آیه وَ الَّذينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ [182]
و كسانى كه آيات ما را تكذيب كردند، ما آنان را از جايى كه نمى‌دانند، به تدريج به‌سوى عذاب پيش مى‌بريم.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَیْراً فَأَذْنَبَ ذَنْباً أَتْبَعَهُ بِنَقِمَهًٍْ وَ یُذَکِّرُهُ الِاسْتِغْفَارَ وَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ شَرّاً فَأَذْنَبَ ذَنْباً أَتْبَعَهُ بِنِعْمَهًٍْ لِیُنْسِیَهُ الِاسْتِغْفَارَ وَ یَتَمَادَی بِهَا وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ بِالنِّعَمِ عِنْدَ الْمَعَاصِی.
امام صادق ( همانا خدا هرگاه خیری را برای بنده‌ی خود بخواهد و این عبد مرتکب گناهی شده باشد، او را پس از آن به مصیبتی دچار می کند و او را به یاد استغفار و طلب آمرزش می‌اندازد و هرگاه برای بنده‌ای بدی و شر بخواهد و این بنده مرتکب گناهی شده باشد، نعمتی را برای او فراهم می‌آورد تا استغفار و طلب آمرزش را فراموش کند و در گناه زیاده‌روی کند و این همان سخن خدای عزّوجلّ است: به تدریج از جایی که نمی‌دانند، به‌وسیله‌ی نعمت ها در هنگام معصیت ها گرفتار مجازاتشان خواهیم کرد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سَمَاعَهًَْ‌بْنِ‌مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ قَالَ هُوَ الْعَبْدُ یُذْنِبُ الذَّنْبَ فَتُجَدَّدُ لَهُ النِّعْمَهًُْ مَعَهُ تُلْهِیهِ تِلْکَ النِّعْمَهًُْ عَنِ الِاسْتِغْفَارِ مِنْ ذَلِکَ الذَّنْبِ.
امام صادق ( سماعهًْ‌بن‌مهران گوید: از امام صادق (درباره‌ی این سخن خدای تبارک‌وتعالی: سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لاَ یَعْلَمُونَ پرسیدم. فرمود: «استدراج عبارت است از اینکه بنده مرتکب گناه می‌شود و همراه آن نعمت نیز به وی داده می‌شود و این نعمت، او را از استغفار از آن گناه باز می دارد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ سُئِلَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الِاسْتِدْرَاجِ قَالَ هُوَ الْعَبْدُ یُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُمْلِی لَهُ وَ یُجَدَّدُ لَهُ عِنْدَهُ النِّعَمُ فَیُلْهِیهِ عَنِ الِاسْتِغْفَارِ مِنَ الذُّنُوبِ فَهُوَ مُسْتَدْرَجٌ مِنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُ.
امام صادق ( ابن رئاب از یکی از شیعیان نقل کرده است: از امام صادق (در مورد استدراج سؤال شد. فرمود: «او بنده‌ای است که مرتکب گناه می‌شود و خداوند تبارک‌وتعالی به او مهلت می دهد و نعمت را برای او تجدید می کند تا استغفار از گناهان را از یاد او ببرد. پس او مستدرج است، از آنجا که نمی‌داند».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ مَنْ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِی ذَاتِ یَدِهِ فَلَمْ یَظُنَّ أَنَّ ذَلِکَ اسْتِدْرَاجٌ مِنَ اللَّهِ فَقَدْ أَمِنَ مَخُوفاً.
امام علی ( اگر کسی اوضاع زندگیش بهتر شد و مال و نعمت بدست آورد و احتمال نداد که ممکن است برای آزمایش باشد؛ از عواقب هولناک آن خود را در امن دانسته است.
الهادی (علیه السلام)- فِی الْإحْتِجَاجِ: مِمَّا أَجَابَ بِهِ أَبُوالْحَسَنِ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیُّ (علیه السلام) فِی رِسَالَتِهِ إِلَی أَهْلِ الْأَهْوَازِ حِینَ سَأَلُوهُ عَنِ الْجَبْرِ وَ التَّفْوِیضِ قَالَ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجاهِدِینَ مِنْکُمْ وَ الصَّابِرِینَ وَ نَبْلُوَا أَخْبارَکُمْ وَ فِی قَوْلِهِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ وَ فِی قَوْلِهِ أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ إِنَّ جَمِیعَهَا جَاءَتْ فِی الْقُرْآنِ بِمَعْنَی الِاخْتِبَار.
امام هادی ( از جمله فرمایشاتی که امام هادی (در ضمن نامه شان در جواب به مردم اهواز که از ایشان در مورد جبر و تفویض سؤال نموده بودند، این بیانات است ... سپس امام هادی (فرمود: این سخن خداوند متعال: ما همه‌ی شما را قطعاً می‌آزماییم تا معلوم شود مجاهدان واقعی و صابران از میان شما کیانند، و اخبار شما را بیازماییم!. (محمّد/۳۱) و فرموده است: از جایی که نمی‌دانند، به تدریج به‌سوی عذاب پیش می‌بریم. و باز فرموده است: آیا همین که بگویند: «ایمان آوردیم»، به حال خود رها می‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟ (عنکبوت/۲) تمام آن‌ها به‌معنای اختبار و آزمون در کتاب خدا آمده است.
الصّادق (علیه السلام)- کَمْ مِنْ مَغْرُورٍ بِمَا قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ کَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ یَسْتُرُ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ کَمْ مِنْ مَفْتُونٍ بِثَنَاءِ النَّاسِ عَلَیْهِ.
امام صادق ( چه بسا شخصی که به نعمت‌هایی که خداوند به او داده مغرور گردد، و چه بسا کسانی که به پرده‌پوشی خداوند بر آن‌ها، غافلگیر شوند، و چه بسا مردمی که به ستایش مردم فریب خورند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّهُ سَیَأْتِی عَلَیْکُمْ مِنْ بَعْدِی زَمَانٌ لَیْسَ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ شَیْءٌ أَخْفَی مِنَ الْحَقِّ وَ لَا أَظْهَرَ مِنَ الْبَاطِلِ وَ لَیْسَ عِنْدَ أَهْلِ ذَلِکَ الزَّمَانِ سِلْعَهًٌْ أَبْوَرَ مِنَ الْکِتَابِ ... وَ لَیْسَ الْکِتَابُ إِمَامَهُمْ لَمْ یَبْقَ عِنْدَهُمْ مِنَ الْحَقِّ إِلَّا اسْمُهُ وَ لَمْ یَعْرِفُوا مِنَ الْکِتَابِ إِلَّا خَطَّهُ وَ زَبْرَهُ یَدْخُلُ الدَّاخِلُ لِمَا یَسْمَعُ مِنْ حِکَمِ الْقُرْآنِ فَلَا یَطْمَئِنُّ جَالِساً حَتَّی یَخْرُجَ مِنَ الدِّینِ یَنْتَقِلُ مِنْ دِینِ مَلِکٍ إِلَی دِینِ مَلِکٍ وَ مِنْ وَلَایَهًِْ مَلِکٍ إِلَی وَلَایَهًِْ مَلِکٍ وَ مِنْ طَاعَهًِْ مَلِکٍ إِلَی طَاعَهًِْ مَلِکٍ وَ مِنْ عُهُودِ مَلِکٍ إِلَی عُهُودِ مَلِکٍ فَاسْتَدْرَجَهُمُ اللَّهُ تَعَالَی مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ وَ إِنَّ کَیْدَهُ مَتِینٌ بِالْأَمَلِ وَ الرَّجَاءِ حَتَّی تَوَالَدُوا فِی الْمَعْصِیَهًِْ وَ دَانُوا بِالْجَوْرِ.
امام علی ( پس بدانید که به زودی‌پس از من، زمانی بر شما بیاید که در آن روزگار چیزی پوشیده‌تر از حقّ و آشکارتر از باطل و فزون‌تر از دروغ بر خدای تعالی و رسولش نیست. و در میان مردم آن روزگار، بی‌ارزش‌ترین کالا کتاب خداست، اگر آنگونه که باید خوانده شود. و هیچ کالایی پر مشتری‌تر از همان کتاب خدا نیست ... حال آنکه قرآن، جلودار آن‌ها نیست؛ جز نامی از حقّ در میان آن‌ها دیده نمی‌شود و از قرآن، جز خط و نوشته‌ای در میان ایشان بر جای نمانده است. کسی هست که آوازه حکمت‌های قرآن به گوشش بخورد و به پیروی آن درآید، ولی هنوز از آن مجلس برنخاسته که از دین بیرون رود و از روش پادشاهی، به آیین پادشاهی دیگر درآید و از تحت سرپرستی پادشاهی، به سرپرستی پادشاهی، دیگر برآید و از پیروی زمامداری، به پیروی زمامداری، دیگر درآید و از تعهّدات سلطانی، به زیر بار تعهّدات سلطانی دیگر برود. به تدریج آنگونه که خود نفهمند، خدای تعالی آنان را با آرزو و امید به نابودی کشاند، و به راستی که دام خدا بسیار استوار است، تا بدان جا که در گناه و نافرمانی زاده شوند و به ستم، دینداری کنند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَإِنَّ الْمَکْرَ وَ الْخَدِیعَهًَْ فِی النَّارِ فَکُونُوا مِنَ اللَّهِ عَلَی وَجَلٍ وَ مِنْ صَوْلَتِهِ عَلَی حَذَرٍ إِنَّ اللَّهَ لَا یَرْضَی لِعِبَادِهِ بَعْدَ إِعْذَارِهِ وَ إِنْذَارِهِ اسْتِطْرَاداً وَ اسْتِدْرَاجاً مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ وَ لِهَذَا یَضِلُّ سَعْیُ الْعَبْدِ حَتَّی یَنْسَی الْوَفَاءَ بِالْعَهْدِ وَ یَظُنَّ أَنَّهُ قَدْ أَحْسَنَ صُنْعاً وَ لَا یَزَالُ کَذَلِکَ فِی ظَنٍّ وَ رَجَاءٍ وَ غَفْلَهًٍْ عَمَّا جَاءَهُ مِنَ النَّبَإِ یَعْقِدُ عَلَی نَفْسِهِ الْعَقْدَ وَ یُهْلِکُهُا بِکُلِّ الْجَهْدِ وَ هُوَ فِی مُهْلَهًٍْ مِنَ اللَّهِ عَلَی عَهْدٍ یَهْوِی مَعَ الْغَافِلِینَ وَ یَغْدُو مَعَ الْمُذْنِبِینَ وَ یُجَادِلُ فِی طَاعَهًِْ اللَّهِ الْمُؤْمِنِین.
امام علی ( همانا جایگاه و سرانجام نیرنگ و فریب در دوزخ است. بنابراین از خدا در هراس باشید و از قدرتش بر حذر. به راستی، خدا پس از آنکه بر بندگانش اتمام حجّت کرده و بیمشان داده، دیگر از آنان نمی‌پسندد که نفهمیده خود را از درگاه الهی طرد نمایند و اندک اندک به هلاکت نزدیک شوند و غافلگیر گردند؛ از این رو، بنده به کوشش بیهوده دچار شود تا آنجا که وفای به عهد [با خدا] را از یاد ببرد و به خیال خود بپندارد که این کوشش‌ها خوب بوده و پیوسته در پندار و امید و بی‌اطّلاعی از خبری که به او رسیده به سر می‌برد و بر کار خود گره‌ها می‌زند و با همه کوشش، خود را به هلاکت می‌اندازد و چند صباحی که خداوند مهلتش داده سوء استفاده می‌نماید و همدل بی‌خبران شده و با گناهکاران روزگار را سپری میکند، با اهل ایمان در طاعت خدا به مجادله می‌پردازد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ إِذَا رَأَیْتُمُ اللَّهَ یُعْطِی الْعَبْدَ مَا یُحِبُ وَ هُوَ مُقِیمٌ عَلَی مَعْصِیَتِهِ فَاعْلَمُوا أَنَّ ذَلِکَ اسْتِدْرَاجٌ لَهُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُون.
پیامبر ( هرگاه دیدید خدای متعال آنچه بنده دوست دارد به او میدهد و حال آنکه آن بنده به گناه و معصیت خود ادامه میدهد؛ پس بدانید این استدراج برای آن بنده است. خداوند متعال می‌فرماید: سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ بِالنِّعَمِ عِنْدَ الْمَعَاصِی.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُون؛ یعنی با اینکه گناه می‌کنند امّا مجدداً به آن‌ها نعمت می‌دهیم [تا در گمراهی خود فرو روند].