آیه وَ ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما باطِلاً ذلِكَ ظَنُّ الَّذينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِلَّذينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ [27]
ما آسمان و زمين و آنچه را ميان آن‌ها است بيهوده نيافريديم؛ اين گمان كافران است، واى بر كافران از آتش [دوزخ]!
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فی الإحتجاج رُوِیَ عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیِّ (علیه السلام) فِی رِسَالَتِهِ إِلَی أَهْلِ الْأَهْوَازِ فِی نَفْیِ الْجَبْرِ وَ التَّفْوِیضِ أَنَّهُ قَالَ: رُوِیَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَّه سَأَلَهُ رَجُلٌ بَعْدَ انْصِرَافِهِ مِنَ الشَّامِ فَقَالَ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَخْبِرْنَا عَنْ خُرُوجِنَا إِلَی الشَّامِ أَ بِقَضَاءٍ وَ قَدَرٍ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) نَعَمْ یَا شَیْخُ مَا عَلَوْتُمْ تَلْعَهًًْ وَ لَا هَبَطْتُمْ بَطْنَ وَادٍ إِلَّا بِقَضَاءٍ مِنَ اللَّهِ وَ قَدَرِهِ فَقَالَ الرَّجُلُ عِنْدَ اللَّهِ أَحْتَسِبُ عَنَائِی وَ اللَّهِ مَا أَرَی لِی مِنَ الْأَجْرِ شَیْئاً فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) بَلَی فَقَدْ عَظَّمَ اللَّهُ لَکُمُ الْأَجْرَ فِی مَسِیرِکُمْ وَ أَنْتُمْ ذَاهِبُونَ وَ عَلَی مُنْصَرَفِکُمْ وَ أَنْتُمْ مُنْقَلِبُونَ وَ لَمْ تَکُونُوا فِی شَیْءٍ مِنْ حَالَاتِکُمْ مُکْرَهِینَ فَقَالَ الرَّجُلُ وَ کَیْفَ لَا نَکُونُ مُضْطَرِّینَ وَ الْقَضَاءُ وَ الْقَدْرُ سَاقَانَا وَ عَنْهُمَا کَانَ مَسِیرُنَا فَقَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) لَعَلَّکَ أَرَدْتَ قَضَاءً لَازِماً وَ قَدَراً حَتْماً لَوْ کَانَ ذَلِکَ کَذَلِکَ لَبَطَلَ الثَّوَابُ وَ الْعِقَابُ وَ سَقَطَ الْوَعْدُ وَ الْوَعِیدُ وَ الْأَمْرُ مِنَ اللَّهِ وَ النَّهْیُ وَ مَا کَانَتْ تَأْتِی مِنَ اللَّهِ لَائِمَهًٌْ لِمُذْنِبٍ وَ لَا مَحْمَدَهًٌْ (صلی الله علیه و آله) لِمُحْسِنٍ وَ لَا کَانَ الْمُحْسِنُ أَوْلَی بِثَوَابِ الْإِحْسَانِ مِنَ الْمُذْنِبِ وَ لَا الْمُذْنِبُ أَوْلَی بِعُقُوبَهًِْ الذَّنْبِ مِنَ الْمُحْسِنِ تِلْکَ مَقَالَهًُْ إِخْوَانِ عَبَدَهًِْ الْأَوْثَانِ وَ جُنُودِ الشَّیْطَانِ وَ خُصَمَاءِ الرَّحْمَنِ وَ شُهَدَاءِ الزُّورِ وَ الْبُهْتَانِ وَ أَهْلِ الْعَمَی وَ الطُّغْیَانِ هُمْ قَدَرِیَّهًُْ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ وَ مَجُوسِهَا إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَمَرَ تَخْیِیراً وَ نَهَی تَحْذِیراً وَ کَلَّفَ یَسِیراً وَ لَمْ یُعْصَ مَغْلُوباً وَ لَمْ یُطَعْ مُکْرِهاً وَ لَمْ یُرْسِلِ الرُّسُلَ هَزْلًا وَ لَمْ یُنْزِلِ الْقُرْآنَ عَبَثاً وَ لَمْ یَخْلُقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما باطِلًا ذلِکَ ظَنُّ الَّذِینَ کَفَرُوا فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنَ النَّارِ قَالَ ثُمَّ تَلَا عَلَیْهِمْ وَ قَضی رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ قَالَ فَنَهَضَ الرَّجُلُ مَسْرُوراً.
امام علی (علیه السلام)- امام هادی (علیه السلام) از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت کرده است که مردی پس از بازگشت از جنگ صفّین از آن حضرت (علیه السلام) پرسید: «یا امیرالمؤمنین (علیه السلام)! ما را از جریان حرکت و جنگ با اهل شام خبر بده، آیا این روی قضاء و قدر خداوند بود یا نه»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری! ای شیخ، شما به هیچ تپّه و کوه و درّه و صحرایی قدم نگذاشتید مگر اینکه مطابق با قضاء و قدر الهی بوده است». آن مرد پرسید: «پس باید تمام این سختی‌ها را به حساب خدا بیاورم، ولی من اجری برای خود نمی‌بینم»! امام (علیه السلام) فرمود: «چگونه مأجور نباشید!؟ درصورتی‌که خداوند متعال برای حرکت شما که به‌سوی دشمن می‌رفتید و برای مراجعت شما که از جنگ برمی‌گشتید، اجر فراوان و ثواب بی‌شماری قائل شده است و شماها در این جریان و حالات، مجبور و مضطرّ نبودید». آن مرد گفت: «چگونه می‌شود که ما در جریان این سفر و رفتن و بازگشتن مختار باشیم درحالی‌که قضاء و قدر الهی ما را به این جریان سوق داده است»؟! امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «شاید منظور تو اشاره به قضای حتمی و قدر قطعی و لازم است؟! و اگر چنین باشد هرآینه ثواب و عقاب و دوزخ و بهشت و امر و نهی باطل گشته و ملامت و مذمّت برای شخص بدکار و تشویقی برای مردم خوش‌رفتار و نیکوکردار گفته نمی‌شد، [و نیکوکار در ثواب احسان نسبت به بدکار شایسته‌تر نیست] و همچنین شخص بدکردار نسبت به عقوبت و سزای اعمال بد خود [سزاوارتر از نیکوکار نیست]. این سخن شبیه به عقیده‌ی بت‌پرستان و پیروان شیطان و مخالفین رحمان و تصدیق‌کنندگان زور و بهتان و دروغ و اهل ضلالت و گمراهی است. این جمعیّت مجوس و قدریّه این امّت محسوب می‌شوند، آنان از این نکته غافلند که خداوند امر کرده درحالی‌که به مردم اختیار داده است که روی اختیار خود اطاعت امر کنند و نهی کرده است درحالی‌که نهی او فقط از نظر ترسانیدن است و تکالیف او سهل و آسان و در حدود قدرت بندگان او می‌باشد و مخالفت و عصیان مردم نه از لحاظ مغلوب‌بودن و ضعف او است و اطاعت و فرمانبرداری اشخاص از راه اجبار و اضطرار نباشد و بعثت انبیاء (علیهم السلام) و ارسال رسولان امر عبث و بیهوده نبوده و نازل‌کردن کتاب آسمانی کار لغو و مهملی نیست و خلق آسمان‌ها و زمین و مخلوقات دیگر را باطل و بی‌فایده نیافرید این سخن اشخاصی است که پروردگار جهان را منکر شده و روی عناد و کفر چنین حرفی می‌زنند و وای بر کافران از آتش دوزخ! ذلِکَ ظَنُّ الَّذینَ کَفَرُوا فَوَیْلٌ لِلَّذینَ کَفَرُوا مِنَ النَّار سپس آیه: و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید!. (اسراء/۲۳) را تلاوت نمود، پس آن مرد در نهایت شادی و سرور برخاست.