آیه وَ قالُوا ما لَنا لا نَرى رِجالاً كُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ [62]
آن‌ها مى‌گويند: «چرا مردانى را كه ما از اشرار مى‌شمرديم [در آتش دوزخ] نمى‌بينيم»؟!
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أنَّهُ قَالَ لِأبی بَصیرٍ یَا أَبَامُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) لَقَدْ ذَکَرَکُمُ اللَّهُ إِذْ حَکَی عَنْ عَدُوِّکُمْ فِی النَّارِ بِقَوْلِهِ وَ قالُوا ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ أَتَّخَذْناهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصارُ وَ اللَّهِ مَا عَنَی وَ لَا أَرَادَ بِهَذَا غَیْرَکُمْ صِرْتُمْ عِنْدَ أَهْلِ هَذَا الْعَالَمِ شِرَارَ النَّاسِ وَ أَنْتُمْ وَ اللَّهِ فِی الْجَنَّهًِْ تُحْبَرُونَ وَ فِی النَّارِ تُطْلَبُونَ.
امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن‌سلیمان از پدرش نقل کرده است: امام صادق (علیه السلام) به ابوبصیر فرمود: «ای ابامحمّد! خداوند متعال از شما یاد کرد و سخن دشمنانتان را در دوزخ حکایت کرد و فرمود: وَ قَالُوا مَا لَنَا لَا نَرَی رِجَالًا کُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ الْأَشْرَارِ، أَتَّخَذْنَاهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زَاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصَارُ، به خدا سوگند! خداوند در این آیه کسی جز شما را منظور نداشته است. شما در نظر مردمان این دنیا بدکار آمدید، حال آنکه به خدا سوگند! شما در بهشت در شادی به‌سر می برید و آن‌ها در دوزخ شما را جستجو می کنند».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُیَسِّرٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فَقَالَ کَیْفَ أَصْحَابُکَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَنَحْنُ عِنْدَهُمْ أَشَرُّ مِنَ الْیَهُودِ وَ النَّصَارَی وَ الْمَجُوسِ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا قَالَ وَ کَانَ مُتَّکِئاً فَاسْتَوَی جَالِساً ثُمَّ قَالَ کَیْفَ قُلْتَ قُلْتُ وَ اللَّهِ لَنَحْنُ عِنْدَهُمْ أَشَرُّ مِنَ الْیَهُودِ وَ النَّصَارَی وَ الْمَجُوسِ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا فَقَالَ أَمَا وَ اللَّهِ لَا تَدْخُلُ النَّارَ مِنْکُمُ اثْنَانِ لَا وَ اللَّهِ وَ لَا وَاحِدٌ وَ اللَّهِ إِنَّکُمُ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ وَ قالُوا ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ أَتَّخَذْناهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصارُ إِنَّ ذلِکَ لَحَقٌّ تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ ثُمَّ قَالَ طَلَبُوکُمْ وَ اللَّهِ فِی النَّارِ فَمَا وَجَدُوا مِنْکُمْ أَحَداً.
امام صادق (علیه السلام)- میسّر گوید: خدمت امام صادق (علیه السلام) شرفیاب شدم حضرت (علیه السلام) فرمود: «حال یاران و هم‌مسلکان تو [یعنی شیعیان] چگونه است»؟ عرض کردم: «فدایت شوم! ما در پیش مردم از یهود و نصاری و مجوس و مشرکان بدتریم»! امام (علیه السلام) درآن‌وقت [که من این سخن را گفتم] تکیه کرده بود پس برخاست و نشست و فرمود: «چه گفتی»؟ گفتم: «به خدا! ما در نزد مردم از یهود نصاری و مجوس و مشرکان بدتریم»! فرمود: «هان! به خدا سوگند! به دوزخ نرود از شما، دو نفر نه به خدا سوگند! بلکه یک‌نفر هم از شما به دوزخ نرود، به خدا سوگند! شمایید کسانی که خدای عزّوجلّ [درباره‌تان] فرموده: وَ قَالُواْ مَا لَنَا لَا نَرَی رِجَالًا کُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ الْأَشْرَارِ* أَتخَّذْنَاهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زَاغَتْ عَنهْمُ الْأَبْصَارُ *إِنَّ ذَالِکَ لحَقٌّ تخَاصُمُ اهل النَّار. سپس فرمود: «آنان شما را در دوزخ می‌جویند [به خدا سوگند]! ولی یک تن از شما را در آنجا نیابند».
الصّادق (علیه السلام)- سَمَاعَهًَْ‌بْنِ‌مِهْرَانَ قَالَ قَالَ لِی أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) مَا حَالُکُمْ عِنْدَ النَّاسِ قَالَ قُلْتُ مَا أَحَدٌ أَسْوَأَ حَالًا مِنَّا عِنْدَهُمْ نَحْنُ عِنْدَهُمْ أَشَرُّ مِنَ الْیَهُودِ وَ النَّصَارَی وَ الْمَجُوسِ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا قَالَ لَا وَ اللَّهِ لَا یُرَی فِی النَّارِ مِنْکُمْ اثْنَانِ لَا وَ اللَّهِ وَ لَا وَاحِدٌ وَ إِنَّکُمُ الَّذِینَ نَزَلَتْ فِیهِمْ آیَهًُْ وَ قالُوا ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ أَتَّخَذْناهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصارُ.
امام صادق (علیه السلام)- سماعهًْ‌بن‌مهران گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «حال شما نزد مردم چگونه است»؟ گفتم: «هیچ‌کس بدحال‌تر از ما نزد آن‌ها نیست، ما پیش آن‌ها بدتر از یهود و نصاری و مجوس و مشرکین هستیم». فرمود: «نه! به خدا دو نفر از شما در آتش دیده نمی‌شود، نه! به خدا یک‌نفر هم دیده نگردد و شمایید آن‌ها که این آیه درباره‌شان نازل شده است: وَ قَالُواْ مَا لَنَا لَا نَرَی رِجَالًا کُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ الْأَشْرَارِ، أَتخَّذْنَاهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زَاغَتْ عَنهْمُ الْأَبْصَار».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ (رحمة الله علیه) عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ أَهْلُ النَّارِ یَقُولُونَ ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ یَعْنُونَکُمْ لَا یَرَوْنَکُمْ فِی النَّارِ لَا یَرَوْنَ وَ اللَّهِ أَحَداً مِنْکُمْ فِی النَّار.
امام صادق (علیه السلام)- جابر جعفی از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است که ایشان فرمود: «دوزخیان می‌گویند: مَا لَنَا لَا نَرَی رِجَالًا کُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ الْأَشْرَارِ و منظورشان شما هستید، آنان شما را جستجو می کنند امّا در دوزخ نمی بینند. به خدا سوگند! آنان هیچ‌یک از شما را در دوزخ نمیبینند».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَنْبَسَهًَْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِذَا اسْتَقَرَّ أَهْلُ النَّارِ فِی النَّار یَفْقِدُونَکُمْ فَلَا یَرَوْنَ مِنْکُمْ أَحَداً فَیَقُولُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ* أَتَّخَذْناهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصارُ قَالَ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عزّوجلّ إِنَّ ذلِکَ لَحَقٌّ تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ یَتَخَاصَمُونَ فِیکُمْ فِیمَا کَانُوا یَقُولُونَ فِی الدُّنْیَا.
امام صادق (علیه السلام)- عنبسه از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: چون دوزخیان در آتش دوزخ جای گیرند، در پی شما برمی آیند امّا هیچ‌یک از شما را نمی یابند پس به یکدیگر می‌گویند: مَا لَنَا لَا نَرَی رِجَالًا کُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ الْأَشْرَارِ، أَتَّخَذْنَاهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زَاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصَارُ؟ و این همان کلام خداوند عزّوجلّ است که فرمود: إِنَّ ذَلِکَ لَحَقٌّ تَخَاصُمُ اهل النَّارِ آنان درباره‌ی شما و آنچه در دنیا می گفته اند با یکدیگر به جدل می پردازند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: دَخَلَ سَمَاعَهًُْ‌بْنُ‌مِهْرَانَ عَلَی الصَّادِقِ (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ یَا سَمَاعَهًُْ مَنْ شَرُّ النَّاسِ قَالَ نَحْنُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ فَغَضِبَ حَتَّی احْمَرَّتْ وَجْنَتَاهُ ثُمَّ اسْتَوَی جَالِساً وَ کَانَ مُتَّکِئاً فَقَال یَا سَمَاعَهًُْ مَنْ شَرُّ النَّاسِ عِنْدَ النَّاسِ فَقُلْتُ وَ اللَّهِ مَا کَذَبْتُکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) نَحْنُ شَرُّ النَّاسِ عِنْدَ النَّاسِ لِأَنَّهُمْ سَمَّوْنَا کُفَّاراً وَ رَافِضَهًًْ فَنَظَرَ إِلَیَّ ثُمَّ قَالَ کَیْفَ بِکُمْ إِذَا سِیقَ بِکُمْ إِلَی الْجَنَّهًِْ وَ سِیقَ بِهِمْ إِلَی النَّارِ فَیَنْظُرُونَ إِلَیْکُمْ وَ یَقُولُونَ ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ یَا سَمَاعَهًَْ‌بْنَ‌مِهْرَانَ إِنَّهُ مَنْ أَسَاءَ مِنْکُمْ إِسَاءَهًًْ مَشَیْنَا إِلَی اللَّهِ تَعَالَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ بِأَقْدَامِنَا فَنَشْفَعُ فِیهِ فَنُشَفَّعُ وَ اللَّهِ لَا یَدْخُلُ النَّارَ مِنْکُمْ عَشَرَهًُْ رِجَالٍ وَ اللَّهِ لَا یَدْخُلُ النَّارَ مِنْکُمْ خَمْسَهًُْ رِجَالٍ وَ اللَّهِ لَا یَدْخُلُ النَّارَ مِنْکُمْ ثَلَاثَهًُْ رِجَالٍ وَ اللَّهِ لَا یَدْخُلُ النَّارَ مِنْکُمْ رَجُلٌ وَاحِدٌ فَتَنَافَسُوا فِی الدَّرَجَاتِ وَ أَکْمِدُوا عَدُوَّکُمْ بِالْوَرَعِ.
امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن‌سلیمان دیلمی از پدرش نقل کرده است: سماعهًْ‌بن‌مهران خدمت امام صادق (علیه السلام) رسید. امام (علیه السلام) فرمود: «ای سماعه! نزد مردم چه کسانی بدکارترین آن‌ها هستند»؟ من عرض کردم: «به خدا سوگند! دروغ نمی گویم، ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! ما نزد مردم بدکارترین آن‌ها هستیم، چرا که آن‌ها ما را کافر و رافضی می نامند». حضرت (علیه السلام) به من نگریست، سپس فرمود: «در چه حالی خواهید بود درآن‌هنگام که شما راهی بهشت می‌شوید و آنان راهی دوزخ می شوند و آنگاه چشم درپی شما می اندازند و می‌گویند: مَا لَنَا لَا نَرَی رِجَالًا کُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ الْأَشْرَار، ای سماعه! اگر کسی از شما کاری ناپسند انجام دهد، ما در روز قیامت با پای خود نزد خداوند می آییم و او را شفاعت می کنیم و شفاعتمان پذیرفته می شود. به خدا سوگند! شمار کسانی که از شما به دوزخ می روند، ده مرد نمی‌باشد. به خدا سوگند! شمار کسانی که از شما به دوزخ می روند، پنج مرد نمی‌باشد. به خدا سوگند! شمار کسانی که از شما به دوزخ میروند، سه مرد نمی‌باشد. به خدا سوگند! شمار کسانی که از شما به دوزخ می روند، یک مرد هم نمی‌باشد، پس برای درجات برتر، از هم پیشی بگیرید و با پارسایی، دشمنان خود را در اندوه بگذارید».
الصّادق (علیه السلام)- وَ أَعْدَاءُ اللَّهِ قَدْ أَلْجَمَهُمُ الْعَرَقُ وَ قَطَعَهُمُ الْفَرَقُ وَ هُمْ یَنْظُرُونَ إِلَی مَا أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ فَیَقُولُونَ ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ فَیَنْظُرُ إِلَیْهِمْ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ فَیَضْحَکُونَ مِنْهُمْ فَذَلِکَ قَوْلُهُ عزّوجلّ أَتَّخَذْناهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصارُ وَ قَوْلُهُ فَالْیَوْمَ الَّذِینَ آمَنُوا مِنَ الْکُفَّارِ یَضْحَکُونَ* عَلَی الْأَرائِکِ یَنْظُرُونَ فَلَا یَبْقَی أَحَدٌ مِمَّنْ أَعَانَ مُؤْمِناً مِنْ أَوْلِیَائِنَا بِکَلِمَهًٍْ إِلَّا أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ.
امام صادق (علیه السلام)- دشمنان خدا از شدّت عرق دهانشان بند می‌آید و از ترس بند دلشان میبرد و [وحشت‌زده] به عذاب‌هایی که خدا برایشان مهیّا کرده می‌نگرند و می‌گویند: ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ، دوستان خدا این منظره را می‌نگرند و به آن‌ها می‌خندند چنان‌که خداوند [از زبان دوزخیان] فرموده است: أَتَّخَذْناهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصارُ [سپس فرماید]: ولی امروز مؤمنان به کفّار می‌خندند، درحالی‌که بر تخت‌های آراسته بهشتی نشسته و [به سرنوشت شوم آن‌ها] می‌نگرند!. (مطففقین/۳۵-۳۴) و هیچ‌کس باقی نماند که مؤمنی از دوستان ما را [و لو] به یک کلمه کمک کرده باشد، جز اینکه خدایش بی‌حساب به بهشت برد.
الصّادق (علیه السلام)- کِتَابُ زَیْدٍ الزَّرَّادِ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) نَخْشَی أَنْ لَا نَکُونَ مُؤْمِنِینَ قَالَ وَ لِمَ ذَاکَ فَقُلْتُ وَ ذَلِکَ أَنَّا لَا نَجِدُ فِینَا مَنْ یَکُونُ أَخُوهُ عِنْدَهُ آثَرَ مِنْ دِرْهَمِهِ وَ دِینَارِهِ وَ نَجِدُ الدِّینَارَ وَ الدِّرْهَمَ آثَرَ عِنْدَنَا مِنْ أَخٍ قَدْ جَمَعَ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ مُوَالَاهًُْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ کَلَّا إِنَّکُمْ مُؤْمِنُونَ وَ لَکِنْ لَا تُکْمِلُونَ إِیمَانَکُمْ حَتَّی یَخْرُجَ قَائِمُنَا (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فَعِنْدَهَا یَجْمَعُ اللَّهُ أَحْلَامَکُمْ فَتَکُونُونَ مُؤْمِنِینَ کَامِلِینَ وَ لَوْ لَمْ یَکُنْ فِی الْأَرْضِ مُؤْمِنُونَ کَامِلُونَ إِذاً لَرَفَعَنَا اللَّهُ إِلَیْهِ وَ أَنْکَرْتُمُ الْأَرْضَ وَ أَنْکَرْتُمُ السَّمَاءَ بَلْ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إِنَّ فِی الْأَرْضِ فِی أَطْرَافِهَا مُؤْمِنِینَ مَا قَدْرُ الدُّنْیَا کُلِّهَا عِنْدَهُمْ تَعْدِلُ جَنَاحَ بَعُوضَهًٍْ وَ لَوْ أَنَّ الدُّنْیَا بِجَمِیعِ مَا فِیهَا وَ عَلَیْهَا ذَهَبَهًٌْ حَمْرَاءُ عَلَی عُنُقِ أَحَدِهِمْ ثُمَّ سَقَطَ عَنْ عُنُقِهِ مَا شَعَرَ بِهَا أَیُّ شَیْءٍ کَانَ عَلَی عُنُقِهِ وَ لَا أَیُّ شَیْءٍ سَقَطَ مِنْهَا لِهَوَانِهَا عَلَیْهِمْ ... وَ مَثَلُهُمْ فِی أَهْلِ الْجِنَانِ مَثَلُ الْفِرْدَوْسِ فِی الْجِنَانِ وَ هُمُ الْمَطْلُوبُونَ فِی النَّارِ الْمَحْبُورُونَ فِی الْجِنَانِ فَذَلِکَ قَوْلُ أَهْلِ النَّارِ ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ فَهُمْ أَشْرَارُ الْخَلْقِ عِنْدَهُمْ فَیَرْفَعُ اللَّهُ مَنَازِلَهُمْ حَتَّی یَرَوْنَهُمْ فَیَکُونُ ذَلِکَ حَسْرَهًًْ لَهُمْ فِی النَّارِ فَیَقُولُونَ یا لَیْتَنا نُرَدُّ فَنَکُونَ مِثْلَهُمْ فَلَقَدْ کَانُوا هُمُ الْأَخْیَارَ وَ کُنَّا نَحْنُ الْأَشْرَارَ فَذَلِکَ حَسْرَهًٌْ لِأَهْلِ النَّار.ِ
امام صادق (علیه السلام)- از زید زرّاد روایت شده است: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «می‌ترسم ما مؤمن نباشیم»! فرمود: «برای چه»؟ گفتم: «چون میان ما کسی وجود ندارد که برادرش نزد او از پولش عزیزتر باشد، از این رو، درمی یابم که پول نزد ما عزیزتر است از برادر هم کیش، که هر دو دوست پیرو امیر مؤمنان (علیه السلام) هستیم». فرمود: «نه! هرگز، شما مؤمن هستید، ولی ایمانتان کامل نیست؛ تا زمانی که قائم ما (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خروج کند، آنگاه خدا شما را صاحب یک آرمان می کند و همه مؤمن کامل خواهید شد. اگر در روی زمین مؤمنین کامل نباشند، در آن صورت خدا ما را به سوی خود بالا می برد؛ شما، هم زمین را منکر هستید، هم آسمان را. آری، سوگند به آن که جانم به دست او است! در اطراف زمین مؤمنانی وجود دارند که با وجود آن‌ها همه دنیا ارزش بال پشه‌ای را ندارد؛ و اگر دنیا با همه‌ی آنچه در آن است و بر آن است، طلای سرخ باشد و گردن بند یکی از آن‌ها باشد، و از گردنش بیفتد، او توجّه نمی کند که چه بر گردن داشته، و چه چیزی از گردنش افتاده، از بس که نزد او خوار است ... و نمونه‌ی آنان در بهشت چون فردوس است در میان بهشت‌ها، آنان کسانی هستند که در دوزخ دنبال آن‌ها می‌گردند و در بهشت شادمانند؛ و این است که اهل دوزخ می‌گویند: ما لَنا لا نَری رِجالاً کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ و خدا از مقام آن‌ها پرده بالا برد تا آنان را بینند، افسوس می‌خورند از آنان در دوزخ و می‌گویند: «ای کاش ما برمی‌گشتیم و مانند آن‌ها بودیم که آنان نیکان بودند و ما بدان، و این است حسرت دوزخیان».