آیه وَ أَنَّ هذا صراطي مُسْتَقيماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبيلِهِ ذلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (153( ( الوِلَايَةُ [153]
اين راه مستقيم من است؛ از آن پيروى كنيد؛ و از راه‌هاى پراكنده [و انحرافى] پيروى نكنيد، كه شما را از راه او، دور مى‌سازد؛ اين چيزى است كه خداوند شما را به آن سفارش مى‌كند، تا پرهيزگارى پيشه كنيد. (۱۵۳ ( ولایت
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ أَنَّ هذا صراطی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍٍ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام) مِنْ وُلْدِ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) هُمْ صراطُ اللَّهِ فَمَنْ أَبَاهُمْ سَلَکَ السُّبُلَ.
امام باقر (علیه السلام)- وَ أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ، منظور علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و ائمّه (علیهم السلام) از فرزندان فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است که راه خدا هستند؛ هرکه از آن‌ها روی برگرداند داخل در سایر راه‌ها شده که در آیه به آن اشاره شده است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ الْإِمَامُ (علیه السلام) فَاتَّبِعُوهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- منظور از صراط مستقیم، امام است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنَا أَبُوبَرْزَهًَْ قَال: بَیْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذْ قَالَ وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍٍ (علیه السلام) وَ أَنَّ هذا صراطی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ فَقَالَ رَجُلٌ أَ لَیْسَ إِنَّمَا یَعْنِی اللَّهُ فَضْلَ هَذَا الصِّرَاطِ عَلَی مَا سِوَاهُ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) هَذَا جَفَاؤُکَ یَا فُلَانُ أَمَّا قَوْلُکَ فَضْلُ الْإِسْلَامِ عَلَی مَا سِوَاهُ فَکَذَلِکَ وَ أَمَّا قَوْلُ اللَّهِ هذا صراطی مُسْتَقِیماً فَإِنِّی قُلْتُ لِرَبِّی مُقْبِلًا عَنْ غَزْوَهًِْ تَبُوکَ الْأُولَی اللَّهُمَّ إِنِّی جَعَلْتُ عَلِیّاً (علیه السلام) بِمَنْزِلَهًِْ هَارُونَ (علیه السلام) مِنْ مُوسَی (علیه السلام) إِلَّا أَنَّهُ لَا نُبُوَّهًَْ لَهُ مِنْ بَعْدِی فَصَدِّقْ کَلَامِی وَ أَنْجِزْ وَعْدِی وَ اذْکُرْ عَلِیّاً (علیه السلام) کَمَا ذَکَرْتَ هَارُونَ (علیه السلام) فَإِنَّکَ قَدْ ذَکَرْتَ اسْمَهُ فِی الْقُرْآنِ فَقَرَأَ آیَهًًْ فَأَنْزَلَ تَصْدِیقَ قَوْلِی هَذَا صراطُ عَلِیٍّ (علیه السلام) مُسْتَقِیمٌ وَ هُوَ هَذَا جَالِسٌ عِنْدِی فَاقْبَلُوا نَصِیحَتَهُ وَ اسْمَعُوا قَوْلَهُ فَإِنَّهُ مَنْ یَسُبُّنِی یَسُبُّهُ اللَّهُ وَ مَنْ سَبَّ عَلِیّاً (علیه السلام) فَقَدْ سَبَّنِی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام باقر (علیه السلام) روایت است: ابوبرزه برای ما حدیث کرد: در خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نشسته بودیم آن جناب به جانب علی (علیه السلام) اشاره نموده، این آیه را خواند: وَ أَنَّ هذا صراطی مُسْتَقیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبیلِهِ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ مردی عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مگر منظور از آیه این نیست که خدا این راه را بر تمام راه‌ها برتری داده (یعنی اسلام را])»؟ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این ستمی است که تو درباره‌ی علی (علیه السلام) روا می‌داری؛ امّا آنچه گفتی که خداوند اسلام را بر سایر ادیان برتری داده صحیح است امّا این آیه موقعی نزول یافت که من از جنگ اوّلی تبوک بازمی‌گشتم. عرض کردم: «پروردگارا من علی (علیه السلام) را همچون هارون برادر موسی (علیه السلام) در میان امّت خود به جانشینی گذاشتم جز اینکه پیامبری بعد از من نیست خداوند تصدیق گفتار مرا نمود و وعده‌ی مرا اجرا کرد. نام علی (علیه السلام) را در قرآن برد چنانچه نام هارون برده شد تو خود نیز در قرآن خوانده‌ای». آنگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آیه‌ای را از قرآن خواند که هارون نام برده شده بود فرمود: «خداوند سخن مرا با این آیه: هذا صِراطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ تصدیق کرد؛ این راه من است که مستقیم است. آن راه همین علی (علیه السلام) است که نشسته است. نصیحتش را بشنوید و گوش کنید هرکه مرا دشنام دهد خدا را دشنام داده و هرکه علی (علیه السلام) را دشنام دهد به من دشنام داده است».
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ هذا صراطی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ قَالَ نَحْنُ (علیهم السلام) السَّبِیلُ فَمَنْ أَبَی فَهَذِهِ السُّبُلُ ثُمَّ قَالَ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ یَعْنِی کَیْ تَتَّقُوا.
امام باقر (علیه السلام)- هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ. ما راه مستقیم هستیم. هرکه از راه ما امتناع ورزید آن راههای دیگر است [که موجب کفر می‌شود] و خداوند می‌فرماید: ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ این سفارش خدا به شماست تا موجب پرهیزگاری شما گردد.
الباقر (علیه السلام)- وَ أَنَّ هذا صراطی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ قَالَ آلُ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) الصِّرَاطُ الَّذِی دَلَّ عَلَیْهِ.
امام باقر (علیه السلام)- وَ أَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ. صراطی را که نشان داده است، صراط آل محمّد (علیهم السلام)، است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ قَدْ سَأَلْتُ اللَّهَ أَنْ یَجْعَلَهَا لِعَلِیٍّ (علیه السلام) فَفَعَلَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ، از خدا خواستم که این راه را برای علی (علیه السلام) قرار دهد؛ پس انجام داد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- جَابِرُ‌بْنُ‌عَبْدِ اللَّه (رحمة الله علیه) أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) هَیَّأَ أَصْحَابَهُ عِنْدَهُ إِذْ قَالَ وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) هَذَا صرَاطٌ مُسْتَقِیمٌ فَاتَّبِعُوهُ الْآیَهًَْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از جابربن‌عبدالله (رحمة الله علیه) روایت است: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) صحابه را فراخوانده بود که با اشاره به علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) فرمود: هَذَا صرَاطٌ مُسْتَقِیمٌ فَاتَّبِعُوهُ».
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ وَ أَنَّ هذا صراطی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ قَالَ طَرِیقُ الْإِمَامَهًِْ فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ أَیْ طُرُقاً غَیْرَهَا.
امام باقر (علیه السلام)- وَ أَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ؛ یعنی راه امامت. فَاتَّبِعُوهُ وَ لاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ یعنی راه های دیگر غیر از آن. ذَلِکُمْ وَصَّاکُم بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌مَالِکٍ الْأَسَدِیِّ قَال قُلْتُ لِأَبِیجَعْفَرٍ (علیه السلام) أَسْأَلُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ أَنَّ هذا صراطی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ قَالَ فَبَسَطَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَدَهُ الْیَسَارَ ثُمَّ دَوَّرَ فِیهَا یَدَهُ الْیُمْنَی ثُمَّ قَالَ نَحْنُ (علیهم السلام) صراطُهُ الْمُسْتَقِیمُ فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ یَمِیناً وَ شِمَالًا ثُمَّ خَطَّ بِیَدِهِ.
امام باقر (علیه السلام)- ابومالک اسدی گوید: به امام باقر (علیه السلام) گفتم: «منظور از این آیه: وَ أَنَّ هذا صراطی مُسْتَقیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبیلِهِ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ چیست»؟ امام (علیه السلام) دست چپ خود را گشود و با دست راست دایره‌ای در شعاع آن دست زد. آنگاه فرمود: «ما راه مستقیم هستیم از آن پیروی کنید از راههای دیگر نروید که شما را به طرف راست و چپ منحرف می‌کند». آنگاه با دست خود خط کشید.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ وَ أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ قَالَ هُوَ وَ اللَّهِ عَلِیٌ (علیه السلام) الْمِیزَانُ وَ الصِّرَاطُ.
امام صادق (علیه السلام)- ابوحمزه ثمالی گوید: از امام صادق (علیه السلام) پیرامون این کلام خداوند متعال: وَ أَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ پرسیدم. فرمود: «به خدا قسم آن [صراط مستقیم] علی (علیه السلام) است، به خدا سوگند صراط و میزان، اوست».
الصّادق (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ نَحْنُ (علیهم السلام) السَّبِیلُ لِمَنْ اقْتَدَی بِنَا وَ نَحْنُ (علیهم السلام) الْهُدَاهًُْ إِلَی الْجَنَّهًِْ وَ نَحْنُ (علیهم السلام) عُرَی الْإِسْلَامِ.
امام صادق (علیه السلام)- وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ؛ ما سبیل و راه هستیم برای کسی که پیرو ما باشد. و ما راهنمای به‌سوی بهشتیم و ما دستاویزهای اسلامیم.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فِیهِ خُطبَهًِْ الغَدِیرِ وَ فِیهَا: مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَمَرَنِی وَ نَهَانِی وَ قَدْ أَمَرْتُ عَلِیّاً وَ نَهَیْتُهُ فَعَلِمَ الْأَمْرَ وَ النَّهْیَ مِنْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ فَاسْمَعُوا لِأَمْرِهِ تَسْلَمُوا وَ أَطِیعُوهُ تَهْتَدُوا وَ انْتَهَوْا لِنَهْیِهِ تَرْشُدُوا وَ صِیرُوا إِلَی مُرَادِهِ وَ لَا تَتَفَرَّقُ بِکُمُ السُّبُلُ عَنْ سَبِیلِهِ مَعَاشِرَ النَّاسِ أَنَا صِرَاطُ اللَّهِ الْمُسْتَقِیمُ الَّذِی أَمَرَکُمْ بِاتِّبَاعِهِ ثُمَّ عَلِیٌّ مِنْ بَعْدِی ثُمَّ وُلْدِی مِنْ صُلْبِهِ أَئِمَّهًٌْ یَهْدُونَ بِالْحَقِ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای گروه مردم! خداوند مرا امر و نهی فرموده، و من نیز علی (علیه السلام) را امر و نهی کردم، پس او امر و نهی را از پروردگارش دریافته، بنابراین به سخنانش گوش دهید تا سالم بمانید، و او را اطاعت کنید تا هدایت شوید، و از نواهی‌اش دست بردارید تا به راه راست بروید، و مطابق میل او حرکت کنید تا مبادا راههای مختلف شما را از راه او بازداشته و متفرّق و پراکنده شوید. ای گروه مردم! من همان صراط مستقیم و راه راستی هستم که خداوند به شما امر فرموده از آن پیروی کنید. و بعد از من علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام)، سپس فرزندان من از صلب او صراط مستقیم‌اند. همان پیشوایانی که مردم را به سوی حق هدایت می‌کنند و به حق و عدالت حکم می‌نمایند. (اعراف/۱۵۹).
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَحْکُمُ وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) بَیْنَ یَدَیْهِ مُقَابَلَتَهُ وَ رَجُلٌ عَنْ یَمِینِهِ وَ رَجُلٌ عَنْ شِمَالِهِ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) الْیَمِینُ وَ الشِّمَالُ مَضَلَّهًٌْ وَ الطَّرِیقُ الْمُسْتَوِی الْجَادَّهًُْ ثُمَ أَشَارَ بِیَدِهِ وَ إِنَّ هَذَا صِرَاطُ عَلِیٍّ مُسْتَقِیمٌ فَاتَّبِعُوهُ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) قضاوت می‌کرد درحالی‌که علی (علیه السلام) در برابر او و مردی در سمت راست و مردی دیگر در سمت چپش بودند. پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «جهت راست و چپ موجب گمراهی است و راه درست، همان جاده راه راست است سپس با دست خود اشاره کرد و فرمود: وَ أَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ».
الباقر (علیه السلام)- وَ أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ قَالَ آلُ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) الصِّرَاطُ الَّذِی دَلَّ عَلَیْهِ.
امام باقر (علیه السلام)- وَ أَنَّ هذا صِراطِی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ؛ آل محمّد (صلی الله علیه و آله) آن راهی هستند که خداوند به آن راهنمایی می‌کند.
الباقر (علیه السلام)- سَبِیلُ اللَّهِ هُوَ عَلِیٌ (علیه السلام) وَ ذُرِّیَّتُهُ.
امام باقر (علیه السلام)- راه خدا راه علی (علیه السلام) و فرزندان اوست.
الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ وَ اللَّهِ السَّبِیلُ الَّذِی أَمَرَکُمُ اللَّهُ بِاتِّبَاعِهِ وَ نَحْنُ وَ اللَّهِ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ.
امام صادق (علیه السلام)- به خدا قسم ما همان راهی هستیم که باید از آن پیروی کنید، سوگند به خدا ما صراط مستقیم هستیم.
الهادی (علیه السلام)- أَشْهَدُ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَّ الشَّاکَّ فِیکَ مَا آمَنَ بِالرَّسُولِ الْأَمِینِ وَ أَنَّ الْعَادِلَ بِکَ غَیْرَکَ عَانِدٌ عَنِ الدِّینِ الْقَوِیمِ الَّذِی ارْتَضَاهُ لَنَا رَبُّ الْعَالَمِینَ وَ أَکْمَلَهُ بِوَلَایَتِکَ یَوْمَ الْغَدِیرِ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ الْمَعْنِیُّ بِقَوْلِ الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ وَ أَنَّ هذا صراطی مُسْتَقِیماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ضَلَّ وَ اللَّهِ وَ أَضَلَّ مَنِ اتَّبَعَ سِوَاکَ وَ عَنَدَ عَنِ الْحَقِّ مَنْ عَادَاکَ اللَّهُمَّ سَمِعْنَا لِأَمْرِکَ وَ أَطَعْنَا وَ اتَّبَعْنَا صرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ.
امام هادی (علیه السلام)- یا امیرمؤمنان (علیه السلام) گواهی می دهم که شک کنندهی در تو به رسول امین (صلی الله علیه و آله) ایمان نیاورده است و برابر داننده‌ی دیگران با تو با دین استواری که پرودرگار جهانیان برایمان پسندید و با ولایت تو در روز غدیر کاملش کرد، منحرف است. و گواهی می دهم که تو مقصود این دین کلام خداوند عزیز رحیم هستی؛ و [بدانید] این است راه راست من، پس از آن پیروی کنید و از راه‌ها[ی دیگر] که شما را از راه وی پراکنده می‌سازد پیروی نکنید به خداوند سوگند گمراه شد و گمراه کرد کسی که از غیر تو پیروی کرد. و از حق منحرف شد کسی که با تو دشمنی کرد. بار خدایا ما امر تو را شنیدیم، اطاعت کردیم و از صراط مستقیمت پیروی کردیم.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الضَّلَالَهًُْ عَلَی وُجُوهٍ فَمِنْهُ مَحْمُودٌ وَ مِنْهُ مَذْمُومٌ وَ مِنْهُ مَا لَیْسَ بِمَحْمُودٍ وَ لَا مَذْمُومٍ وَ مِنْهُ ضَلَالُ النِّسْیَانِ فَمَعْنَی الضَّلَالِ الْمَنْسُوبِ إِلَیْهِ تَعَالَی أَنَّهُ أَقَامَ لَهُمُ الْإِمَامَ الْهَادِیَ لِمَا جَاءَ بِهِ الْمُنْذِرُ فَخَالَفُوهُ وَ صرَفُوا عَنْهُ بَعْدَ أَنْ أَقَرُّوا بِفَرْضِ طَاعَتِهِ وَ لَمَّا بَیَّنَ لَهُمْ مَا یَأْخُذُونَ وَ مَا یَذَرُونَ فَخَالَفُوهُ ضَلُّوا هَذَا مَعَ عِلْمِهِمْ وَ لَمَّا خَالَفُوا اللَّهَ تَعَالَی ضَلُّوا فَأَضَلُّوا فَحَذَّرَ اللَّهُ تَعَالَی الْأُمَّهًَْ مِنِ اتِّبَاعِهِمْ فَقَالَ سُبْحَانَهُ وَ لا تَتَّبِعُوا أَهْواءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَ أَضَلُّوا کَثِیراً وَ ضَلُّوا عَنْ سَواءِ السَّبِیلِ وَ السَّبِیلُ هَاهُنَا الْوَصِیُّ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ الْآیَهًَْ فَخَالَفُوا مَا وَصَّاهُمُ اللَّهُ تَعَالَی بِهِ وَ اتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ فَحَرَّفُوا دِینَ اللَّهِ جَلَّتْ عَظَمَتُهُ وَ شَرَائِعَهُ وَ بَدَّلُوا فَرَائِضَهُ وَ أَحْکَامَهُ وَ جَمِیعَ مَا أُمِرُوا بِهِ کَمَا عَدَلُوا عَمَّنْ أُمِرُوا بِطَاعَتِهِ وَ أَخَذَ عَلَیْهِمُ الْعَهْدَ بِمُوَالَاتِهِ وَ اضْطَرَّهُمْ ذَلِکَ إِلَی اسْتِعْمَالِ الرَّأْیِ وَ الْقِیَاسِ فَزَادَهُمْ ذَلِکَ حَیْرَهًًْ وَ الْتِبَاساً.
امام علی (علیه السلام)- از ایشان است که فرمود: «ضلالت به چند معناست که بعضی از معانی آن پسندیده و بعضی نکوهیده هستند و بعضی دیگر مانند ضلال به‌معنای نسیان، نه پسندیده اند و نه نکوهیده... این است معنای ضلالی که به خداوند متعال نسبت داده شده است؛ زیرا خداوند برای آنان پیشوایی نصب کرد که هدایت گر بود و بیم‌دهنده بر آنچه که از جانب پروردگار آورده بود، امّا آنان با او مخالفت ورزیدند و با اینکه به واجب بودن اطاعت از او اقرار کردند، از او روی برتافتند، از آنجا که خداوند آنچه که باید بدان عمل می کردند و آنچه که باید آن را ترک می کردند را برایشان تبیین کرده بود و آنان مخالفت ورزیدند، این [راه] را گم کردند... هنگامی‌که آنان با خداوند متعال مخالفت ورزیدند، گمراه شدند و [دیگران را نیز] گمراه کردند، خداوند متعال نیز امت را از پیروی آنان بیم داد و فرمود: وَ لا تَتَّبِعُوا أَهْواءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَ أَضَلُّوا کَثِیراً وَ ضَلُّوا عَنْ سَواءِ السَّبِیلِ که در اینجا مقصود از سبیل، همان وصی است، و خداوند سبحان فرمود: وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ. امّا آن‌ها با چیزی که خداوند متعال به آنان سفارش کرده بود مخالفت ورزیدند و از هواهای خود پیروی کردند و دین و تشریعیات خداوند و الا مرتبه را تغییر دادند و واجبات و احکام و همه‌ی چیزهایی که به [انجام] آن‌ها امر شده بودند را جابجا کردند، چنانچه از کسی که امر شده بودند از او اطاعت کنند و خداوند از آنان عهد گرفته بود با او موالات بورزند، نیز عدول کردند و این عملشان آنان را به استعمال رأی و قیاس ناچار کرد و سبب زیادشدن حیرت و اشتباهشان گردید».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ لَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ یَعْنِی غَیْرَ الْإِمَامِ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ یَعْنِی لَا تَفَرَّقُوا وَ لَا تَخْتَلِفُوا فِی الْإِمَامِ إِنْ تَخْتَلِفُوا فِی الْإِمَامِ تَضِلُّوا عَنْ سَبِیلِهِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ؛ یعنی از غیر امام [پیروی نکنید]. فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ یعنی پراکنده نشوید و در مورد امام اختلاف نکنید، اگر در مورد امام اختلاف کنید از راه او گمراه می‌شوید.
الباقر (علیه السلام)- وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ أَیْ طُرُقاً غَیْرَهَا (الولایهًْ).
امام باقر (علیه السلام)- فَاتَّبِعُوهُ وَ لاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ یعنی راه های دیگر غیر از آن.