آیه ۱۷ - سوره اعراف

امام علی ( خدای تبارک‌وتعالی به ابلیس فرمود: «از صف آن‌ها (فرشتگان) بیرون رو، که رانده‌شده‌ای [از درگاه ما]!. و لعنت [و دوری از رحمت حق] تا روز قیامت بر تو خواهد بود!. (حجر/۳۴۳۵) ابلیس گفت: «پروردگارا چرا بیرون روم؟! با اینکه تو عادلی و ستم نمی‌کنی، ثواب عمل من باطل شد». خداوند فرمود: «نه ولی هرچه از دنیا می‌خواهی از من بخواه تا در پاداش عبادتت بدهم». اوّلین خواسته‌اش این بود که تا روز جزا زنده ماند». خداوند فرمود: «به تو دادم». گفت: «به فرزندان آدم مسلّط کن». فرمود: «مسلّط کردم». گفت: «مرا در آن‌ها چون خون در رگ روان کن و جاری کن». فرمود: «روان کردم». گفت: «برای آن‌ها هیچ نوزادی به دنیا نیاید جز آنکه برای من دو تا به دنیا بیاید، و من آن‌ها را ببینم و آن‌ها مرا نبینند، و من برای آن‌ها به‌هرصورتی که خواستم درآیم». فرمود: «همه را به تو دادم». گفت: «پروردگارا برایم بیفزا». فرمود: «برای تو و امثال تو در دل‌های آنان خانه‌ای درست کردم». گفت: «پروردگارا مرا کفایت کردی». و در اینجا بود که ابلیس گفت: فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ إِلَّا عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ، ثُمَّ لَآتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَیْمانِهِمْ وَ عَنْ شَمائِلِهِمْ وَ لا تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شاکِرِینَ.

امام علی ( در نهج‌البلاغه، در نامه امام علی (به زیادبن‌أبیه آن هنگام‌که امام باخبر شد، معاویه نامه‌ای به او نوشته، آمده است: «اطّلاع یافتم که معاویه برای تو نامه‌ای نوشته تا عقل تو را بلغزاند، و اراده‌ی تو را سست کند. از او بترس که شیطان است، و از پیش‌رو، و پشت‌سر، و از راست و چپ به‌سوی انسان می‌آید تا درحال فراموشی، او را تسلیم خود سازد، و شعور و درکش را بر باید».

علیّ‌بن‌ابراهیم ( ثُمَّ لَآتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدیهِمْ ... و امّا بَیْنِ أَیْدِیهِمْ منظور از جانب آخرت است و به آنان خبر خواهم داد که نه بهشت و نه آتش و نه بعث و نشور در کار خواهد بود. امّا خَلْفِهِمْ از جانب دنیای آنان، به آنان دستور می‌دهم مشغول جمع‌آوری مال باشند و به آنان امر می‌کنم که اموالشان را به هیچ‌یک از ارحام و خویشاوندان نرسانند و حقّی از آن را ندهند و به آنان دستور می‌دهم به ذرّیّه و فرزندانشان زیاد ندهند و آنان را از تباه‌شدن اموالشان بیم می‌دهم». امّا معنای عَنْ أَیْمَانِهِمْ این است که شیطان می‌گوید: [از جانب دینشان] اگر گمراه باشند این گمراهی را برای آنان زیبا نشان می‌دهم، و اگر در راه درست باشند، آن‌قدر تلاش می‌کنم تا آن‌ها را از این راه راست خارج سازم؛ و امّا معنای عَن شَمَآئِلِهِمْ این است که شیطان می‌گوید: «از ناحیه‌ی لذّتها و شهوتها؛ خدا می‌گوید: [آری] به‌یقین، ابلیس گمان خود را درباره‌ی آن‌ها محقّق یافت. (سبأ/۲۰) امّا در این سخن خدای عزّوجلّ: اخْرُجْ مِنْهَا مَذْؤُومًا مَّدْحُورًا منظور از مذؤوم، معیوب و منظور از مدحور، رانده‌شده است، یعنی کسی که در جهنّم انداخته شده است».