آیه وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ [204]
هنگامى‌كه قرآن خوانده شود، گوش فرا دهيد و خاموش باشيد؛ شايد مشمول رحمت [خدا] شويد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا مَا فَرَضَهُ عَلَی الْأُذُنَیْنِ فَالِاسْتِمَاعُ إِلَی ذِکْرِ اللَّهِ تَعَالَی وَ الْإِنْصَاتُ لِمَا یُتْلَی مِنْ کِتَابِهِ وَ تَرْکُ الْإِصْغَاءِ لِمَا یُسْخِطُهُ فَقَالَ سُبْحَانَهُ: وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.
امام علی ( و امّا آنچه بر گوش‌ها واجب نموده است؛ عبارت است از گوش فرا دادن به ذکر خدا و خاموش ماندن به هنگام تلاوت آیاتش و ترک استماع چیزهایی که او را به خشم می‌آورد. خداوند سبحان فرمود: وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.
الباقر (علیه السلام)- إِنَّ کِتَابَ اللَّهِ أَصْدَقُ الْحَدِیثِ وَ أَحْسَنُ الْقِصَصِ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ فَاسْمَعُوا طَاعَهًَْ اللَّهِ وَ أَنْصِتُوا ابْتِغَاءَ رَحْمَتِه.
امام باقر ( سخن خدا درست‌ترین سخن‌ها است و از هر داستانی شیواتر است. و خداوند فرموده است: وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ؛ پس به خاطر اطاعت او گوش فرا دهید و برای جلب مرحمت او ساکت بمانید.
الباقر (علیه السلام)- وَ إِنْ کُنْتَ خَلْفَ إِمَامٍ فَلَا تَقْرَأَنَّ شَیْئاً فِی الْأَوَّلَتَیْنِ وَ أَنْصِتْ لِقِرَاءَتِهِ وَ لَا تَقْرَأَنَّ شَیْئاً فِی الْأَخِیرَتَیْنِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ یَعْنِی فِی الْفَرِیضَهًِْ خَلْفَ الْإِمَامِ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ فَالْأَخِیرَتَانِ تَبَعاً لِلْأَوَّلَتَیْنِ.
امام باقر ( و اگر پشت‌سر امام بودی در دو رکعت اوّل هرگز چیزی [از حمد و سوره] را نخوان، بلکه خاموش باش و قرائت امام را آنچه میخواند گوش کن، و در دو رکعت آخر نیز هرگز چیزی [از حمد و سوره] را نخوان، زیرا خداوند عزّوجلّ به مؤمنان خطاب می‌فرماید: وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ؛ دو رکعت آخر نمازهای چهار رکعتی نیز تابع دو رکعت نخستین است و همان حکم را دارد.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ قَالَ أبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) لَا تَقْرَأْ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ مِنَ الْأَرْبَعِ الرَّکَعَاتِ الْمَفْرُوضَاتِ شَیْئاً إِمَاماً کُنْتَ أَوْ غَیْرَ إِمَامٍ قُلْتُ فَمَا أَقُولُ فِیهِمَا قَالَ إِنْ کُنْتَ إِمَاماً فَقُلْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ تُکَبِّرُ وَ تَرْکَعُ وَ إِنْ کُنْتَ خَلْفَ إِمَامٍ فَلَا تَقْرَأْ شَیْئاً فِی الْأُولَیَیْنِ وَ أَنْصِتْ لِقِرَاءَتِهِ وَ لَا تَقُولَنَّ شَیْئاً فِی الْأَخِیرَتَیْنِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ یَعْنِی فِی الْفَرِیضَهًِْ خَلْفَ الْإِمَامِ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ وَ الْأُخْرَیَانِ تَبَعُ الْأُولَیَیْنِ.
امام باقر ( زراره گفته است: امام باقر (فرمود: «در نماز واجب چهار رکعتی، در دو رکعت آخر سوره‌ی حمد را نخوان، چه امام باشی و چه مأموم». پرسیدم: «پس به جای آن چه چیزی بگویم»؟ فرمود: «اگر امام باشی سه مرتبه بگو: سُبْحَانَ اللهِ وَ الحَمْدُ لِلهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَ اللهُ أَکْبَرُ و سپس تکبیر بگو و رکوع کن و اگر مأموم باشی، در دو رکعت اوّل قرائت نکن و به قرائت امام گوش کن و در دو رکعت بعدی چیزی نگو، چرا که خداوند به مؤمنان می گوید: وَ إِذَا قُرِیءَ الْقُرْآنُ، یعنی در نماز واجب و پشت امام جماعت. فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَ أَنصِتُواْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ و دو رکعت بعدی هم تابع دو رکعت اوّلی است».
الصّادق (علیه السلام)- إِبْرَاهِیمُ بْنُ عَلِیٍّ الْمُرَافِقِیُّ وَ أَبُو أَحْمَدَ عَمْرُو بْنُ الرَّبِیعِ النَّصْرِیُّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْقِرَاءَهًِْ خَلْفَ الْإِمَامِ. فَقَالَ: إِذَا کُنْتَ خَلْفَ إِمَامٍ تَتَوَلَّاهُ وَ تَثِقُ بِهِ فَإِنَّهُ یُجْزِیکَ قِرَاءَتُهُ وَ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَقْرَأَ فَاقْرَأْ فِیمَا یُخَافِتُ فِیهِ فَإِذَا جَهَرَ فَأَنْصِتْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.
امام صادق ( ابراهیم‌بن‌علی مرافقی و ابواحمدعمربن ربیع نصری از امام صادق (پرسیدند: «آیا در نماز جماعت می‌توان حمد و سوره را خواند»؟ امام (فرمود: «وقتی پشت امام جماعتی ایستاده‌ای و به او اقتدا کرده و او را قبول داری، حمد و سوره خواندن او کافی است، امّا اگر دوست داری بخوانی، در نمازهایی که واجب است حمد و سوره را آهسته بخوانند، تو نیز آهسته بخوان امّا در نمازهایی که واجب است بلند بخوانند، سکوت کن که خداوند فرموده است: وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ».
الباقر (علیه السلام)- وَ إِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فِی الْفَرِیضَهًِْ خَلْفَ الْإِمَامِ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُون.
امام باقر ( در نمازهای واجب هنگام اقتدا به امام جماعت؛ وقتی قرآن خوانده شود، گوش فرا دهید و خاموش باشید؛ شاید مشمول رحمت [خدا] شوید.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ یَعْنِی فِی الصَّلَاهًِْ إِذَا سَمِعْتَ قِرَاءَهًَْ الْإِمَامِ‌الَّذِی تَأْتَمُّ بِهِ فَأَنْصِتْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ؛ یعنی در نماز اگر قرائت امام جماعتی را که به او اقتدا کردی، شنیدی؛ پس ساکت باش.
الصّادق (علیه السلام)- یَجِبُ الْإِنْصَاتُ لِلْقُرْآنِ فِی الصَّلَاهًِْ وَ فِی غَیْرِهَا وَ إِذَا قُرِئَ عِنْدَکَ الْقُرْآنُ وَجَبَ عَلَیْکَ الْإِنْصَاتُ وَ الِاسْتِمَاعُ.
امام صادق ( باید در هنگام خواندن قرآن در نماز و غیر آن ساکت باشد. چون قرآن در پیش تو خوانده شود، باید خاموش بمانی و گوش فرا داری.
الصّادق (علیه السلام)- عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌أَبِی‌یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یَقْرَأُ الْقُرْآنَ أَ یَجِبُ عَلَی مَنْ سَمِعَهُ الْإِنْصَاتُ لَهُ وَ الِاسْتِمَاعُ قَالَ نَعَمْ إِذَا قَرَأَ عِنْدَکَ الْقُرْآنَ وَجَبَ عَلَیْکَ الْإِنْصَاتُ وَ الِاسْتِمَاعُ.
امام صادق ( عبدالله‌بن‌ابی یعفور گوید: به امام صادق (گفتم: «مردی قرآن می خواند، آیا بر کسی که آن را می شنود لازم است که سکوت کند و به آن گوش دهد»؟ فرمود: «بله، چون در حضورت قرآن خوانده شد، سکوت و گوش‌دادن آن بر تو واجب است».
الصّادق (علیه السلام)- یَجِبُ الْإِنْصَاتُ لِلْقُرْآنِ فِی الصَّلَاهًِْ {وَ غَیْرِهَا}.
امام صادق ( گوش‌دادن به قرآن در نماز و غیر آن واجب است.
الصّادق (علیه السلام)- قَالَ إِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) کَانَ فِی صَلَاهًِْ الصُّبْحِ فَقَرَأَ ابْنُ الْکَوَّاءِ وَ هُوَ خَلْفَهُ وَ لَقَدْ أُوحِیَ إِلَیْکَ وَ إِلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکَ لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَ مِنَ الْخاسِرِینَ فَأَنْصَتَ عَلِیٌّ (علیه السلام) تَعْظِیماً لِلْقُرْآنِ حَتَّی فَرَغَ مِنَ الْآیَهًِْ ثُمَّ عَادَ فِی قِرَاءَتِهِ ثُمَّ أَعَادَ ابْنُ الْکَوَّاءِ الْآیَهًَْ فَأَنْصَتَ عَلِیٌّ (علیه السلام) أَیْضاً ثُمَّ قَرَأَ فَأَعَادَ ابْنُ الْکَوَّاءِ فَأَنْصَتَ عَلِیٌّ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللهِ حَقٌّ وَ لا یَسْتَخِفَّنَّکَ الَّذِینَ لا یُوقِنُونَ ثُمَّ أَتَمَّ السُّورَهًَْ ثُمَّ رَکَعَ.
امام صادق ( همانا علی (درحال ادای نماز صبح بود که ابن‌کّوا درحالی‌که پشت‌سر ایشان بود، این آیه را خواند: به تو و همه پیامبران پیشین وحی شده که اگر مشرک شوی، تمام اعمالت تباه می‌شود و از زیانکاران خواهی بود!. (زمر/۶۵) علی (به‌جهت احترام به قرآن گوش داد تا اینکه ابن‌کوّا از تلاوت آن فارغ شد. سپس به قرائت برگشت. ابن‌کوّا تلاوت آیه را تکرار کرد و علی (این‌بار هم گوش داد. ابن‌کوّا باز هم قرائت را تکرار کرد. علی (گوش داد و آنگاه فرمود: اکنون که چنین است صبر پیشه کن که وعده‌ی خدا حق است و هرگز کسانی که ایمان ندارند تو را خشمگین نسازند [و از راه خود منحرف نکنند]!. (روم/۶۰) سپس قرائت سوره را به پایان رساند و به رکوع رفت.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌وَهْبٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَؤُمُ الْقَوْمَ وَ أَنْتَ لَا تَرْضَی بِهِ فِی صَلَاهًٍْ یُجْهَرُ فِیهَا بِالْقِرَاءَهًِْ فَقَالَ إِذَا سَمِعْتَ کِتَابَ اللَّهِ یُتْلَی فَأَنْصِتْ لَه.
امام صادق ( معاویهًْ‌بن‌وهب گوید: از امام صادق (درباره‌ی مردی که امام جماعت گروهی می‌شود، درحالی‌که تو او را در نمازی که قرائت در آن باید با صدای بلند باشد، نمی‌پسندی، پرسیدم. فرمود: «درهنگامی‌که تلاوت کتاب خدا را می‌شنوی، باید سکوت کنی».