آیه وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ [159]
و از قوم موسى، گروهى هستند كه به‌سوى حق هدايت مى‌كنند؛ و با آن، عدالت را اجرا مى‌كنند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِاللهِ‌بْنِ‌سِنَانٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ مِنْ قَوْمِ مُوسَی أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ قَالَ قَوْمُ مُوسَی (علیه السلام) هُمْ أَهْلُ الْإِسْلَام.
امام صادق ( عبدالله‌بن‌سنان از امام صادق (نقل کرده که درباره‌ی آیه: وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ فرمود: «قوم موسی (اهل اسلام هستند».
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا قَامَ قَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آلِ مُحَمَّدٍ اسْتَخْرَجَ مِنْ ظَهْرِ الْکَعْبَهًِْ سَبْعَهًًْ وَ عِشْرِینَ رَجُلًا خَمْسَهًَْ عَشَرَ مِنْ قَوْمِ مُوسَی (علیه السلام) الَّذِینَ یَقْضُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ وَ سَبْعَهًًْ مِنْ أَصْحَابِ الْکَهْفِ وَ یُوشَعَ وَصِیَّ مُوسَی (علیه السلام) وَ مُؤْمِنَ آلِ فِرْعَوْنَ وَ سَلْمَانَ الْفَارِسِیَّ (رحمة الله علیه) وَ أَبَا دُجَانَهًَْ الْأَنْصَارِیَّ (رحمة الله علیه) وَ مَالِکَ الْأَشْتَرِ (رحمة الله علیه).
امام صادق ( هرگاه قائم آل محمّد (ظهور کند، بیست‌وهفت مرد از پشت کوفه خارج خواهد کرد؛ که این‌ها پانزده‌نفر از قوم موسی (که به‌سوی حق هدایت می‌کنند؛ و با آن، عدالت را اجرا می‌کنند و هفت‌نفر از اصحاب کهف و یوشع وصیّ موسی (و مؤمن آل فرعون و سلمان فارسی (و ابودجانه انصاری و مالک اشتر هستند.
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا ظَهَرَ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مِنْ ظَهْرِ هَذَا الْبَیْتِ، بَعَثَ اللَّهُ مَعَهُ سَبْعَهًًْ وَ عِشْرِینَ رَجُلًا، مِنْهُمْ أَرْبَعَهًَْ عَشَرَ رَجُلًا مِنْ قَوْمِ مُوسَی (علیه السلام) وَ هُمُ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ، وَ أَصْحَابُ الْکَهْفِ ثَمَانِیَهًٌْ، وَ الْمِقْدَادُ (رحمة الله علیه) وَ جَابِرٌ الْأَنْصَارِیُّ (رحمة الله علیه) وَ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ (رحمة الله علیه) وَ یُوشَعُ بْنُ نُونٍ (علیه السلام) وَصِیُّ مُوسَی (علیه السلام).
امام صادق ( هرگاه قائم آل محمّد (ظهور کند، بیست‌وهفت مرد از پشت کوفه خارج خواهد کرد؛ که این‌ها، چهارده نفر آن‌ها از قوم موسی (می‌باشند و آن‌ها کسانی هستند که خداوند متعال در موردشان فرمود: و از قوم موسی امّتی هستند که به‌سوی حق هدایت می‌کنند؛ و با آن، عدالت را اجرا می‌کنند، و هشت‌نفر اصحاب کهف و مقداد، جابر انصاری، مؤمن آل فرعون و یوشع‌بن‌نون وصیّ موسی (است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أبِی‌الصُّهْبَانِ الْبَکْرِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ قَدْ دَعَا رَأْسَ الْجَالُوتِ وَ أُسْقُفَّ النَّصَارَی فَقَالَ إِنِّی سَائِلُکُمَا عَنْ أَمْرٍ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِهِ مِنْکُمَا فَلَا تَکْتُمَانِی یَا رَأْسَ الْجَالُوتِ بِالَّذِی أَنْزَلَ التَّوْرَاهًَْ عَلَی مُوسَی (علیه السلام) وَ أَطْعَمَکُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوَی وَ ضَرَبَ لَکُمْ فِی الْبَحْرِ طَرِیقاً یَبَساً وَ فَجَّرَ لَکُمْ مِنَ الْحَجَرِ الطُّورِیِّ اثْنَتَیْ عَشْرَهًَْ عَیْناً لِکُلِّ سِبْطٍ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ عَیْناً إِلَّا مَا أَخْبَرْتَنِی عَلَی کَمِ افْتَرَقَتْ بَنُوإِسْرَائِیلَ بَعْدَ مُوسَی (علیه السلام)فَقَالَ وَ لَا إِلَّا فِرْقَهًًْ وَاحِدَهًًْ فَقَالَ کَذَبْتَ وَ الَّذِی لَا إِلَهَ غَیْرُهُ لَقَدِ افْتَرَقَتْ عَلَی إِحْدَی وَ سَبْعِینَ فِرْقَهًًْ کُلُّهَا فِی النَّارِ إِلَّا وَاحِدَهًًْ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی (علیه السلام) أُمَّهًٌْ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ فَهَذِهِ الَّتِی تَنْجُو.
امام علی ( ابوصهبان بکری گوید: شنیدم علیّبنابی طالب (رأس الجالوت و اسقف نصاری را فرا خواند و فرمود: «از شما سؤالی دارم و من به آن از شما داناترم، پس آن را کتمان نکنید. ای راس الجالوت! قسم به کسی که تورات را بر موسی (نازل کرد و آنان را با گز انگبین و بلدرچین طعام داد و در میان دریا راهی خشک برایشان گشود و از سنگ طور دوازده چشمه برایشان جوشاند و برای هر قبیله از بنی‌اسرائیل چشمه‌ای بود، مرا آگاه کن که بنی‌اسرائیل بعد از حضرت موسی (به چند فرقه تقسیم شدند»؟ گفت: «یک فرقه». فرمود: «قسم به خدا که جز او خدایی نیست، دروغ گفتی. بلکه به هفتادویک فرقه تقسیم شدند و همگی به‌جز یک فرقه در آتشند؛ خدای عزّوجلّ می‌فرماید: وَ مِن قَوْمِ مُوسَی أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ پس این امّت هستند که نجات می‌یابند».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ سَدِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَا أَبَاالْفَضْلِ إِنِّی لَأَعْرِفُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَهًِْ أَخَذَ قَبْلَ مَطْلَعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ مَغْرِبِهَا إِلَی الْبَقِیَّهًِْ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی (علیه السلام) أُمَّهًٌْ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ لِمُشَاجَرَهًٍْ کَانَتْ فِیمَا بَیْنَهُمْ فَأَصْلَحَ فِیمَا بَیْنَهُمْ وَ رَجَعَ وَ لَمْ یَقْعُدْ فَمَرَّ بِنُطَفِکُمْ فَشَرِبَ مِنْهُ وَ مَرَّ عَلَی بَابِکَ فَدَقَّ عَلَیْکَ حَلْقَهًَْ بَابِکَ ثُمَّ رَجَعَ إِلَی مَنْزِلِهِ وَ لَمْ یَقْعُدْ.
امام باقر ( سدیر صیرفی می گوید: از امام باقر (شنیدم که می‌فرمود: «ای ابا الفضل! من مردی از اهل مدینه را می‌شناسم که قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب آن [با طی الارض] به‌سوی آن گروه که خداوند می‌فرماید: أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ روانه شد، چون بین آن‌ها اختلاف بود و آن‌ها را صلح داد و برگشت، بدون اینکه استراحت کند. او از فرات گذشت، قدری آب آشامید بعد از کنار خانه تو رد شد و در خانه‌ات را کوبید (در خانه‌ی سدیر را) آنگاه به منزلش برگشت و [در این مدّت] ننشست».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مَسْعَدَهًَْ‌بْنِ‌صَدَقَهًَْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ وَ سُئِلَ عَنِ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ أَ وَاجِبٌ هُوَ عَلَی الْأُمَّهًِْ جَمِیعاً فَقَالَ لَا فَقِیلَ لَهُ وَ لِمَ قَالَ إِنَّمَا هُوَ عَلَی الْقَوِیِّ الْمُطَاعِ الْعَالِمِ بِالْمَعْرُوفِ مِنَ الْمُنْکَرِ لَا عَلَی الضَّعِیفِ الَّذِی لَا یَهْتَدِی سَبِیلًا إِلَی أَیٍّ مِنْ أَیٍّ یَقُولُ مِنَ الْحَقِّ إِلَی الْبَاطِلِ وَ الدَّلِیلُ عَلَی ذَلِکَ کِتَابُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قَوْلُهُ وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهًٌْ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ فَهَذَا خَاصٌّ غَیْرُ عَامٍّ کَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی (علیه السلام) أُمَّهًٌْ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ وَ لَمْ یَقُلْ عَلَی أُمَّهًِْ‌مُوسَی (علیه السلام)وَ لَا عَلَی کُلِّ قَوْمِهِ وَ هُمْ یَوْمَئِذٍ أُمَمٌ مُخْتَلِفَهًٌْ وَ الْأُمَّهًُْ وَاحِدَهًٌْ فَصَاعِداً کَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ إِبْراهِیمَ (علیه السلام) کانَ أُمَّهًًْ قانِتاً لِلَّهِ یَقُولُ مُطِیعاً لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لَیْسَ عَلَی مَنْ یَعْلَمُ ذَلِکَ فِی هَذِهِ الْهُدْنَهًِْ مِنْ حَرَجٍ إِذَا کَانَ لَا قُوَّهًَْ لَهُ وَ لَا عُذْرَ وَ لَا طَاعَهًْ.
امام صادق ( مسعدهًْ‌بن‌صدقه گوید: از امام صادق (درباره‌ی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر سؤال شد: «آیا بر همه‌ی مردم واجب است»؟ فرمود: «خیر بر همه واجب نیست». گفته شد: «چرا»؟ فرمود: «امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بر افراد عالم به تشخیص معروف از منکر و نیرومند که در جامعه وجهه و اعتبار دارند واجب است نه به کسانی که ناتوان هستند و راهی برای هدایت نمی‌یابند و باطل را از حق نمی‌شناسند. دلیل بر آن از کتاب خداوند، این قول خدای عزّوجلّ است: باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی، و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنند!. (آل عمران/۱۰۴) مخاطبان این آیه خاص هستند و نه عامّ، چنانچه خداوند فرموده است: وَ مِن قَوْمِ مُوسَی أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ در آنجا نفرموده بر امّت موسی (یا بر هر قومی این عمل واجب شد، درصورتی‌که در آن روز امّت موسی (دسته‌های مختلفی بودند و امّت یک نفر و بیش از آن را گویند. همان‌طور که خداوند عزّوجلّ فرموده است: ابراهیم [به تنهایی] امّتی بود مطیع فرمان خدا خالی از هرگونه انحراف و از مشرکان نبود. (نحل/۱۲۰) فرمانبردار خداوند بود، پس هنگامی‌که انسان در آرامش این را بداند و توانایی و تعداد و اطاعت لازم را نداشته باشد، امربه‌معروف بر او واجب نیست».