آیه ۶۴ - سوره ص

آیه إِنَّ ذلِكَ لَحَقٌّ تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ [64]

گفتگوهاى خصمانه‌ی دوزخيان، يك واقعيّت است.

۱
(ص/ ۶۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّهُ قَالَ فِی جَوَابِ مَنِ ادَّعَی التَّنَاقُضَ بَیْنَ آیَاتِ الْقُرْآنِ فَقَالَ وَ أَجِدُ اللَّهَ یَقُولُ یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلائِکَةُ صَفًّا لا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً وَ قَالَ وَ اسْتَنْطَقُوا فَقَالُوا وَ اللهِ رَبِّنا ما کُنَّا مُشْرِکِینَ وَ قَالَ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَکْفُرُ بَعْضُکُمْ بِبَعْضٍ وَ یَلْعَنُ بَعْضُکُمْ بَعْضاً وَ قَالَ إِنَّ ذلِکَ لَحَقٌّ تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ وَ قَالَ لا تَخْتَصِمُوا لَدَیَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَیْکُمْ بِالْوَعِیدِ وَ قَالَ الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلی أَفْواهِهِمْ وَ تُکَلِّمُنا أَیْدِیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ فَمَرَّهًًْ یُخْبِرُ أَنَّهُمْ لا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً وَ مَرَّهًًْ یُخْبِرُ أَنَّ الْخَلْقَ یَنْطِقُونَ وَ یَقُولُ عَنْ مَقَالَتِهِمْ وَ اللهِ رَبِّنا ما کُنَّا مُشْرِکِینَ وَ مَرَّهًًْ یُخْبِرُ أَنَّهُمْ یَخْتَصِمُونَ فَأَجَابَ (علیه السلام) بِأَنَّ ذَلِکَ فِی مَوَاطِنَ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ مَوَاطِنِ ذَلِکَ الْیَوْمِ الَّذِی کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهًٍْ.

امام علی (علیه السلام)- امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) در جواب کسی که ادّعای تناقض بین آیات قرآن نموده بود، و می‌گفت: «من می‌بینم خدا می‌فرماید: روزی که «روح» و «ملائکه» در یک صف می‌ایستند و هیچ‌یک، جز به اذن خداوند رحمان، سخن نمی‌گویند، و [آنگاه که می‌گویند] درست می‌گویند!. (نبأ/۳۸) و گفته است: و از ایشان طلب نطق و گفتن شود پس می‌گویند: به خداوندی که پروردگار ماست سوگند که ما مشرک نبودیم!. (انعام/۲۳) و گفته است که روز قیامت از یکدیگر بیزاری می‌جویید و یکدیگر را لعن می‌کنید. (عنکبوت/۲۵) و گفته است: إِنَّ ذلِکَ لَحَقٌّ تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ نزد من جدال و مخاصمه نکنید من پیشتر به شما هشدار داده‌ام [و اتمام حجّت کرده‌ام]!. (ق/۲۸) و گفته است که امروز بر دهانشان مُهر می‌نهیم، و دست‌هایشان با ما سخن می‌گویند و پاهایشان کارهایی را که انجام می‌دادند شهادت می‌دهند!. (یس/۶۵) پس یک مرتبه خبر می‌دهد هیچ‌یک، جز به اذن خداوند رحمان، سخن نمی‌گویند، و [آنگاه که می‌گویند] درست می‌گویند!. (نبأ/۳۸) و یک بار خبر می‌دهد که خلق نطق می‌کنند و از قول ایشان می‌گوید که: به خداوندی که پروردگار ماست سوگند که ما مشرک نبودیم!. (انعام/۲۳) و بار دیگر خبر می‌دهد که ایشان با هم مخاصمه و گفتگو می‌کنند. حضرت به او پاسخ داد: «پس به درستی که این آیات در چند موطن است از موطن‌های آن روز که مقدارش پنجاه هزار سال می‌باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۱۴۰
بحارالأنوار، ج۷، ص۱۱۷/ بحارالأنوار، ج۷، ص۳۱۳ و الاحتجاج، ج۱، ص۲۴۰ و بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۲۷؛ «بتفاوت لفظی»/ العیاشی، ج۱، ص۳۵۷/ التوحید، ص۲۵۴
بیشتر