آیه فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطانُ لِيُبْدِيَ لَهُما ما وُورِيَ عَنْهُما مِنْ سَوْآتِهِما وَ قالَ ما نَهاكُما رَبُّكُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلاَّ أَنْ تَكُونا مَلَكَيْنِ أَوْ تَكُونا مِنَ الْخالِدينَ [20]
سپس شيطان آن‌دو را وسوسه كرد، تا آنچه را از اندامشان پنهان بود، آشكار سازد؛ و گفت: «پروردگارتان شما را از اين درخت نهى نكرده مگر به خاطر اينكه [اگر از آن بخوريد]، هر دو فرشته خواهيد شد، يا جاودانه [در بهشت] خواهيد ماند».
الرّضا (علیه السلام)- عَن عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْجَهْمِ قَالَ حَضَرْتُ مَجْلِسَ الْمَأمُونِ وَ عِنْدَهُ الرِّضَا عَلِیُّ‌بنُ‌مُوسَی (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ الْمَأْمُونُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَ لَیْسَ مِنْ قَوْلِکَ أَنَّ الْأَنْبِیَاءَ (علیهم السلام) مَعْصُومُونَ قَالَ بَلَی قَالَ فَمَا مَعْنَی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ عَصی آدَمُ رَبَّهُ فَغَوی فَقَالَ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَالَ لآِدَمَ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ وَ کُلا مِنْها رَغَداً حَیْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ وَ أَشَارَ لَهُمَا إِلَی شَجَرَهًِْ الْحِنْطَهًِْ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ وَ لَمْ یَقُلْ لَهُمَا لَا تَأْکُلَا مِنْ هَذِهِ الشَّجَرَهًِْ وَ لَا مِمَّا کَانَ مِنْ جِنْسِهَا فَلَمْ یَقْرَبَا تِلْکَ الشَّجَرَهًَْ وَ إِنَّمَا أَکَلَا مِنْ غَیْرِهَا لَمَّا أَنْ وَسْوَسَ الشَّیْطَانُ إِلَیْهِمَا وَ قالَ ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ وَ إِنَّمَا نَهَاکُمَا أَنْ تَقْرَبَا غَیْرَهَا وَ لَمْ یَنْهَکُمَا عَنِ الْأَکْلِ مِنْهَا إِلَّا أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدِینَ، وَ قاسَمَهُما إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ وَ لَمْ یَکُنْ آدَمُ وَ حَوَّاءُ (علیها السلام) شَاهَدَا قَبْلَ ذَلِکَ مَنْ یَحْلِفُ بِاللَّهِ کَاذِباً فَدَلَّاهُما بِغُرُورٍ فَأَکَلَا مِنْهَا ثِقَهًًْ بِیَمِینِهِ بِاللَّهِ وَ کَانَ ذَلِکَ مِنْ آدَمَ (علیه السلام) قَبْلَ النُّبُوَّهًِْ وَ لَمْ یَکُنْ ذَلِکَ بِذَنْبٍ کَبِیرٍ اسْتَحَقَّ بِهِ دُخُولَ النَّارِ وَ إِنَّمَا کَانَ مِنَ الصَّغَائِرِ الْمَوْهُوبَهًِْ الَّتِی تَجُوزُ عَلَی الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) قَبْلَ نُزُولِ الْوَحْیِ عَلَیْهِمْ فَلَمَّا اجْتَبَاهُ اللَّهُ وَ جَعَلَهُ نَبِیّاً (علیه السلام) کَانَ مَعْصُوماً لَا یُذْنِبُ صَغِیرَهًًْ وَ لَا کَبِیرَهًْ.
امام رضا ( علی‌بن‌محمّدبن‌جهم گوید: روزی به مجلس مأمون رفتم و نزد او حضرت رضا (نیز حضور داشت، مأمون به آن حضرت گفت: «ای زاده رسول خدا (مگر عقیده‌ی شما این نیست که تمام پیامبران معصوم هستند»؟ فرمود: «آری». گفت: «پس معنی این آیه چیست: [آری] آدم پروردگارش را نافرمانی کرد، و از پاداش او محروم شد!. (طه/۱۲۱) امام فرمود: به‌راستی خداوند تبارک‌وتعالی به آدم (فرمود: ای آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت کن و از [نعمت‌های] آن، از هرجا می‌خواهید، گوارا بخورید [امّا] نزدیک این درخت نشوید که از ستمگران خواهید شد. (بقره/۳۵) و خداوند به آن دو نفرمود: «از این درخت و سایر درختان از این نوع نخورید، آنان نیز به آن درخت نزدیک نشدند و تنها پس از وسوسه‌ی شیطان از درخت دیگری خوردند آنجا که شیطان گفت: ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ و تنها شما را از نزدیک‌شدن به غیر آن نهی کرده، و شما را از خوردن آن نهی نکرده است؛ إِلَّا أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدِینَ وَ قاسَمَهُما إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِین و آدم (و حوّا تا پیش از آن ندیده بودند کسی به دروغ سوگند به خدا بخورد، و به‌این‌ترتیب، آن‌ها را با فریب [از مقامشان] فرودآورد. (اعراف/۲۲) و آن‌دو با اطمینان به سوگند او از درخت خوردند، و این قضیّه، قبل از نبوّت آدم (اتّفاق افتاد، و این گناه هم گناه کبیره نبود که آدم (مستحقّ عذاب جهنّم شود، بلکه از جمله گناهان صغیره‌ای بود که خدا آن‌ها را می‌بخشد و این قبیل گناهان، بر انبیاء (نیز پیش از وقت نبوّتشان جایز است، ولی وقتی خداوند او را برگزید و پیغمبر نمود، معصوم شد و هیچ گناهی، چه صغیره و چه کبیره مرتکب نشد.
الصّادق (علیه السلام)- أبِی رَفَعَهُ قَالَ: سُئِلَ الصَّادِقُ (علیه السلام) عَنْ جَنَّهًِْ آدَمَ (علیه السلام) أَ مِنْ جِنَانِ الدُّنْیَا کَانَتْ أَمْ مِنْ جِنَانِ الْآخِرَهًِْ فَقَالَ کَانَتْ مِنْ جِنَانِ الدُّنْیَا تَطْلُعُ فِیهَا الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ لَوْ کَانَتْ مِنْ جِنَانِ الْآخِرَهًِْ مَا خَرَجَ مِنْهَا أَبَداً قَالَ فَلَمَّا أَسْکَنَهُ اللَّهُ الْجَنَّهًَْ أَتَی جَهَالَهًًْ إِلَی الشَّجَرَهًِْ لِأَنَّهُ خُلِقَ خَلْقُهُ {خِلْقَهًًْ} لَا تَبْقَی إِلَّا بِالْأَمْرِ وَ النَّهْیِ وَ الْغِذَاءِ وَ اللِّبَاسِ وَ الْأَکْنَانِ وَ التَّنَاکُحِ وَ لَا یُدْرِکُ مَا یَنْفَعُهُ مِمَّا یَضُرُّهُ إِلَّا بِالتَّوْقِیفِ فَجَاءَهُ إِبْلِیسُ فَقَالَ لَهُ إِنَّکُمَا إِنْ أَکَلْتُمَا مِنْ هَذِهِ الشَّجَرَهًِْ الَّتِی نَهَاکُمَا اللَّهُ عَنْهَا صِرْتُمَا مَلَکَیْنِ وَ بَقِیتُمَا فِی الْجَنَّهًِْ أَبَداً وَ إِنْ لَمْ تَأْکُلَا مِنْهَا أَخْرَجَکُمَا اللَّهُ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ حَلَفَ لَهُمَا أَنَّهُ لَهُمَا نَاصِحٌ کَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی حِکَایَهًًْ عَنْهُ ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدِینَ، وَ قاسَمَهُما إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ فَقَبِلَ آدَمُ (علیه السلام) قَوْلَهُ فَأَکَلَا مِنَ الشَّجَرَهًِْ وَ کَانَ کَمَا حَکَی اللَّهُ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما وَ سَقَطَ عَنْهُمَا مَا أَلْبَسَهُمَا اللَّهُ تَعَالَی مِنْ لِبَاسِ الْجَنَّهًِْ وَ أَقْبَلَا یَسْتَتِرَانِ مِنْ وَرَقِ الْجَنَّهًِْ وَ ناداهُما رَبُّهُما أَ لَمْ أَنْهَکُما عَنْ تِلْکُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَکُما إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُما عَدُوٌّ مُبِینٌ فَقَالَا کَمَا حَکَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَنْهُمَا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ فَقَالَ اللَّهُ لَهُمَا اهْبِطُوا بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَ لَکُمْ فِی الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلی حِینٍ قَالَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ قَوْلُهُ فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطانُ عَنْها فَأَخْرَجَهُما مِمَّا کانا فِیهِ وَ قُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَ لَکُمْ فِی الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلی حِین.
امام صادق ( ابورفعه گوید: از امام صادق (در مورد بهشت سؤال شد: «آدم (در بهشت دنیا بود یا آخرت»؟ ایشان فرمود: «در بهشت دنیا بود و در آن خورشید و ماه طلوع می‌کرد و اگر از بهشت آخرت بود، هیچ‌گاه آدم (از آن اخراج نمی‌شد و هیچ‌گاه ابلیس وارد آن نمی‌شد». فرمود: «خدا او را در بهشت مسکن داد، امّا او از روی جهل و نادانی به درخت نزدیک شد. پس خدای تبارک‌وتعالی او را اخراج کرد، زیرا که طوری آفریده شده بود که دوام نمی‌یافت، مگر با امرونهی و غذا و لباس و مسکن و ازدواج و نمی‌توانست آنچه را به او سود و یا آسیب می‌رساند باز شناسد، مگر با احکامی که خدا تعیین می‌کند». پس ابلیس نزد وی آمد و به او گفت: «همانا اگر از این درختی که خدا شما را از خوردن آن نهی کرد، بخورید، به دو فرشته مبدّل خواهید شد و تا ابد در بهشت خواهید ماند و اگر از این درخت نخورید، خدا شما را از بهشت خارج خواهد کرد. او برای آنان سوگند یاد کرد که از روی صداقت آنان را نصیحت می‌کند، همان‌گونه که خدای عزّوجلّ از زبان او گفته است: مَا نَهَاکُمَا رَبُّکُمَا عَنْ هَذِهِ الشَّجَرَةِ إِلاَّ أَن تَکُونَا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونَا مِنَ الخَالِدِینَ، وَ قَاسَمَهُمَا إِنِّی لَکُمَا لَمِنَ النَّاصِحِینَ. آدم (گفته او را پذیرفت و باور کرد و او و همسرش از آن درخت خوردند و همان نتیجه‌ای را که خدا آن‌ها را از آن برحذر داشت، صورت گرفت و عورت آنان آشکار شد و لباسی را که خدا از لباس‌های بهشت بر تن آنان کرده بود بر زمین افتاد و سراسیمه خود را با برگ درختان بهشت پوشاندند. پس ندایی از جانب خداوند به آنان رسید: آیا شما را از آن درخت نهی نکردم؟! و نگفتم که شیطان برای شما دشمن آشکاری است؟!. (اعراف/۲۲) آنان همان‌گونه که خدای عزّوجلّ فرموده بود، گفتند: پروردگارا! ما به خویشتن ستم کردیم! و اگر ما را نبخشی و بر ما رحم نکنی، از زیانکاران خواهیم بود!. (اعراف/۲۳) و خدا به آنان فرمود: [از مقام خویش] فرود آیید، درحالی‌که بعضی از شما نسبت به بعض دیگر، دشمن خواهید بود! [شیطان دشمن شماست، و شما دشمن او]! و برای شما در زمین، قرارگاه و وسیله‌ی بهره‌گیری تا زمان معیّنی خواهد بود. (اعراف/۲۴)، پس شیطان موجب لغزش آن‌ها از بهشت شد و آنان را از آنچه در آن بودند، بیرون کرد. و [در این‌هنگام] به آن‌ها گفتیم: «همگی [به زمین] فرود آیید! درحالی‌که بعضی دشمن دیگری خواهید بود. و برای شما در زمین، تا مدّت معیّنی قرارگاه و وسیله‌ی بهره‌برداری خواهد بود». (بقره/۳۶) [پس شیطان موجب لغزش آن‌ها از بهشت شد؛ و آنان را از آنچه در آن بودند، بیرون کرد. و [در این‌هنگام] به آن‌ها گفتیم: «همگی [به زمین] فرود آیید! درحالی‌که بعضی دشمن دیگری خواهید بود. و برای شما در زمین، تا مدّت معیّنی قرارگاه و وسیله‌ی بهره‌برداری خواهد بود]».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ الْأَرْوَاحَ قَبْلَ الْأَجْسَادِ بِأَلْفَیْ عَامٍ فَجَعَلَ أَعْلَاهَا وَ أَشْرَفَهَا أَرْوَاحَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) وَ الْحَسَن (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) بَعْدَهُمْ فَلَمَّا أَسْکَنَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ آدَمَ (علیه السلام) وَ زَوْجَتَهُ الْجَنَّهًَْ فَنَظَرَ إِلَی مَنْزِلَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) وَ الْحَسَنِ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) بَعْدَهُمْ فَوَجَدَاهَا أَشْرَفَ مَنَازِلِ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ یَا آدَمُ (علیه السلام) وَ یَا حَوَّاءُ (علیه السلام) لَا تَنْظُرَا إِلَی أَنْوَارِی وَ حُجَجِی بِعَیْنِ الْحَسَدِ فَأُهْبِطُکُمَا عَنْ جِوَارِی وَ أُحِلُّ بِکُمَا هَوَانِی فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّیْطانُ لِیُبْدِیَ لَهُما ما وُورِیَ عَنْهُما مِنْ سَوْآتِهِما وَ قالَ ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدِینَ وَ قاسَمَهُما إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ فَدَلَّاهُما بِغُرُورٍ وَ حَمَلَهُمَا عَلَی تَمَنِّی مَنْزِلَتِهِمْ فَنَظَرَا إِلَیْهِمْ بِعَیْنِ الْحَسَدِ فَخُذِلَا حَتَّی أَکَلَا مِنْ شَجَرَهًِْ الْحِنْطَهًِْ فَعَادَ مَکَانَ مَا أَکَلَا شَعِیراً فَأَصْلُ الْحِنْطَهًِْ کُلِّهَا مِمَّا لَمْ یَأْکُلَاهُ وَ أَصْلُ الشَّعِیرِ کُلِّهِ مِمَّا عَادَ مَکَانَ مَا أَکَلَاهُ فَلَمَّا أَکَلَا مِنَ الشَّجَرَهًِْ طَارَ الْحُلِیُّ وَ الْحُلَلُ عَنْ أَجْسَادِهِمَا وَ بَقِیَا عُرْیَانَیْنِ وَ طَفِقا یَخْصِفانِ عَلَیْهِما مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ وَ ناداهُما رَبُّهُما أَ لَمْ أَنْهَکُما عَنْ تِلْکُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُلْ لَکُما إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُما عَدُوٌّ مُبِینٌ فَقالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَ تَرْحَمْنا لَنَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِینَ قَالَ اهْبِطَا مِنْ جِوَارِی فَلَا یُجَاوِرُنِی فِی جَنَّتِی مَنْ یَعْصِینِی فَهَبَطَا مَوْکُولَیْنَ إِلَی أَنْفُسِهِمَا فِی طَلَبِ الْمَعَاش.
امام صادق ( مفضّل‌بن‌عمر، از امام صادق (روایت می‌کند که فرمود: خداوند تبارک‌وتعالی، دو هزار سال پیش از آن که جسم‌ها را بیافریند، روح‌ها را آفرید و ارواح محمّد (علی، فاطمه، حسن، حسین و امامان پس از آن‌ها (را برترین و شریف‌ترین آن ارواح قرار داد... چون خداوند عزّوجلّ، آدم و همسرش را در بهشت ساکن نمود ... آدم و همسرش به جایگاه محمّد (علی، فاطمه، حسن، حسین و امامان پس از آنان (نظر افکندند و جایگاه آنان را بهترین جایگاه‌های بهشت یافتند ... خداوند جلّ جلاله فرمود: «ای آدم و حوّا! به نورها و حجّت‌های من، با چشم حسادت نگاه نکنید که در این‌صورت از جوار خود، شما را فرو می‌اندازم و در مکان پستی از سرزمین خود منزل می‌دهم. فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّیْطانُ لِیُبْدِیَ لَهُما ما وُورِیَ عَنْهُما مِنْ سَوْآتِهِما وَ قالَ ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدِینَ وَ قاسَمَهُما إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ فَدَلَّاهُما بِغُرُورٍ؛ پس شیطان، آدم و حوا را وسوسه نمود تا شرارت‌های آن دو را که پنهان بود، آشکار سازد و گفت: اینکه پروردگارتان، شما را از نزدیک‌شدن به این درخت نهی کرد، تنها به این خاطر بوده که فرشته نشوید یا از جاودانگان نباشید. با آن دو در میان گذاشت که من از پنددهندگان و خیرخواهان هستم. پس شیطان، آدم و حوّا را با فریب خود راهنمایی کرد و آن دو را واداشت تا جایگاه آنان را آرزو کنند. پس آدم و حوّا به آنان به چشم حسادت نگریستند و تنها رها شدند تا آنکه از درخت گندم خوردند و به‌جای آن گندم که خورده بودند، جو رویید اصل گندم، از جمله چیزهایی است که آن دو نخورده‌اند و اصل جو، از چیزهایی است که به‌جای آنچه خوردند قرار گرفت؛ چون از آن درخت خوردند، زیورآلات و جامه‌ی آن دو از تنشان بیرون شد و عریان ماندند شروع کردند به قراردادن برگ‌های [درختان] بهشتی بر خود، تا آن را بپوشانند. و پروردگارشان آن‌ها را نداد داد که: «آیا شما را از آن درخت نهی نکردم؟! و نگفتم که شیطان برای شما دشمن آشکاری است»؟!. (اعراف/۲۲) گفتند: پروردگارا! ما به خویشتن ستم کردیم! و اگر ما را نبخشی و بر ما رحم نکنی، از زیانکاران خواهیم بود. (اعراف/۲۳) یعنی از جوار من؛ زیرا کسانی که از دستور من نافرمانی می‌کنند، در بهشت، مجاور من نخواهند بود. پس آن دو تنزّل پیدا کردند و طلب روزی بر عهده‌ی خودشان افکنده شد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) رَفَعَهُ إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّ مُوسَی (علیه السلام) سَأَلَ رَبَّهُ أَنْ یَجْمَعَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَبِیهِ آدَمَ (علیه السلام) حَیْثُ عَرَجَ إِلَی السَّمَاءِ فِی أَمْرِ الصَّلَاهًِْ فَفَعَلَ فَقَالَ لَهُ مُوسَی (علیه السلام) یَا آدَمُ (علیه السلام) أَنْتَ الَّذِی خَلَقَکَ اللَّهُ بِیَدِهِ وَ نَفَخَ فِیکَ مِنْ رُوحِهِ وَ أَسْجَدَ لَکَ مَلَائِکَتَهُ (علیهم السلام) وَ أَبَاحَ لَکَ جَنَّتَهُ وَ أَسْکَنَکَ جِوَارَهُ وَ کَلَّمَکَ قُبُلًا ثُمَّ نَهَاکَ عَنْ شَجَرَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ فَلَمْ تَصْبِرْ عَنْهَا حَتَّی أُهْبِطْتَ إِلَی الْأَرْضِ بِسَبَبِهَا فَلَمْ تَسْتَطِعْ أَنْ تَضْبِطَ نَفْسَکَ عَنْهَا حَتَّی أَغْرَاکَ إِبْلِیسُ فَأَطَعْتَهُ فَأَنْتَ الَّذِی أَخْرَجْتَنَا مِنَ الْجَنَّهًِْ بِمَعْصِیَتِکَ فَقَالَ لَهُ آدَمُ (علیه السلام) ارْفُقْ بِأَبِیکَ أَیْ بُنَیَّ فِیمَا لَقِیَ فِی أَمْرِ هَذِهِ الشَّجَرَهًِْ یَا بُنَیَّ إِنَّ عَدُوِّی أَتَانِی مِنْ وَجْهِ الْمَکْرِ وَ الْخَدِیعَهًِْ فَحَلَفَ لِی بِاللَّهِ أَنَّهُ فِی مَشُورَتِهِ عَلَیَّ إِنَّهُ لَمِنَ النَّاصِحِینَ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ قَالَ لِی مُنْتَصِحاً إِنِّی لِشَأْنِکَ یَا آدَمُ (علیه السلام) لَمَغْمُومٌ قُلْتُ وَ کَیْفَ قَالَ قَدْ کُنْتُ أَنِسْتُ بِکَ وَ بِقُرْبِکَ مِنِّی وَ أَنْتَ تَخْرُجُ مِمَّا أَنْتَ فِیهِ إِلَی مَا سَتَکْرَهُهُ فَقُلْتُ لَهُ وَ مَا الْحِیلَهًُْ فَقَالَ إِنَّ الْحِیلَهًَْ هُوَ ذَا هُوَ مَعَکَ أَ فَلَا أَدُلُّکَ عَلی شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْکٍ لا یَبْلی فَکُلَا مِنْهَا أَنْتَ وَ زَوْجُکَ فَتَصِیرَا مَعِی فِی الْجَنَّهًِْ أَبَداً مِنَ الْخَالِدِینَ وَ حَلَفَ لِی بِاللَّهِ کَاذِباً إِنَّهُ لَمِنَ النَّاصِحِینَ وَ لَمْ أَظُنَّ یَا مُوسَی (علیه السلام) أَنَّ أَحَداً یَحْلِفُ بِاللَّهِ کَاذِباً فَوَثِقْتُ بِیَمِینِهِ فَهَذَا عُذْرِی فَأَخْبِرْنِی یَا بُنَیَّ هَلْ تَجِدُ فِیمَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکَ أَنَّ خَطِیئَتِی کَائِنَهًٌْ مِنْ قَبْلِ أَنْ أُخْلَقَ قَالَ لَهُ مُوسَی (علیه السلام) بِدَهْرٍ طَوِیلٍ قَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَحَجَّ آدَمُ (علیه السلام) مُوسَی (علیه السلام) قَالَ ذَلِکَ ثَلَاثاً.
پیامبر ( هنگامی‌که موسی (به خاطر مسأله نماز به آسمان عروج کرده بود، از پروردگار خود درخواست کرد که او را نزد پدرش آدم (ببرد. خدا خواسته او را برآورده کرد و موسی (به آدم (گفت: «ای آدم (! تو همان کسی هستی که خدا با دست خود تو را آفرید و از روح خویش در تو دمید و فرشتگان را به سجده برای تو وادار کرد و بهشت خویش را در اختیار تو قرار داد و تو را در جوارش مسکن داد و رو در رو با تو سخن گفت، سپس تو را از خوردن از یک درخت نهی کرد؟ امّا تو نتوانستی صبر کنی تا اینکه به خاطر خوردن آن به زمین فرود آورده شدی. تو نتوانستی خود را از خوردن میوه‌ی آن باز داری و ابلیس تو را وسوسه کرد و تو از وی اطاعت کردی، پس تو بودی که به خاطر معصیت خویش، ما را از بهشت اخراج کردی». آدم (گفت: «پسرم، با پدرت درباره‌ی آنچه از این درخت متحمّل شده است، مهربان باش. ای پسرم! دشمنم از روی مکر و فریب با من رفتار کرد و برای من به خدا قسم خورد که در مشورت با من راست می‌گوید». او از روی تظاهر به نصیحت، به من گفت: «ای آدم (! من از حال و وضع تو غمگینم». گفتم: «چگونه»؟ گفت: «من به تو و به نزدیک‌بودن با تو انس گرفته بودم و تو درحال ترک آنچه در آن به سر می‌بری و انتقال‌یافتن به آنچه که از آن کراهت داری، هستی». به او گفتم: «چاره چیست»؟ گفت: «چاره کار نزد تو است. آیا تو را به درخت جاودان و ملک فنا ناپذیر رهنمون سازم؟ تو و همسرت از این درخت بخورید و در نتیجه در بهشت تا ابد با من خواهید بود. او برای من به دروغ سوگند خورد که در نصیحت به من راست می‌گوید و من ای موسی ( گمان نمی‌بردم کسی وجود دارد که به دروغ به خدا سوگند بخورد. پس سوگند او را باور کردم و این عذر من بود. ای پسرم! به من بگو، آیا در آنچه خدا بر تو نازل کرده است دیده‌ای که گناه من قبل از آفریدن من وجود داشته است»؟ موسی (به او گفت: «روزگاری طولانی قبل از آفریدن تو». رسول خدا (فرمود: «پس آدم (در محاجّه بر موسی (فائق آمد». حضرت این عبارت را سه‌بار تکرار کرد».
العسکری (علیه السلام)- قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ شَجَرَهًَْ الْعِلْمِ شَجَرَهًَْ عِلْمِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) آثَرَهُمُ اللَّهُ تَعَالَی بِهِ دُونَ سَائِرِ خَلْقِهِ قَالَ الْإِمَامُ (علیه السلام) قَالَ اللَّهُ وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ تَلْتَمِسَانِ بِذَلِکَ دَرَجَهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) فِی فَضْلِهِمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَصَّهُمْ بِهَذِهِ الدَّرَجَهًِْ دُونَ غَیْرِهِمْ وَ هِیَ الشَّجَرَهًُْ الَّتِی مَنْ تَنَاوَلَ مِنْهَا بِإِذْنِ اللَّهِ أُلْهِمَ عِلْمَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ مِنْ غَیْرِ تَعَلُّمٍ وَ مَنْ تَنَاوَلَ مِنْهَا بِغَیْرِ إِذْنِ اللَّهِ خَابَ مِنْ مُرَادِهِ وَ عَصَی رَبَّهُ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ بِمَعْصِیَتِکُمَا وَ الْتِمَاسِکُمَا دَرَجَهًًْ قَدْ أُوثِرَ بِهَا غَیْرُکُمَا إِذَا رُمْتُمَا بِغَیْرِ حُکْمِ اللَّهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطانُ عَنْها عَنِ الْجَنَّهًِْ بِوَسْوَسَتِهِ وَ خَدِیعَتِهِ وَ إِیهَامِهِ وَ غُرُورِهِ بِأَنْ بَدَأَ بِآدَمَ (علیه السلام) فَقَالَ ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ إِنْ تَنَاوَلْتُمَا مِنْهَا تَعْلَمَانِ الْغَیْبَ وَ تَقْدِرَانِ عَلَی مَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ مَنْ خَصَّهُ اللَّهُ تَعَالَی بِالْقُدْرَهًِْ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدِینَ لَا تَمُوتَانِ أَبَداً وَ قاسَمَهُما حَلَفَ لَهُمَا إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ وَ کَانَ إِبْلِیسُ بَیْنَ لَحْیَیِ الْحَیَّهًِْ أَدْخَلَتْهُ الْجَنَّهًَْ وَ کَانَ آدَمُ یَظُنُّ أَنَّ الْحَیَّهًَْ هِیَ الَّتِی تُخَاطِبُهُ وَ لَمْ یَعْلَمْ أَنَّ إِبْلِیسَ قَدِ اخْتَبَأَ بَیْنَ لَحْیَیْهَا فَرَدَّ آدَمُ (علیه السلام) عَلَی الْحَیَّهًِْ أَیَّتُهَا الْحَیَّهًُْ هَذَا مِنْ غُرُورِ إِبْلِیسَ کَیْفَ یَخُونُنَا رَبُّنَا أَمْ کَیْفَ تُعَظِّمِینَ اللَّهَ بِالْقَسَمِ بِهِ وَ أَنْتِ تَنْسُبِینَهُ إِلَی الْخِیَانَهًِْ وَ سُوءِ النَّظَرِ وَ هُوَ أَکْرَمُ الْأَکْرَمِینَ أَمْ کَیْفَ أَرُومُ التَّوَصُّلَ إِلَی مَا مَنَعَنِی مِنْهُ رَبِّی وَ أَتَعَاطَاهُ بِغَیْرِ حِکْمَهًٍْ فَلَمَّا أَیِسَ إِبْلِیسُ مِنْ قَبُولِ آدَمَ (علیه السلام) مِنْهُ عَادَ ثَانِیَهًًْ بَیْنَ لَحْیَیِ الْحَیَّهًِْ فَخَاطَبَ حَوَّاءَ (سلام الله علیها) مِنْ حَیْثُ یُوهِمُهَا أَنَّ الْحَیَّهًَْ هِیَ الَّتِی تُخَاطِبُهَا وَ قَالَ یَا حَوَّاءُ (سلام الله علیها) أَ رَأَیْتِ هَذِهِ الشَّجَرَهًَْ الَّتِی کَانَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ حَرَّمَهَا عَلَیْکُمَا قَدْ أَحَلَّهَا لَکُمَا بَعْدَ تَحْرِیمِهَا لِمَا عَرَفَ مِنْ حُسْنِ طَاعَتِکُمَا لَهُ وَ تَوْقِیرِکُمَا إِیَّاهُ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْمَلَائِکَهًَْ (علیهم السلام) الْمُوَکَّلِینَ بِالشَّجَرَهًِْ الَّتِی مَعَهَا الْحِرَابُ یَدْفَعُونَ عَنْهَا سَائِرَ حَیَوَانَاتِ الْجَنَّهًِْ لَا یَدْفَعُونَکُمَا عَنْهَا إِنْ رُمْتُمَا فَاعْلَمَا بِذَلِکِ أَنَّهُ قَدْ أُحِلَّ لَکِ وَ أَبْشِرِی بِأَنَّکِ إِنْ تَنَاوَلْتِهَا قَبْلَ آدَمَ (علیه السلام) کُنْتِ أَنْتِ الْمُسَلَّطَهًَْ عَلَیْهِ الْآمِرَهًَْ النَّاهِیَهًَْ فَوْقَهُ فَقَالَتْ حَوَّاءُ (سلام الله علیها) سَوْفَ أُجَرِّبُ هَذَا فَرَامَتِ الشَّجَرَهًَْ فَأَرَادَتِ الْمَلَائِکَهًُْ أَنْ یَدْفَعُوهَا عَنْهَا بِحِرَابِهَا فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهَا أَنَّمَا تَدْفَعُونَ بِحِرَابِکُمْ مَا لَا عَقْلَ لَهُ یَزْجُرُ وَ أَمَّا مَا جَعَلْتُهُ مُمَکَّناً مُمَیِّزاً مُخْتَاراً فَکِلُوهُ إِلَی عَقْلِهِ الَّذِی جَعَلْتُهُ حُجَّهًًْ عَلَیْهِ فَإِنْ أَطَاعَ اسْتَحَقَّ ثَوَابِی وَ إِنْ عَصَی وَ خَالَفَ أَمْرِی اسْتَحَقَّ عِقَابِی وَ جَزَائِی فَتَرَکُوهَا وَ لَمْ یَتَعَرَّضُوا لَهَا بَعْدَ مَا هَمُّوا بِمَنْعِهَا بِحِرَابِهِمْ فَظَنَّتْ أَنَّ اللَّهَ نَهَاهُمْ عَنْ مَنْعِهَا لِأَنَّهُ قَدْ أَحَلَّهَا بَعْدَ مَا حَرَّمَهَا فَقَالَتْ صَدَقَتِ الْحَیَّهًُْ وَ ظَنَّتْ أَنَّ الْمُخَاطِبَ لَهَا هِیَ الْحَیَّهًُْ فَتَنَاوَلَتْ مِنْهَا وَ لَمْ تُنْکِرْ مِنْ نَفْسِهَا شَیْئاً فَقَالَتْ لآِدَمَ (علیه السلام) أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ الشَّجَرَهًَْ الْمُحَرَّمَهًَْ عَلَیْنَا قَدْ أُبِیحَتْ لَنَا تَنَاوَلْتُ مِنْهَا وَ لَمْ تَمْنَعِی أَمْلَاکُهَا وَ لَمْ أُنْکِرْ شَیْئاً مِنْ حَالِی فَلِذَلِکَ اغْتَرَّ آدَمُ (علیه السلام) وَ غَلِطَ فَتَنَاوَلَ فَأَصَابَهُمَا مَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطانُ عَنْها بِوَسْوَسَتِهِ وَ غُرُورِهِ فَأَخْرَجَهُما مِمَّا کانا فِیهِ مِنَ النَّعِیمِ وَ قُلْنَا یَا آدَمُ (علیه السلام) وَ یَا حَوَّاءُ (سلام الله علیها) وَ یَا أَیُّهَا الْحَیَّهًُْ وَ یَا إِبْلِیسُ اهْبِطُوا بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ آدَمُ وَ حَوَّاءُ (علیها السلام) وَ وُلْدُهُمَا عَدُوٌّ لِلْحَیَّهًِْ وَ إِبْلِیسَ وَ الْحَیَّهًُْ وَ أَوْلَادُهُمَا أَعْدَاؤُکُمْ.
امام عسکری ( وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ چراکه در نتیجه خواهان فضل و شایستگی اهل بیت عصمت (خواهید شد و می‌دانید که این مرتبه ویژه این خاندان است و هرکسی از آن درخت با اجازه پروردگار تناول نماید ملهم به علم الهی از پیشینیان و پسینیان خواهد شد و کسی که بدون اذن خداوند بدان نزدیک گردد و ثمره برچیند تحقیقا به انحراف کشیده شده و به مطلوب خدا نخواهد رسید. فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ؛ چرا که معصیت خداوند را پیشه ساختید و تمنّای دست‌یافتن به مقام اهل بیت را در سر پروراندید و برخلاف حکم الهی قدم برداشتید. فَأَزَلهُمَا الشَّیْطانُ عَنْها شیطان آن دو را با وسوسه‌ی خویش از بهشت منحرف ساخت و ابتدا رو به آدم (نموده و گفت: ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ اگر از آن درخت برخورید از غیب باخبر خواهید شد و بسان خواص درگاه احدیّت از توان و قدرت عظیمی برخوردار خواهید گشت. أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدِینَ یعنی هرگز فنا به شما راه نخواهد یافت، ابلیس هنگامی‌که با آدم (سخن می‌گفت در میان آرواره ماری مخفی گشته بود و آدم گمان نمی‌کرد که شیطان با او به گفتگو نشسته است او در جواب آن مار گفت: این‌ها از وساوس شیطان است و من بر چیزی که پروردگارم از آن بازداشته است توسّل نخواهم جست. ابلیس چون از نیرنگ بر آدم (مأیوس گشت به سراغ حواء رفت و به او گفت: آیا می‌دانی خداوند به سبب فرمانبرداری شما استفاده از میوه‌ی درخت ممنوعه را بار دیگر بر شما مباح دانسته است و فرشتگان را که برای عدم دسترسی به آن درخت در اطراف آن گماشته است بی‌تردید بر شما تعرّضی نخواهند کرد و تو را بشارت می‌دهم که اگر زودتر از آدم (بتوانی از ثمره‌ی آن تناول نمایی بر همسرت تسلّط و سیطره خواهی یافت. سپس حواء به‌طرف آن درخت حرکت کرد امّا فرشتگان نگهبان با سر نیزه‌های خویش او را از نزدیک‌شدن برحذر می‌داشتند، دراین‌حال خداوند تعالی به محافظین از آن درخت خطاب فرمود: «شما کسی را از تناول دور می‌دارید که بی‌عقلی و نااندیشیدن در عاقبت کاری که می‌خواهد انجام دهد او را به زحمت انداخته است. میان او و اندیشه‌اش را تنها گذارید تا خود تصمیم گیرد و مستحق ثواب و یا عقاب گردد. از طرفی حواء گمان برد که عدم ممانعت فرشتگان از این‌جهت است که خداوند استفاده از میوه‌ی آن درخت را بر او جایز شمرده است و در دل بر آن مار حیله‌گر آفرین گفت. آنگاه رو به جانب آدم (نهاد و او را از ماجرا آگاه ساخته و بدین‌ترتیب همسرش نیز اسیر دام ابلیس گشته و از آن میوه تناول نمود، قرآن در این‌باره می‌فرماید: فَأَزَلهُمَا الشَّیْطانُ عَنْها یعنی شیطان از در خدعه و نیرنگ بر آن‌ها وارد گشت فَأَخْرَجَهُما مِمَّا کانا فِیهِ و از نعیم جاودانه محرومشان ساخت، پس خداوند به آدم (و حواء و ابلیس و آن مار فرمان داد تا بر زمین فرود آیند و هرکدام بر دیگری حیله‌ای به کار بسته و دشمن یکدیگر باشند».
الرّضا (علیه السلام)- وَ لَمَّا أَنْ وَسْوَسَ الشَّیْطَانُ إِلَیْهِمَا وَ قَالَ ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ وَ إِنَّمَا نَهَاکُمَا أَنْ تَقْرَبا غَیْرَهَا وَ لَمْ یَنْهَکُمَا عَنِ الْأَکْلِ مِنْهَا إِلَّا أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدِینَ وَ قاسَمَهُما إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ وَ لَمْ یَکُنْ آدَمُ وَ حَوَّاءُ (علیها السلام) شَاهَدَا قَبْلَ ذَلِکَ مَنْ یَحْلِفُ بِاللَّهِ کَاذِباً فَدَلَّاهُمَا بِغَرُورٍ فَأَکَلَا مِنْهَا ثِقَهًًْ بِیَمِینِهِ بِاللَّهِ.
امام رضا ( شیطان به آنان چنین گفت: ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ و فقط شما را از نزدیک‌شدن به غیر آن نهی کرده، و شما را از خوردن آن نهی نکرده است. إِلَّا أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدِینَ وَ قاسَمَهُما إِنِّی لَکُما لَمِنَ النَّاصِحِینَ، و آدم (و حوّاء تا قبل از آن کسی را ندیده بودند که به دروغ به خدا قسم یاد کند. فَدَلَّاهُما بِغُرُورٍ؛ آن‌ها نیز با اطمینان به قسم او از درخت خوردند.