آیه يا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلى فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ أَنْ تَقُولُوا ما جاءَنا مِنْ بَشيرٍ وَ لا نَذيرٍ فَقَدْ جاءَكُمْ بَشيرٌ وَ نَذيرٌ وَ اللهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَديرٌ [19]
اى اهل كتاب! پيامبر ما، پس از فاصله و فترتى ميان پيامبران، به‌سوى شما آمد؛ در‌حالى‌كه حقايق را براى شما بيان مى‌كند؛ تا مبادا بگوييد: «نه بشارت دهندهاى به سراغ ما آمد، و نه بيم دهندهاى». هم اكنون، [پيامبر] بشارت‌دهنده و بيم‌دهنده، به‌سوى شما آمد. و خداوند بر هر‌چيزى تواناست.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ: قَدْ جاءَکُمْ رَسُولُنا یُبَیِّنُ لَکُمْ مُخَاطَبَهًٌْ لِأَهْلِ الْکِتَابِ یُبَیِّنُ لَکُمْ عَلی فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ قَالَ عَلَی انْقِطَاعٍ مِنَ الرُّسُلِ ثُمَّ احْتَجَّ عَلَیْهِمْ فَقَالَ أَنْ تَقُولُوا أَیْ لِئَلَّا تَقُولُوا.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یَا أَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءکُمْ رَسُولُنَا یُبَیِّنُ لَکُمْ؛ این خطاب به اهل کتاب است. علَی فَتْرَةٍ مِّنَ الرُّسُلِ؛ یعنی بعد از انقطاع فرستاده‌شدن رسولان. آنگاه بر ایشان برهان می‌آورد و میفرماید: أَنْ تَقُولُوا یعنی تا مبادا که بگویید.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی رَافِع عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) حَدِیثٌ طَوِیلٌ قَالَ فِیهِ بَعدَ أَن ذَکَرَ عِیسَی (علیه السلام) ثُمَّ یَحیَی ثُمَّ العُزَیرَ ثُمَّ دَانِیالَ (وَ مُلُوکَ زَمَانِهِم: فَلَمَّا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یَقْبِضَ دَانِیَالَ أَمَرَهُ أَنْ یَسْتَوْدِعَ نُورَ اللَّهِ وَ حِکْمَتَهُ مکیخا بْنَ دَانِیَالَ فَفَعَلَ وَ عِنْدَ ذَلِکَ مَلَکَ هُرْمُزُ ثَلَاثاً وَ سِتِّینَ سَنَهًًْ وَ ثَلَاثَهًَْ أَشْهُرٍ وَ أَرْبَعَهًَْ أَیَّامٍ وَ مَلَکَ بَعْدَهُ بَهْرَامُ سِتّاً وَ عِشْرِینَ سَنَهًًْ وَ وَلِیَ أَمْرَ اللَّهِ مکیخا بْنُ دَانِیَالَ وَ أَصْحَابُهُ الْمُؤْمِنُونَ وَ شِیعَتُهُ الصِّدِّیقُونَ غَیْرَ أَنَّهُمْ لَا یَسْتَطِیعُونَ أَنْ یُظْهِرُوا الْإِیمَانَ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ وَ لَا أَنْ یَنْطِقُوا بِهِ وَ عِنْدَ ذَلِکَ مَلَکَ بَهْرَامُ بْنُ بَهْرَامَ سَبْعَ سِنِینَ وَ فِی زَمَانِهِ انْقَطَعَتِ الرُّسُلُ (فَکَانَتِ الْفَتْرَهًُْ وَ وَلِیَ أَمْرَ اللَّهِ یَوْمَئِذٍ مکیخا بْنُ دَانِیَالَ وَ أَصْحَابُهُ الْمُؤْمِنُونَ فَلَمَّا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَقْبِضَهُ أَوْحَی إِلَیْهِ فِی مَنَامِهِ أَنْ یَسْتَوْدِعَ نُورَ اللَّهِ وَ حِکْمَتَهُ ابْنَهُ أنشو بْنَ مکیخا وَ کَانَتِ الْفَتْرَهًُْ بَیْنَ عِیسَی (علیه السلام) وَ بَیْنَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) أَرْبَعَمِائَهًٍْ وَ ثَمَانِینَ سَنَهًًْ وَ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ یَوْمَئِذٍ فِی الْأَرْضِ ذُرِّیَّهًُْ أنشو بْنِ مکیخا یَرِثُ ذَلِکَ مِنْهُمْ وَاحِدٌ بَعْدَ وَاحِدٍ مِمَّنْ یَخْتَارُهُ الْجَبَّارُ عَزَّ وَ جَلَّ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- اسماعیل‌بن‌ابی‌رافع از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت می‌کند: و چون خدای تعالی خواست که دانیال را قبض روح کند به او فرمان‌داد که نور و حکمت خدا را به فرزندش مکیخا دهد و او نیز چنین کرد و در این اوقات هرمز شصت و سه‌سال و سه‌ماه و چهار روز سلطنت کرد و پس از او بهرام بیست و شش‌سال پادشاهی‌کرد و ولیّ امر خداوند مکیخا فرزند دانیال و اصحاب مؤمن و شیعیان صدّیق او بودند، امّا آن‌ها در آن زمان نمی‌توانستند ایمانشان را ظاهر ساخته و از آن سخن بگویند و بعد از آن بهرام فرزند بهرام به‌مدّت هفت سال پادشاهی کرد و در زمان او در سلسله‌ی رسولان انقطاع حاصل شد و فترت پدید آمد، امّا ولیّ امر خداوند همان مکیخا فرزند دانیال و اصحاب مؤمن او بودند. و چون خدای تعالی خواست که او را قبض‌روح کند، در خواب به او وحی کرد که نور و حکمت خدا را در اختیار فرزندش انشو قرار دهد. و فترت بین عیسی (علیه السلام) و محمّد (صلی الله علیه و آله) چهار صد و هشتاد سال به طول انجامید و اولیای خدای تعالی در زمین و در این مدّت فرزندان انشوبن‌مکیخا بودند که یکی بعد از دیگر مواریث نبّوت را به ارث می‌بردند و خدای تعالی آنان را بر می‌گزید.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ أَوْصَی عِیسَی (علیه السلام) إِلَی شَمْعُونَ بْنِ حَمُّونَ الصَّفَا وَ أَوْصَی شَمْعُونُ إِلَی یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا وَ أَوْصَی یَحْیَی بْنُ زَکَرِیَّا إِلَی مُنْذِرٍ وَ أَوْصَی مُنْذِرٌ إِلَی سُلَیْمَهًَْ وَ أَوْصَی سُلَیْمَهًُْ إِلَی بُرْدَهًَْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عیسی (علیه السلام) شمعون‌بن‌حمون صفا را وصی خود قرار داد و شمعون یحیی‌بن‌زکریا را و یحیی منذر را جانشین خود تعیین کرد و منذر به سلیمه سپرد و سلیمه به بُرده سپرد.
الرّضا (علیه السلام)- ... لراس الجالوت وَ قَدْ قَالَ دَاوُدُ (علیه السلام) فِی زَبُورِهِ وَ أَنْتَ تَقْرَأُ اللَّهُمَ ابْعَثْ مُقِیمَ السُّنَّهًِْ بَعْدَ الْفَتْرَهًِْ فَهَلْ تَعْرِفُ نَبِیّاً أَقَامَ السُّنَّهًَْ بَعْدَ الْفَتْرَهًِْ غَیْرَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله)؟ قَالَ رَأْسُ الْجَالُوتِ هَذَا قَوْلُ دَاوُدَ (علیه السلام) نَعْرِفُهُ وَ لَا نُنْکِرُهُ وَ لَکِنْ عَنَی بِذَلِکَ عِیسَی (علیه السلام) وَ أَیَّامُهُ هِیَ الْفَتْرَهًُْ قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) جَهِلْتَ إِنَّ عِیسَی (علیه السلام) لَمْ یُخَالِفِ السُّنَّهًَْ وَ قَدْ کَانَ مُوَافِقاً لِسُنَّهًِْ التَّوْرَاهًِْ حَتَّی رَفَعَهُ اللهُ إِلَیْهِ وَ فِی الْإِنْجِیلِ مَکْتُوبٌ إِنَّ ابْنَ الْبَرَّهًِْ ذَاهِبٌ وَ الْفَارَقَلِیطَا جَاءٍ مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الَّذِی یُخَفِّفُ الْآصَارَ وَ یُفَسِّرُ لَکُمْ کُلَّ شَیْءٍ وَ یَشْهَدُ لِی کَمَا شَهِدْتُ لَهُ أَنَا جِئْتُکُمْ بِالْأَمْثَالِ وَ هُوَ یَأْتِیکُمْ بِالتَّأْوِیلِ أَ تُؤْمِنُ بِهَذَا فِی الْإِنْجِیلِ؟ قَالَ نَعَمْ لَا أُنْکِرُهُ.
امام رضا (علیه السلام)- امام رضا (علیه السلام) به رأس جالوت [عالم یهودی] فرمود: «داود در زبورش گفت و تو آن را می‌خوانی «خداوندا! برپادارنده سنّت، بعد از فَترت را مبعوث گردان»! آیا غیر از محمّد (صلی الله علیه و آله) پیامبری می‌شناسی که سنّت [الهی] را بعد از فترت (مدّت زمانی‌که پیامبری در آن نباشد) به پاداشته است»؟ رأس جالوت گفت: «این سخن داود (علیه السلام) است؛ آن را می‌شناسیم و انکار نمی‌کنیم ولکن داود (علیه السلام) با آن سخنان عیسی (علیه السلام) را قصد کرده است و روزگار او [دوران] فترت است». امام رضا (علیه السلام) فرمود: «تو نمی‌دانی. عیسی (علیه السلام) با سنّت مخالفت نکرد و با سنّت تورات موافق بود [و سنّت جدیدی نیاورد] تا اینکه خداوند او را به‌سوی خود بالا برد و در انجیل نوشته شده است که فرزند زن نیکوکار (فرزند مریم) می‌رود و فارقلیطا بعد از او می‌آید و او کسی است که بارهای گران را سبک می‌گرداند [و تکلیف‌های سنگین را برمی‌دارد] و همه چیز را برای شما تفسیر و بیان می‌کند و برای [نبوّت] من گواهی میدهد همانگونه که من برای [رسالت] او گواهی‌دادم. من مَثَلها را برای شما آوردم و او تأویل [و تفسیر و معنی] را برایتان می‌آورد. آیا به این مطلب در انجیل ایمان داری»؟ گفت: «بله. آن را انکار نمی‌کنم».
الباقر (علیه السلام)- ٍ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ قَالَ: حَجَجْنَا مَعَ أَبِی جَعْفَر (علیه السلام) ... فَقَالَ نَافِعٌ أَخْبِرْنِی کَمْ بَیْنَ عِیسَی (علیه السلام) وَ بَیْنَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مِنْ سَنَهًٍْ؟ قَالَ أُخْبِرُکَ بِقَوْلِی أَوْ بِقَوْلِکَ؟ قَالَ أَخْبِرْنِی بِالْقَوْلَیْنِ جَمِیعاً قَالَ: أَمَّا فِی قَوْلِی فَخَمْسُمِائَهًِْ سَنَهًٍْ وَ أَمَّا فِی قَوْلِکَ فَسِتُّمِائَهًِْ سَنَهًٍْ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوربیع گوید: ... نافع گفت: «مرا خبرده که بین عیسی و محمّد (علیها السلام) چند سال فاصله بود»؟ و امام باقر (علیه السلام) فرمود: «بنا به قول خود پاسخت گویم یا قول تو؟ گفت به هر دو پاسخم ده». فرمود: «در قول ما پانصد سال فرق است و در قول تو ششصد سال».
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ (علیه السلام) یَخْطُبُ بِهَذِهِ الْخُطْبَهًِْ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الْعَالِمِ بِمَا هُوَ کَائِنٌ إلَی أن قَالَ (علیه السلام) أَنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ الْمُصْطَفَی وَ وَلِیُّهُ الْمُرْتَضَی وَ بَعِیثُهُ بِالْهُدَی أَرْسَلَهُ عَلَی حِینِ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ (وَ اخْتِلَافٍ مِنَ الْمِلَلِ وَ انْقِطَاعٍ مِنَ السُّبُلِ وَ دُرُوسٍ مِنَ الْحِکْمَهًِْ وَ طُمُوسٍ مِنْ أَعْلَامِ الْهُدَی وَ الْبَیِّنَاتِ.
امام کاظم (علیه السلام)- عبدالعظیم‌بن‌عبدالله گوید: شنیدم امام کاظم (علیه السلام) اینگونه خطبه خواند: ستایش مخصوص خداوندی است که به همه‌ی موجودات آگاه است... و [گواهی می‌دهم] که محمّد (صلی الله علیه و آله) بنده‌ی او، رسول برگزیده او و ولیّ پسندیده‌ی اوست و او را به هدایت مبعوث کرد و پس از فاصله و فترتی میان پیامبران، اختلاف آیین‌ها، بریده‌شدن راه‌ها، نابودشدن دانش و حکمت و از بین رفتن نشانه‌های هدایت و دلایل روشن، او را فرستاد.
الصّادق (علیه السلام)- رَنَ إِبْلِیسُ أَرْبَعَ رَنَّاتٍ أَوَّلُهُنَ یَوْمَ لُعِنَ وَ حِینَ أُهْبِطَ إِلَی الْأَرْضِ وَ حِینَ بُعِثَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) عَلَی حِینِ فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ وَ حِینَ أُنْزِلَتْ أُمُّ الْکِتَابِ.
امام صادق (علیه السلام)- ابلیس چهار بار ناله و فغان سرداده که اوّلین بار در روزیست که مورد لعن الهی واقع شد و دوّمی هنگام هبوط بر زمین و سوّمی هنگام بعثت محمّد (صلی الله علیه و آله) بود که بعد از سال‌ها فترت و عدم ارسال رسول صورت گرفت.
الباقر (علیه السلام)- إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ الْأَطْفَالَ وَ الَّذِی مَاتَ مِنَ النَّاسِ فِی الْفَتْرَهًِْ وَ الشَّیْخَ الْکَبِیرَ الَّذِی أَدْرَکَ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ لَا یَعْقِلُ وَ الْأَصَمَّ وَ الْأَبْکَمَ الَّذِی لَا یَعْقِلُ وَ الْمَجْنُونَ وَ الْأَبْلَهَ الَّذِی لَا یَعْقِلُ وَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ یَحْتَجُّ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیَبْعَثُ اللَّهُ إِلَیْهِمْ مَلَکاً مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ فَیُؤَجِّجُ لَهُمْ نَاراً ثُمَّ یَبْعَثُ اللَّهُ إِلَیْهِمْ مَلَکاً فَیَقُولُ لَهُمْ إِنَّ رَبَّکُمْ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تَثِبُوا فِیهَا فَمَنْ دَخَلَهَا کَانَتْ عَلَیْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ أُدْخِلَ الْجَنَّهًَْ وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا دَخَلَ النَّارَ.
امام باقر (علیه السلام)- هشام نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: هنگامی که روز قیامت واقع شود، خدای عزّوجلّ اطفال مردمی که در دوران فترت مرده‌اند، پیرکهنسالی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) را درک کرده و چیزی نمی‌فهمد، کرولالی که چیزی نمی‌فهمد و دیوانه و ابلهی که چیزی نمی‌فهمد را جمع می‌کند و هر یک از آن‌ها بر خدای عزّوجلّ احتجاج می‌کنند؛ پس خداوند فرشته‌ای از فرشتگان را به‌سوی آن‌ها می‌فرستد و آتشی را برای آن‌ها شعله‌ور می‌سازد. سپس خداوند فرشته‌ای را به‌سوی آن‌ها می‌فرستد که به آن‌ها میگوید: «پروردگارتان به شما دستور میدهد که در آن [آتش] مستقرّ شوید»! پس هرکس در آن وارد شود، بر او سرد و سلامت می‌شود و وارد بهشت می‌شود و هرکس وارد نشود، داخل آتش [جهنم] می‌شود.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ هِشَامٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ سُئِلَ عَمَّنْ مَاتَ فِی الْفَتْرَهًِْ وَ عَمَّنْ لَمْ یُدْرِکِ الْحِنْثَ وَ الْمَعْتُوهِ فَقَالَ یَحْتَجُّ اللَّهُ عَلَیْهِمْ یَرْفَعُ لَهُمْ نَاراً فَیَقُولُ لَهُمْ ادْخُلُوهَا فَمَنْ دَخَلَهَا کَانَتْ عَلَیْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ مَنْ أَبَی قَالَ هَا أَنْتُمْ قَدْ أَمَرْتُکُمْ فَعَصَیْتُمُونِی.
امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) [نقل شده است] که از ایشان درباره‌ی کسی‌که در دوران فترت مرده و درباره‌ی کسی‌که [به سنّ بلوغ نرسیده و] گناه را درک نکرده و [درباره‌ی] کم عقل سؤال شد، فرمود: «خداوند بر آن‌ها احتجاج می‌کند؛ آتشی برای آن‌ها می‌افروزد و به آن‌ها میفرماید: «در آن داخل شوید». هرکس در آن وارد شود، برای او سرد و سلامت می‌شود و هرکس خودداری کند، میفرماید: «به شما دستور دادم و مرا نافرمانی‌کردید».
الصّادق (علیه السلام)- عَن هِشامِ‌بن‌حَکَم سَأَلَ الزِّنْدِیقُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ فَمِنْ أَیْنَ یصل {أَصْلُ} الْکِهَانَهًِْ وَ مِنْ أَیْنَ یُخْبَرُ النَّاسُ بِمَا یَحْدُثُ قَالَ: إِنَّ الْکِهَانَهًَْ کَانَتْ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ فِی کُلِّ حِینِ فَتْرَهًٍْ مِنَ الرُّسُلِ (کَانَ الْکَاهِنُ بِمَنْزِلَهًِْ الْحَاکِم.
امام صادق (علیه السلام)- هشام‌بن‌حکم نقل می‌کند: مرد زندیقی از امام صادق (علیه السلام) سؤال کرد و گفت: «اصل و ریشه کهانت از کجاست؟ و از کجا از آینده به مردم خبر داده می‌شود»؟ امام فرمود: «در جاهلیّت در دوران فترت پیامبران، کهانت پدید می‌آمد. کاهن به‌منزله‌ی داور و قاضی بود».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیر عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ سَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ لِأَیِّ شَیْءٍ بَعَثَ اللَّهُ الْأَنْبِیَاءَ (وَ الرُّسُلَ إِلَی النَّاسِ فَقَالَ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجَّةٌ مِنْ بَعْدِ الرُّسُلِ وَ لِئَلَّا یَقُولُوا ما جاءَنا مِنْ بَشِیرٍ وَ لا نَذِیرٍ وَ لِتَکُونَ حُجَّهًُْ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَ لَا تَسْمَعُ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ حِکَایَهًًْ عَنْ خَزَنَهًِْ جَهَنَّمَ وَ احْتِجَاجِهِمْ عَلَی أَهْلِ النَّارِ بِالْأَنْبِیَاءِ وَ الرُّسُلِ (أَلَمْ یَأْتِکُمْ نَذِیرٌ* قالُوا بَلی قَدْ جاءَنا نَذِیرٌ فَکَذَّبْنا وَ قُلْنا ما نَزَّلَ اللهُ مِنْ شَیْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِی ضَلالٍ کَبِیر.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر نقل می‌کند: شخصی از امام صادق (علیه السلام) پرسید: «برای چه خداوند انبیاء و رسل (را برای مردم فرستاد»؟ حضرت فرمود: «برای اینکه بعد از ارسال رسل مردم حجّتی بر خدا نداشته باشند. و نگویند: بشیر و نذیری برای ما نیامد. و نیز برای اینکه حجّت خدا بر مردم تمام باشد و شاهد بر این گفتار کلام حقّ عزّوجلّ است که از زبان نگهبانان جهنّم استدلالشان بر اهل دوزخ را این چنین نقل میفرماید: مگر بیم‌دهنده الهی به سراغ شما نیامد؟!» گویند: چرا، بیم‌دهنده آمد ولی تکذیبش کردیم و گفتیم: خدا هیچ چیز نازل نکرده است شما در گمراهی بزرگی هستید. (ملک/۹)».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فَیُقَامُ الرُّسُلُ فَیُسْأَلُونَ عَنْ تَأْدِیَهًِْ الرِّسَالَهًِْ الَّتِی حَمَلُوهَا إِلَی أُمَمِهِمْ وَ تُسْأَلُ الْأُمَمُ فَتَجْحَدُ کَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِینَ فَیَقُولُونَ ما جاءَنا مِنْ بَشِیرٍ وَ لا نَذِیرٍ فَتَسْتَشْهِدُ الرُّسُلُ (رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَیَشْهَدُ بِصِدْقِ الرُّسُلِ وَ تَکْذِیبِ مَنْ جَحَدَهَا مِنَ الْأُمَمِ فَیَقُولُ لِکُلِّ أُمَّهًٍْ مِنْهُمْ بَلَی فَقَدْ جاءَکُمْ بَشِیرٌ وَ نَذِیرٌ وَ اللهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ أَیْ مُقْتَدِرٌ عَلَی شَهَادَهًِْ جَوَارِحِکُمْ عَلَیْکُمْ بِتَبْلِیغِ الرُّسُلِ إِلَیْکُمْ رِسَالاتِهِمْ کَذَلِکَ قَالَ اللَّهُ لِنَبِیِّهِ فَکَیْفَ إِذا جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنا بِکَ عَلی هؤُلاءِ شَهِیداً فَلَا یَسْتَطِیعُونَ رَدَّ شَهَادَتِهِ خَوْفاً مِنْ أَنْ یَخْتِمَ اللَّهُ عَلَی أَفْوَاهِهِمْ وَ أَنْ تَشْهَدَ عَلَیْهِمْ جَوَارِحُهُمْ بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ.
امام علی (علیه السلام)- در آن هنگام فرستادگان را به پا می دارند و از ایشان درباره‌ی رساندن پیام‌هایی که برای امّت هاشان برده اند، می پرسند و آن‌ها خبر می‌دهند که پیام ها را به امّت های خود رسانده اند. آنگاه از امّت ها می پرسند و آنان منکر می شوند؛ همچنان‌که خداوند متعال فرمود: البتّه از مردمی که برایشان پیامبرانی فرستاده شده و نیز از پیامبرانی که فرستاده شده‌اند سؤال خواهیم کرد. (اعراف/۶) می گویند: هیچ مژده‌دهنده و هیچ هشدار دهنده ای نزد ما نیامد. آنگاه فرستادگان، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را گواه می‌گیرند و ایشان به راستگویی فرستادگان و دروغگویی امّت های انکارکننده گواهی می دهد و به هر یک از آن امّت ها می فرماید: «بله، مژده‌دهنده و هشداردهنده نزدتان آمده است و خداوند بر هر چیز تواناست». یعنی تواناست تا از اندامتان علیه شما گواهی‌گیرد که فرستادگان، پیام هایشان را به شما رسانده اند؛ از این روست که خداوند متعال به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) فرمود: چگونه خواهد بود آن روز که از هر امتی گواهی بیاوریم و تو را بر این امّت به گواهی فرا خوانیم؟. (نساء/۴۱) در این صورت دیگر آنان نمی توانند گواهی ایشان را رد کنند؛ چرا که می ترسند بر دهان هایشان مُهر نهاده شود و اندامشان علیه آنان به کردارشان گواهی دهند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وَ جَمَعَ اللَّهُ الْخَلْقَ فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ سَأَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ النَّبِیِّینَ (هَلْ بَلَّغْتُمْ فَیَقُولُونَ نَعَمْ فَیَسْأَلُ الْأُمَمَ فَیَقُولُونَ ما جاءَنا مِنْ بَشِیرٍ وَ لا نَذِیرٍ فَیَقُولُ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ: وَ هُوَ أَعْلَمُ بِذَلِکَ لِلنَّبِیِّینَ مَنْ شُهَدَاؤُکُمُ الْیَوْمَ فَیَقُولُونَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ أُمَّتُهُ فَتَشْهَدُ لَهُمْ أُمَّهًُْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) بِالتَّبْلِیغِ وَ تُصَدَّقُ شَهَادَتُهُمْ وَ شَهَادَهًُْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَیُؤْمِنُونَ عِنْدَ ذَلِکَ.
امام علی (علیه السلام)- روز قیامت خداوند تمام مردم را در یکجا جمع می‌کند. سپس خدوند متعال از پیامبران می‌پرسد: «آیا رسالت را رسانیدید». عرض می‌کنند: «آری». سپس از امّتها پرسیده می‌شود، میگویند: «به سوی ما مژده‌دهنده و بیم‌دهنده‌ای نیامده است». سپس خدای عزّوجلّ که خودش به این مطلب داناتر است، به پیامبران (میفرماید: «گواهان شما کیست»؟ سپس همه میگویند: «محمّد (صلی الله علیه و آله) و امّت او». پس امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) به رساندن رسالت پیامبران گواهی می‌دهند و گواهی ایشان را محمّد (صلی الله علیه و آله) امضا می‌کند. در این هنگام همه ایمان می‌آورند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی مَا فَرَضَ الْإِیمَانَ عَلَی جَارِحَهًٍْ مِنْ جَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِلَّا وَ قَدْ وُکِلَتْ بِغَیْرِ مَا وُکِلَتْ بِهِ الْأُخْرَی‌فَمِنْهَا قَلْبُهُ الَّذِی یَعْقِلُ بِهِ وَ یَفْقَهُ وَ یَفْهَمُ وَ یَحِلُّ وَ یَعْقِدُ وَ یُرِیدُ وَ هُوَ أَمِیرُ الْبَدَنِ وَ مِنْهَا لِسَانُهُ الَّذِی یَنْطِقُ بِهِ وَ مِنْهَا أُذُنَاهُ اللَّتَانِ یَسْمَعُ بِهِمَا وَ مِنْهَا عَیْنَاهُ اللَّتَانِ یُبْصِرُ بِهِمَا وَ مِنْهَا یَدَاهُ اللَّتَانِ یَبْطِشُ بِهِمَا وَ مِنْهَا رِجْلَاهُ اللَّتَانِ یَسْعَی بِهِمَا وَ مِنْهَا فَرْجُهُ الَّذِی الْبَاهُ مِنْ قِبَلِهِ وَ مِنْهَا رَأْسُهُ الَّذِی فِیهِ وَجْهُهُ وَ لَیْسَ جَارِحَهًٌْ مِنْ جَوَارِحِهِ إِلَّا وَ هِیَ مَخْصُوصَهًٌْ بِفَرْضِه ... وَ مَا کَانَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِیَجْعَلَ لِجَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِمَاماً فِی جَسَدِهِ یَنْفِی عَنْهَا الشُّکُوکَ وَ یُثْبِتُ لَهَا الْیَقِینَ وَ هُوَ الْقَلْبُ وَ یُهْمِلُ ذَلِکَ فِی الْحُجَجِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی: فَلِلهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ وَ قَالَ لِئَلَّا یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَی اللهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَ قَالَ تَعَالَی: أَنْ تَقُولُوا ما جاءَنا مِنْ بَشِیرٍ وَ لا نَذِیرٍ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ: وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمَّا صَبَرُوا ... ثُمَّ فَرَضَ عَلَی الْأُمَّهًِْ طَاعَهًَْ وُلَاهًِْ أَمْرِهِ الْقُوَّامِ بِدِینِهِ کَمَا فَرَضَ عَلَیْهِمْ طَاعَهًَْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ.
امام علی (علیه السلام)- خداوند متعال برای هر یک از اعضاء و جوارح انسانی وظیفه‌ای را معیّن کرده است که این وظیفه به عضوی دیگر ارتباط ندارد، یکی از آن‌ها قلب آدمی است که به‌وسیله‌ی آن مسائل را درک می‌کند و فهم و شعورش باز می‌گردد، و مشکلات را حل می‌نماید و خیر و شرش را می‌فهمد. قلب امیر و فرمانده بدن است یکی از آن جوارح زبان است که با آن سخن میگوید، و دیگر گوش است که با آن می‌شنود، و بعد از آن چشم است که با آن مشاهده می‌کند، و سپس دست است که با آن اشیاء را برمی‌دارد، و بعد از آن پا هست که با آن حرکت می‌کند. یکی از آن‌ها دامن و آلت تناسل اوست که به آن وسیله‌ی زناشوئی می‌کند و تولید مثل می‌نماید، یکی از آن‌ها سرش هست که صورت او در آن قرار دارد، و هیچ عضوی در بدن نیست مگر اینکه خداوند برای او فریضه‌ای معین‌کرده است... این‌طور نیست که خداوند در میان اعضاء و جوارح آدمیان رهبر و امامی قراردهد که شک و شبهه را از آن‌ها دورکند و برای آن‌ها یقین را ثابت نماید و آن امام قلب آدمی می‌باشد، ولی در حجّت‌ها آن را مهمل بگذارد. در قرآن مجید فرمود: خاص خداست دلیل محکم و رسا، اگر می‌خواست همه‌ی شما را هدایت می‌کرد. (انعام/۱۴۹) و فرمود: تا از آن پس مردم را بر خدا حجّتی نباشد. (نساء/۱۶۵). و نیز فرمود: أَنْ تَقُولُوا ما جاءَنا مِنْ بَشِیرٍ وَ لا نَذِیر. و در آیه‌ای دیگر فرمود: و از آنان امامان [و پیشوایانی] قرار دادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت می‌کردند چون شکیبایی نمودند. (سجده/۲۴) بعد از آن طاعت والیان امر که نگهبانان دین او هستند بر مردم واجب کرد، همانگونه که طاعت رسول (صلی الله علیه و آله) را واجب کرده بود، و فرمود: از خدا اطاعت کنید و از رسول و اولوالامر خویش فرمان برید. (نساء/۵۹)».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ یَذْکُرُ فِیهِ إِتْیَانَ رَجُلٍ مِنَ الزَّنَادِقَهًِْ أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ سُؤَالَهُ عَمَّا اشْتَبَهَ عَلَیْهِ مِنْ آیَاتِ الْقُرْآنِ وَ ظَنَّ التَّنَاقُضَ فِیهَا فَأَجَابَهُ (علیه السلام) وَ أَسْلَمَ فَکَانَ مِمَّا قال له ... أَمَّا قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ: یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلائِکَةُ صَفًّا* لا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً وَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ: وَ اللهِ رَبِّنا ما کُنَّا مُشْرِکِینَ وَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ: یَوْمَ الْقِیامَةِ یَکْفُرُ بَعْضُکُمْ بِبَعْضٍ وَ یَلْعَنُ بَعْضُکُمْ بَعْضاً وَ قَوْلُهُ (علیه السلام) إِنَّ ذلِکَ لَحَقٌّ تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ وَ قَوْلُهُ: لا تَخْتَصِمُوا لَدَیَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَیْکُمْ بِالْوَعِیدِ وَ قَوْلُهُ: الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلی أَفْواهِهِمْ وَ تُکَلِّمُنا أَیْدِیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ فَإِنَّ ذَلِکَ فِی مَوَاطِنَ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ مَوَاطِنِ ذَلِکَ الْیَوْمِ الَّذِی کَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهًْ ... ومَوْطِن فِیه یُسْتَنْطَقُ فِیهِ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ وَ أَصْفِیَاؤُهُ فَلَا یَتَکَلَّمُ أَحَدٌ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَ قَالَ صَوَاباً فَتُقَامُ الرُّسُلُ (فَیُسْأَلُونَ عَنْ تَأْدِیَهًِْ الرِّسَالَاتِ الَّتِی حَمَلُوهَا إِلَی أُمَمِهِمْ فَأَخْبَرُوا أَنَّهُمْ قَدْ أَدَّوْا ذَلِکَ إِلَی أُمَمِهِمْ وَ یُسْأَلُ الْأُمَمُ فَتَجْحَدُ کَمَا قَالَ اللَّهُ: فَلَنَسْئَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَ لَنَسْئَلَنَّ الْمُرْسَلِینَ فَیَقُولُونَ ما جاءَنا مِنْ بَشِیرٍ وَ لا نَذِیرٍ فَتَسْتَشْهِدُ الرُّسُلُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَیَشْهَدُ بِصِدْقِ الرُّسُلِ (وَ تَکْذِیبِ مَنْ یَجْحَدُهَا مِنَ الْأُمَمِ فَیَقُولُ لِکُلِّ أُمَّهًٍْ مِنْهُمْ بَلَی قَدْ جاءَکُمْ بَشِیرٌ وَ نَذِیرٌ وَ اللهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ أَیْ مُقْتَدِرٌ عَلَی شَهَادَهًِْ جَوَارِحِکُمْ عَلَیْکُمْ بِتَبْلِیغِ الرُّسُلِ (إِلَیْکُمْ رِسَالَاتِهِمْ وَ کَذَلِکَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لِنَبِیِّهِ: فَکَیْفَ إِذا جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنا بِکَ عَلی هؤُلاءِ شَهِیداً فَلَا یَسْتَطِیعُونَ رَدَّ شَهَادَتِهِ خَوْفاً مِنْ أَنْ یَخْتِمَ اللَّهُ عَلَی أَفْوَاهِهِمْ وَ أَنْ تَشْهَدَ عَلَیْهِمْ جَوَارِحُهُمْ بِمَا کَانُوا یَعْمَلُون.
امام علی (علیه السلام)- در یک روایت مفصّل که ذکر می‌کند مردی از کفّار خدمت امام علی (علیه السلام) رسید و سؤال‌هایی از آیات قرآن که برایش مشکل بود، کرد. و خیال می‌کرد این آیات تناقض دارد؛ حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) جوابش را داد و بالأخره مسلمان شد و از جمله آنچه که فرمود... و امّا کلام حقّ تعالی: روزی که «روح» و «ملائکه» در یک صف می‌ایستند و هیچ یک، جز به اذن خداوند رحمان، سخن نمی‌گویند، و [آنگاه که میگویند] درست میگویند. (نبأ/۳۸) و میگویند: سوگند به خدا پروردگار ما که ما مشرک نبوده‌ایم. (انعام/۲۳) و ولی در روز قیامت منکر یکدیگر می‌شوید و یکدیگر را لعنت می‌کنید. (عنکبوت/۲۵) و این جدال اهل جهنّم با یکدیگر چیزی است که به‌حقیقت واقع شود. (ص/۶۴) و نزد من مجادله مکنید. من پیش از این با شما سخن از عذاب گفته بودم. (ق/۲۸) و امروز بر دهانهایشان مهر می‌نهیم. و دست‌هایشان با ما سخن خواهند گفت و پاهایشان شهادت خواهند داد که چه می‌کرده‌اند. (یس/۶۵) این‌ها هر یک در جایگاهی از جایگاههای آن روزی است که پنجاه هزار سال به درازا می کشد... سپس در جایگاه های دیگری گرد هم می آیند و آنجا دوستان خدا و برگزیدگان او به سخن در آورده می شوند و هیچ یک سخن نمی گوید، جز آن‌که خداوند بخشنده به او اجازه دهد و او سخنی نیک می گوید. در آن هنگام فرستادگان را به پا میدارند و از ایشان درباره‌ی رساندن پیام هاییکه برای امّت هایشان برده اند، می پرسند و ایشان خبر می‌دهند که پیام ها را به امّت های خود رسانده اند. آنگاه از امّت ها می پرسند و آنان منکر میشوند؛ همچنان که خداوند تعالی فرمود: به‌یقین، [هم] از کسانی که پیامبران به‌سوی آن‌ها فرستاده شدند سؤال خواهیم کرد [و هم] از پیامبران سؤال می‌کنیم!. (اعراف/۶) میگویند: هیچ مژده‌دهنده و هیچ هشدار دهنده ای نزد ما نیامد. آنگاه فرستادگان، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را گواه می‌گیرند و ایشان به راستگویی فرستادگان و دروغگویی امّت های انکارکننده گواهی میدهد و به هر یک از آن امّت ها می فرماید: «بله، مژده‌دهنده و هشداردهنده نزدتان آمده است و خداوند بر هر چیز تواناست». یعنی تواناست تا از اندامتان علیه شما گواهی‌گیرد که فرستادگان، پیامهایشان را به شما رسانده اند؛ از این روست که خداوند متعال به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) فرمود: چگونه خواهد بود آن روز که از هر امتی گواهی بیاوریم و تو را بر این امّت به گواهی فرا خوانیم؟. (نساء/۴۱) در این صورت دیگر آنان نمی توانند گواهی ایشان را رد کنند؛ چرا که می ترسند بر دهانهایشان مُهر نهاده شود و اندامشان علیه آنان به کردارشان گواهی دهند.