آیه وَ لَقَدْ خَلَقْناكُمْ ثُمَّ صَوَّرْناكُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْليسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدينَ [11]
ما شما را آفريديم؛ سپس صورت‌بندى كرديم؛ بعد به فرشتگان گفتيم: «براى آدم سجده و خضوع كنيد». آن‌ها همه سجده كردند؛ جز ابليس كه از سجده كنندگان نبود.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ أَیْ خَلَقْنَاکُمْ فِی الْأَصْلَابِ وَ صَوَّرْنَاکُمْ فِی أَرْحَامِ النِّسَاءِ ثُمَّ قَالَ وَ صَوَّرَ ابْنَ‌مَرْیَمَ فِی الرَّحِمِ دُونَ الصُّلْبِ وَ إِنْ کَانَ مَخْلُوقاً فِی أَصْلَابِ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ رُفِعَ وَ عَلَیْهِ مِدْرَعَهًٌْ مِنْ صُوف.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ لَقَدْ خَلَقْنَاکُمْ؛ یعنی شما را در صلب و پشت مردان آفریده‌ایم. سپس در رحم های زنان صورت‌بندی کردیم. سپس می گوید: پسر مریم (در صلب و پشت مرد، صورتگری نشد، بلکه این کار در رحم زن صورت گرفت؛ اگرچه در صلب و پشت پیامبران آفریده شده بود. او به آسمان برده شد، درحالی‌که لباس پشمی بر تن داشت.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ کَثِیرِ‌بْنِ‌عَیَّاشٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ وَ لَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ قَالَ أَمَّا خَلَقْناکُمْ فَنُطْفَهًًْ ثُمَّ عَلَقَهًًْ ثُمَّ مُضْغَهًًْ ثُمَّ عِظَاماً ثُمَّ لَحْماً وَ أَمَّا صَوَّرْناکُمْ فَالْعَیْنَ وَ الْأَنْفَ وَ الْأُذُنَیْنِ وَ الْفَمَ وَ الْیَدَیْنِ وَ الرِّجْلَیْنِ صَوَّرَ هَذَا وَ نَحْوَهُ ثُمَّ جَعَلَ الدَّمِیمَ وَ الْوَسِیمَ وَ الْجَسِیمَ وَ الطَّوِیلَ وَ الْقَصِیرَ وَ أَشْبَاهَ هَذَا.
امام باقر ( کثیربن‌عیّاش گوید: امام باقر (درباره‌ی این سخن خدای عزّوجلّ: وَ لَقَدْ خَلَقْنَاکُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاکُمْ فرمود: «امّا شما را به‌صورت نطفه، سپس علقه، پس از آن مضغه، سپس استخوان، سپس گوشت آفریدیم. و سپس صورت‌بندی کردیم؛ یعنی چشم، بینی، گوش، دهان، دست‌ها، و پاها و مانند آن‌ها را آفرید و سپس زشت، زیبا، تنومند، دراز، کوتاه و غیره را قرار داد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ قَالَ خُلِقُوا فِی ظَهْرِ آدَمَ (علیه السلام) ثُمَّ صُوِّرُوا فِی الْأَرْحَامِ.
ابن‌عبّاس ( وَ لَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ؛ در پشت آدم آفریده شدند و در ارحام صورت‌بندی شدند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَمَّا قَوْلُهُ خَلَقْناکُمْ فَآدَمُ (علیه السلام) وَ أَمَّا صَوَّرْناکُمْ فَذُرِّیَتُهُ.
ابن‌عبّاس ( خَلَقْناکُمْ آدم (است و صَوَّرْناکُمْ ذریّه و نژاد اوست.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ خَلْقاً بِیَدِهِ وَ ذَلِکَ بَعْدَ مَا مَضَی مِنَ الْجِنِّ وَ النَّسْنَاسِ فِی الْأَرْضِ سَبْعَهًُْ آلَافِ سَنَهًٍْ وَ سَاقَ الْحَدِیثَ إِلَی أَنْ قَالَ تَعَالَی إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَخْلُقَ خَلْقاً بِیَدِی وَ أَجْعَلَ مِنْ ذُرِّیَّتِهِ أَنْبِیَاءَ (علیهم السلام) وَ مُرْسَلِینَ وَ عِبَاداً صَالِحِینَ وَ أَئِمَّهًًْ مُهْتَدِینَ وَ أَجْعَلَهُمْ خُلَفَاءَ عَلَی خَلْقِی فِی أَرْضِی وَ أُبِیدَ النَّسْنَاسَ مِنْ أَرْضِی وَ أُطَهِّرَهَا مِنْهُمْ وَ أَنْقُلَ مَرَدَهًَْ الْجِنِّ الْعُصَاهًَْ مِنْ بَرِیَّتِی وَ خَلْقِی وَ خِیَرَتِی وَ أُسْکِنَهُمْ فِی الْهَوَاءِ وَ فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ فَلَا یُجَاوِرُونَ نَسْلَ خَلْقِی وَ أَجْعَلَ بَیْنَ الْجِنِّ وَ بَیْنَ خَلْقِی حِجَاباً فَلَا یَرَی نَسْلُ خَلْقِی الْجِنَّ وَ لَا یُجَالِسُونَهُمْ وَ لَا یُخَالِطُونَهُمْ.
امام علی ( چون خداوند تبارک و تعالی خواست به دست خود خلقی بیافریند، پس از هفت‌هزار سال که از دوران جن و نسناس در زمین گذشته بود و حدیث را ادامه داده تا گفته خدا فرمود: من می خواهم به دست خود خلقی بیافرینم. و از نژادش پیغمبران و مرسلین و بنده‌های خوب و امامانی هدایت‌گر قرار دهم و آنان را در زمین خلیفه بر خلق خود نمایم. و نسناس را از زمین خود نابود کرده، و زمین را از وجودشان پاک کنم و پریان نافرمان را از نزد خلقم و نیکانم دور سازم. و در هوا و اطراف زمین جا دهم تا همسایه‌ی نژادی را که آفریده‌ام نباشند و میان پریان و خلقم حجابی ایجاد کنم تا نژادی را که آفریده‌ام پری را نبینند و با آن‌ها همنشین و آمیخته نشوند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ لَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَم إِنَّ مَعْنَاهُ: خَلَقْنَا آدَمَ ثُمَّ صَوَّرْنَاکُمْ فِی ظَهْرِهِ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَهًِْ.
ابن‌عبّاس ( وَ لَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ؛ یعنی آدم (را خلق کردیم و شما را از پشت او آفریدیم. سپس به فرشتگان گفتیم.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ آبَائِهِ عَنْ أمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ: فَخَلَقَ اللَّهُ آدَمَ (علیه السلام) فَبَقِیَ أَرْبَعِینَ سَنَهًًْ مُصَوَّراً فَکَانَ یَمُرُّ بِهِ إِبْلِیسُ اللَّعِینُ فَیَقُولُ لِأَمْرِ مَا خُلِقْتَ فَقَالَ الْعَالِمُ (علیه السلام) فَقَالَ إِبْلِیسُ لَئِنْ أَمَرَنِیَ اللَّهُ بِالسُّجُودِ لِهَذَا لَعَصَیْتُهُ ثُمَّ نَفَخَ فِیهِ ثُمَّ قَالَ لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ فَأَخْرَجَ إِبْلِیسُ مَا کَانَ فِی قَلْبِهِ مِنَ الْحَسَدِ فَأَبَی أَنْ یَسْجُدَ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ ما مَنَعَکَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُکَ قالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ.
امام علی ( امام باقر (از پدرانش و ایشان از امام علی (روایت می‌کند که فرمود: خدا پیکر آدم (را آفرید و چهل سال مجسمه‌ی او ماند و ابلیس لعین بر او گذر می‌کرد و می‌گفت: «برای کاری آفریده شدی». امام (فرمود: «ابلیس گفت: «اگر خدا فرمان دهد بر آن سجده کنم، او را نافرمانی می‌کنم». سپس در او دمید و به فرشته‌ها فرمود: لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ از این رو ابلیس حسدی را که در دل داشت نمایان ساخت. و سجده نکرد و خداوند عزّوجلّ فرمود: ما مَنَعَکَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُکَ قالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ جَعْفَرَبْنَ‌مُحَمَّدٍ‌الصَّادِقَ (علیه السلام) فَقُلْتُ الْمَلَائِکَهًُْ أَفْضَلُ أَمْ بَنُوآدَمَ (علیه السلام) فَقَالَ قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ رَکَّبَ فِی الْمَلَائِکَهًِْ عَقْلًا بِلَا شَهْوَهًٍْ وَ رَکَّبَ فِی الْبَهَائِمِ شَهْوَهًًْ بِلَا عَقْلٍ وَ رَکَّبَ فِی بَنِیآدَمَ (علیه السلام) کِلْتَیْهِمَا فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَیْرٌ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ (علیهم السلام) وَ مَنْ غَلَبَ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهَائِم.
امام صادق ( عبدالله‌بن‌سنان گوید: از امام صادق (پرسیدم: «فرشته‌ها برترند و یا زادگان آدم»؟ فرمود: امیرالمؤمنین علی (می‌فرماید: «خدای عزّوجلّ به فرشته‌ها عقل بی‌شهوت داده و به بهائم شهوت بی‌عقل و به آدمی هر دو را داده و هرکه عقلش را بر شهوتش چیره سازد، بهتر از فرشته‌ها است و هرکه شهوتش را بر عقلش چیره سازد، بدتر از بهائم است».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّمَا سُمِّیَ آدَمُ (علیه السلام) آدَمَ (علیه السلام) لِأَنَّهُ خُلِقَ مِنْ أَدِیمِ الْأَرْضِ.
امام صادق ( علّت آنکه آدم (را آدم نامیدند این بود که چون آدم از أدیم [ظاهر روی] زمین خلق گردید.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌الصَّلْتِ‌الْهَرَوِیِّ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ خَلْقاً أَفْضَلَ مِنِّی وَ لَا أَکْرَمَ عَلَیْهِ مِنِّی قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَقُلْتُ یَا رَسُولَ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَنْتَ أَفْضَلُ أَوْ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَضَّلَ أَنْبِیَاءَهُ الْمُرْسَلِینَ عَلَی مَلَائِکَتِهِ الْمُقَرَّبِینَ وَ فَضَّلَنِی عَلَی جَمِیعِ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ الْفَضْلُ بَعْدِی لَکَ یَا عَلِیُّ وَ لِلْأَئِمَّهًِْ مِنْ بَعْدِکَ وَ إِنَّ الْمَلَائِکَهًَْ لَخُدَّامُنَا وَ خُدَّامُ مُحِبِّینَا یَا عَلِیُّ الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ ... وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا بِوَلَایَتِنَا یَا عَلِیُّ لَوْ لَا نَحْنُ مَا خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ وَ لَا حَوَّاءَ وَ لَا الْجَنَّهًَْ وَ لَا النَّارَ وَ لَا السَّمَاءَ وَ لَا الْأَرْضَ فَکَیْفَ لَا نَکُونُ أَفْضَلَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ قَدْ سَبَقْنَاهُمْ إِلَی مَعْرِفَهًِْ رَبِّنَا وَ تَسْبِیحِهِ وَ تَهْلِیلِهِ وَ تَقْدِیسِهِ لِأَنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ خَلْقُ أَرْوَاحِنَا فَأَنْطَقَنَا بِتَوْحِیدِهِ وَ تَحْمِیدِهِ ثُمَّ خَلَقَ الْمَلَائِکَهًَْ فَلَمَّا شَاهَدُوا أَرْوَاحَنَا نُوراً وَاحِداً اسْتَعْظَمُوا أَمْرَنَا فَسَبَّحْنَا لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَهًُْ أَنَّا خَلْقٌ مَخْلُوقُونَ وَ أَنَّهُ مُنَزَّهٌ عَنْ صِفَاتِنَا فَسَبَّحَتِ الْمَلَائِکَهًُْ بِتَسْبِیحِنَا وَ نَزَّهَتْهُ عَنْ صِفَاتِنَا فَلَمَّا شَاهَدُوا عِظَمَ شَأْنِنَا هَلَّلْنَا لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَهًُْ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّا عَبِیدٌ وَ لَسْنَا بِآلِهَهًٍْ یَجِبُ أَنْ نُعْبَدَ مَعَهُ أَوْ دُونَهُ فَقَالُوا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَلَمَّا شَاهَدُوا کِبَرَ مَحَلِّنَا کَبَّرْنَا لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَهًُْ أَنَّ اللَّهَ أَکْبَرُ مِنْ أَنْ یُنَالَ عِظَمُ الْمَحَلِّ إِلَّا بِهِ فَلَمَّا شَاهَدُوا مَا جَعَلَهُ لَنَا مِنَ الْعِزَّهًِْ وَ الْقُوَّهًِْ قُلْنَا لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهًَْ إِلَّا بِاللَّهِ لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَهًُْ أَنْ لَا حَوْلَ لَنَا وَ لَا قُوَّهًَْ إِلَّا بِاللَّهِ فَلَمَّا شَاهَدُوا مَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَیْنَا وَ أَوْجَبَهُ لَنَا مِنْ فَرْضِ الطَّاعَهًِْ قُلْنَا الْحَمْدُ لِلَّهِ لِتَعْلَمَ الْمَلَائِکَهًُْ مَا یَحِقُّ لِلَّهِ تَعَالَی ذِکْرُهُ عَلَیْنَا مِنَ الْحَمْدِ عَلَی نِعْمَتِهِ فَقَالَتِ الْمَلَائِکَهًُْ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَبِنَا اهْتَدَوْا إِلَی مَعْرِفَهًِْ تَوْحِیدِ اللَّهِ وَ تَسْبِیحِهِ وَ تَهْلِیلِهِ وَ تَحْمِیدِهِ وَ تَمْجِیدِهِ ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ آدَمَ فَأَوْدَعَنَا صُلْبَهُ وَ أَمَرَ الْمَلَائِکَهًَْ بِالسُّجُودِ لَهُ تَعْظِیماً لَنَا وَ إِکْرَاماً وَ کَانَ سُجُودُهُمْ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ عُبُودِیَّهًًْ وَ لِآدَمَ إِکْرَاماً وَ طَاعَهًًْ لِکَوْنِنَا فِی صُلْبِهِ فَکَیْفَ لَا نَکُونُ أَفْضَلَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ قَدْ سَجَدُوا لِآدَمَ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ وَ إِنَّهُ لَمَّا عُرِجَ بِی إِلَی السَّمَاءِ أَذَّنَ جَبْرَئِیلُ مَثْنَی مَثْنَی وَ أَقَامَ مَثْنَی مَثْنَی ثُمَّ قَالَ لِی تَقَدَّمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَقُلْتُ لَهُ یَا جَبْرَئِیلُ أَتَقَدَّمُ عَلَیْکَ فَقَالَ نَعَمْ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَضَّلَ أَنْبِیَاءَهُ عَلَی مَلَائِکَتِهِ أَجْمَعِینَ وَ فَضَّلَکَ خَاصَّهًًْ فَتَقَدَّمْتُ فَصَلَّیْتُ بِهِمْ وَ لَا فَخْرَ فَلَمَّا انْتَهَیْتُ إِلَی حُجُبِ النُّورِ قَالَ لِی جَبْرَئِیلُ تَقَدَّمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ تَخَلَّفَ عَنِّی فَقُلْتُ یَا جَبْرَئِیلُ فِی مِثْلِ هَذَا الْمَوْضِعِ تُفَارِقُنِی فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ انْتِهَاءَ حَدِّیَ الَّذِی وَضَعَنِی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِیهِ إِلَی هَذَا الْمَکَانِ فَإِنْ تَجَاوَزْتُهُ احْتَرَقَتْ أَجْنِحَتِی بِتَعَدِّی حُدُودِ رَبِّی جَلَّ جَلَالُهُ فَزُخَّ بِی فِی النُّورِ زَخَّهًًْ حَتَّی انْتَهَیْتُ إِلَی حَیْثُ مَا شَاءَ اللَّهُ مِنْ عُلُوِّ مُلْکِهِ فَنُودِیتُ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَقُلْتُ لَبَّیْکَ رَبِّی وَ سَعْدَیْکَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ فَنُودِیتُ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) أَنْتَ عَبْدِی وَ أَنَا رَبُّکَ فَإِیَّایَ فَاعْبُدْ وَ عَلَیَّ فَتَوَکَّلْ فَإِنَّکَ نُورِی فِی عِبَادِی وَ رَسُولِی إِلَی خَلْقِی وَ حُجَّتِی عَلَی بَرِیَّتِی لَکَ وَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ خَلَقْتُ جَنَّتِی وَ لِمَنْ خَالَفَکَ خَلَقْتُ نَارِی وَ لِأَوْصِیَائِکَ أَوْجَبْتُ کَرَامَتِی وَ لِشِیعَتِهِمْ أَوْجَبْتُ ثَوَابِی فَقُلْتُ یَا رَبِّ وَ مَنْ أَوْصِیَائِی فَنُودِیتُ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) أَوْصِیَاؤُکَ الْمَکْتُوبُونَ عَلَی سَاقِ عَرْشِی فَنَظَرْتُ وَ أَنَا بَیْنَ یَدَیْ رَبِّی جَلَّ جَلَالُهُ إِلَی سَاقِ الْعَرْشِ فَرَأَیْتُ اثْنَیْ عَشَرَ نُوراً فِی کُلِّ نُورٍ سَطْرٌ أَخْضَرُ عَلَیْهِ اسْمُ وَصِیٍّ مِنْ أَوْصِیَائِی أَوَّلُهُمْ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ آخِرُهُمْ مَهْدِیُّ أُمَّتِی فَقُلْتُ یَا رَبِّ هَؤُلَاءِ أَوْصِیَائِی مِنْ بَعْدِی فَنُودِیتُ یَا مُحَمَّدُ هَؤُلَاءِ أَوْلِیَائِی وَ أَوْصِیَائِی وَ أَصْفِیَائِی وَ حُجَجِی بَعْدَکَ عَلَی بَرِیَّتِی وَ هُمْ أَوْصِیَاؤُکَ وَ خُلَفَاؤُکَ وَ خَیْرُ خَلْقِی بَعْدَکَ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَأُظْهِرَنَّ بِهِمْ دِینِی وَ لَأُعْلِیَنَ بِهِمْ کَلِمَتِی وَ لَأُطَهِّرَنَّ الْأَرْضَ بِآخِرِهِمْ مِنْ أَعْدَائِی وَ لَأُمَکِّنَنَّهُ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا وَ لَأُسَخِّرَنَّ لَهُ الرِّیَاحَ وَ لَأُذَلِّلَنَّ لَهُ السَّحَابَ الصِّعَابَ وَ لَأَرْقِیَنَّهُ فِی الْأَسْبَابِ فَلَأَنْصُرَنَّهُ بِجُنْدِی وَ لَأَمُدَّنَّهُ بِمَلَائِکَتِی حَتَّی تَعْلُوَ دَعْوَتِی وَ تَجْمَعَ الْخَلْقُ عَلَی تَوْحِیدِی ثُمَّ لَأُدِیمَنَّ مُلْکَهُ وَ لَأُدَاوِلَنَّ الْأَیَّامَ بَیْنَ أَوْلِیَائِی إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ.
پیامبر ( امام رضا (از پدران گرامیش از امیرالمؤمنین (نقل کرده که پیامبر اکرم (فرمود: «خداوند خلقی را بهتر از من نیافریده و نه گرامی‌تر از من نزد او هست». علی (فرمود: «ای رسول خدا (! شما برترید یا جبرئیل»؟ فرمود: «یا علی (! خداوند انبیای مرسل را بر ملائکه مقرّب برتری بخشیده و مرا بر تمام انبیاء (و مرسلین برتری بخشیده و فضیلت بعد از من مال تو و برای ائمّه (بعد از توست. یا علی (! ملائکه خدمتکاران ما و خدمتکاران محبّین ما هستند. یا علی (! فرشتگانی که حاملان عرشند و آن‌ها که گرداگرد آن [طواف می‌کنند] تسبیح و حمد پروردگارشان را می‌گویند و به او ایمان دارند و برای مؤمنان استغفار می‌کنند. (غافر/۷) یا علی (! اگر ما نبودیم، خداوند آدم (و حوا و بهشت و جهنّم و آسمان و زمین را نمی‌آفرید. چطور می‌شود که از ملائکه برتر نباشیم، درحالی‌که ما به معرفت پروردگارمان و تسبیح و تهلیل و تقدیس او پیشی گرفتیم؟ زیرا اوّل چیزی که خداوند آفرید ارواح ما بود و ما را به سخن در آورد به توحید و تحمید خود. بعد ملائکه را آفرید. وقتی ارواح ما را یک نور واحد مشاهده کردند، ما را بزرگ شمردند. ما شروع به تسبیح پروردگار نمودیم تا ملائکه بدانند که ما مخلوق هستیم و خداوند منزّه است از اینکه دارای صفات ما باشد. آنگاه ملائکه از تسبیح ما شروع به تسبیح کردند و او را منزّه از صفات ما نمودند. وقتی که آن‌ها عظمت مقام ما را مشاهده کردند، ما خدا را تهلیل گفتیم تا ملائکه بدانند که جز الله پروردگاری نیست و ما بنده‌ایم نه خدا که هم ردیف با خدا یا در مقامی پایین‌تر از او پرستیده شویم. پس آن‌ها گفتند: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ. همین‌که بزرگی مقام ما را مشاهده کردند، ما اللهُ اکبر گفتیم تا ملائکه بدانند که خداوند بزرگتر از آن است که مقامش درک شود، مگر به‌وسیله‌ی خودش. وقتی مشاهده کردند که خداوند چقدر عزّت و نیرو به ما داده است، گفتیم: لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهًَْ إِلا باللهِ تا ملائکه بدانند که ما را حرکت و نیرویی نیست، مگر به کمک خدا. همین‌که نعمت‌های خدا را بر ما مشاهده کردند و دیدند که اطاعت ما را واجب کرده است، گفتیم: «الحمد للهِ»، پس به‌واسطه‌ی ما به معرفت توحید خدا و تسبیح و تهلیل و تحمید و تمجید او هدایت یافتند. سپس وقتی خداوند آدم (را آفرید، ما را در صلب او به امانت نهاد و به ملائکه دستور داد او را به‌واسطه‌ی تعظیم و گرامیداشت ما سجده کنند؛ سجده‌ی آن‌ها برای خدا عبادت بود و برای آدم احترام و اطاعت، چون ما در صلب او بودیم. چطور ما از ملائکه برتر نباشیم با اینکه همه‌ی آن‌ها برای آدم (سجده کردند؟ چون مرا به معراج بردند، جبرئیل دوتادو تا اذان گفت و دوتادو تا اقامه. بعد به من گفت: «یا محمّد (! جلو بایست»! گفتم: «بر تو نیز مقدّم بایستم»؟ گفت: «آری! چون خداوند انبیای خود (را بر تمام ملائکه برتری بخشید و تو را فضیلتی مخصوص عنایت کرده است». من جلو ایستادم و بر آن‌ها نماز خواندم، جای فخر و مباهات نیست. وقتی به پرده‌های نور رسیدم، جبرئیل به من گفت: «جلو برو و از من جدا شو»! گفتم: «در چنین جایی از من جدا می‌شوی»؟ جبرئیل گفت: «یا محمّد (! اینجا آخرین محلّی است که خدا برای من قرار داده است. اگر از اینجا بالاتر روم پر و بالم به‌واسطه‌ی تجاوز از مرزی که خدا برایم قرار داده می‌سوزد». مرا درون نور انداخت تا رسیدم به جایی که خدا از مقام بلند مملکتش می‌خواست. صدایی شنیدم که می‌فرمود: «یا محمّد (»! گفتم: «لَبَّیْکَ رَبِّی وَ سَعْدَیْکَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْت». فرمود: «ای محمّد (! تو بنده‌ی منی و من پروردگار تو؛ مرا بپرست و بر من توکّل کن. تو نور من در میان بندگانم و رسولم به‌سوی مردمی و حجّت من در میان خلق هستی. برای تو و پیروانت بهشت را و برای مخالفینت جهنّم را آفریده‌ام. و برای جانشینان تو کرامت خود و برای شیعیان ایشان ثوابم را لازم نموده‌ام». گفتم: «خدایا! اوصیای من چه کسانی هستند»؟ خطاب رسید: «یا محمّد (! اسم اوصیای تو بر ساق عرش نوشته شده است». در آن موقع که مقابل پروردگارم بودم، به ساق عرش نگاه کردم و دوازده نور را دیدم و در هر نوری سطری سبز که بر آن اسم یکی از اوصیای من است؛ اوّل آن‌ها علیّ‌بن‌ابی‌طالب (و آخر آن‌ها مهدی امّتم (». گفتم: «خدایا! این‌ها اوصیای بعد از من هستند»؟ خطاب رسید: «ای محمّد (! این‌ها اولیای من و اوصیاء و اصفیاء و حجّت‌های من بعد از تو بر مردم هستند، و آن‌ها جانشینان و اوصیای تو و بهترین خلق من پس از تو هستند. به عزّت و جلالم سوگند! که به‌وسیله‌ی آن‌ها دینم را اظهار و کلمه‌ی خود را بلند می‌کنم و زمین را به‌وسیله‌ی آخری آن‌ها از دشمنانم پاک می‌کنم؛ او را مالک شرق و غرب زمین می‌گردانم؛ بادها را در تسخیرش در می‌آورم، ابرهای سخت را تابع او می‌کنم و به او اسباب ترقّی می‌دهم؛ او را با سپاه خود یاری می‌کنم و با ملائکه مدد می‌نمایم تا دعوت من بلند شود و مردم بر توحید و یکتایی‌ام اجتماع کنند. سپس ملک و فرمانفرمایی او را ادامه می‌دهم و دوران را بین اولیای خود تا روز قیامت می‌چرخانم».