آیه وَ اخْتارَ مُوسى قَوْمَهُ سَبْعينَ رَجُلاً لِميقاتِنا فَلَمَّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَكْتَهُمْ مِنْ قَبْلُ وَ إِيَّايَ أَ تُهْلِكُنا بِما فَعَلَ السُّفَهاءُ مِنَّا إِنْ هِيَ إِلاَّ فِتْنَتُكَ تُضِلُّ بِها مَنْ تَشاءُ وَ تَهْدي مَنْ تَشاءُ أَنْتَ وَلِيُّنا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الْغافِرينَ [155]
موسى از قوم خود، هفتاد تن از مردان را براى ميعادگاه ما برگزيد؛ و هنگامى‌كه زمين لرزه آن‌ها را فرا گرفت [و هلاك شدند]، گفت: «پروردگارا! اگر مى‌خواستى، آن‌ها و مرا پيش از اين هلاك مى‌كردى. آيا ما را به آنچه بى‌خردان ما انجام داده‌اند، [مجازات و] هلاك مىكنى؟! اين، جز آزمايش تو، چيز ديگرى نيست؛ هركس را بخواهى [و سزاوار ببينى]، به‌وسيله‌ی آن گمراه مى‌سازى؛ و هركس را بخواهى، هدايت مىكنى. تو ولىِّ مايى، پس ما را بيامرز، و بر ما رحم كن، و تو بهترين آمرزندگانى.
المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)- سَعْدِ‌بْنِ‌عَبْدِاللهِ الْقُمِّیِّ قَالَ: سَأَلْتُ الْقَائِمَ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فِی حِجْرِ أَبِیهِ فَقُلْتُ أَخْبِرْنِی یَا مَوْلَایَ عَنِ الْعِلَّهًِْ الَّتِی تَمْنَعُ الْقَوْمَ مِنِ‌اخْتِیَارِ إِمَامٍ لِأَنْفُسِهِمْ قَالَ مُصْلِحٍ أَوْ مُفْسِدٍ قُلْتُ مُصْلِحٍ قَالَ هَلْ یَجُوزُ أَنْ تَقَعَ خِیْرَتُهُمْ عَلَی الْمُفْسِدِ بَعْدَ أَنْ لَا یَعْلَمُ أَحَدٌ مَا یَخْطُرُ بِبَالِ غَیْرِهِ مِنْ صَلَاحٍ أَوْ فَسَادٍ قُلْتُ بَلَی قَالَ فَهِیَ الْعِلَّهًُْ أَیَّدْتُهَا لَکَ بِبُرْهَانٍ یَقْبَلُ ذَلِکَ عَقْلُکَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ الرُّسُلِ الَّذِینَ اصْطَفَاهُمُ اللَّهُ وَ أَنْزَلَ عَلَیْهِمُ الْکُتُبَ وَ أَیَّدَهُمْ بِالْوَحْیِ وَ الْعِصْمَهًِْ إِذْ هُمْ أَعْلَامُ الْأُمَمِ وَ أَهْدَی أَنْ لَوْ ثَبَتَ الِاخْتِیَارُ وَ مِنْهُمْ مُوسَی (علیه السلام) وَ عِیسَی (علیه السلام) هَلْ یَجُوزُ مَعَ وُفُورِ عَقْلِهِمَا وَ کَمَالِ عِلْمِهِمَا إِذَا هُمَا بِالِاخْتِیَارِ أَنْ تَقَعَ خِیْرَتُهُمَا عَلَی الْمُنَافِقِ وَ هُمَا یَظُنَّانِ أَنَّهُ مُؤْمِنٌ قُلْتُ لَا قَالَ فَهَذَا مُوسَی (علیه السلام) کَلِیمُ اللَّهِ مَعَ وُفُورِ عَقْلِهِ وَ کَمَالِ عِلْمِهِ وَ نُزُولِ الْوَحْیِ عَلَیْهِ اخْتَارَ مِنْ أَعْیَانِ قَوْمِهِ وَ وُجُوهِ عَسْکَرِهِ لِمِیقَاتِ رَبِّهِ سَبْعِینَ رَجُلًا مِمَّنْ لَمْ یَشُکَّ فِی إِیمَانِهِمْ وَ إِخْلَاصِهِمْ فَوَقَعَتْ خِیْرَتُهُ عَلَی الْمُنَافِقِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقاتِنا الْآیَهًَْ فَلَمَّا وَجَدْنَا اخْتِیَارَ مَنْ قَدِ اصْطَفَاهُ اللَّهُ لِلنُّبُوَّهًِْ وَاقِعاً عَلَی الْأَفْسَدِ دُونَ الْأَصْلَحِ وَ هُوَ یَظُنُّ أَنَّهُ الْأَصْلَحُ دُونَ الْأَفْسَدِ عَلِمْنَا أَنْ لَا اخْتِیَارَ لِمَنْ لَا یَعْلَمُ مَا تُخْفِی الصُّدُورُ وَ مَا تَکِنُّ الضَّمَائِرُ وَ تَنْصَرِفُ عَنْهُ السَّرَائِرُ وَ أَنْ لَا خَطَرَ لِاخْتِیَارِ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ بَعْدَ وُقُوعِ خِیْرَهًِْ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) عَلَی ذَوِی الْفَسَادِ لَمَّا أَرَادُوا أَهْلَ الصَّلَاحِ.
امام مهدی ( سعدبن‌عبدالله قمی گوید: از حضرت صاحب الزمان (که آن وقت در دامن پدر نشسته بود پرسیدم: «به چه دلیل مردم نمی‌توانند برای خود امام انتخاب کنند». فرمود: «امام خوب یا بد». گفتم: «امام خوب و شایسته». فرمود: «امکان دارد انتخابی که میکنند به‌جای خوب بد از کار در آید با اینکه هیچ‌کس اطّلاع از دل دیگری ندارد که چه‌چیز به‌خاطرش می‌گذرد فکر خوب یا فکر بد»؟ گفتم: «آری! ممکن است». فرمود: «همین موجب نداشتن چنین اختیاریست که با دلیلی برای تو توجیه کردم که عقلت بپذیرد». تصدیق کردم. فرمود: «بگو ببینم پیامبرانی که خداوند آن‌ها را برگزیده و کتاب آسمانی بر آن‌ها نازل کرده و ایشان را به وحی ممتاز نموده و عصمت بخشیده چون برجسته‌ترین افراد مردمند و از همه بهتر می‌توانند انتخاب نمایند اگر به ایشان اختیار بدهند از جمله این پیامبران موسی و عیسی (نیز هستند. با کمال عقل و دانشی که این دو داشتند آیا ممکن است انتخاب آن‌ها در مورد کسی که خیال می‌کردند مؤمن است منافق از کار در آید». گفتم: «نه». فرمود: «همین موسی (با کمال عقل و دانشی که داشت و به او وحی می‌شد از میان قوم خود برای میقات خدا هفتاد نفر را انتخاب کرد با اینکه یقین داشت مؤمن و مخلص هستند این انتخاب برخلاف تصوّر او بر منافقین قرار گرفت. خداوند در این آیه به همین مطلب اشاره می‌کند: وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقاتِنا. وقتی انتخاب پیامبری که خداوند او را برگزیده بر شخص فاسدی قرار گیرد با اینکه او خیال می‌کرد صالح است می‌فهمیم اجازه‌ی انتخاب به کسی که از راز دل‌ها و افکار پنهان و آینده اشخاص خبر ندارد داده نشده بعد از اینکه پیامبران انتخابشان صحیح از کار در نیاید».
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقاتِنا فَلَمَّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَکْتَهُمْ مِنْ قَبْلُ وَ إِیَّایَ فَإِنَّ مُوسَی (علیه السلام) لَمَّا قَالَ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ إِنَّ اللَّهَ یُکَلِّمُنِی وَ یُنَاجِینِی لَمْ یُصَدِّقُوهُ فَقَالَ لَهُمُ اخْتَارُوا مِنْکُمْ مَنْ یَجِیءُ مَعِی حَتَّی یَسْمَعَ کَلَامَهُ فَاخْتَارُوا سَبْعِینَ رَجُلًا مِنْ خِیَارِهِمْ وَ ذَهَبُوا مَعَ مُوسَی (علیه السلام) إِلَی الْمِیقَاتِ فَدَنَا مُوسَی (علیه السلام) وَ نَاجَی رَبَّهُ وَ کَلَّمَهُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَقَالَ مُوسَی (علیه السلام) لِأَصْحَابِهِ اسْمَعُوا وَ اشْهَدُوا عِنْدَ بَنِی إِسْرَائِیلَ بِذَلِکَ فَقَالُوا لَهُ لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی نَرَی اللهَ جَهْرَةً فَاسْأَلْهُ أَنْ یَظْهَرَ لَنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ صَاعِقَهًًْ فَاحْتَرَقُوا وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ إِذْ قُلْتُمْ یا مُوسَی لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی نَرَی اللهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْکُمُ الصَّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ ثُمَّ بَعَثْناکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ فَهَذِهِ الْآیَهًُْ فِی سُورَهًِْ الْبَقَرَهًِْ وَ هِیَ مَعَ هَذِهِ الْآیَهًِْ فِی سُورَهًِْ الْأَعْرَافِ قَوْلُهُ وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقاتِنا فَنِصْفُ الْآیَهًِْ فِی سُورَهًِْ الْبَقَرَهًِْ وَ نِصْفُ الْآیَهًِْ هَاهُنَا فَلَمَّا نَظَرَ مُوسَی (علیه السلام) إِلَی أَصْحَابِهِ قَدْ هَلَکُوا حَزِنَ عَلَیْهِمْ فَقَالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَکْتَهُمْ مِنْ قَبْلُ وَ إِیَّایَ أَ تُهْلِکُنا بِما فَعَلَ السُّفَهاءُ مِنَّا وَ ذَلِکَ أَنَّ مُوسَی (علیه السلام) ظَنَّ أَنَّ هَؤُلَاءِ هَلَکُوا بِذُنُوبِ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَقَالَ إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ تُضِلُّ بِها مَنْ تَشاءُ وَ تَهْدِی مَنْ تَشاءُ أَنْتَ وَلِیُّنا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ خَیْرُ الْغافِرِینَ وَ اکْتُبْ لَنا فِی هذِهِ الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ إِنَّا هُدْنا إِلَیْکَ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَذابِی أُصِیبُ بِهِ مَنْ أَشاءُ وَ رَحْمَتِی فقال الله تبارک و تعالی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ فَسَأَکْتُبُها لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ الَّذِینَ هُمْ بِآیاتِنا یُؤْمِنُون.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقاتِنا فَلَمَّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَکْتَهُمْ مِنْ قَبْلُ وَ إِیَّایَ همانا موسی (هنگامی‌که به بنی‌اسرائیل گفت: «خدا با من سخن می‌گوید و مناجات می‌کند». سخن او را باور نکردند. به آنان گفت: «از میان شما کسانی را برمی‌گزینم که با من بیایند تا سخن خدا را بشنوند. آنان هفتاد نفر از بهترینشان را برگزیدند و با موسی (به وعده‌گاه رفتند. موسی (نزدیک شد و با پروردگارش به مناجات پرداخت و خدای تبارک‌وتعالی با وی سخن گفت. سپس موسی (به اصحابش گفت: «بشنوید و نزد بنی‌اسرائیل به آن گواهی دهید». گفتند: ما هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد مگر اینکه خدا را آشکارا [با چشم خود] ببینیم!. (بقره/۵۵) از او بخواه تا برای ما ظاهر شود». خدای عزّوجلّ صاعقه‌ای فرو فرستاد و آنان سوختند و این همان کلام اوست که می فرماید: و [نیز به یاد آورید] هنگامی را که گفتید: «ای موسی! ما هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد مگر اینکه خدا را آشکارا [با چشم خود] ببینیم»! پس صاعقه شما را گرفت درحالی‌که تماشا می‌کردید. سپس شما را پس از مرگتان، حیات بخشیدیم شاید شکر [نعمت او را] بجا آورید. (بقره/۵۶۵۵) این آیه در سوره‌ی بقره است و بقیّه‌ی آن در سوره‌ی اعراف است. پس نصف آیه در سوره‌ی بقره و نصف دیگرش اینجا در سوره‌ی اعراف است. هنگامی‌که موسی (دید چگونه اصحابش به هلاکت رسیدند، غمگین شد و گفت: رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَکْتَهُم مِّن قَبْلُ وَ إِیَّایَ أَتُهْلِکُنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاء مِنَّا زیرا که موسی (گمان برد که آنان بر اثر گناهان بنی‌اسرائیل به هلاکت رسیدند. پس گفت: این، جز آزمایش تو، چیز دیگر نیست که هرکس را بخواهی [و مستحق بدانی]، به‌وسیله‌ی آن گمراه می‌سازی و هرکس را بخواهی [و شایسته ببینی]، هدایت می‌کنی! تو ولیّ مایی، و ما را بیامرز، بر ما رحم کن، و تو بهترین آمرزندگانی! و برای ما، در این دنیا و سرای دیگر، نیکی مقرّر فرما چه اینکه ما به‌سوی تو بازگشت کرده‌ایم!. (اعراف/۱۵۶۱۵۵)». پس خدای تبارک‌وتعالی فرمود: مجازاتم را به هرکس بخواهم می‌رسانم و رحمتم همه چیز را فراگرفته و آن را برای آن‌ها که تقوا پیشه کنند، و زکات را بپردازند، و آن‌ها که به آیات ما ایمان می‌آورند، مقرّر خواهم داشت!. (اعراف/۱۵۶).
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ: وَ أُشْرِبُوا فی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ قال: لَمَّا نَاجَی مُوسَی (علیه السلام) رَبَّهُ أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ أَنْ یَا مُوسَی (علیه السلام) قَدْ فَتَنْتُ قَوْمَکَ قَالَ وَ بِمَا ذَا یَا رَبِّ قَالَ بِالسَّامِرِیِّ قَالَ وَ مَا فَعَلَ السَّامِرِیُّ قَالَ صَاغَ لَهُمْ مِنْ حُلِیِّهِمْ عِجْلًا قَالَ یَا رَبِّ إِنَّ حُلِیَّهُمْ لَتَحْتَمِلُ أَنْ یُصَاغَ مِنْهُ غَزَالٌ أَوْ تِمْثَالٌ أَوْ عِجْلٌ فَکَیْفَ فَتَنْتَهُمْ قَالَ إِنَّهُ صَاغَ لَهُمْ عِجْلًا فَخَارَ قَالَ یَا رَبِّ وَ مَنْ أَخَارَهُ قَالَ أَنَا فَقَالَ عِنْدَهَا مُوسَی (علیه السلام) إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ تُضِلُّ بِها مَنْ تَشاءُ وَ تَهْدِی مَنْ تَشاءُ قَالَ فَلَمَّا انْتَهَی مُوسَی (علیه السلام) إِلَی قَوْمِهِ وَ رَآهُمْ یَعْبُدُونَ الْعِجْلَ أَلْقَی الْأَلْوَاحَ مِنْ یَدِهِ فَتَکَسَّرَتْ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) کَانَ یَنْبَغِی أَنْ یَکُونَ ذَلِکَ عِنْدَ إِخْبَارِ اللَّهِ إِیَّاهُ قَالَ فَعَمَدَ مُوسَی (علیه السلام) فَبَرَّدَ الْعِجْلَ مِنْ أَنْفِهِ إِلَی طَرَفِ ذَنَبِهِ ثُمَّ أَحْرَقَهُ بِالنَّارِ فَذَرَّهُ فِی الْیَمِّ قَالَ فَکَانَ أَحَدُهُمْ لَیَقَعُ فِی الْمَاءِ وَ مَا بِهِ إِلَیْهِ مِنْ حَاجَهًٍْ فَیَتَعَرَّضُ بِذَلِکَ لِلرَّمَادِ فَیَشْرَبُهُ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ وَ أُشْرِبُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ.
امام باقر ( ابوبصیر گوید: امام باقر (در مورد آیه: وَ أُشْرِبُوا فی قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِکُفْرِهِمْ فرمود: «وقتی که پروردگار موسی (او را نجات داد خداوند به او وحی کرد: «ای موسی (قومت را امتحان کردم»؟ گفت: «به چه چیزی»؟ فرمود: «با سامری»؟ گفت: «سامری چه کار کرد»؟ فرمود: «از جواهراتشان برای آن‌ها گوساله ای ساخت». گفت: «پروردگارا، از جواهرات آن‌ها ممکن است آهو یا مجسمه یا گوساله ساخته شود، پس امتحان آن‌ها چگونه است»؟ فرمود: «همانا سامری برای آن‌ها گوساله ای ساخت که صدا داشت». گفت: «پروردگارا، چه کسی او را به صدا درآورد»؟ فرمود: «من». موسی (در آن‌هنگام گفت: إِنْ هِیَ إِلاَّ فِتْنَتُکَ تُضِلُّ بِها مَنْ تَشاءُ وَ تَهْدی مَنْ تَشاء؛ وقتی که موسی (به قومش رسید و دید که گوساله را عبادت می کنند الواح را از دستش انداخت در نتیجه لوح‌ها شکستند. امام باقر (گفت: «باید آن اتّفاق وقتی باشد که خداوند او را باخبر کرده باشد». گفت: «موسی (قصد کرد و گوساله را از بینیش به طرف دمش پاره کرد و آن را با آتش سوزاند، سپس در دریا انداخت». یکی از آن‌ها که در آب می‌افتد و نیازی که به آن دارد و در معرض آن خاکستر قرار می‌گیرد و آن را می‌نوشد و آن کلام خداوند متعال است: و دل‌های آن‌ها، بر اثر کفرشان، با محبّت گوساله آمیخته شد. (بقره/۹۳).
الرّضا (علیه السلام)- فِی احْتِجَاجِ الرِّضَا (علیه السلام) عَلَی أَرْبَابِ الْمِلَلِ قَالَ (علیه السلام) إِنَّ مُوسَی‌بْنَ‌عِمْرَانَ (علیه السلام) وَ أَصْحَابَهُ السَّبْعِینَ الَّذِینَ اخْتَارَهُمْ صَارُوا مَعَهُ إِلَی الْجَبَلِ فَقَالُوا لَهُ إِنَّکَ قَدْ رَأَیْتَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَأَرِنَاهُ کَمَا رَأَیْتَهُ فَقَالَ لَهُمْ إِنِّی لَمْ أَرَهُ فَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی نَرَی اللَّهَ جَهْرَهًًْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَهًُْ فَاحْتَرَقُوا عَنْ آخِرِهِمْ وَ بَقِیَ مُوسَی (علیه السلام) وَحِیداً فَقَالَ یَا رَبِّ اخْتَرْتُ سَبْعِینَ رَجُلًا مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَجِئْتُ بِهِمْ وَ أَرْجِعُ وَحْدِی فَکَیْفَ یُصَدِّقُنِی قَوْمِی بِمَا أُخْبِرُهُمْ بِهِ فَ لَوْ شِئْتَ أَهْلَکْتَهُمْ مِنْ قَبْلُ وَ إِیَّایَ أَ تُهْلِکُنا بِما فَعَلَ السُّفَهاءُ مِنَّا فَأَحْیَاهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهِمْ.
امام رضا ( موسی‌بن‌عمران و هفتاد نفری که آن‌ها را انتخاب کرد و با او به کوه رفتند و به او گفتند: «تو خداوند سبحان را دیدی و به ما نشان بده که چگونه او را دیدی»؟ به آن‌ها گفت: «من او را ندیدم». گفتند: «به تو ایمان نخواهیم آورد تا وقتی که خدا را آشکارا ببینیم». در نتیجه دچار صاعقه شدند و همه سوختند و فقط موسی (باقی ماند. گفت: «پروردگارا هفتاد نفر مرد را از بنی‌اسرائیل انتخاب کردم، آن‌ها را آوردم و تنها برمی‌گردم. چگونه قومم مرا به آنچه که به آن‌ها خبر داده‌ام، تصدیق میکنند؟ اگر می‌خواستی از قبل آن‌ها و من را هلاک می‌کردی. آیا به خاطر کاری که نادان‌های ما انجام داده‌اند ما را نابود می‌کنی»؟ سپس خداوند متعال بعد از مرگشان آن‌ها را زنده کرد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- لَمَّا کَلَّمَ اللَّهُ تَعَالَی ابْنَ‌عِمْرَانَ (علیه السلام) أَخْبَرَ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَلَمْ یُصَدِّقُوهُ فَقَالَ لَهُمْ مَا الَّذِی یُصَحِّحُ ذَلِکَ عِنْدَکُمْ قَالُوا سَمَاعُهُ قَالَ فَاخْتَارُوا سَبْعِینَ رَجُلًا مِنْ خِیَارِکُمْ فَلَمَّا خَرَجُوا مَعَهُ أَوْقَفَهُمْ وَ تَقَدَّمَ فَجَعَلَ یُنَاجِی رَبَّهُ وَ یُعَظِّمُهُ فَلَمَّا کَلَّمَهُ قَالَ لَهُمْ أَ سَمِعْتُمْ قَالُوا بَلَی وَ لَکِنَّا لَا نَدْرِی أَ هُوَ کَلَامُ اللَّهِ أَمْ لَا فَلْیَظْهَرْ لَنَا حَتَّی‌نَرَاهُ فَنَشْهَدَ لَکَ عِنْدَ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَلَمَّا قَالُوا ذَلِکَ صَعِقُوا فَمَاتُوا فَلَمَّا أَفَاقَ مُوسَی (علیه السلام)مِمَّا تَغَشَّاهُ وَ رَآهُمْ جَزِعَ وَ ظَنَّ أَنَّهُمْ إِنَّمَا أُهْلِکُوا بِذُنُوبِ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَقَالَ یَا رَبِّ أَصْحَابِی وَ إِخْوَانِی أَنِسْتُ بِهِمْ وَ أَنِسُوا بِی وَ عَرَفْتُهُمْ وَ عَرَفُونِی أَ تُهْلِکُنا بِما فَعَلَ السُّفَهاءُ مِنَّا إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ تُضِلُّ بِها مَنْ تَشاءُ وَ تَهْدِی مَنْ تَشاءُ أَنْتَ وَلِیُّنا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ خَیْرُ الْغافِرِینَ فَقَالَ تَعَالَی عَذابِی أُصِیبُ بِهِ مَنْ أَشاءُ وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ.
امام علی ( زمانی‌که خداوند متعال با موسی (سخن گفت. آن سخنان را به بنی‌اسرائیل ابلاغ کرد امّا او را تصدیق نکردند. موسی (گفت: «در چه صورت این سخنان را می‌پذیرید»؟ گفتند: «وقتی آن‌ها را [از گوینده‌اش] بشنویم». موسی (گفت: «هفتاد نفر از بهترین‌هایتان را انتخاب کنید». آنگاه از شهر خارج شدند و [در محلّی] موسی (آنان را متوقّف کرده و خودش پیش رفت و شروع به سخن گفتن با پروردگارش نموده و عظمت او را یاد کرد و وقتی سخنش با خداوند متعال به پایان رسید به آن‌ها گفت: «شنیدید»؟ گفتند: «بله امّا نمی‌دانیم آیا آن کلام خداست یا نه! لذا باید [خداوند] بر ما آشکار شود تا او را ببینیم. آنگاه به حقانیّت تو در نزد بنی‌اسرائیل شهادت خواهیم داد». وقتی این سخن را گفتند، دچار صاعقه شده و مردند. وقتی موسی (از حالت بیهوشی خود خارج شد و آنان را دید نگران شده و گمان کرد آن‌ها به خاطر گناهان بنی‌اسرائیل به هلاکت رسیده‌اند، لذا رو به پرودگار متعال کرده و گفت: پروردگارا! من با این اصحاب و برادرانم انس گرفته بودم و آنان نیز با من انس گرفته بودند، من آنان را شناخته و آنان نیز مرا شناخته بودند. أَ تُهْلِکُنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاءُ مِنَّا إِنْ هِیَ إِلاَّ فِتْنَتُکَ تُضِلُّ بِهَا مَنْ تَشَاءُ وَ تَهْدِی مَنْ تَشَاءُ أَنْتَ وَلِیُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ أَنْتَ خَیْرُ الْغَافِرِینَ خداوند متعال فرمود: عَذَابِی أُصِیبُ بِهِ مَنْ أَشَاءُ وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَهًِْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ مُوسَی (علیه السلام) اخْتَارَ سَبْعِینَ مِنْ قَوْمِهِ فَلَمَّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قَالَ رَبِّ أَصْحَابِی أَصْحَابِی. قَالَ: إِنِّی أُبْدِلُکَ بِهِمْ مَنْ هُوَ خَیْرٌ لَکَ مِنْهُمْ. فَقَالَ: إِنِّی عَرَفْتُهُمْ وَ وَجَدْتُ رِیحَهُمْ قَالَ: فَبَعَثَهُمُ اللَّهُ لَهُ أَنْبِیَاءَ (علیهم السلام).
امام صادق ( حارث‌بن مغیره گوید: امام صادق (فرمود: «همانا موسی (هفتاد مرد از قومش را برگزید و هنگامی‌که به عذاب رجفه (لرزش) مبتلا شدند». گفت: «پروردگارا! به داد یارانم برس». خداوند فرمود: «همانا من به‌جای آنان قومی بهتر در اختیار تو قرار خواهم داد». موسی (گفت: «من آنان را شناخته‌ام و بوی آنان را یافته‌ام (یعنی به آنان عادت کرده‌ام و دلم برای آنان تنگ شده است) فرمود: «خدا آنان را به‌صورت پیامبر برانگیخت».
علی بن ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ هَذَا الْمِیثَاقُ هُوَ الْمِیعادُ الْأَوَّلُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( این پیمان و عهد، همان میعاد اوّل است.
الهادی (علیه السلام)- الْإحْتِجَاج: مِمَّا أَجَابَ بِهِ أَبُوالْحَسَنِ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیُّ (علیه السلام) فِی رِسَالَتِهِ إِلَی أَهْلِ الْأَهْوَازِ حِینَ سَأَلُوهُ عَنِ الْجَبْرِ وَ التَّفْوِیضِ قَالَ (علیه السلام) فِی قَولِهِ تَعَالَی وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجاهِدِینَ مِنْکُمْ وَ الصَّابِرِینَ وَ نَبْلُوَا أَخْبارَکُمْ ... وَ قَوْلِ مُوسَی (علیه السلام) إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ وَ قَوْلِهِ لِیَبْلُوَکُمْ فِی ما آتاکُمْ وَ قَوْلِهِ ثُمَّ صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ لِیَبْتَلِیَکُمْ وَ قَوْلِهِ إِنَّا بَلَوْناهُمْ کَما بَلَوْنا أَصْحابَ الْجَنَّةِ وَ قَوْلِهِ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا إِنَّ جَمِیعَهَا جَاءَتْ فِی الْقُرْآنِ بِمَعْنَی الِاخْتِبَار.
امام هادی ( از جمله پاسخ‌هایی که علیّ‌بن‌محمّد عسکری (در نامه‌ی خویش به‌سوی اهل اهواز در زمینه‌ی سؤال آنان در مورد مسأله جبر و تفویض بیان نمود. وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجاهِدِینَ مِنْکُمْ وَ الصَّابِرِینَ وَ نَبْلُوَا أَخْبارَکُمْ (محمد/۳۱) ... و این سخنش: إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ و این سخنش: لِیَبْلُوَکُمْ فِی ما آتاکُمْ (مائده/۴۸) و این سخنش: ثُمَّ صَرَفَکُمْ عَنْهُمْ لِیَبْتَلِیَکُمْ (آل‌عمران/۱۵۲) و این سخنش: إِنَّا بَلَوْناهُمْ کَما بَلَوْنا أَصْحابَ الْجَنَّةِ (قلم/۱۷) و این سخنش: لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا (هود/۷) ... همه‌ی این ها در قرآن به معنای آزمون آمده است.
الهادی (علیه السلام)- تُحَفُ الْعُقُولِ: رِسَالَتُهُ (علیه السلام) فِی الرَّدِّ عَلَی أَهْلِ الْجَبْرِ وَ التَّفْوِیضِ: ... فَأَمَّا شَوَاهِدُ الْقُرْآنِ عَلَی الِاخْتِبَارِ وَ الْبَلْوَی بِالاسْتِطَاعَهًِْ الَّتِی تَجْمَعُ الْقَوْلَ بَیْنَ الْقَوْلَیْنِ فَکَثِیرَهًٌْ وَ مِنْ ذَلِکَ قَوْلُهُ لَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِینَ مِنْکُمْ وَ الصَّابِرِینَ وَ نَبْلُوَا أَخْبَارَکُمْ وَ قَالَ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ وَ قَالَ الم. أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لَا یُفْتَنُونَ. وَ قَالَ فِی الْفِتَنِ الَّتِی مَعْنَاهَا الِاخْتِبَارُ وَ لَقَدْ فَتَنَّا سُلَیْمانَ الْآیَهًَْ وَ قَالَ فِی قِصَّهًِْ مُوسَی (علیه السلام) فَإِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَکَ مِنْ بَعْدِکَ وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِیُ وَ قَوْلُ مُوسَی (علیه السلام) إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ أَیْ اخْتِبَارُکَ فَهَذِهِ الْآیَاتُ یُقَاسُ بَعْضُهَا بِبَعْضٍ وَ یَشْهَدُ بَعْضُهَا لِبَعْضِ.
امام هادی ( در کتاب تحف‌العقول آمده است: امّا شواهد قرآنی بر [عقیده] امتحان و آزمون به‌وسیله‌ی استطاعت [و توان] که جامع بین دو عقیده دیگر است؛ بسیار و از آن جمله است کلام خداوند متعال: ما همه‌ی شما را قطعاً می‌آزماییم تا معلوم شود مجاهدان واقعی و صابران از میان شما کیانند، و اخبار شما را بیازماییم!. (محمّد/۳۱) و فرمود: «سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ». و فرمود: الم، آیا مردم گمان کردند همین‌که بگویند: «ایمان آوردیم»، به حال خود رها می‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟!. (عنکبوت/۲۱) و در مورد فتنه که همان معنی آزمون را دارد فرمود: ما سلیمان را آزمودیم و بر تخت او جسدی افکندیم سپس او به درگاه خداوند توبه کرد. (ص/۳۴) و در داستان موسی (فرمود: «ما قوم تو را بعد از تو، آزمودیم و سامری آن‌ها را گمراه ساخت! (طه/۸۵) و گفته‌ی موسی (: إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ! یعنی آزمایش تو. این آیات است که با یکدیگر سنجیده میِ‌شوند و گواه یکدیگر می‌باشند.
الباقر (علیه السلام)- لَمَّا نَاجَی مُوسَی (علیه السلام) رَبَّهُ أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ أَنْ یَا مُوسَی (علیه السلام) قَدْ فَتَنْتُ قَوْمَکَ. قَالَ: وَ بِمَا ذَا یَا رَبِّ؟ قَالَ: بِالسَّامِرِیِّ صَاغَ لَهُمْ مِنْ حُلِیِّهِمْ عِجْلًا. قَالَ: یَا رَبِّ إِنَّ حُلِیَّهُمْ لَا یَحْتَمِلُ أَنْ یُصَاغَ مِنْهُ غَزَالٌ أَوْ تِمْثَالٌ أَوْ عِجْلٌ فَکَیْفَ فَتَنْتَهُمْ؟ قَالَ: صَاغَ لَهُمْ عِجْلًا فَخَارَ. قَالَ: یَا رَبِّ وَ مَنْ أَخَارَهُ؟ قَالَ: أَنَا. فَقَالَ عِنْدَهَا مُوسَی (علیه السلام): إِنْ هِیَ إِلَّا فِتْنَتُکَ تُضِلُّ بِها مَنْ تَشاءُ وَ تَهْدِی مَنْ تَشاءُ.
امام باقر ( هنگامی‌که موسی (با پروردگارش مناجات کرد، خدای تبارک‌وتعالی به وی وحی کرد که ای موسی (! من قومت را مورد آزمایش قرار دادم. گفت: «ای پروردگارم! به چه چیزی»؟ گفت: «به‌وسیله‌ی سامری که از زیورآلاتشان گوساله ساخت». گفت: «پروردگارا! از زیورآلاتشان می‌توان آهو یا مجسمه یا گوساله ساخت، پس چگونه آنان را فریب داده است»؟ گفت: «برای آنان گوسالهای را ساخت و آن را به صدا وا داشت». گفت: «پروردگارا! چه کسی آن را به صدا درآورد»؟ فرمود: «من». آنگاه موسی (گفت: «إِنْ هِیَ إِلاَّ فِتْنَتُکَ تُضِلُّ بِهَا مَن تَشَاء وَ تَهْدِی مَن تَشَاء».
الباقر (علیه السلام)- عَنِ الْوَصَّافِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ فِیمَا نَاجَی اللَّهَ مُوسَی (علیه السلام) أَنْ قَالَ: یَا رَبِّ هَذَا السَّامِرِیُّ صَنَعَ الْعِجْلَ فَالْخُوَارُ مَنْ صَنَعَهُ؟ قَالَ: فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ یَا مُوسَی (علیه السلام) إِنَّ تِلْکَ فِتْنَتِی فَلَا تَفَحَّصْ عَنْهَا. عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ أَبِی عَبْدِاللهِ (علیه السلام) قَالَ: حَیْثُ قَالَ مُوسَی (علیه السلام) أَنْتَ أَبُو الْحُکَمَاءِ.
امام باقر ( از جمله مناجات خدا با موسی (این بود که گفت: «پروردگارا! سامری گوساله را ساخت، پس چه کسی آن را به صدا در آورد»؟ خدا به وی وحی کرد: «ای موسی (! آن امتحان و آزمایش من است، پس درباره‌ی آن از من سؤال نکن».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا الرَّدُّ عَلَی مَنْ أَنْکَرَ الرَّجْعَهًَْ فقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقاتِنا فَرَدَّهُمُ اللَّهُ تَعَالَی بَعْدَ الْمَوْتِ إِلَی الدُّنْیَا وَ شَرِبُوا وَ نَکَحُوا وَ مِثْلُهُ خَبَرُ الْعُزَیْرِ.
امام علی ( امّا در ردّ قول منکرین رجعت این آیه است: وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقاتِنا؛ سپس خدا پس از مرگ آنان را به دنیا برگرداند و آنان نوشیدند و خوردند، مثل داستان حضرت عزیر (.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الأصْبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ أَبِیبَکْرٍ الْیَشْکُرِیَّ قَامَ إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَقَال‌إِنَّ أُنَاساً مِنْ أَصْحَابِکَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ یُرَدُّونَ بَعْدَ الْمَوْتِ فَقَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) نَعَمْ تَکَلَّمْ بِمَا سَمِعْتَ وَ لَا تَزِدْ فِی الْکَلَامِ فَمَا قُلْتَ لَهُمْ قَالَ قُلْتُ لَا أُؤْمِنُ بِشَیْءٍ مِمَّا قُلْتُمْ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَیْلَکَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ ابْتَلَی قَوْماً بِمَا کَانَ مِنْ ذُنُوبِهِمْ فَأَمَاتَهُمْ قَبْلَ آجَالِهِمُ الَّتِی سُمِّیَتْ لَهُمْ ثُمَّ رَدَّهُمْ إِلَی الدُّنْیَا لِیَسْتَوْفُوا أَرْزَاقَهُمْ ثُمَّ أَمَاتَهُمْ بَعْدَ ذَلِکَ قَالَ فَکَبُرَ عَلَی‌ابْنِ الْکَوَّاءِ وَ لَمْ یَهْتَدِ لَهُ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَیْلَکَ تَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ فِی کِتَابِهِ وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلًا لِمِیقاتِنا فَانْطَلَقَ بِهِمْ مَعَهُ لِیَشْهَدُوا لَهُ إِذَا رَجَعُوا عِنْدَ الْمَلَإِ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ إِنَّ رَبِّی قَدْ کَلَّمَنِی فَلَوْ أَنَّهُمْ سَلَّمُوا ذَلِکَ لَهُ وَ صَدَّقُوا بِهِ لَکَانَ خَیْراً لَهُمْ وَ لَکِنَّهُمْ قَالُوا لِمُوسَی (علیه السلام) لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی نَرَی اللهَ جَهْرَةً قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَأَخَذَتْکُمُ الصَّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ ثُمَّ بَعَثْناکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ أَ تَرَی یَاابْنَ‌الْکَوَّاءِ إِنَّ هَؤُلَاءِ قَدْ رَجَعُوا إِلَی مَنَازِلِهِمْ بَعْدَ مَا مَاتُوا فَقَالَ ابْنُ الْکَوَّاءِ وَ مَا ذَاکَ ثُمَّ أَمَاتَهُمْ فَکَأَنَّهُمْ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) لَا وَیْلَکَ أَ وَ لَیْسَ قَدْ أَخْبَرَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ حَیْثُ یَقُولُ وَ ظَلَّلْنا عَلَیْکُمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوی فَهَذَا بَعْدَ الْمَوْتِ إِذْ بَعَثَهُمْ فَلَا تَشُکَّنَّ یَاابْنَ‌الْکَوَّاءِ فِی قُدْرَهًِْ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.
امام علی ( اصبغ‌بن‌نباته گوید: عبدالله‌بن ابی‌بکر یشکری نزد امیرالمؤمنین (رفت امیرالمؤمنین (به او فرمود: «هرچه می‌خواهی بپرس». گفت: «بله، بعضی از اصحاب شما می‌پندارند که بعد از مرگ بازمی‌گردند»! امیرالمؤمنین (فرمود: «هرچه شنیدی را بازگو کن و از خودت چیزی بر کلامشان نیفزا. تو به آن‌ها چه گفتی»؟ یشکری گفت: من گفتم: «به آنچه گفتید اعتقادی ندارم»! امیرالمؤمنین (فرمود: «وای بر تو! خدای عزّوجلّ قومی را به سبب گناهانشان مبتلا کرد و آنان را قبل از اجل معیّنشان می‌راند. سپس آنان را به دنیا برگرداند تا روزی‌هایشان را دریافت کنند و پس از آن، آنان را می‌راند». ابن‌کوّاء تکبیر گفت و این سخن را نپذیرفت! امیرالمؤمنین (به او فرمود: «وای بر تو! آیا نمی‌دانی خدا در کتابش میفرماید: وَ اخْتارَ مُوسی قَوْمَهُ سَبْعینَ رَجُلاً لِمیقاتِنا و آنان را با خود برد تا هنگام رجعت، در مقابل بنی‌اسرائیل شاهد او باشند که خدایش با او تکلّم نموده است. اگر این هفتادتن در این خصوص تسلیم موسی (می‌شدند و او را در ادّعای خود تصدیق می‌کردند برایشان بهتر بود، ولی آنان به موسی (گفتند: «ای موسی (! ما هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد مگر اینکه خدا را آشکارا [با چشم خود] ببینیم»! پس صاعقه شما را گرفت درحالی‌که تماشا می‌کردید. سپس شما را پس از مرگتان، حیات بخشیدیم شاید شکر [نعمت او را] بجا آورید. (بقره/۵۶۵۵) ای پسر کوّاء! آیا می‌بینی که این گروه بعد از مرگشان به منازل خود برگشتند؟ ابن‌کوّاء گفت: عبارت «ثُمَّ أَمَاتَهُمْ» در آیه نیست تا دال بر فرمایش شما باشد! پس امیرالمؤمنین (به او فرمود: «نه! وای بر تو! آیا خداوند در کتاب خود خبر نداده و نفرموده است: و ابر را بر شما سایبان قرار دادیم و «من» [شیره‌ی مخصوص و لذیذ درختان] و «سلوی» [مرغان مخصوص شبیه کبوتر] را بر شما فرستادیم. (بقره/۵۷) این امور بعد از مرگشان و پس از برگشتنشان صورت گرفت.