آیه فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلينَ [6]
بهيقين، [هم] از كسانى كه پيامبران بهسوى آنها فرستاده شدند سؤال خواهيم كرد [و هم] از پيامبران سؤال مىكنيم!
علیبنإبراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِینَ قَالَ الْأنْبِیَاءُ (علیهم السلام)، عَمَّا حُمِّلُوا مِنَ الرّسَالَهًِْ.
علیّبنابراهیم ( فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ المُرْسَلِینَ؛ یعنی اینکه از پیامبران دربارهی رسالتی که بر دوش آنان گذاشته شده است، سؤال میشود.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی خَبَرِ الزِّنْدِیقِ الْمُدَّعِی لِلتَّنَاقُضِ فِی الْقُرْآنِ فقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ أَمَّا قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلائِکَةُ صَفًّا لا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً وَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ اللَّهِ رَبِّنا ما کُنَّا مُشْرِکِینَ وَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَکْفُرُ بَعْضُکُمْ بِبَعْضٍ وَ یَلْعَنُ بَعْضُکُمْ بَعْضاً فَإِنَّ ذَلِکَ فِی مَوَاطِنَ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ مَوَاطِنِ ذَلِکَ الْیَوْمِ الَّذِی کَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهًٍْ وَ الْمُرَادُ یَکْفُرُ أَهْلُ الْمَعَاصِی بَعْضُهُمْ بِبَعْضٍ وَ یَلْعَنُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً ثُمَّ یَجْتَمِعُونَ فِی مَوْطِنٍ آخَرَ یَبْکُونَ فِیهَا ثُمَّ یَجْتَمِعُونَ فِی مَوْطِنٍ آخَرَ فَیُسْتَنْطَقُونَ فِیهِ فَیَقُولُونَ وَ اللَّهِ رَبِّنا ما کُنَّا مُشْرِکِینَ وَ هَؤُلَاءِ خَاصَّهًًْ هُمُ الْمُقِرُّونُ فِی دَارِ الدُّنْیَا بِالتَّوْحِیدِ فَلَمْ یَنْفَعْهُمْ إِیمَانُهُمْ بِاللَّهِ مَعَ مُخَالَفَتِهِمْ رُسُلَهُ وَ شَکِّهِمْ فِیمَا أَتَوْا بِهِ عَنْ رَبِّهِمْ وَ نَقْضِهِمْ عُهُودَهُمْ فِی أَوْصِیَائِهِمْ فَیَخْتِمُ اللَّهُ عَلَی أَفْوَاهِهِمْ وَ تُسْتَنْطَقُ الْأَیْدِی وَ الْأَرْجُلُ وَ الْجُلُودُ فَیَشْهَدُ بِکُلِّ مَعْصِیَهًٍْ کَانَتْ مِنْهُمْ ثُمَّ یُرْفَعُ عَنْ أَلْسِنَتِهِمُ الْخَتْمُ فَیَقُولُونَ لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَیْنا قالُوا أَنْطَقَنَا اللهُ الَّذِی أَنْطَقَ کُلَّ شَیْءٍ ثُمَّ یَجْتَمِعُونَ فِی مَوْطِنٍ آخَرَ فَیَفِرُّ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ لِهَوْلِ مَا یُشَاهِدُونَهُ مِنْ صُعُوبَهًِْ الْأَمْرِ وَ عِظَمِ الْبَلَاءِ ثُمَّ یَجْتَمِعُونَ فِی مَوْطِنٍ آخَرَ وَ یُسْتَنْطَقُ فِیهِ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ وَ أَصْفِیَاؤُهُ فَلَا یَتَکَلَّمُ أَحَدٌ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَ قَالَ صَوَاباً فَتُقَامُ الرُّسُلُ فَیُسْأَلُونَ عَنْ تَأْدِیَهًِْ الرِّسَالَاتِ الَّتِی حَمَلُوهَا إِلَی أُمَمِهِمْ فَأَخْبَرُوا أَنَّهُمْ قَدْ أَدَّوْا ذَلِکَ إِلَی أُمَمِهِمْ وَ یُسْأَلُ الْأُمَمُ فَتَجْحَدُ کَمَا قَالَ اللَّهُ فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِینَ فَیَقُولُونَ ما جاءَنا مِنْ بَشِیرٍ وَ لا نَذِیرٍ فَتَسْتَشْهِدُ الرُّسُلُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَیَشْهَدُ بِصِدْقِ الرُّسُلِ وَ تَکْذِیبِ مَنْ یَجْحَدُهَا مِنَ الْأُمَمِ فَیَقُولُ لِکُلِّ أُمَّهًٍْ مِنْهُمْ بَلَی قَدْ جاءَکُمْ بَشِیرٌ وَ نَذِیرٌ وَ اللهَُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ أَیْ مُقْتَدِرٌ عَلَی شَهَادَهًِْ جَوَارِحِکُمْ عَلَیْکُمْ بِتَبْلِیغِ الرُّسُلِ إِلَیْکُمْ رِسَالَاتِهِمْ.
امام علی ( در جواب شخص زندیقی که ادّعای تناقض در قران داشت حضرت علی (فرمود: «و امّا سخن خداوند: روزی که «روح» و «ملائکه» در یک صف میایستند و هیچیک، جز به اذن خداوند رحمان، سخن نمیگویند، و [آنگاه که سخن میگویند] درست میگویند. (نبأ/۳۸) و نیز سخن خداوند عزّوجلّ که فرمود: به خداوندی که پروردگار ماست سوگند که ما مشرک نبودیم. (انعام/۲۳) و این سخن خداوند عزّوجلّ: سپس روز قیامت از یکدیگر بیزاری میجویید و یکدیگر را لعن میکنید. (عنکبوت/۲۵) اینها هریک در یکی از جایگاههای آن روزی است که پنجاه هزار سال به درازا میکشد. مراد این است که معصیتپیشگان به یکدیگر کفر میورزند و همدیگر را لعنت میکنند. سپس آنان در جایگاههای دیگری گردهم میآیند، و چنان به گریه میافتند. سپس در جایگاههای دیگری گرد هم میآیند و در آنجا آنان را به سخن در میآورند (استنطاق میکنند) و آنان میگویند: به خداوندی که پروردگار ماست سوگند که ما مشرک نبودیم!. (انعام/۲۳) اینان بهطور خاص، کسانی هستند که در سرای دنیا به یگانگی خدا اقرار کردهاند، امّا ایمانشان به خداوند متعال برایشان سودمند نمیافتد؛ چراکه با فرستادگان او مخالفت ورزیدهاند و در آنچه ایشان از جانب پروردگارشان آوردند، شک کردهاند و دربارهی اوصیای ایشان (پیمان خود را شکستهاند ... آنگاه خداوند بر دهانهایشان مُهر خاموشی میزند و دستها و پاها و پوستهایشان را به سخن در میآورد و آنها به هر گناهی که از آنان سرزده گواهی میدهند؛ سپس مُهر از زبانهایشان بر میگیرد و آنان به پوستهای خود میگویند: چرا بر ضدّ ما گواهی دادید؟! آنها جواب میدهند: «همان خدایی که هر موجودی را به نطق درآورده ما را گویا ساخته». (فصلت/۲۱) سپس در جایگاههای دیگری گرد هم میآیند و در آنجا از ترس آنچه که از سختی امر و دشواری بلا میبینند، از یکدیگر میگریزند؛.. سپس در جایگاههای دیگری گرد هم میآیند و آنجا دوستان خدا و برگزیدگان او به سخن در آورده میشوند. جز به اذن خداوند رحمان، سخن نمیگویند، و [آنگاه که میگویند] درست میگویند!. (نبأ/۳۸) درآنهنگام فرستادگان را به پا میدارند و از ایشان دربارهی رساندن پیامهایی که برای امّتهایشان بردهاند، میپرسند و آنهاخبر میدهند که پیامها را به امّتهای خود رساندهاند. آنگاه از امّتها میپرسند و آنان منکر میشوند؛ همچنانکه خداوند متعال فرمود: فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمرْسَلِینَ میگویند: هیچ مژدهدهنده و هیچ هشداردهندهای نزد ما نیامد. آنگاه فرستادگان، رسول خدا (را گواه میگیرند و ایشان به راستگویی فرستادگان و دروغگویی امّتهای انکارگر گواهی میدهد و به هریک از آن امّتها میفرماید: بله، [هماکنون، پیامبر] بشارتدهنده و بیمدهنده، بهسوی شما آمد، و خداوند بر همه چیز تواناست. (مائده/۱۹) یعنی تواناست تا از اندامتان علیه شما گواهی گیرد که فرستادگان، پیامهایشان را به شما رساندهاند.