آیه وَ لَمَّا جاءَ مُوسى لِميقاتِنا وَ كَلَّمَهُ رَبُّهُ قالَ رَبِّ أَرِني أَنْظُرْ إِلَيْكَ قالَ لَنْ تَراني وَ لكِنِ انْظُرْ إِلَى الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَكانَهُ فَسَوْفَ تَراني فَلَمَّا تَجَلَّى رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَكًّا وَ خَرَّ مُوسى صَعِقاً فَلَمَّا أَفاقَ قالَ سُبْحانَكَ تُبْتُ إِلَيْكَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنينَ [143]
و هنگامى‌كه موسى به ميعادگاه ما آمد، و پروردگارش با او سخن گفت، عرض كرد: «پروردگارا! خودت را به من نشان ده، تا تو را ببينم». گفت: «هرگز مرا نخواهى ديد. ولى به كوه بنگر، اگر [تاب بياورد كه] درجاى خود ثابت بماند، مرا خواهى ديد». امّا هنگامى‌كه پروردگارش بر كوه تجلّى نمود، آن را همسان خاك قرار داد؛ و موسى مدهوش به زمين افتاد. چون به هوش آمد، عرض كرد: «خداوندا! منزّهى تو [از اينكه با چشم تو را ببينم]! من به‌سوى تو بازگشتم. و من نخستين مؤمنانم».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أبِی‌مَعْمَرٍ السَّعْدَانِیِّ: أَنَّ رَجُلًا أَتَی أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَال إِنِّی قَدْ شَکَکْتُ فِی کِتَابِ اللَّهِ الْمُنْزَلِ قَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَهَاتِ مَا شَکَکْتَ فِیهِ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قَالَ لَهُ الرَّجُلُ إِنِّی وَجَدْتُ اللَّهَ یَقُولَ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً فَمَرَّهًًْ یُخْبِرُ أَنَّهُمْ یَلْقَوْنَهُ وَ مَرَّهًًْ یُخْبِرُ أَنَّهُ لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ فقال (علیه السلام) أَمَّا قَوْلُهُ لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ ذَلِکَ مَدْحٌ امْتَدَحَ بِهِ رَبُّنَا نَفْسَهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی‌وَ قَدْ سَأَلَ مُوسَی (علیه السلام) وَ جَرَی عَلَی لِسَانِهِ مِنْ حَمْدِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ رَبِّ أَرِنِی أَنْظُرْ إِلَیْکَ فَکَانَتْ مَسْأَلَهًُْ تِلْکَ أَمْراً عَظِیماً وَ سَأَلَ أَمْراً جَسِیماً فَعُوقِبَ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَنْ تَرانِی فِی الدُّنْیَا حَتَّی تَمُوتَ فَتَرَانِی فِی الْآخِرَهًِْ وَ لَکِنْ إِنْ أَرَدْتَ أَنْ تَرَانِی فِی الدُّنْیَا فَانْظُرْ إِلَی الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکانَهُ فَسَوْفَ تَرانِی فَأَبْدَی اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ بَعْضَ آیَاتِهِ وَ تَجَلَّی رَبُّنَا تَبَارَکَ لِلْجَبَلِ فَتَقَطَّعَ الْجَبَلُ فَصَارَ رَمِیماً وَ خَرَّ مُوسی (علیه السلام) صَعِقاً ثُمَّ أَحْیَاهُ اللَّهُ وَ بَعَثَهُ فَقَالَ سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ یَعْنِی أَوَّلَ مُؤْمِنٍ آمَنَ بِکَ مِنْهُمْ أَنَّهُ لَنْ یَرَاک.
امام علی ( از ابومَعمَر سَعدانی روایت شده است که: مردی خدمت امام علیّ‌بن‌ابی‌طالب (رسید و عرض کرد: «ای امیرمؤمنان (! من در کتاب نازل شده‌ی خداوند شک کرده ام ... علی (به وی فرمود: «بگو آنچه را که در کتاب خداوند عزّوجلّ بدان شک کرده ای». آن مرد عرض کرد: یافته‌ام که خداوند عزّوجلّ می فرماید: پس هرکه به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد. (کهف/۱۱۰) پس یک‌بار خبر می دهد که با او دیدار می کنند و بار دیگر میفرماید: چشمها او را نمیبینند ولی او همه‌ی چشمها را میبیند. (انعام/۱۰۳). حضرت (فرمود: «تفسیر سخن خداوند در آیه: چشمها او را نمیبینند. ولی او همه‌ی چشمها را میبیند. (انعام/۱۰۳) این مدحی است که پروردگارمان تبارک‌وتعالی خود را با آن مدح کرد و او پاک و والامرتبه و بزرگ است و یادش با شکوه و بلند مرتبه باد. موسی (درحالی‌که ستایش خداوند عزّوجلّ بر زبان داشت، درخواست کرد: رَبِّ أَرِنِی أَنظُرْ إِلَیْکَ درخواست او امری بزرگ و عظیم بود، از این رو مجازات شد و خداوند تبارک‌وتعالی فرمود: «مرا در دنیا نخواهی دید تا اینکه جان دهی و آنگاه مرا در آخرت می بینی. امّا اگر می خواهی مرا در دنیا ببینی، به کوه نگاه کن، اگر در جای خود استوار ماند، مرا خواهی دید. خداوند سبحان نشانه ای از نشانه های خود را آشکار کرد و پروردگارمان بر کوه تجلّی کرد و کوه قطعه قطعه شد و پوسید و موسی (مدهوش بر خاک افتاد؛ یعنی مرده، پس مجازات او مرگ بود. سپس خداوند زنده اش گردانید و او را برانگیخت و او به‌سوی خدا توبه کرد و گفت: «پاک و منزّهی و به‌سویت توبه کردم و من نخستین مؤمن هستم؛ یعنی نخستین مؤمنی که از میان آنان به تو ایمان آورد و هرگز تو را نخواهد دید».
الحسین (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ قَالَ: سُئِلَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقِیلَ لَهُ یَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَلْ رَأَیْتَ رَبَّکَ فَقَالَ وَ کَیْفَ أَعْبُدُ مَنْ لَمْ أَرَهُ لَمْ تَرَهُ الْعُیُونُ بِمُشَاهَدَهًِْ الْعِیَانِ وَ لَکِنْ رَأَتْهُ الْقُلُوبُ بِحَقَائِقِ الْإِیمَانِ وَ إِذَا کَانَ الْمُؤْمِنُ یَرَی رَبَّهُ بِمُشَاهَدَهًِْ الْبَصَرِ فَإِنَّ کُلَّ مَنْ جَازَ عَلَیْهِ الْبَصَرُ وَ الرُّؤْیَهًُْ فَهُوَ مَخْلُوقٌ وَ لَا بُدَّ لِلْمَخْلُوقِ مِنَ الْخَالِقِ فَقَدْ جَعَلْتَهُ إِذاً مُحْدَثاً مَخْلُوقاً وَ مَنْ شَبَّهَهُ بِخَلْقِهِ فَقَدِ اتَّخَذَ مَعَ اللَّهِ شَرِیکاً وَیْلَهُمْ أَ وَ لَمْ یَسْمَعُوا قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَی لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ وَ قَوْلَهُ لَنْ تَرانِی وَ لکِنِ انْظُرْ إِلَی الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکانَهُ فَسَوْفَ تَرانِی فَلَمَّا تَجَلَّی رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَکًّا وَ إِنَّمَا طَلَعَ مِنْ نُورِهِ عَلَی الْجَبَلِ کَضَوْءٍ یَخْرُجُ مِنْ سَمِّ الْخِیَاطِ فَدُکَّتِ الْأَرْضُ وَ صَعِقَتِ الْجِبَالُ وَ خَرَّ مُوسی صَعِقاً أَیْ مَیِّتاً فَلَمَّا أَفاقَ وَ رُدَّ عَلَیْهِ رُوحُهُ قالَ سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْ قَوْلِ مَنْ زَعَمَ أَنَّکَ تُرَی وَ رَجَعْتُ إِلَی مَعْرِفَتِی بِکَ أَنَّ الْأَبْصَارَ لَا تُدْرِکُکَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَوَّلُ الْمُقِرِّینَ بِأَنَّکَ تَرَی وَ لَا تُرَی وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی.
امام حسین ( از امیرالمؤمنین (سؤال شد: «ای برادر رسول خدا (آیا پروردگارت را دیده ای»؟ فرمود: «مگر می شود کسی را که ندیده ام پرستش کنم؟ او را نمی توان با چشم سر و به صورت مجسّم دید، بلکه دل وی را به حقیقت ایمان می بیند، و اگر مؤمن پروردگارش را با چشم سر ببیند، پس هرکس که مجاز به داشتن چشم و دیده‌شدن باشد، او مخلوق است و مخلوق به خالق نیاز دارد. بنابراین تو خدا را حادث و مخلوق قرار داده ای و هرکه خدا را به مخلوق تشبیه کند، برای خدا شریک قائل گشته و وای به حالشان مگر نشنیده اند که خداوند متعال می فرماید: چشمها او را نمیبینند ولی او همه‌ی چشمها را میبیند و او بخشنده‌ی [انواع نعمت‌ها، و باخبر از دقایق موجودات]، و آگاه [از همه] چیز است. (انعام/۱۰۳) لَنْ تَرانی وَ لکِنِ انْظُرْ إِلَی الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکانَهُ فَسَوْفَ تَرانی فَلَمَّا تَجَلَّی رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَکًّا؛ و آن نوری که از خدا بر کوه تابید مانند نوری بود که از سوراخ سوزنی بتابد ولی از درخشش آن زمین زیرورو شد و کوه ها صاف گردید و موسی (بی حرکت با صورت بر روی زمین افتاد، یعنی مُرد، و به هوش آمد و بیدار شد و جانش به بدنش بازگشت». عرض کرد: «تو منزّهی و من به درگاهت توبه می‌کنم از اینکه گفته باشم یا تصوّر کرده باشم که تو قابل دیدن هستی، و به معرفتی که از تو داشتم برگشتم که دیده ها تو را نمی بینند: وَ أَنَا أَوَّلُ المُؤْمِنِینَ و نخستین اقرارکنندگان به اینکه تو می بینی و دیده نمی شوی و تو در منظر اعلی هستی».
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْجَهْمِ قَالَِ: حَضَرْتُ مَجْلِسَ الْمَأْمُونِ وَ عِنْدَهُ الرِّضَا عَلِیُّبْنُمُوسَی (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ الْمَأْمُونُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَ لَیْسَ مِنْ قَوْلِکَ إِنَّ الْأَنْبِیَاءَ (علیهم السلام) مَعْصُومُونَ قَالَ بَلَی فَسَأَلَهُ عَنْ آیَاتٍ مِنَ الْقُرْآنِ فَکَانَ فِیمَا سَأَلَ أَنْ قَالَ لَهُ فَمَا مَعْنَی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لَمَّا جاءَ مُوسی لِمِیقاتِنا وَ کَلَّمَهُ رَبُّهُ قالَ رَبِّ أَرِنِی أَنْظُرْ إِلَیْکَ قالَ لَنْ تَرانِی الْآیَهًَْ کَیْفَ یَجُوزُ أَنْ یَکُونَ کَلِیمُ اللَّهِ مُوسَی‌بْنُ عِمْرَانَ لَا یَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ لَا یَجُوزُ عَلَیْهِ الرُّؤْیَهًُْ حَتَّی یَسْأَلَهُ عَنْ هَذَا السُّؤَالِ فَقَالَ الرِّضَا (علیه السلام) إِنَّ کَلِیمَ اللَّهِ مُوسَی‌بْنَ‌عِمْرَانَ (علیه السلام) عَلِمَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی عَنْ أَنْ یُرَی بِالْأَبْصَارِ وَ لَکِنَّهُ لَمَّا کَلَّمَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ قَرَّبَهُ نَجِیّاً رَجَعَ إِلَی قَوْمِهِ فَأَخْبَرَهُمْ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ کَلَّمَهُ وَ قَرَّبَهُ وَ نَاجَاهُ فَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی نَسْمَعَ کَلَامَهُ کَمَا سَمِعْتَ وَ کَانَ الْقَوْمُ سَبْعَمِائَهًِْ أَلْفِ رَجُلٍ فَاخْتَارَ مِنْهُمْ سَبْعِینَ أَلْفاً ثُمَّ اخْتَارَ مِنْهُمْ سَبْعَهًَْ آلَافٍ ثُمَّ اخْتَارَ مِنْهُمْ سَبْعَمِائَهًٍْ ثُمَّ اخْتَارَ مِنْهُمْ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقَاتِ رَبِّهِ فَخَرَجَ بِهِمْ إِلَی طُورِ سَیْنَاءَ فَأَقَامَهُمْ فِی سَفْحِ الْجَبَلِ وَ صَعِدَ مُوسَی (علیه السلام) إِلَی الطُّورِ وَ سَأَلَ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْ یُکَلِّمَهُ وَ یُسْمِعَهُمْ کَلَامَهُ فَکَلَّمَهُ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ وَ سَمِعُوا کَلَامَهُ مِنْ فَوْقُ وَ أَسْفَلُ وَ یَمِینُ وَ شِمَالُ وَ وَرَاءُ وَ أَمَامُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَحْدَثَهُ فِی الشَّجَرَهًِْ ثُمَّ جَعَلَهُ مُنْبَعِثاً مِنْهَا حَتَّی سَمِعُوهُ مِنْ جَمِیعِ الْوُجُوهِ فَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ بِأَنَّ هَذَا الَّذِی سَمِعْنَاهُ کَلَامُ اللهِ حَتَّی نَرَی اللهَ جَهْرَةً فَلَمَّا قَالُوا هَذَا الْقَوْلَ الْعَظِیمَ وَ اسْتَکْبَرُوا وَ عَتَوْا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَیْهِمْ صَاعِقَهًًْ فَأَخَذَتْهُمْ بِظُلْمِهِمْ فَمَاتُوا فَقَالَ مُوسَی (علیه السلام) یَا رَبِّ مَا أَقُولُ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ إِذَا رَجَعْتُ إِلَیْهِمْ وَ قَالُوا إِنَّکَ ذَهَبْتَ بِهِمْ فَقَتَلْتَهُمْ لِأَنَّکَ لَمْ تَکُنْ صَادِقاً فِیمَا ادَّعَیْتَ مِنْ مُنَاجَاهًِْ اللَّهِ إِیَّاکَ فَأَحْیَاهُمُ اللَّهُ وَ بَعَثَهُمْ مَعَهُ فَقَالُوا إِنَّکَ لَوْ سَأَلْتَ اللَّهَ أَنْ یُرِیَکَ تَنْظُرُ إِلَیْهِ لَأَجَابَکَ وَ کُنْتَ تُخْبِرُنَا کَیْفَ هُوَ فَنَعْرِفُهُ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ فَقَالَ مُوسَی (علیه السلام) یَا قَوْمِ إِنَّ اللَّهَ لَا یُرَی بِالْأَبْصَارِ وَ لَا کَیْفِیَّهًَْ لَهُ وَ إِنَّمَا یُعْرَفُ بِآیَاتِهِ وَ یُعْلَمُ بِأَعْلَامِهِ فَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی تَسْأَلَهُ فَقَالَ مُوسَی (علیه السلام) یَا رَبِّ إِنَّکَ قَدْ سَمِعْتَ مَقَالَهًَْ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِصَلَاحِهِمْ فَأَوْحَی اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِلَیْهِ یَا مُوسَی (علیه السلام) اسْأَلْنِی مَا سَأَلُوکَ فَلَنْ أُؤَاخِذَکَ بِجَهْلِهِمْ فَعِنْدَ ذَلِکَ قَالَ مُوسَی (علیه السلام) رَبِّ أَرِنِی أَنْظُرْ إِلَیْکَ قالَ لَنْ تَرانِی وَ لکِنِ انْظُرْ إِلَی الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکانَهُ وَ هُوَ یَهْوِی فَسَوْفَ تَرانِی فَلَمَّا تَجَلَّی رَبُّهُ لِلْجَبَلِ بِآیَاتِهِ جَعَلَهُ دَکًّا وَ خَرَّ مُوسی صَعِقاً فَلَمَّا أَفاقَ قالَ سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ یَقُولُ رَجَعْتُ إِلَی مَعْرِفَتِی بِکَ عَنْ جَهْلِ قَوْمِی وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ مِنْهُمْ بِأَنَّکَ لَا تُرَیِ.
امام رضا ( علی‌بن‌محمّدبن جهم گوید: در مجلس مأمون حضور داشتم درحالی‌که امام رضا (نزد او بود. مأمون به او گفت: «ای پسر رسول خدا (! مگر نمی‌گویی که پیامبران معصومند»؟ فرمود: «بلی». سپس از ایشان درباره‌ی برخی از آیه‌های قرآن در مورد پیامبران (سؤال کرد. از جمله‌ی سؤال این بود که معنای این کلام خدای عزّوجلّ: وَ لَمَّا جَاء مُوسَی لِمِیقَاتِنَا وَ کَلَّمَهُ رَبُّهُ قَالَ رَبِّ أَرِنِی أَنظُرْ إِلَیْکَ قَالَ لَن تَرَانِی وَلَکِنِ انظُرْ إِلَی الجَبَلِ چیست؟ چگونه کلیم الله موسی‌بن‌عمران (از خدا طلب رؤیت کرد، حال آنکه می‌دانست نمیتوان خدا را دید»؟ امام رضا (فرمود: «کلیم الله موسی‌بن‌عمران (می‌دانست که خدای عزّوجلّ را نمیتوان با چشم ها دید، امّا آنگاه که خدای عزّوجلّ با او سخن گفت و او را مقرّب درگاهش قرار داد، نزد قومش بازگشت و به آنان خبر داد که خدای عزّوجلّ با او سخن گفته و او را به خود نزدیک ساخته و با او مناجات کرده است. آنان گفتند: «ما به تو ایمان نخواهیم آورد، مگر اینکه سخنش را بشنویم چنان‌که تو شنیدی. تعداد آن قوم هفتصدهزار نفر بود. هفتادهزار نفر از میان آنان برگزید و سپس هفت‌هزار نفر از میان آنان را انتخاب کرد و از میان آنان هفتصدنفر را و در نهایت هفتاد مرد برای میقات پروردگارش برگزید و آنان را به‌طور سینا برد و در دامنه‌ی کوه مسکن داد. موسی (از طور بالا رفت و از خدای تبارک‌وتعالی درخواست کرد که با او سخن گوید و سخنش را به سمع آنان برساند. خدای عزّوجلّ با او سخن گفت و سخنش را از بالا و پایین و چپ و راست و پشت و جلو شنیدند. چرا که خدای عزّوجلّ آن را در درخت پدید آورد. سپس آن را از آن درخت خارج کرد تا آن را از همه جهات شنیدند. امّا آن‌ها به او گفتند: «ما هرگز به تو ایمان نمی‌آوریم مبنی براینکه سخنی را که شنیده‌ایم، سخن خدا بوده است، مگر اینکه خدا را به‌طور آشکارا ببینیم. هنگامی‌که این خواسته‌ی بزرگ را بر زبان آوردند و استکبار ورزیدند و گردنکشی کردند، خدای عزّوجلّ صاعقه‌ای را فرستاد و در نتیجه، آنان را به سبب ظلم و ستمشان مجازات کرد و آنان به هلاکت رسیدند. موسی (گفت: «پروردگارا! به هنگام مراجعت، اگر بنی‌اسرائیل گفتند: تو آنان را بردی و به قتل رساندی؛ چراکه در ادّعای مناجات با خدای عزّوجلّ راستگو نبودی، به آنان چه بگویم»؟ خداوند آنان را زنده کرد و با او فرستاد. آنان گفتند: «تو اگر از خدا بخواهی که او را ببینی، خواهد پذیرفت و دراین‌صورت، به ما خواهی گفت که خدا چگونه است و ما او را آن‌طور که شایسته است، خواهیم شناخت». موسی (گفت: «ای قوم! همانا خدا با چشم ها دیده نمی‌شود و دارای کیفیّت نیست، بلکه با آیه‌ها و نشانه‌ها و آثارش شناخته میشود». آنان گفتند: «ما به تو ایمان نمی‌آوریم، مگر اینکه از او این حاجت را بخواهی». موسی (گفت: «پروردگارا! تو گفته‌ی بنی‌اسرائیل را شنیدی و تو به مصلحت آنان داناتری». پس خدای عزّوجلّ به او فرمود: «ای موسی (! آنچه را آنان طلب کردند، تو از من طلب کن. من تو را به علّت نادانی‌شان مورد مؤاخذه قرار نخواهم داد». آنگاه موسی (گفت: رَبِّ أَرِنِی أَنظُرْ إِلَیْکَ قَالَ لَن تَرَانِی وَلَکِنِ انظُرْ إِلَی الجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکَانَهُ؛ درحالی‌که سقوط خواهد کرد. فَسَوْفَ تَرَانِی فَلَمَّا تَجَلَّی رَبُّهُ لِلْجَبَلِ؛ به یکی از نشانه‌هایش. جَعَلَهُ دَکًّا وَخَرَّ موسَی صَعِقًا فَلَمَّا أَفَاقَ قَالَ سُبْحَانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ؛ من به شناخت خود از تو از نادانی قومم برگشتم [من نیز آنان را نادان می دانم]. و من از میان آنان نخستین ایمان‌آورنده هستم زیرا تو دیده نمیشوی».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌سَالِمٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ الصَّادِقِ جَعْفَرِبْنِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ مُعَاوِیَهًُْ‌بْنُ‌وَهْبٍ وَ عَبْدُ الْمَلِکِ‌بْنُ‌أَعْیَنَ فَقَالَ لَهُ مُعَاوِیَهًُْ‌بْنُ‌وَهْبٍ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا تَقُولُ فِی الْخَبَرِ الَّذِی رُوِیَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) رَأَی رَبَّهُ عَلَی أَیِّ صُورَهًٍْ رَآهُ وَ عَنِ الْحَدِیثِ الَّذِی رَوَوْهُ أَنَّ الْمُؤْمِنِینَ یَرَوْنَ رَبَّهُمْ فِی الْجَنَّهًِْ عَلَی أَیِّ صُورَهًٍْ یَرَوْنَهُ فَتَبَسَّمَ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ یَا مُعَاوِیَهًُْ مَا أَقْبَحَ بِالرَّجُلِ یَأْتِی عَلَیْهِ سَبْعُونَ سَنَهًًْ أَوْ ثَمَانُونَ سَنَهًًْ یَعِیشُ فِی مُلْکِ اللَّهِ وَ یَأْکُلُ مِنْ نِعَمِهِ ثُمَّ لَا یَعْرِفُ اللَّهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ ثُمَّ قَالَ (علیه السلام) یَا مُعَاوِیَهًُْ إِنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) لَمْ یَرَ الرَّبَّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بِمُشَاهَدَهًِْ الْعِیَانِ وَ إِنَّ الرُّؤْیَهًَْ عَلَی وَجْهَیْنِ رُؤْیَهًُْ الْقَلْبِ وَ رُؤْیَهًُْ الْبَصَرِ فَمَنْ عَنَی بِرُؤْیَهًِْ الْقَلْبِ فَهُوَ مُصِیبٌ وَ مَنْ عَنَی بِرُؤْیَهًِْ الْبَصَرِ فَقَدْ کَفَرَ بِاللَّهِ وَ بِآیَاتِهِ لِقَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَنْ شَبَّهَ اللَّهَ بِخَلْقِهِ فَقَدْ کَفَرَ وَ لَقَدْ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ سُئِلَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقِیلَ یَا أَخَا رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَلْ رَأَیْتَ رَبَّکَ فَقَالَ وَ کَیْفَ أَعْبُدُ مَنْ لَمْ أَرَهُ لَمْ تَرَهُ الْعُیُونُ بِمُشَاهَدَهًِْ الْعِیَانِ وَلَکِنْ رَأَتْهُ الْقُلُوبُ بِحَقَائِقِ الْإِیمَانِ فَإِذَا کَانَ الْمُؤْمِنُ یَرَی رَبَّهُ بِمُشَاهَدَهًِْ الْبَصَرِ فَإِنَّ کُلَّ مَنْ جَازَ عَلَیْهِ الْبَصَرُ وَ الرُّؤْیَهًُْ فَهُوَ مَخْلُوقٌ وَ لَا بُدَّ لِلْمَخْلُوقِ مِنَ الْخَالِقِ فَقَدْ جَعَلْتَهُ إِذاً مُحْدَثاً مَخْلُوقاً وَ مَنْ شَبَّهَهُ بِخَلْقِهِ فَقَدِ اتَّخَذَ مَعَ اللَّهِ شَرِیکاً وَیْلَهُمْ أَ وَ لَمْ یَسْمَعُوا یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ وَ قَوْلُهُ لَنْ تَرانِی وَ لکِنِ انْظُرْ إِلَی الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکانَهُ فَسَوْفَ تَرانِی فَلَمَّا تَجَلَّی رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَکًّا وَ إِنَّمَا طَلَعَ مِنْ نُورِهِ عَلَی الْجَبَلِ کَضَوْءٍ یَخْرُجُ مِنْ سَمِّ الْخِیَاطِ فَدَکْدَکَتِ الْأَرْضُ وَ صَعِقَتِ الْجِبَالُ {فَ} خَرَّ مُوسَی صَعِقاً أَیْ مَیِّتاً فَلَمَّا أَفاقَ وَ رُدَّ عَلَیْهِ رُوحُهُ قالَ سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ مِنْ قَوْلِ مَنْ زَعَمَ أَنَّکَ تُرَی وَ رَجَعْتُ إِلَی مَعْرِفَتِی بِکَ أَنَّ الْأَبْصَارَ لَا تُدْرِکُکَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَوَّلُ الْمُقِرِّینَ بِأَنَّکَ تَرَی وَ لَا تُرَی وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی.
امام صادق ( هشام‌بن‌سالم گوید: نزد امام صادق (بودم، در آن هنگام معاویهًْ‌بن‌وهب و عبدالملک‌بن‌اعین نزد وی آمدند. معاویهًْ‌بن‌وهب به وی عرض کرد: «ای پسر رسول خدا (! درباره‌ی حدیثی که می‌گوید: رسول خدا (پروردگارش را دید، چه می‌گویی و در کدام صورت او را دیده است؟ و نیز درباره‌ی حدیثی که روایت کرده اند که مؤمنان، پروردگارشان را در بهشت می‌بینند، خبر بده که چگونه می‌بینند»؟ حضرت لبخندی زد و سپس فرمود: «ای معاویه! چه قدر ناشایست است که انسان پس از گذشت هفتاد یا هشتاد سال، درحالی‌که در مملکت خدا و از نعمت های او بهره‌مند است، خدا را چنان‌که شایسته است، نشناسد»؟ سپس فرمود: «ای معاویه! همانا محمّد (پروردگار تبارک‌وتعالی را با چشم ندیده است. رؤیت بر دو وجه است: رؤیت قلب و رؤیت چشم. هرکه منظورش رؤیت قلب باشد، ادّعای او درست است و هرکه منظورش رؤیت با چشم باشد، دروغ گفته است و به خداوند و آیاتش کفر ورزیده است؛ زیرا که رسول خدا (فرمود: «هرکه خدا را به خلقش تشبیه کند، کافر است. پدرم، از پدرش، از حسین‌بن‌علی (برای من چنین نقل کرده است که از امیرمؤمنان (سؤال شد: «ای برادر رسول خدا (! آیا پروردگارت را دیدهای»؟ فرمود: «چگونه کسی را عبادت کنم که او ندیدهام؟ چشم ها عیان و آشکار او را مشاهده نکرده‌اند، بلکه دل ها و قلب ها به‌وسیله‌ی حقایق ایمان دیده‌اند. اگر چنین باشد که فرد مؤمن با چشم خویش پروردگارش را ببیند، می توان گفت، هرکه دیدن و رؤیت او جایز است، مخلوق است و هر مخلوقی باید خالق داشته باشد. دراین‌صورت، او را موجود و مخلوق قرار دادهای و هرکه او را به مخلوقات خود تشبیه کند، برای خدا شریک قائل شده است. وای بر آنان، مگر کلام خدای عزّوجلّ را نشنیدند: چشمها او را نمیبینند ولی او همه‌ی چشمها را میبیند و او بخشنده‌ی [انواع نعمت‌ها، و با خبر از دقایق موجودات] و آگاه [از همه] چیز است. (انعام/۱۰۳) و کلام خداوند تبارک‌وتعالی به موسی (: لَن تَرَانِی وَلَکِنِ انظُرْ إِلَی الجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکَانَهُ فَسَوْفَ تَرَانِی فَلَمَّا تَجَلَّی رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَکًّا بلکه درحقیقت، بخشی از نور او بر کوه درخشید، همانند نوری که از سوراخ سوزن خارج میشود. و زمین سخت به لرزه در آمد و کوه ها تکان شدیدی خوردند و موسی (بیهوش بر زمین افتاد. هنگامی‌که به خود آمد و خداوند روحش را به او بازگرداند، گفت: «خدایا تو پاک و منزّهی، توبه کردم از گفته کسی که ادّعا کرد که تو قابل دیدن هستی و به همان شناخت خویش نسبت به تو برگشتم که چشم ها نمی‌توانند تو را درک کنند و من نخستین ایمان‌آورنده هستم. و اوّلین اقرارکنندگان به اینکه تو میبینی، امّا دیده نمیشوی و اینکه تو در منظر اعلی هستی».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَهًَْ قَالَ: ... فَقَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ یُقَالُ لَهُ ذِعْلِبٌ ... قَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ هَلْ رَأَیْتَ رَبَّکَ فَقَالَ وَیْلَکَ یَا ذِعْلِبُ لَمْ أَکُنْ بِالَّذِی أَعْبُدُ رَبّاً لَمْ أَرَهُ قَالَ فَکَیْفَ رَأَیْتَهُ صِفْهُ لَنَا قَالَ وَیْلَکَ لَمْ تَرَهُ الْعُیُونُ بِمُشَاهَدَهًِْ الْأَبْصَارِ وَ لَکِنْ رَأَتْهُ الْقُلُوبُ بِحَقَائِقِ الْإِیمَان.
امام علی ( اصبغ‌بن‌نباته گوید: ... مردی که به او ذعلب می‌گفتند به سوی امیرالمؤمنین (آمد و ... گفت: «ای امیرالمومنین (آیا پروردگارت را دیدهای»؟! فرمود: «وای بر تو ای ذعلب، من بنده و عبد خدایی که نمی‌بینم، نمی‌شوم». عرض کرد: «چگونه او را دیدهای؟ برای ما توصیف کن». فرمود: «وای بر تو، با چشم سر نمیتوان او را دید ولی قلبها با حقایق ایمان وی را مشاهده میکنند».
الصّادقین (علیها السلام)- عَنْ أبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ أبِی‌عَبْدِ اللهِ (علیه السلام) قَالَا: لَمَّا سَأَلَ مُوسَی (علیه السلام) رَبَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَالَ رَبِّ أَرِنِی أَنْظُرْ إِلَیْکَ قالَ لَنْ تَرانِی وَ لکِنِ انْظُرْ إِلَی الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکانَهُ فَسَوْفَ تَرانِی قَالَ فَلَمَّا صَعِدَ مُوسَی (علیه السلام) عَلَی الْجَبَلِ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ أَقْبَلَتِ الْمَلَائِکَهًُْ أَفْوَاجاً فِی أَیْدِیهِمُ الْعُمُدُ فِی رَأْسِهَا النُّورُ یَمُرُّونَ بِهِ فَوْجاً بَعْدَ فَوْجٍ یَقُولُونَ یَا ابْنَعِمْرَانَ (علیه السلام) أَتَیْتَ فَقَدْ سَأَلْتَ عَظِیماً قَالَ فَلَمْ یَزَلْ مُوسَی (علیه السلام) وَاقِفاً حَتَّی تَجَلَّی رَبُّنَا جَلَّ جَلَالُهُ فَجَعَلَ الْجَبَلَ دَکّاً و خَرَّ مُوسَی صَعِقاً فَلَمَّا أَنْ رَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ رُوحَهُ أَفَاقَ قَالَ سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ.
امام باقر (و امام صادق ( ابوبصیر گوید: امام باقر (و امام صادق (فرمودند: آنگاه که موسی (از پروردگار تبارک‌وتعالی خواست تا او را ببیند: قَالَ رَبِّ أَرِنِی أَنظُرْ إِلَیْکَ قَالَ لَن تَرَانِی وَلَکِنِ انظُرْ إِلَی الجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَکَانَهُ فَسَوْفَ تَرَانِی؛ هنگامی‌که موسی (از کوه بالا رفت، درهای آسمان گشوده شد و فرشتگان گروه‌گروه آمدند، درحالی‌که در دستشان ستون و بالای سرشان نور و روشنایی بود و گروه‌گروه از کنار او رد می‌شدند و می‌گفتند: «ای فرزند عمران! پا برجا باش، چرا که تو حاجتی بس بزرگ خواسته‌ای. موسی (همچنان ایستاده بود تا اینکه پروردگار جلّ جلاله متجلّی شد؛ کوه را در هم کوبید و موسی (بیهوش بر زمین افتاد. هنگامی‌که خدا روح را به او باز گرداند، به هوش آمد؛ گفت: خدایا من به سوی تو بازگشتم و من نخستین مؤمنانم.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ مُوسَی‌بْنَ‌عِمْرَانَ (علیه السلام) لَمَّا سَأَلَ رَبَّهُ النَّظَرَ إِلَیْهِ وَعَدَهُ اللَّهُ أَنْ یَقْعُدَ فِی مَوْضِعٍ ثُمَّ أَمَرَ الْمَلَائِکَهًَْ (علیهم السلام) أَنْ تَمُرَّ عَلَیْهِ مَوْکِباً مَوْکِباً بِالْبَرْقِ وَ الرَّعْدِ وَ الرِّیحِ وَ الصَّوَاعِقِ فَکُلَّمَا مَرَّ بِهِ مَوْکِبٌ مِنَ الْمَوَاکِبِ ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُ فَیَرْجِعُ رَأْسُهُ فَیَقُولُونَ لَهُ قَدْ سَأَلْتَ عَظِیماً.
امام صادق ( همانا موسی‌بن‌عمران (هنگامی‌که از پروردگارش خواست تا به او نگاه کند، خدا با وی قرار گذاشت که در جایی بنشیند. پس به فرشتگان دستور داد گروه‌گروه همراه با برق و رعد و باد و صاعقه‌ها از کنار وی عبور کنند. هرگاه دسته‌ای از کنار وی رد می‌شد، لرزه بر تن او می‌افتاد، و سرش را بالا می‌برد و سؤال می‌کرد: «آیا پروردگارم در میان شما است؟ به او پاسخ می‌دادند که او درحال آمدن است. ای فرزند عمران! تو امری بس بزرگ را طلب کردهای».
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَرَفَعَ اللَّهُ الْحِجَابَ وَ نَظَرَ إِلَی الْجَبَلِ فَسَاخَ الْجَبَلُ فِی الْبَحْرِ فَهُوَ یَهْوِی حَتَّی السَّاعَهًِْ وَ نَزَلَتِ الْمَلَائِکَهًُْ (علیهم السلام)وَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ، فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَی الْمَلَائِکَهًِْ (علیهم السلام) أَدْرِکُوا مُوسَی (علیه السلام) لَا یَهْرُبُ، فَنَزَلَتِ الْمَلَائِکَهًُْ (علیهم السلام) وَ أَحَاطَتْ بِمُوسَی (علیه السلام) وَ قَالُوا تُبْ یَا ابْنَ عِمْرَانَ (علیه السلام) فَقَدْ سَأَلْتَ اللَّهَ عَظِیماً، فَلَمَّا نَظَرَ مُوسَی (علیه السلام) إِلَی الْجَبَلِ قَدْ سَاخَ وَ الْمَلَائِکَهًُْ (علیهم السلام) قَدْ نَزَلَتْ، وَقَعَ عَلَی وَجْهِهِ، فَمَاتَ مِنْ خَشْیَهًِْ اللَّهِ وَ هَوْلِ مَا رَأَی، فَرَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ رُوحَهُ فَرَفَعَ رَأْسَهُ وَ أَفَاقَ وَ قَالَ سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ أَیْ أَوَّلُ مَنِ أُصَدِّقُ أَنَّکَ لَا تُرَی، فَقَالَ اللَّهُ لَهُ یا مُوسی إِنِّی اصْطَفَیْتُکَ عَلَی النَّاسِ بِرِسالاتِی وَ بِکَلامِی فَخُذْ ما آتَیْتُکَ وَ کُنْ مِنَ الشَّاکِرِینَ فَنَادَاهُ جَبْرَائِیلُ (علیه السلام) یَا مُوسَی (علیه السلام) أَنَا أَخُوکَ جَبْرَئِیل (علیه السلام).
علیّ‌بن‌ابراهیم ( پس خدا حجاب را برداشت و موسی (به کوه نگاه کرد و کوه در دریا فرو ریخت و هنوز درحال فرو ریختن است. فرشتگان نازل شدند و درهای آسمان گشوده شد. خدا به فرشتگان چنین وحی کرد: «مراقب باشید موسی (فرار نکند. فرشتگان نازل شدند و دور موسی (را گرفتند و گفتند: «ای فرزند عمران! مقاومت کن، چرا که تو امری بس بزرگ از خدا خواسته‌ای». چون موسی (به کوه نگاه کرد که فرو می‌ریخت و فرشتگان را دید که فرود می‌آمدند، باصورت بر زمین افتاد و از ترس خدا و صحنه‌ی هولناکی که دید، جان باخت. خدا روح را به وی باز گرداند و او سرش را بالا آورد و به هوش آمد و گفت: سُبْحَانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ وَأَنَاْ اوّل المُؤْمِنِینَ یعنی اوّلین کسی که باور کرد که تو قابل رؤیت نیستی. خدای عزّوجلّ گفت: یَا مُوسَی إِنِّی اصْطَفَیْتُکَ عَلَی النَّاسِ بِرِسَالاَتِی وَ بِکَلاَمِی فَخُذْ مَا آتَیْتُکَ وَ کُن مِّنَ الشَّاکِرِینَ و جبرئیل چنین او را فرا خواند: «ای موسی (! من جبرئیل، برادر تو هستم».
المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)- عَنْ سَعْدِ‌بْنِ‌عَبْدِاللهِ الْقُمِّیّ: عَنِ القَائِمِ صَاحِبِ‌الْأمْرِبْنِ‌الْحَسَنِ (علیه السلام) قَالََ قُلْتُ فَأَخْبِرْنِی یَا مَوْلَایَ عَنِ الْعِلَّهًِْ الَّتِی تَمْنَعُ الْقَوْمَ مِنِ اخْتِیَارِ إِمَامٍ لِأَنْفُسِهِمْ قَالَ مُصْلِحٍ أَوْ مُفْسِدٍ قُلْتُ مُصْلِحٍ قَالَ فَهَلْ یَجُوزُ أَنْ تَقَعَ خِیَرَتُهُمْ عَلَی الْمُفْسِدِ بَعْدَ أَنْ لَا یَعْلَمَ أَحَدٌ مَا یَخْطُرُ بِبَالِ غَیْرِهِ مِنْ صَلَاحٍ أَوْ فَسَادٍ قُلْتُ بَلَی قَالَ فَهِیَ الْعِلَّهًُْ وَ أُورِدُهَا لَکَ بِبُرْهَانٍ یَنْقَادُ لَهُ عَقْلُکَ أَخْبِرْنِی عَنِ الرُّسُلِ الَّذِینَ اصْطَفَاهُمُ اللَّهُ تَعَالَی وَ أَنْزَلَ عَلَیْهِمُ الْکِتَابَ وَ أَیَّدَهُمْ بِالْوَحْیِ وَ الْعِصْمَهًِْ إِذْ هُمْ أَعْلَامُ الْأُمَمِ وَ أَهْدَی إِلَی الِاخْتِیَارِ مِنْهُمْ مِثْلُ مُوسَی (علیه السلام) وَ عِیسَی (علیه السلام) هَلْ یَجُوزُ مَعَ وُفُورِ عَقْلِهِمَا وَ کَمَالِ عِلْمِهِمَا إِذَا هَمَّا بِالاخْتِیَارِ أَنْ یَقَعَ خِیَرَتُهُمَا عَلَی الْمُنَافِقِ وَ هُمَا یَظُنَّانِ أَنَّهُ مُؤْمِنٌ قُلْتُ لَا فَقَالَ هَذَا مُوسَی (علیه السلام) کَلِیمُ اللَّهِ مَعَ وُفُورِ عَقْلِهِ وَ کَمَالِ عِلْمِهِ وَ نُزُولِ الْوَحْیِ عَلَیْهِ اخْتَارَ مِنْ أَعْیَانِ قَوْمِهِ وَ وُجُوهِ عَسْکَرِهِ لِمِیقَاتِ رَبِّهِ سَبْعِینَ رَجُلًا مِمَّنْ لَا یَشُکُّ فِی إِیمَانِهِمْ وَ إِخْلَاصِهِمْ فَوَقَعَتْ خِیَرَتُهُ عَلَی الْمُنَافِقِینَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقاتِنا إِلَی قَوْلِهِ لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی نَرَی اللهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ فَلَمَّا وَجَدْنَا اخْتِیَارَ مَنْ قَدِ اصْطَفَاهُ اللَّهُ لِلنُّبُوَّهًِْ وَاقِعاً عَلَی الْأَفْسَدِ دُونَ الْأَصْلَحِ وَ هُوَ یَظُنُّ أَنَّهُ الْأَصْلَحُ دُونَ الْأَفْسَدِ عَلِمْنَا أَنْ لَا اخْتِیَارَ إِلَّا لِمَنْ یَعْلَمُ مَا تُخْفِی الصُّدُورُ وَ مَا تَکِنُّ الضَّمَائِرُ وَ تَتَصَرَّفُ عَلَیْهِ السَّرَائِرُ وَ أَنْ لَا خَطَرَ لِاخْتِیَارِ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ بَعْدَ وُقُوعِ خِیَرَهًِْ الْأَنْبِیَاءِ عَلَی ذَوِی الْفَسَادِ لَمَّا أَرَادُوا أَهْلَ الصَّلَاحِ.
امام مهدی ( سعدبن‌عبدالله قمی از حضرت مهدی (روایت می‌کند و می‌گوید: گفتم: ای سرورم! علّت اینکه مردم نمی‌توانند امامی را برای خودشان برگزینند، چیست»؟ فرمود: «امامی مصلح یا مفسد»؟ عرض کردم: «مصلح». فرمود: «آیا درحالی‌که کسی نمی داند درباره‌ی صلاح و فساد، چه چیزی به ذهن دیگران خطور می‌کند، جایز است مفسد را برگزینند»؟ عرض کردم: «بلی». فرمود: «اکنون علّت را به‌عنوان برهانی برای تو می‌آورم که عقل تو به آن اطمینان یابد. درباره‌ی پیامبرانی که خدای عزّوجلّ ایشان را برگزید و کتاب را بر آنان نازل کرد و آنان را به‌وسیله‌ی وحی و عصمت تأیید کرد، با من بگوی؛ زیرا که آنان شخصیّت های برجسته امّت ها هستند و آنان را مایه هدایت قرار داد، مانند موسی و عیسی (اگر بخواهند امامی برگزینند، آیا جایز است با وجود رجحان عقل و کمال علمی که داشتند، امامی منافق برگزینند درحالی‌که گمان می‌برند که او مؤمن است»؟ عرض کردم: «خیر». فرمود: «موسی (با وجود اینکه با خدا سخن گفت و با وجود اینکه عقل و عملش به کمال رسیده بود و وحی بر او نازل می‌شد، هفتاد نفر از کسانی که در ایمان و اخلاصشان شک و شبهه نداشت را از میان شخصیّت های قوم و لشکر خویش برای میقات پروردگارش برگزید، درحالی‌که در میان آنان منافقانی نیز بودند. خدای عزّوجلّ میفرماید: وَ اخْتَارَ مُوسَی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلاً لِّمِیقَاتِنَا پس چون به این نتیجه رسیدیم که کسی را که خدا برای پیامبری برگزیده است، افسد را و نه اصلح را انتخاب کرده است درحالی‌که گمان می‌برد اصلح است و نه افسد، دریافتیم که انتخاب و گزینش، مختص کسی است که درون سینه‌ها را و آنچه را در وجدان و سرشت انسان ها مخفی است، می‌داند. و اینکه بهترین پیامبران که اهل صلاح را قصد داشتند، اهل فساد را برگزیدند، در گزینش مهاجرین و انصار خطری (ملامتی) نیست.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ الْکَرُوبِیِّینَ قَوْمٌ مِنْ شِیعَتِنَا مِنَ الْخَلْقِ الْأَوَّلِ جَعَلَهُمُ اللَّهُ خَلْفَ الْعَرْشِ لَوْ قُسِمَ نُورُ وَاحِدٍ مِنْهُمْ عَلَی أَهْلِ الْأَرْضِ لَکَفَاهُمْ ثُمَّ قَالَ إِنَّ مُوسَی (علیه السلام) لَمَّا أَنْ سَأَلَ رَبَّهُ مَا سَأَلَ أَمَرَ وَاحِداً مِنَ الْکَرُوبِیِّینَ فَتَجَلَّی لِلْجَبَلِ فَجَعَلَهُ دَکًّا.
امام صادق ( همانا کروبیان، قومی از شیعه‌ی ما و از خلق نخستین می‌باشند و خدا آنان را در بهشت عرش قرار داده است و اگر یک نور از آنان بر اهل زمین می‌تابید، برای آنان کافی بود. سپس فرمود: «وقتی که موسی (آن خواسته ها را از پروردگارش طلب کرد، خداوند تبارک‌وتعالی به یکی از کروبیان دستور داد بر کوه جلوه کرد، آن را همسان خاک قرار داد».
الکاظم (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ نُورَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مِنْ نُورٍ اخْتَرَعَهُ مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ وَ جَلَالِهِ وَ هُوَ نُورُ لَاهُوتِیَّتِهِ الَّذِی ابْتَدَأَ مِنْ لَاهٍ أَیْ مِنْ إِلَهِیَّتِهِ مِنْ أَیْنِیَّتِهِ الَّذِی ابْتَدَأَ مِنْه وَ تَجَلَّی لِمُوسَی‌بْنِ‌عِمْرَانَ (علیه السلام) بِهِ فِی طُورِ سَیْنَاءَ فَمَا اسْتَقَرَّ لَهُ وَ لَا طَاقَ مُوسَی (علیه السلام) لِرُؤْیَتِهِ وَ لَا ثَبَتَ لَهُ حَتَّی خَرَّ صَاعِقاً مَغْشِیّاً عَلَیْهِ وَ کَانَ ذَلِکَ النُّورُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله).
امام کاظم ( همانا خداوند تبارک‌وتعالی نور محمّد (را از نور خویش که نور عظمت و جلالش بود خلق نمود؛ و بر موسی‌بن‌عمران (در طور سینا تجلّی یافت، موسی (با رؤیت آن تاب و توانش را از دست داد و بر زمین بیهوش افتاد، و آن نور، نور محمّد (بود.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- تَسْبِیحُ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) سُبْحَانَ مَنْ لَا تَبِیدُ مَعَالِمُهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذِی تَجَلَّیْتَ بِهِ لِمُوسَی (علیه السلام) عَلَی الْجَبَلِ فَجَعَلْتَهُ دَکّاً وَ خَرَّ مُوسی صَعِقاً فَمَنَنْتَ بِهِ عَلَیْهِ وَ أَحْیَیْتَهُ بَعْدَ الْمَوْتِ بِذَلِکَ الِاسْمِ.
امام علی ( این دعا تسبیح علی (بوده است: منزّه است خدایی که نشانههای او نابود نگردد، یا الله، یا الله، و با نور ذاتت که با آن برای موسی (بر روی کوه تجلّی یافتی، و کوه را ذرّه ذرّه ساختی و موسی (بیهوش بر زمین افتاد. پس با آن بر او منّت نهادی و پس از مرگ با آن اسم او را زنده کردی.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- بِالِاسْمِ الَّذِی تَجَلَّی الرَّبُّ عَزَّوَجَلَّ لِمُوسَی‌بْنِ‌عِمْرَانَ (علیه السلام) فَتَقَطَّعَ الْجَبَلُ مِنْ أَصْلِهِ وَ خَرَّ مُوسی صَعِقاً.
پیامبر ( به اسمی که خداوند عزّوجلّ با آن بر موسی‌بن‌عمران تجلّی کرد و کوه شکافته شد و موسی مدهوش به زمین افتاد.
الرّضا (علیه السلام)- مُتَجَلٍّ لَا بِاسْتِهْلَالِ رُؤْیَهًْ.
امام رضا ( خداوند بر آنان تجلّی کرد نه به این نحو که او را ببینند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَتَجَلَّی لِخَلْقِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَکُونَ یُرَی وَ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی.
پیامبر ( بر خلقش تجلّی کرده بدون آنکه دیده شود و او در منظر اعلی است.
الصّادق (علیه السلام)- فَتَجَلَّی لِخَلْقِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَکُونَ یُرَی وَ هُوَ یَرَی.
امام صادق ( بر خلقش متجلّی می شود بدون اینکه دیده شود. او از منظری والا مخلوقات را می بیند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَفْصٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلَمَّا تَجَلَّی رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَکًّا قَالَ سَاخَ الْجَبَلُ فِی الْبَحْرِ فَهُوَ یَهْوِی حَتَّی السَّاعَهًِْ.
امام صادق ( حفص گوید: از امام صادق (درباره‌ی این کلام خدای عزّوجلّ: فَلَمَّا تَجَلَّی رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَکًّا پرسیدم. فرمود: «کوه در دریا فرو ریخت و هنوز درحال فرو ریختن است».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- جَعَلَهُ دَکًّا أَیْ مُسْتَوِیاً بِالْأَرْضِ.
ابن‌عبّاس ( جَعَلَهُ دَکًّا یعنی آن را با سطح زمین یکسان کرد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مِنَ الْجِبَالِ الَّتِی تَطَایَرَتْ یَوْمَ مُوسَی (علیه السلام) سَبْعَهًُْ أَجْبُلٍ فَلَحِقَتْ بِالْحِجَازِ وَ الْیَمَنِ مِنْهَا بِالْمَدِینَهًِْ أُحُدٌ وَ وَرِقَانُ وَ بِمَکَّهًَْ ثَوْرٌ وَ ثَبِیرٌ وَ حِرَاءُ وَ بِالْیَمَنِ صَبِرٌ وَ حُضُورُ.
پیامبر ( از کوه‌هایی که در روز موسی ([هنگام درخواست رؤیت خداوند]، از جا کنده شدند هفت کوه هستند که به حجاز و یمن پیوستند، در مدینه احد و ورقان و در مکّه؛ ثور و ثبیر و حرا و در یمن، صبر و حضور هستند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ خَرَّ مُوسی صَعِقاً أی حَتَّی سَقَطَ مَغْشِیّاً عَلَیْه.
ابن‌عبّاس ( خَرَّ مُوسی صَعِقاً؛ یعنی به حالت اغماء رفت.