُورِنَا.
امام باقر (علیه السلام)- خداوند سبحان در وحدانیّت خویش یکتا بود، به کلمه‌ای تکلّم کرد و آن کلمه تبدیل به نور شد و از آن نور محمّد (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) و عترتش (علیهم السلام) را آفرید. بعد تکلّم به کلمه دیگری کرد که به روحی تبدیل شد و آن روح را در آن نور قرار داد و آن را ساکن بدن های ما گردانید. از این روست که ما روح اللَّه و کلمه‌ی خدا هستیم که در قالب ما از خلق خود در حجاب قرار گرفته است. آن زمان که نه خورشیدی، نه ماهی و نه چشمی بر هم زنی وجود داشت، ما پیوسته در سایه عرش سبز در حال تسبیح و تقدیس بودیم، سپس خداوند شیعیان ما را آفرید. و شیعه را به این نام نامیده‌اند، چون آن ها از شعاع نور ما آفریده شدهاند.
الکاظم (علیه السلام)- ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ قَالَ یَعْدِلُونَ بَیْنَ الظُّلُمَاتِ وَ النُّورِ وَ بَیْنَ الْجَوْرِ وَ الْعَدْلِ.
امام کاظم (علیه السلام)- ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ، فرمود: بَیْنَ الظُّلُمَاتِ وَ النُّور؛ ِ تاریکی‌ها و نور، و ظلم و عدل را مساوی هم قرار می‌دهند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- کَانَ فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ رَدٌّ عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَصْنَافٍ مِنْهُمْ لَمَّا قَالَ الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فَکَانَ رَدّاً عَلَی الدَّهْرِیَّهًِْ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ الْأَشْیَاءَ لَا بَدْوَ لَهَا وَ هِیَ دَائِمَهًٌْ ثُمَّ قَالَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ فَکَانَ رَدّاً عَلَی الثَّنَوِیَّهًِْ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ النُّورَ وَ الظُّلْمَهًَْ هُمَا مُدَبِّرَانِ ثُمَّ قَالَ ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ فَکَانَ رَدّاً عَلَی مُشْرِکِی الْعَرَبِ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ أَوْثَانَنَا آلِهَهًٌْ.
امام علی (علیه السلام)- در این آیه ردّ بر سه گروه از آنان (کافران) بود؛ هنگامی‌که فرمود: الحَمْدُ لِلهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ، ردّ بر دهریّه بود که گفتند: اشیاء [عالم آفریننده‌ای ندارد و] آغازی برای آن نیست و آن دایمی است. وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ که ردّ بر ثنویه بود که گفتند: نور و تاریکی، آن دو، تدبیرکننده‌ی [امور عالم] هستند. ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ که ردّ بر مشرکین عرب بود که گفتند: بت‌های ما خدایان هستند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) وَ لَقَدْ حَدَّثَنِی أَبِی‌الْبَاقِرُ عَنْ جَدِّی عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ زَیْنِ الْعَابِدِینَ عَنْ أَبِیهِ الْحُسَیْنِ سَیِّدِ الشُّهَدَاءِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِین (علیهم السلام): اجْتَمَعَ یَوْماً عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَهْلُ خَمْسَهًِْ أَدْیَانٍ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَی وَ الدَّهْرِیَّهًُْ وَ الثَّنَوِیَّهًُْ وَ مُشْرِکُو الْعَرَبِ ... وَ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) فَوَ الَّذِی بَعَثَهُ بِالْحَقِّ نَبِیّاً مَا أَتَتْ عَلَی جَمَاعَتِهِمْ إِلَّا ثَلَاثَهًُْ أَیَّامٍ حَتَّی أَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَسْلَمُوا وَ کَانُوا خَمْسَهًًْ وَ عِشْرِینَ رَجُلًا مِنْ کُلِّ فِرْقَهًٍْ خَمْسَهًٌْ وَ قَالُوا مَا رَأَیْنَا مِثْلَ حُجَّتِکَ یا محمد (صلی الله علیه و آله) نَشْهَدُ أَنَّکَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) قَالَ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ فَکَانَ فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ رَدّاً عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَصْنَافٍ مِنْهُمْ لَمَّا قَالَ الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فَکَانَ رَدّاً عَلَی الدَّهْرِیَّهًِْ الَّذِینَ قَالُوا الْأَشْیَاءُ لَا بَدْءَ لَهَا وَ هِیَ دَائِمَهًٌْ ثُمَّ قَالَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ فَکَانَ رَدّاً عَلَی الثَّنَوِیَّهًِْ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ النُّورَ وَ الظُّلْمَهًَْ هُمَا الْمُدَبِّرَانِ ثُمَّ قَالَ ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ فَکَانَ رَدّاً عَلَی مُشْرِکِی الْعَرَبِ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ أَوْثَانَنَا آلِهَهًٌْ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ إِلَی آخِرِهَا فَکَانَ رَدّاً عَلَی مَنِ ادَّعَی مِنْ دُونِ اللَّهِ ضِدّاً أَوْ نِدّاً.
امام علی (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) از پدرانش از امام علی (علیه السلام) روایت فرمود: روزی اهل پنج دین؛ یهود، مسیحیّت، دهریّه، ثنویّه و مشرکان عرب، نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جمع شدند ... و امام صادق (علیه السلام) فرمود: سوگند به خدایی که او را به حق، پیامبر مبعوث کرد، بیشتر از سه روز بر گروهشان نگذشت تا اینکه نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمدند و مسلمان شدند و بیست و پنج نفر از هر گروهی پنج‌نفر بودند و گفتند: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! مانند دلیل و برهان تو را ندیده‌ایم. گواهی می‌دهیم که تو رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هستی». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: سپس خدای تعالی نازل فرمود: الحَمْدُ لِلهّ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ پس در این آیه ردّ بر سه گروه از آنان (کافران) بود؛ هنگامی‌که فرمود: الحَمْدُ لِلهِ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ، ردّ بر دهریه بود که گفتند: اشیاء [عالم آفریننده‌ای ندارد و] آغازی برای آن نیست و آن دایمی است. سپس فرمود: وَ جَعَلَ الظُّلُماتِ وَ النُّورَ که ردّ بر ثنویه بود که گفتند: «نور و تاریکی، آن دو، تدبیرکننده [امور عالم] هستند». سپس فرمود: ثُمَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ یَعْدِلُونَ که ردّ بر مشرکین عرب بود که گفتند: «بت‌های ما خدایان هستند». سپس خدای تعالی نازل فرمود: بگو: خداوند، یکتا و یگانه است. خداوندی است که همه‌ی نیازمندان قصد او می‌کنند. [هرگز] نزاد، و زاده نشد، و برای او هیچ‌گاه شبیه و مانندی نبوده است!. (اخلاص/۴۱). تا آخرش و ردّ بر کسانی بود که غیر از خدا ضدّ یا همتایی [برای خداوند] ادّعا کردند.
آیه هُوَ الَّذي خَلَقَكُمْ مِنْ طينٍ ثُمَّ قَضى أَجَلاً وَ أَجَلٌ مُسَمًّى عِنْدَهُ ثُمَّ أَنْتُمْ تَمْتَرُونَ [2]
او كسى است كه شما را از گل آفريد؛ سپس مدّتى مقرّر داشت [تا انسان تكامل يابد]؛ و اجل [و مرگ] حتمى نزد اوست [و فقط او از آن آگاه است]. سپس شما [در يگانگى و قدرت او]، ترديد مى‌كنيد.
السّجّاد (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ النَّبِیِّینَ مِنْ طِینَهًِْ عِلِّیِّینَ قُلُوبَهُمْ وَ أَبْدَانَهُمْ وَ خَلَقَ قُلُوبَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ تِلْکَ الطِّینَهًِْ وَ جَعَلَ خَلْقَ أَبْدَانِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ دُونِ ذَلِکَ وَ خَلَقَ الْکُفَّارَ مِنْ طِینَهًِْ سِجِّینٍ قُلُوبَهُمْ وَ أَبْدَانَهُمْ فَخَلَطَ بَیْنَ الطِّینَتَیْنِ فَمِنْ هَذَا یَلِدُ الْمُؤْمِنُ الْکَافِرَ وَ یَلِدُ الْکَافِرُ الْمُؤْمِنَ وَ مِنْ هَاهُنَا یُصِیبُ الْمُؤْمِنُ السَّیِّئَهًَْ وَ مِنْ هَاهُنَا یُصِیبُ الْکَافِرُ الْحَسَنَهًَْ فَقُلُوبُ الْمُؤْمِنِینَ تَحِنُّ إِلَی مَا خُلِقُوا مِنْهُ وَ قُلُوبُ الْکَافِرِینَ تَحِنُّ إِلَی مَا خُلِقُوا مِنْهُ.
امام سجاد (علیه السلام)- خدای عزّوجلّ قلب‌ها و بدنهای پیامبران را از سرشت علیّین آفرید و قلب‌های مؤمنان را از آن سرشت آفرید و بدنهای مؤمنان را از پایین‌تر از آن آفرید و قلب‌ها و بدنهای کافران را از سجّین آفرید و دو سرشت را باهم مخلوط کرد و به این خاطر مؤمن، کافر به دنیا می‌آورد و کافر، مؤمن به دنیا می‌آورد و از اینجا است که مؤمن کار بد انجام می‌دهد و کافر کار نیک انجام می‌دهد. قلب‌های مؤمنان به آنچه از آن آفریده شدهاند مشتاق است و قلب‌های کافران به آنچه از آن آفریده شدهاند مشتاق است.
الصّادق (علیه السلام)- الطِّینَاتُ ثَلَاثٌ طِینَهًُْ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ الْمُؤْمِنُ مِنْ تِلْکَ الطِّینَهًِْ إِلَّا أَنَّ الْأَنْبِیَاءَ (علیهم السلام) هُمْ مِنْ صَفْوَتِهَا هُمُ الْأَصْلُ وَ لَهُمْ فَضْلُهُمْ وَ الْمُؤْمِنُونَ الْفَرْعُ مِنْ طِینٍ لازِبٍ کَذَلِکَ لَا یُفَرِّقُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ شِیعَتِهِمْ وَ قَالَ طِینَهًُْ النَّاصِبِ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ وَ أَمَّا الْمُسْتَضْعَفُونَ {فَ} مِنْ تُرابٍ لَا یَتَحَوَّلُ مُؤْمِنٌ عَنْ إِیمَانِهِ وَ لَا نَاصِبٌ عَنْ نَصْبِهِ وَ لِلَّهِ الْمَشِیئَهًُْ فِیهِمْ.
امام صادق (علیه السلام)- سرشت ها بر سه گونه اند: سرشت پیامبران (علیهم السلام) که مؤمن نیز از این سرشت است، جز اینکه پیامبران (علیهم السلام) از گزیده اش سرشته شده اند؛ ایشان اصل هستند و برتری ایشان برجاست و مؤمنان فرع می باشند و از گل چسبنده‌ای. (صافات/۱۱) سرشته شده اند. از این رو خداوند عزّوجلّ میان پیامبران و پیروانشان جدایی نمی اندازد. سرشت ناصبی از گِلی بدبو و سرشت مستضعفین از خاک است؛ مؤمن از ایمان خود باز نمی گردد و ناصبی از ستیزه‌جویی خود دگرگون نمی شود و سرنوشت مستضعفان بسته به خواست خداست.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ صَالِحِ بْنِ سَهْلٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ مِنْ أَیِ شَیْءٍ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ طِینَهًَْ الْمُؤْمِنِ فَقَالَ مِنْ طِینَهًِْ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) ٍ فَلَمْ تَنْجَسْ أَبَداً.
امام صادق صالح‌بن‌سهل گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! خدای عزّوجلّ طینت مؤمن را از چه چیزی آفرید»؟ فرمود: «از طینت پیامبران (علیهم السلام)؛ در نتیجه هیچ‌گاه ناپاک و آلوده نمیگردد.
الصّادق (علیه السلام)- أَنَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَ أَخَذَ طِینَهًًْ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ طِینَهًًْ مِنَ النَّارِ فَخَلَطَهُمَا جَمِیعاً ثُمَّ نَزَعَ هَذِهِ مِنْ هَذِهِ وَ هَذِهِ مِنْ هَذِهِ فَمَا رَأَیْتَ مِنْ أُولَئِکَ مِنَ الْأَمَانَهًِْ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ وَ حُسْنِ السَّمْتِ فَمِمَّا مَسَّتْهُمْ مِنْ طِینَهًِْ الْجَنَّهًِْ وَ هُمْ یَعُودُونَ إِلَی مَا خُلِقُوا مِنْهُ وَ مَا رَأَیْتَ مِنْ هَؤُلَاءِ مِنْ قِلَّهًِْ الْأَمَانَهًِْ وَ سُوءِ الْخُلُقِ وَ الزَّعَارَّهًِْ فَمِمَّا مَسَّتْهُمْ مِنْ طِینَهًِْ النَّارِ وَ هُمْ یَعُودُونَ إِلَی مَا خُلِقُوا مِنْهُ.
امام صادق (علیه السلام)- خدای عزّوجلّ گِلی از بهشت و گلی از دوزخ گرفت و همه‌ی آن دو را به هم آمیخت. سپس این را از آن، و آن را از این جدا ساخت [و مؤمنان را از گل بهشت و کفّار را از گل دوزخ آفرید]؛ پس آنچه امانت داری و اخلاق خوب و خوش‌رفتاری از این‌ها (دشمنان اهل بیت (علیه السلام)) دیده‌ای، به خاطر تماس طینت بهشتی با آنها است و آنها به آنچه از آن آفریده شدهاند بر می‌گردند، و آنچه کمبود امانتداری و بدخلقی و فساد از این‌ها (شیعیان) دیده‌ای، به خاطر تماس طینت دوزخی با آنها است و آنها به آنچه از آن آفریده شدهاند برمی‌گردند.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ اللَّیْثِیِّ قَالَ قَالَ أَبُوجَعفَرٍ (علیه السلام): خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ الْأَشْیَاءَ کُلَّهَا لَا مِنْ شَیْءٍ فَکَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ أَرْضاً طَیِّبَهًًْ ثُمَّ فَجَّرَ مِنْهَا مَاءً عَذْباً زُلَالًا فَعَرَضَ عَلَیْهَا وَلَایَتَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (علیهم السلام) فَقَبِلَتْهَا فَأَجْرَی ذَلِکَ الْمَاءَ عَلَیْهَا سَبْعَهًَْ أَیَّامٍ حَتَّی طَبَّقَهَا وَ عَمَّهَا ثُمَّ نَضَبَ ذَلِکَ الْمَاءَ عَنْهَا وَ أَخَذَ مِنْ صَفْوَهًِْ ذَلِکَ الطِّینِ طِیناً فَجَعَلَهُ طِینَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) ثُمَّ أَخَذَ ثُفْلَ ذَلِکَ الطِّینِ فَخَلَقَ مِنْهُ شِیعَتَنَا وَ لَوْ تَرَکَ طِینَتَکُمْ یَا إِبْرَاهِیمُ عَلَی حَالِهِ کَمَا تَرَکَ طِینَتَنَا لَکُنْتُمْ وَ نَحْنُ شَیْئاً وَاحِداً قُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَمَا فَعَلَ بِطِینَتِنَا قَالَ أُخْبِرُکَ یَا إِبْرَاهِیمُ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بَعْدَ ذَلِکَ أَرْضاً سَبِخَهًًْ خَبِیثَهًًْ مُنْتِنَهًًْ ثُمَّ فَجَّرَ مِنْهَا مَاءً أُجَاجاً آسِناً مَالِحاً فَعَرَضَ عَلَیْهَا وَلَایَتَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (علیهم السلام) وَ لَمْ تَقْبَلْهَا فَأَجْرَی ذَلِکَ الْمَاءَ عَلَیْهَا سَبْعَهًَْ أَیَّامٍ حَتَّی طَبَّقَهَا وَ عَمَّهَا ثُمَّ نَضَبَ ذَلِکَ الْمَاءُ عَنْهَا ثُمَّ أَخَذَ مِنْ ذَلِکَ الطِّینِ فَخَلَقَ مِنْهُ الطُّغَاهًَْ وَ أَئِمَّتَهُمْ ثُمَّ مَزَجَهُ بِثُفْلِ طِینَتِکُمْ وَ لَوْ تَرَکَ طِینَتَهُمْ عَلَی حَالِهِ وَ لَمْ یَمْزُجْ بِطِینَتِکُمْ لَمْ یَشْهَدُوا الشَّهَادَتَیْنِ وَ لَا صَلَّوْا وَ لَا صَامُوا وَ لَا زَکَّوْا وَ لَا حَجُّوا وَ لَا أَدَّوْا أَمَانَهًًْ وَ لَا أَشْبَهُوکُمْ فِی الصُّوَرِ وَ لَیْسَ شَیْءٌ أَکْبَرَ عَلَی الْمُؤْمِنِ مِنْ أَنْ یَرَی صُورَهًَْ عَدُوِّهِ مِثْلَ صُورَتِهِ قُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) فَمَا صَنَعَ بِالطِّینَتَیْنِ قَالَ مَزَجَ بَیْنَهُمَا بِالْمَاءِ الْأَوَّلِ وَ الْمَاءِ الثَّانِی ثُمَّ عَرَکَهَا عَرْکَ الْأَدِیمِ ثُمَّ أَخَذَ مِنْ ذَلِکَ قَبْضَهًًْ فَقَالَ هَذِهِ إِلَی الْجَنَّهًِْ وَ لَا أُبَالِی وَ أَخَذَ قَبْضَهًًْ أُخْرَی وَ قَالَ هَذِهِ إِلَی النَّارِ وَ لَا أُبَالِی ثُمَّ خَلَطَ بَیْنَهُمَا فَوَقَعَ مِنْ سِنْخِ الْمُؤْمِنِ وَ طِینَتِهِ عَلَی سِنْخِ الْکَافِرِ وَ طِینَتِهِ وَ وَقَعَ مِنْ سِنْخِ الْکَافِرِ وَ طِینَتِهِ عَلَی سِنْخِ الْمُؤْمِنِ وَ طِینَتِهِ فَمَا رَأَیْتَهُ مِنْ شِیعَتِنَا مِنْ زِنًا أَوْ لِوَاطٍ أَوْ تَرْکِ صَلَاهًٍْ أَوْ صِیَامٍ أَوْ حَجٍّ أَوْ جِهَادٍ أَوْ خِیَانَهًٍْ أَوْ کَبِیرَهًٍْ مِنْ هَذِهِ الْکَبَائِرِ فَهُوَ مِنْ طِینَهًِْ النَّاصِبِ وَ عُنْصُرِهِ الَّذِی قَدْ مُزِجَ فِیهِ لِأَنَّ مِنْ سِنْخِ النَّاصِبِ وَ عُنْصُرِهِ وَ طِینَتِهِ اکْتِسَابَ الْمَآثِمِ وَ الْفَوَاحِشِ وَ الْکَبَائِرِ وَ مَا رَأَیْتَ مِنَ النَّاصِبِ وَ مُوَاظَبَتِهِ عَلَی الصَّلَاهًِْ وَ الصِّیَامِ وَ الزَّکَاهًِْ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ أَبْوَابِ الْبِرِّ فَهُوَ مِنْ طِینَهًِْ الْمُؤْمِنِ وَ سِنْخِهِ الَّذِی قَدْ مُزِجَ فِیهِ لِأَنَّ مِنْ سِنْخِ الْمُؤْمِنِ وَ عُنْصُرِهِ وَ طِینَتِهِ اکْتِسَابَ الْحَسَنَاتِ وَ اسْتِعْمَالَ الْخَیْرِ وَ اجْتِنَابَ الْمَآثِمِ فَإِذَا عُرِضَتْ هَذِهِ الْأَعْمَالُ کُلُّهَا عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ أَنَا عَدْلٌ لَا أَجُورُ وَ مُنْصِفٌ لَا أَظْلِمُ وَ حَکَمٌ لَا أَحِیفُ وَ لَا أَمِیلُ وَ لَا أَشْطُطُ أَلْحِقُوا الْأَعْمَالَ السَّیِّئَهًَْ الَّتِی اجْتَرَحَهَا الْمُؤْمِنُ بِسِنْخِ النَّاصِبِ وَ طِینَتِهِ وَ أَلْحِقُوا الْأَعْمَالَ الْحَسَنَهًَْ الَّتِی اکْتَسَبَهَا النَّاصِبُ بِسِنْخِ الْمُؤْمِنِ وَ طِینَتِهِ رُدُّوهَا کُلَّهَا إِلَی أَصْلِهَا فَإِنِّی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا عَالِمُ السِّرِّ وَ أَخْفَی وَ أَنَا الْمُطَّلِعُ عَلَی قُلُوبِ عِبَادِی لَا أَحِیفُ وَ لَا أَظْلِمُ وَ لَا أَلْزِمُ أَحَداً إِلَّا مَا عَرَفْتُهُ مِنْهُ قَبْلَ أَنْ أَخْلُقَهُ ثُمَّ قَالَ الْبَاقِرُ (علیه السلام) یَا إِبْرَاهِیمُ اقْرَأْ هَذِهِ الْآیَهًَْ قُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) أَیَّهًَْ آیَهًٍْ قَالَ قَوْلَهُ تَعَالَی قالَ مَعاذَ اللهِ أَنْ نَأْخُذَ إِلَّا مَنْ وَجَدْنا مَتاعَنا عِنْدَهُ إِنَّا إِذاً لَظالِمُونَ هُوَ فِی الظَّاهِرِ مَا تَفْهَمُونَهُ وَ هُوَ وَ اللَّهِ فِی الْبَاطِنِ هَذَا بِعَیْنِهِ.
امام باقر (علیه السلام)- ابواسحاق لیثی گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: خدای عزّوجلّ اشیاء را از هیچ [و از عدم] آفرید؛ و از جمله چیزهایی که خدای عزّوجلّ آفرید زمین پاکیزه‌ای بود. سپس آب شیرین و زلالی از آن، بیرون آورد و ولایت ما اهل بیت را بر آن [زمین] عرضه کرد؛ پس آن را قبول کرد و [خداوند] آن آب را هفت روز بر آن جاری ساخت تا اینکه آن را پر کرد و فرا گرفت. سپس آن آب را از آن دور کرد و از بهترین آن گِل، گِلی گرفت و آن را گل امامان (علیهم السلام) قرار داد. سپس ته‌نشین آن گِل را گرفت و از آن شیعیان ما را آفرید و اگر گِل شما را به حال خود رها می‌کرد همانگونه‌که گل ما را [به حال خود] رها کرد شما و ما یک‌چیز بودیم». عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! با گِل ما چه کرد»؟ فرمود: «ای ابراهیم! به تو خبر می‌دهم. بعد از آن، خدای عزّوجلّ زمین شوره‌زار، پلید و بد بویی را آفرید. سپس آب تلخ، بدبو و شوری را از آن بیرون آورد و ولایت ما اهل بیت را بر آن [زمین] عرضه کرد ولی آن را نپذیرفت و [خداوند] آب را هفت روز بر آن جاری ساخت تا اینکه آن را پر کرد و فرا گرفت. سپس آن آب را از آن دور کرد. سپس از آن گِل گرفت و از آن ستمگران و پیشوایانشان را آفرید. سپس آن را با ته نشین گِل شما مخلوط کرد و اگر گل آنها را به حال خود رها می‌کرد و با گل شما مخلوط نمی‌کرد، شهادتین نمی‌گفتند و نماز نمی‌خواندند و روزه نمی‌گرفتند و زکات نمی‌دادند و حجّ به‌جا نمی‌آوردند و امانتی را ادا نمی‌کردند و در چهره‌ها، شبیه شما نمی‌شدند و بر مؤمن چیزی بزرگ‌تر از این نیست که چهره‌ی دشمنش را مثل چهره‌اش ببیند». عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! دو گِل را چه کرد»؟ فرمود: «آن دو را با آب اوّل و آب دوّم مخلوط کرد. سپس آن را مانند مالیدن پوست، مالید. سپس مشتی از آن را گرفت و فرمود: «این به‌سوی بهشت است و اهمیّتی نمی‌دهم» و مشت دیگری گرفت و فرمود: «این به‌سوی آتش جهنّم است و اهمیّتی نمی‌دهم». سپس آن دو را با هم مخلوط کرد و از سنخ مؤمن و گِل او بر سنخ کافر و گل او افتاد و از سنخ کافر و گل او بر سنخ مؤمن و گل او افتاد؛ پس آنچه از زنا یا لواط یا ترک نماز یا روزه یا حج یا جهاد یا خیانت یا کبیره‌ای از این کبیره‌ها از شیعیان ما دیده‌ای، آن از گل ناصبی و ماده‌ی او است که با آن مخلوط شده است؛ چون از سنخ ناصبی و ماده‌ی او و طینت او مرتکب‌شدن گناهان و کارهای بسیار زشت و کبیره‌ها است و آنچه از ناصبی در مورد مراقبت او بر نماز، روزه، حج، جهاد و انواع نیکی‌ها، دیده‌ای، آن از گل مؤمن و سنخ او است که با آن مخلوط شده است؛ چون از سنخ مؤمن، مادّه‌ی او و گل او انجام نیکی‌ها و عمل‌کردن به کارهای خیر و دوری از گناهان است و هنگامی‌که همه‌ی این کارها [در روز قیامت] بر خدای عزّوجلّ عرضه شود، می‌فرماید: «من عادلی هستم که ستم نمی‌کنم و دادگری هستم که ظلم نمی‌کنم و داوری هستم که ستم نمی‌کنم و ظلم نمی‌کنم و از حق دور نمی‌شوم. کارهای بدی که مؤمن انجام داده به سنخ ناصبی و طینت او ملحق کنید و کارهای نیکی که ناصبی انجام داده به سنخ مؤمن و طینت او ملحق کنید؛ همه‌ی آنها را به اصلش برگردانید؛ چون من «اللَّه» هستم معبودی جز من نیست! دانای اسرار و حتّی پنهان‌تر از آن هستم و من بر قلب‌های بندگانم آگاهم؛ ستم نمی‌کنم و ظلم نمی‌کنم و کسی را ملزم نمی‌کنم مگر به آنچه از او قبل از آنکه او را بیافرینم شناخته‌ام». سپس امام باقر (علیه السلام) فرمود: «ای ابراهیم این آیه را بخوان»! عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! کدام آیه»؟ فرمود: «کلام خداوند تعالی گفت: گفت: «پناه بر خدا که ما غیر از آن کس که متاع خود را نزد او یافته‌ایم بگیریم در آن صورت، از ظالمان خواهیم بود»!. (یوسف/۷۹)». و آن در ظاهر چیزی است که شما می‌فهمید و آن به خدا سوگند در باطن عیناً همین است [که من گفتم]».