آیه ۳۵ - سوره ص

آیه قالَ رَبِّ اغْفِرْ لي وَ هَبْ لي مُلْكاً لا يَنْبَغي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدي إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ [35]

گفت: «پروردگارا! مرا ببخش و حكومتى به من عطا كن كه بعد از من سزاوار هيچ‌كس نباشد، كه توبسيار بخشنده‌اى».

۱
(ص/ ۳۵)

الکاظم (علیه السلام)- عَلِیِّ‌بْنِ‌یَقْطِینٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌الْحَسَنِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَ‌یَجُوزُ أَنْ یَکُونَ نَبِیُّ اللَّهِ عزّوجلّ بَخِیلًا فَقَالَ لَا فَقُلْتُ لَهُ فَقَوْلُ سُلَیْمَانَ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ هَبْ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی مَا وَجْهُهُ وَ مَعْنَاهُ فَقَالَ الْمُلْکُ مُلْکَانِ مُلْکٌ مَأْخُوذٌ بِالْغَلَبَهًِْ وَ الْجَوْرِ وَ إِجْبَارِ النَّاسِ وَ مُلْکٌ مَأْخُوذٌ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ تَعَالَی ذِکْرُهُ کَمُلْکِ آلِ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ مُلْکِ طَالُوتَ وَ مُلْکِ ذِی الْقَرْنَیْنِ فَقَالَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) هَبْ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی أَنْ یَقُولَ إِنَّهُ مَأْخُوذٌ بِالْغَلَبَهًِْ وَ الْجَوْرِ وَ إِجْبَارِ النَّاسِ فَسَخَّرَ اللَّهُ عزّوجلّ لَهُ الرِّیحَ تَجْرِی بِأَمْرِهِ رُخاءً حَیْثُ أَصابَ وَ جَعَلَ غُدُوَّهَا شَهْراً وَ رَوَاحَهَا شَهْراوَ سَخَّرَ اللَّهُ عزّوجلّ لَهُ الشَّیاطِینَ کُلَّ بَنَّاءٍ وَ غَوَّاصٍ وَ عُلِّمَ مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ مُکِّنَ فِی الْأَرْضِ فَعَلِمَ النَّاسُ فِی وَقْتِهِ وَ بَعْدَهُ أَنَّ مُلْکَهُ لَا یُشْبِهُ مُلْکَ الْمُلُوکِ الْمُخْتَارِینَ مِنْ قِبَلِ النَّاسِ وَ الْمَالِکِینَ بِالْغَلَبَهًِْ وَ الْجَوْرِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ فَقَوْلُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) رَحِمَ اللَّهُ أَخِی سُلَیْمَانَ‌بْنَ‌دَاوُدَ (علیه السلام) مَا کَانَ أَبْخَلَهُ فَقَالَ لِقَوْلِهِ (علیه السلام) وَجْهَانِ أَحَدُهُمَا مَا کَانَ أَبْخَلَهُ بِعِرْضِهِ وَ سُوءِ الْقَوْلِ فِیهِ وَ الْوَجْهُ الْآخَرُ یَقُولُ مَا کَانَ أَبْخَلَهُ إِنْ کَانَ أَرَادَ مَا یَذْهَبُ إِلَیْهِ الْجُهَّالُ ثُمَّ قَالَ (علیه السلام) قَدْ وَ اللَّهِ أُوتِینَا مَا أُوتِیَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) وَ مَا لَمْ یُؤْتَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) وَ مَا لَمْ یُؤْتَ أَحَدٌ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ فِی قِصَّهًِْ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) هذا عَطاؤُنا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِکْ بِغَیْرِ حِسابٍ وَ قَالَ عزّوجلّ فِی قِصَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا.

امام کاظم (علیه السلام)- علیّ‌بن‌یقطین گوید: به امام کاظم (علیه السلام) عرض کردم: آیا جایز است که پیامبر خدای عزّ‌وجلّ بخیل باشد»؟ فرمود: «نه»! عرض کردم: «پس این سخن سلیمان (علیه السلام): رَبِّ اغْفِرْ لِی وَهَبْ لِی مُلْکًا لَّا یَنبَغِی لِأَحَدٍ مِّنْ بَعْدِی چه وجههای دارد و به چه معناست»؟ فرمود: «فرمانروایی دو نوع است: یکی آنکه با غلبه بر دیگران و ظلم و اجبار بر مردم گرفته شود، و دیگری آنکه از جانب خداوند متعال باشد، مانند فرمانروایی خاندان ابراهیم و طالوت و ذوالقرنین (علیهم السلام)؛ سلیمان (علیه السلام) گفت: هَبْ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی یعنی: ملکی به من ارزانی دار که هیچ‌کسی را شایستگی آن نباشد که بگوید ملک او از طریق غلبه و ستم و مجبور ساختن مردم حاصل شده است، پس خداوند عزّ‌وجلّ باد را برای سلیمان (علیه السلام) مسخّر گرداند که به امر او به هر جایی که میخواست به آرامی جریان مییافت، و این باد در مسیر رفت مسافتی به اندازه یک ماه و در مسیر برگشت نیز مسافتی به اندازه یک ماه مسافت میپیمود، و خداوند شیاطین را در کسوت بنّا و غوّاص برای او مسخّر گرداند و به او زبان گفتار پرندگان آموخت، و در زمین قدرت و عزّت یافت، پس مردم در زمان سلیمان (علیه السلام) و بعد از ایشان فهمیدند که فرمانروایی او شبیه فرمانروایی پادشاهان برگزیده شده از جانب مردم که با سلطه و ستم بر مردم حکم می‌رانند نیست». در ادامه از امام (علیه السلام) پرسیدم: «پس معنای این فرموده‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چیست: خداوند سلیمان پسر داوود (علیه السلام) را رحمت کند که چقدر بخیل بود»!؟ فرمود: «سخن پیامبر (صلی الله علیه و آله) از دو جنبه قابل بررسی است؛ یکی اینکه سلیمان (علیه السلام) چقدر نسبت به آبرو و گفته‌ی ناپسند در مورد خود بخیل بود، و دیگری: سلیمان (علیه السلام) چقدر بخیل بود نسبت به این که آنچه را نادانان به آن نظر دارند خواسته باشد». سپس امام کاظم (علیه السلام) فرمود: «به خدا سوگند! که به ما (اهل بیت) آنچه به سلیمان (علیه السلام) داده شده و آنچه را به او و هیچ‌یک از پیامبران دیگر نیز داده نشده بخشیده شده است، خداوند متعال در داستان سلیمان (علیه السلام) میفرماید: هَذَا عَطَاؤُنَا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِکْ بِغَیْرِ حِسَابٍ ولی در داستان محمّد (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید [و اجرا کنید]، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید. (حشر/۷)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۴
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۸۵/ علل الشرایع، ج۱، ص۷۱/ قصص الأنبیاءللجزایری، ص۳۶۶/ قصص الأنبیاءللراوندی، ص۲۱۰؛ «بتفاوت»/ معانی الأخبار، ص۳۵۳؛ «و قال فی قصه محمد... الی آخر» محذوف/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(ص/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَمِیلَهًْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) هَبْ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ قُلْتُ فَأُعْطِیَ الَّذِی دَعَا بِهِ قَالَ نَعَمْ وَ لَمْ یُعْطَ بَعْدَهُ إِنْسَانٌ مَا أُعْطِیَ نَبِیَّ (صلی الله علیه و آله) اللَّهِ مِنْ غَلَبَهًِْ الشَّیْطَانِ فَخَنَقَهُ إِلَی إِبْطِهِ حَتَّی أَصَابَ لِسَانُهُ یَدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَوْ لَا مَا دَعَا بِهِ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) لَأَرَیْتُکُمُوهُ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوجمیله گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این سخن سلیمان (علیه السلام): هَبْ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ پرسیدم: «آیا آنچه سلیمان (علیه السلام) از خدا خواسته به او بخشیده شده است»؟ فرمود: «بله! و بعد از سلیمان (علیه السلام) قدرت غلبه بر شیطان به هیچ‌کس به اندازه پیامبر (صلی الله علیه و آله) داده نشده است، پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) گلوی شیطان را به ستونی فشار داد تا جایی که با زبانش دست پیامبر (صلی الله علیه و آله) را لمس کرد. آنگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اگر آنچه سلیمان (علیه السلام) درخواست کرده اتّفاق نمیافتاد، او را به شما نشان میدادم»».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۶
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۸۹/ قرب الإسناد، ص۸۱
۳
(ص/ ۳۵)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- أَنَّ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) لَمَّا تَزَوَّجَ بِالْیَمَانِیَّهًِْ وُلِدَ مِنْهَا ابْنٌ وَ کَانَ یُحِبُّهُ فَنَزَلَ مَلَکُ الْمَوْتِ عَلَی سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ کَانَ کَثِیراً مَا یَنْزِلُ عَلَیْهِ فَنَظَرَ إِلَی ابْنِهِ نَظَراً حَدِیداً فَفَزِعَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) مِنْ ذَلِکَ فَقَالَ لِأُمِّهِ إِنَّ مَلَکَ الْمَوْتِ نَظَرَ إِلَی ابْنِی نَظْرَهًًْ أَظُنُّهُ قَدْ أُمِرَ بِقَبْضِ رُوحِهِ فَقَالَ لِلْجِنِّ وَ الشَّیَاطِینِ هَلْ لَکُمْ حِیلَهًٌْ فِی أَنْ تُفِرُّوهُ مِنَ الْمَوْتِ فَقَالَ وَاحِدٌ مِنْهُمْ أَنَا أَضَعُهُ تَحْتَ عَیْنِ الشَّمْسِ فِی الْمَشْرِقِ فَقَالَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) إِنَّ مَلَکَ الْمَوْتِ یُخْرِجُ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ فَقَالَ وَاحِدٌ مِنْهُمْ أَنَا أَضَعُهُ فِی الْأَرَضِینَ السَّابِعَهًِْ فَقَالَ إِنَّ مَلَکَ الْمَوْتِ یَبْلُغُ ذَلِکَ فَقَالَ آخَرُ أَنَا أَضَعُهُ فِی السَّحَابِ وَ الْهَوَاءِ فَرَفَعَهُ وَ وَضَعَهُ فِی السَّحَابِ فَجَاءَ مَلَکُ الْمَوْتِ فَقَبَضَ رُوحَهُ فِی السَّحَابِ فَوَقَعَ مَیِّتاً عَلَی کُرْسِیِّ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) فَعَلِمَ أَنَّهُ قَدْ أَخْطَأَ فَحَکَی اللَّهُ ذَلِکَ فِی قَوْلِهِ وَ أَلْقَیْنا عَلی کُرْسِیِّهِ جَسَداً ثُمَّ أَنابَ فَقَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ هَبْ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ فَسَخَّرْنا لَهُ الرِّیحَ تَجْرِی بِأَمْرِهِ رُخاءً حَیْثُ أَصاب‌وَ الرُّخَاءُ اللَّیِّنَهًُْ وَ الشَّیاطِینَ کُلَّ بَنَّاءٍ وَ غَوَّاصٍ أَیْ فِی الْبَحْرِ وَ آخَرِینَ مُقَرَّنِینَ فِی الْأَصْفادِ یَعْنِی مُقَیَّدِینَ قَدْ شُدَّ بَعْضُهُمْ إِلَی بَعْضٍ وَ هُمُ الَّذِینَ عَصَوْا سُلَیْمَانَ (علیه السلام) حِینَ سَلَبَهُ اللَّهُ عزّوجلّ مُلْکَه وَ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) جَعَلَ اللَّهُ عزّوجلّ مُلْکَ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) فِی خَاتَمِهِ فَکَانَ إِذَا لَبِسَهُ حَضَرَتْهُ الْجِنُّ وَ الْإِنْسُ وَ الشَّیَاطِینُ وَ جَمِیعُ الطَّیْرِ وَ الْوَحْشِ وَ أَطَاعُوهُ فَیَقْعُدُ عَلَی کُرْسِیِّهِ وَ یَبْعَثُ اللَّهُ عزّوجلّ رِیحاً تَحْمِلُ الْکُرْسِیَّ بِجَمِیعِ مَا عَلَیْهِ مِنَ الشَّیَاطِینِ وَ الطَّیْرِ وَ الْإِنْسِ وَ الدَّوَابِّ وَ الْخَیْلِ فَتَمُرُّ بِهَا فِی الْهَوَاءِ إِلَی مَوْضِعٍ یُرِیدُهُ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) وَ کَانَ یُصَلِّی الْغَدَاهًَْ بِالشَّامِ وَ الظُّهْرَ بِفَارِسَ وَ کَانَ یَأْمُرُ الشَّیَاطِینَ أَنْ یَحْمِلُوا الْحِجَارَهًَْ مِنْ فَارِسَ یَبِیعُونَهَا بِالشَّامِ فَلَمَّا مَسَحَ أَعْنَاقَ الْخَیْلِ وَ سُوقَهَا بِالسَّیْفِ سَلَبَهُ اللَّهُ مُلْکَهُ وَ کَانَ إِذَا دَخَلَ الْخَلَاءَ دَفَعَ خَاتَمَهُ إِلَی بَعْضِ مَنْ یَخْدِمُهُ فَجَاءَ شَیْطَانٌ فَخَدَعَ خَادِمَهُ وَ أَخَذَ مِنْ یَدِهِ الْخَاتَمَ وَ لَبِسَهُ فَخَرَّتْ عَلَیْهِ الشَّیَاطِینُ وَ الْجِنُّ وَ الْإِنْسُ وَ الطَّیْرُ وَ الْوَحْشُ وَ خَرَجَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) فِی طَلَبِ الْخَاتَمِ فَلَمْ یَجِدْهُ فَهَرَبَ وَ مَرَّ عَلَی سَاحِلِ الْبَحْرِ وَ أَنْکَرَتْ بَنُو إِسْرَائِیلَ الشَّیْطَانَ الَّذِی تَصَوَّرَ فِی صُورَهًِْ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ صَارُوا إِلَی أُمِّهِ فَقَالُوا لَهَا أَ تُنْکِرِینَ مِنْ سُلَیْمَانَ شَیْئاً فَقَالَتْ کَانَ أَبَرَّ النَّاسِ بِی وَ هُوَ الْیَوْمَ یَعْصِینِی وَ صَارُوا إِلَی جَوَارِیهِ وَ نِسَائِهِ وَ قَالُوا أَ تُنْکِرْنَ مِنْ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) شَیْئاً قُلْنَ لَمْ یَکُنْ یَأْتِینَا فِی الْحَیْضِ وَ هُوَ یَأْتِینَا فِی الْحَیْضِ فَلَمَّا خَافَ الشَّیْطَانُ أَنْ یَفْطُنُوا بِهِ أَلْقَی الْخَاتَمَ فِی الْبَحْرِ فَبَعَثَ اللَّهُ سَمَکَهًًْ فَالْتَقَمَتْهُ وَ هَرَبَ الشَّیْطَانُ فَبَقُوا بَنُوإِسْرَائِیلَ یَطْلُبُونَ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) أَرْبَعِینَ یَوْماً وَ کَانَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) یَمُرُّ عَلَی سَاحِلِ الْبَحْرِ تَائِباً إِلَی اللَّهِ مِمَّا کَانَ مِنْهُ فَلَمَّا کَانَ بَعْدَ أَرْبَعِینَ یَوْماً مَرَّ بِصَیَّادٍ یَصِیدُ السَّمَکَ فَقَالَ لَهُ أُعِینُکَ عَلَی أَنْ تُعْطِیَنِی مِنِ السَّمَکِ شَیْئاً قَالَ نَعَمْ فَأَعَانَهُ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) فَلَمَّا اصْطَادَ دَفَعَ إِلَی سُلَیْمَانَ (علیه السلام) سَمَکَهًًْ فَأَخَذَهَا فَشَقَّ بَطْنَهَا وَ ذَهَبَ یَغْسِلُهَا فَوَجَدَ الْخَاتَمَ فِی بَطْنِهَا فَلَبِسَهُ وَ حَوَتْ عَلَیْهِ الشَّیَاطِینُ وَ الْجِنُّ وَ الْإِنْسُ وَ الطَّیْرُ وَ الْوُحُوشُ وَ رَجَعَ إِلَی مَا کَانَ وَ طَلَبَ ذَلِکَ الشَّیْطَانَ وَ جُنُودَهُ الَّذِینَ کَانُوا مَعَهُ فَقَیَّدَهُمْ وَ حَبَسَ بَعْضَهُمْ فِی جَوْفِ الْمَاءِ وَ بَعْضَهُمْ فِی جَوْفِ الصَّخْرِ بِأَسَامِی اللَّهِ فَهُمْ مَحْبُوسُونَ مُعَذَّبُونَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ قَالَ وَ لَمَّا رَجَعَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) إِلَی مُلْکِهِ قَالَ لِآصَفَ‌بْنِ‌بَرْخِیَا وَ کَانَ آصَفُ کَاتِبَ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ هُوَ الَّذِی کَانَ عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتَابِ قَدْ عَذَرْتُ النَّاسَ بِجَهَالَتِهِمْ فَکَیْفَ أَعْذِرُکَ فَقَالَ لَا تَعْذِرُنِی فَلَقَدْ عَرَفْتُ الْحُوتَ (الْجِنَ) الَّذِی أَخَذَ خَاتَمَکَ وَ أَبَاهُ وَ أُمَّهُ وَ عَمَّهُ وَ خَالَهُ وَ لَقَدْ قَالَ لِی اکْتُبْ لِی فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ قَلَمِی لَا یَجْرِی بِالْجَوْرِ فَقَالَ اجْلِسْ وَ لَا تَکْتُبْ فَکُنْتُ أَجْلِسُ وَ لَا أَکْتُبُ شَیْئاً وَ لَکِنْ أَخْبِرْنِی عَنْکَ یَا سُلَیْمَانُ (علیه السلام) صِرْتَ تُحِبُّ الْهُدْهُدَ وَ هُوَ أَخَسُّ الطَّیْرِ مُنْتِناً وَ أَخْبَثُهُ رِیحاً قَالَ إِنَّهُ یُبْصِرُ الْمَاءَ مِنْ وَرَاءِ الصَّفَا الْأَصَمِّ فَقَالَ وَ کَیْفَ یُبْصِرُ الْمَاءَ مِنْ وَرَاءِ الصَّفَا وَ إِنَّمَا یُوَارَی عَنْهُ الْفَخُّ بِکَفٍّ مِنْ تُرَابٍ حَتَّی یَأْخُذُ بِعَقِبِهِ فَقَالَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) قِفْ یَا وَقَّافُ إِنَّهُ إِذَا جَاءَ الْقَدَرُ حَالَ دُونَ الْبَصَرِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- هنگامی‌که حضرت سلیمان (علیه السلام) با زنی یمنی وصلت کرد، پسری از آن زن زاده شد که سلیمان (علیه السلام) او را بسیار دوست میداشت. روزی فرشته‌ی مرگ که بسیار بر سلیمان (علیه السلام) نازل میشد، نزد وی آمد و نگاه تندی به آن پسر انداخت. سلیمان (علیه السلام) از نگاه او در هراس افتاد و به همسرش گفت: «فرشته‌ی مرگ چنان به پسرم نگریست که گمان میکنم فرمان گرفته تا جان او را بستاند». سپس به جنها و شیطانها فرمود: «آیا راه چارهای در نظر دارید تا این پسر را از مرگ بگریزانید»؟ یکی از آن‌ها گفت: «من او را به زیر چشمه‌ی خورشید در شرق میگذارم». سلیمان (علیه السلام) فرمود: «فرشته‌ی مرگ هرآنچه را بین شرق و غرب باشد، بیرون میآورد». دیگری گفت: «من او را در زمین هفتم میگذارم». سلیمان (علیه السلام) فرمود: «فرشته‌ی مرگ به آنجا نیز راه مییابد». دیگری گفت: «من او را در میان ابرها و هوا میگذارم». سپس او را بالا برد و بر ابرها گذاشت. ناگاه فرشته‌ی مرگ آمد و میان ابرها جان آن پسر را گرفت و پیکر بی‌جانش را بر تخت سلیمان (علیه السلام) گذاشت و آنگاه سلیمان (علیه السلام) دانست که خطا کرده است. خداوند این قصّه را حکایت کرد و فرمود: وَ أَلْقَیْنَا عَلَی کُرْسِیِّهِ جَسَدًا ثُمَّ أَنَابَ* قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی وَهَبْ لِی مُلْکًا لَّا یَنبَغِی لِأَحَدٍ مِّنْ بَعْدِی إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّابُ،* فَسَخَّرْنَا لَهُ الرِّیحَ تَجْرِی بِأَمْرِهِ رُخَاءً حَیْثُ أَصَابَ. رخاء یعنی به نرمی، وَ الشَّیَاطِینَ کُلَّ بَنَّاء وَ غَوَّاصٍ یعنی در دریا. وَ آخَرِینَ مُقَرَّنِینَ فِی الْأَصْفَادِ؛ یعنی با زنجیر به یکدیگر محکم بسته شدهاند و آن‌ها همان شیطانهایی بودند که وقتی خداوند عزّ‌وجلّ پادشاهی را از سلیمان (علیه السلام) گرفت، از وی نافرمانی کردند». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «خداوند عزّ‌وجل‌ّ پادشاهی سلیمان (علیه السلام) را در انگشترش قرار داد، پس هرگاه آن را در دست می‌کرد، تمامی جنها و انسانها و شیطانها و پرندهها و درّندهها نزد او حاضر میشدند و از او فرمان می‌بردند. او بر تخت خود مینشست و خداوند بادی میفرستاد و آن باد تخت او را بر می‌گرفت و بر فراز همه‌ی شیطانها و پرندهها و انسانها و چهارپایان و اسبها در آسمان گذر می‌داد و به هرکجا که سلیمان (علیه السلام) می‌خواست، آن را فرود میآورد و او نماز صبح را در سرزمین شام بجا میآورد و نماز ظهر را در سرزمین فارس می‌خواند و به شیطانها فرمان می‌داد تا از فارس، سنگ، بار گیرند و در شام به فروش رسانند؛ تا اینکه او با شمشیر گردن و پای اسبها را قطع کرد و ازاین‌رو خداوند پادشاهی را از او گرفت. وقتی سلیمان (علیه السلام) میخواست وارد مستراح شود، انگشتر خود را به برخی از خدمتگزاران میسپرد. روزی شیطانی آمد و خدمتگزارش را فریب داد و انگشتر را از او گرفت و آن را در دست کرد و این‌گونه شیطانها و انسانها و جن‌ها و پرندهها و درّندهها به فرمان او درآمدند. چون سلیمان (علیه السلام) بیرون آمد و انگشترش را طلب کرد آن را نیافت، پس گریخت و رو به‌سوی ساحل دریا گذاشت. بنی‌اسرائیل به آن شیطان که به شکل سلیمان (علیه السلام) درآمده بود، شک کردند و نزد مادر سلیمان (علیه السلام) رفتند و به او گفتند: «آیا در رفتار سلیمان (علیه السلام) چیزی در نظرت نامعمول نیست»؟ گفت: «او در میان مردم، نیکوکارترین کس نسبت به من بود، امّا اکنون به من بدی میکند»! بنی‌اسرائیل نزد کنیزان و همسران سلیمان (علیه السلام) رفتند و گفتند: «آیا در رفتار سلیمان (علیه السلام) چیزی در نظرتان نامعمول نیست»؟ گفتند: «او در حیض با ما نزدیکی نمیکرد، امّا اکنون در حیض به نزدیک ما میآید». شیطان که ترسید او را بشناسند، انگشتر را در دریا انداخت. در آن دم خداوند یکی از ماهیان را فرستاد و آن ماهی انگشتر را بلعید و آن شیطان گریخت. بنی‌اسرائیل چهل روز در جستجوی سلیمان (علیه السلام) برجای ماندند، حال آنکه سلیمان (علیه السلام) در ساحل دریا قدم میزد و میگریست و از خدا طلب آمرزش میکرد و از کردار خود توبه مینمود. چون آنچه اوّل روز گذشت، سلیمان (علیه السلام) به ماهیگیری برخورد که به کار مشغول بود، نزد او رفت و فرمود: «اگر تو را یاری کنم، مقداری ماهی به من میدهی»؟ ماهیگیر عرض کرد: «آری! سلیمان (علیه السلام) او را یاری کرد و وقتی ماهیگیر شکار خود کرد، یک ماهی به سلیمان (علیه السلام) داد. او ماهی را گرفت و چون شکمش را شکافت تا آن را بشوید، ناگهان انگشتر را در شکمش یافت. آن را به‌دست کرد و باز شیطانها و جنها و انسانها و پرندهها و درّندهها به فرمان او درآمدند و این‌چنین به جایگاه پیشین خود بازگشت و درپی آن شیطان و سپاهیان همراهش برآمد و آن‌ها را به زنجیر کشید و با نامهای خداوند، برخی را در میان آب و برخی را در میان سنگ، زندانی کرد و آن‌ها تا روز قیامت در بند و عذاب بر جای ماندند. وقتی سلیمان (علیه السلام) به قلمرو خود بازگشت، به آصف‌بن‌برخیا، [که کاتب سلیمان و کسی بود که علمی از کتاب نزد او بود] فرمود: من مردم را [به خاطر جهالتشان] میبخشم؛ چرا که نمیدانستند او شیطان است، امّا تو را که میدانستی، چگونه ببخشم؟ آصف عرض کرد: مرا نبخش، من شیطانی که انگشتر تو را در دست کرد می‌شناختم، حتّی پدر و مادر و عمو و داییاش را نیز میشناختم، او به من گفت: «برای من کتابت کن». به او گفتم: «قلم من به جَور جاری نمیشود». گفت: «پس برجای خود بنشین و چیزی ننویس و من چنین کردم». و امّا ای سلیمان (علیه السلام)! مرا خبر ده که چرا تو هدهد را دوست داری، حال آنکه او از همه‌ی پرندگان خسیستر و بدبوتر است؟ سلیمان (علیه السلام) فرمود: «چون هدهد آب را از پشت سنگ سخت میبیند». آصف عرض کرد: «چگونه آب را از پشت سنگ سخت میبیند، امّا دام را در زیر یک مشت خاک نمیبیند و به دام میافتد»؟ سلیمان (علیه السلام) فرمود: «تند نرو ای سست گام! وقتی تقدیر فرا می‌رسد، دیده را کور میکند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۶
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۹۸/ القمی، ج۲، ص۲۳۴/ البرهان؛ «بتفاوت»
۴
(ص/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ سُلَیْمَانَ‌بْنَ‌دَاوُدَ (علیه السلام) قَالَ ذَاتَ یَوْمٍ لِأَصْحَابِهِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدْ وَهَبَ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی سَخَّرَ لِیَ الرِّیحَ وَ الْإِنْسَ وَ الْجِنَّ وَ الطَّیْرَ وَ الْوُحُوشَ وَ عَلَّمَنِی مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ آتَانِی مِنْ کُلِّ شَیْءٍ وَ مَعَ جَمِیعِ مَا أُوتِیتُ مِنَ الْمُلْکِ مَا تَمَّ لِی سُرُورُ یَوْمٍ إِلَی اللَّیْلِ وَ قَدْ أَحْبَبْتُ أَنْ أَدْخُلَ قَصْرِی فِی غَدٍ فَأَصْعَدَ أَعْلَاهُ وَ أَنْظُرَ إِلَی مَمَالِکِی فَلَا تَأْذَنُوا لِأَحَدٍ عَلَیَّ لِئَلَّا یَرِدَ عَلَیَّ مَا یُنَغِّصُ عَلَیَّ یَوْمِی قَالُوا نَعَمْ فَلَمَّا کَانَ مِنَ الْغَدِ أَخَذَ عَصَاهُ بِیَدِهِ وَ صَعِدَ إِلَی أَعْلَی مَوْضِعٍ مِنْ قَصْرِهِ وَ وَقَفَ مُتَّکِئاً عَلَی عَصَاهُ یَنْظُرُ إِلَی مَمَالِکِهِ مَسْرُوراً بِمَا أُوتِیَ فَرِحاً بِمَا أُعْطِیَ إِذْ نَظَرَ إِلَی شَابٍّ حَسَنِ الْوَجْهِ وَ اللِّبَاسِ قَدْ خَرَجَ عَلَیْهِ مِنْ بَعْضِ زَوَایَا قَصْرِهِ فَلَمَّا بَصُرَ بِهِ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) قَالَ لَهُ مَنْ أَدْخَلَکَ إِلَی هَذَا الْقَصْرِ وَ قَدْ أَرَدْتُ أَنْ أَخْلُوَ فِیهِ الْیَوْمَ فَبِإِذْنِ مَنْ دَخَلْتَ فَقَالَ الشَّابُّ أَدْخَلَنِی هَذَا الْقَصْرَ رَبُّهُ وَ بِإِذْنِهِ دَخَلْتُ فَقَالَ رَبُّهُ أَحَقُّ بِهِ مِنِّی فَمَنْ أَنْتَ قَالَ أَنَا مَلَکُ الْمَوْتِ قَالَ وَ فِیمَا جِئْتَ قَالَ جِئْتُ لِأَقْبِضَ رُوحَکَ قَالَ امْضِ لِمَا أُمِرْتَ بِهِ فَهَذَا یَوْمُ سُرُورِی وَ أَبَی اللَّهُ عزّوجلّ أَنْ یَکُونَ لِی سُرُورٌ دُونَ لِقَائِهِ فَقَبَضَ مَلَکُ الْمَوْتِ رُوحَهُ وَ هُوَ مُتَّکِئٌ عَلَی عَصَاهُ فَبَقِیَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) مُتَّکِئاً عَلَی عَصَاهُ وَ هُوَ مَیِّتٌ مَا شَاءَ اللَّهُ وَ النَّاسُ یَنْظُرُونَ إِلَیْهِ وَ هُمْ یُقَدِّرُونَ أَنَّهُ حَیٌّ فَافْتَتَنُوا فِیهِ وَ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُمْ مَنْ قَالَ إِنَّ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) قَدْ بَقِیَ مُتَّکِئاً عَلَی عَصَاهُ هَذِهِ الْأَیَّامَ الْکَثِیرَهًَْ وَ لَمْ یَتْعَبْ وَ لَمْ یَنَمْ وَ لَمْ یَأْکُلْ وَ لَمْ یَشْرَبْ إِنَّهُ لَرَبُّنَا الَّذِی یَجِبُ عَلَیْنَا أَنْ نَعْبُدَهُ وَ قَالَ قَوْمٌ إِنَّ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) سَاحِرٌ وَ إِنَّهُ یُرِینَا أَنَّهُ وَاقِفٌ مُتَّکِئٌ عَلَی عَصَاهُ یَسْحَرُ أَعْیُنَنَا وَ لَیْسَ کَذَلِکَ فَقَالَ الْمُؤْمِنُونَ إِنَّ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) هُوَ عَبْدُ اللَّهِ وَ نَبِیُّهُ یُدَبِّرُ اللَّهُ أَمْرَهُ بِمَا شَاءَ فَلَمَّا اخْتَلَفُوا بَعَثَ اللَّهُ عزّوجلّ الْأَرَضَهًَْ فَدَبَّتْ فِی عَصَاهُ فَلَمَّا أَکَلَتْ جَوْفَهَا انْکَسَرَتِ الْعَصَا وَ خَرَّ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) مِنْ قَصْرِهِ عَلَی وَجْهِهِ فَشَکَرَتِ الْجِنُّ لِلْأَرَضَهًِْ صَنِیعَهَا فَلِأَجْلِ ذَلِکَ لَا تُوجَدُ الْأَرَضَهًُْ فِی مَکَانٍ إِلَّا وَ عِنْدَهَا مَاءٌ وَ طِین.

امام صادق (علیه السلام)- سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام) روزی به یاران خود فرمود: «خداوند تبارک‌وتعالی به من ملکی را ارزانی داشت که بعد از من سزاوار هیچ کس نباشد و خداوند، باد، انس، جن، پرندگان و وحوش را در اختیار من درآورد و زبان پرندگان را به من آموزش داد و از هرچیز به من عطا نمود. با این همه سلطنت و پادشاهی که به من داده شد حتّی یک صبح تا شام نیز شادمانی‌ام به طول نینجامید، چرا که من دوست داشتم پای در قصرم بگذارم و در آنجا شب را به صبح برسانم و به فراز قصر بروم و به سرزمین‌های خویش بنگرم. پس به هیچ‌کسی اجازه ندهید تا نزد من آید و بدین‌وسیله روز مرا تلخ سازد». یاران سلیمان (علیه السلام) گفتند: «اطاعت می‌کنیم». چون صبح شد، سلیمان (علیه السلام) عصای خود را در دست گرفت و به فراز قصر خود رفت و با تکیه بر عصای خود ایستاد و به سرزمین‌های خود نگاه می‌کرد و از آنچه به او عطا شده بود، شادمان و از آنچه به او ارزانی شده بود، خوشحال بود تا اینکه نگاهش به جوان خوش سیما و شیک‌پوشی افتاد که از یکی از گوشه‌های قصر سلیمان (علیه السلام) خارج شد و نزد او آمد. چون سلیمان (علیه السلام) او را دید به او فرمود: «چه کسی تو را وارد این قصر گردانیده است، درحالی‌که من می‌خواستم امروز در آن تنها باشم. تو با اجازه‌ی چه کسی وارد شده‌ای»؟ آن جوان پاسخ داد: «خداوندِ این قصر مرا وارد آن گردانیده است و با اذن او وارد شده‌ام». سلیمان (علیه السلام) فرمود: «خداوند این قصر، مستحق‌تر از من نسبت به آن است، تو کیستی»؟ آن جوان پاسخ داد: «من فرشته‌ی مرگ هستم». سلیمان (علیه السلام) فرمود: «به چه منظور آمده‌ای»؟ فرشته‌ی مرگ پاسخ داد: «آمده‌ام تا تو را قبض روح کنم». سلیمان (علیه السلام) فرمود: «مأموریت خود را انجام بده، چرا که امروز روز شادمانی من است و خداوند عزّ‌وجلّ نخواست که شادمانی برای من بدون دیدار او باشد». پس فرشته‌ی مرگ درحالی‌که سلیمان (علیه السلام) بر عصای خود تکیه کرده بود، روح او را ستاند و سلیمان (علیه السلام) تا آن اندازه که خدا خواست، بی‌جان به همان حالت که بر عصای خود تکیه داده بود، باقی ماند و مردم به او نگاه می‌کردند و گمان می‌کردند که او زنده است و در مورد او حرف‌های مختلفی زدند و نظرات متفاوتی ارائه دادند. برخی از آنان گفتند: «سلیمان (علیه السلام) در این روزهای بسیار به همان حال که بر عصای خود تکیه کرده بود، باقیمانده و خسته نشده و نه چیزی خورده و نخوابیده و آبی نیز ننوشیده است. بنابراین او پروردگار ماست که ما باید او را پرستش کنیم». گروه دیگری گفتند: «سلیمان (علیه السلام) جادوگر است و او چنین به ما می‌نمایاند که او بر عصای خود تکیه داده و ایستاده است و چشمان ما را افسون می‌کند، درحالی‌که چنین نیست». مؤمنان نیز گفتند: «سلیمان (علیه السلام)، بنده و پیامبر خداوند است و خداوند امر او را آن‌چنان که خود خواهد، تدبیر می‌کند». چون آنان اختلاف نظر پیدا کردند، خداوند عزّ‌وجلّ موریانه را مبعوث داشت و او در عصای سلیمان (علیه السلام) نفوذ کرد و چون داخل آن عصا را خورد، عصا شکست و سلیمان (علیه السلام) از قصر خود به رو افتاد و اجنّه به خاطر این کار از موریانه سپاسگزاری کردند و به همین خاطر است که موریانه تنها در جایی که در آن آب و گل است یافت می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۸
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۱۳۶/ نورالثقلین؛ «بتفاوت»
۵
(ص/ ۳۵)

المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)- عَنْهُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بِرِوَایَهًٍْ أُخْرَی فَمِنْ ذَلِکَ الدُّعَاءُ الْمَعْرُوفُ بِدُعَاءِ الْعَلَوِیِّ الْمِصْرِی: ... إِلَهِی وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِالِاسْمِ الَّذِی سَأَلَکَ بِهِ عَبْدُکَ وَ نَبِیُّکَ سُلَیْمَانُ‌بْنُ‌دَاوُدَ (علیه السلام) إِذْ قَالَ رَبِّ هَبْ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ دُعَاءَهُ وَ أَطَعْتَ لَهُ الْخَلْقَ وَ حَمَلْتَهُ عَلَی الرِّیحِ وَ عَلَّمْتَهُ مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ سَخَّرْتَ لَهُ الشَّیَاطِینَ مِنْ کُلِّ بَنَّاءٍ وَ غَوَّاصٍ وَ آخَرِینَ مُقَرَّنِینَ فِی الْأَصْفادِ هَذَا عَطَاؤُکَ لَا عَطَاءُ غَیْرِکَ وَ کُنْتَ مِنْهُ قَرِیباً یَا قَرِیب أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد (علیهم السلام).

امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)- در دعای علوی مصری از امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نقل شده است که فرمود: ای خدای من، از تو می‌خواهم بدان نام که بنده‌ی تو و پیغمبر تو سلیمان پسر داود (علیها السلام) تو را بدان خواند هنگامی که گفت: إِذْ قَالَ رَبِّ هَبْ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ، پس دعای او را مستجاب کردی و آفریدگان را به فرمان او درآوردی و او را بر باد حاکم ساختی و سخن مرغان را به او آموختی و برای او شیطان‌ها را مسخّر کردی که هر یک از آنها بنا کننده و فرو رونده بودند و جماعت دیگران را از دیوان که بسته شده بودند به یکدیگر در غلهای آهنین، این‌ها بخشش توست و بخشش غیر تو نیست و تو به او نزدیک بودی ای نزدیک، که رحمت فرستی بر محمّد (صلی الله علیه و آله) و بر آل محمّد (علیهم السلام).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۷۰
بحارالأنوار، ج۹۲، ص۲۷۲
۶
(ص/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مَسْعَدَهًَْ‌بْنِ‌صَدَقَهًَْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) حَدِیثٌ طَوِیلٌ یَقُولُ فِیهِ: فَأَتَاهُ قَوْمٌ مِمَّنْ یُظْهِرُونَ الزُّهْدَ وَ یَدْعُونَ النَّاسَ أَنْ یَکُونُوا مَعَهُمْ عَلَی مِثْلِ الَّذِی هُمْ عَلَیْهِ مِنَ التَّقَشُّف أَخْبِرُونِی أَیْنَ أَنْتُمْ عَنْ سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌دَاوُدَ (علیه السلام) حَیْثُ سَأَلَ اللَّهَ مُلْکاً لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ فَأَعْطَاهُ اللَّهُ جَلَّ اسْمُهُ ذَلِکَ وَ کَانَ یَقُولُ الْحَقَّ وَ یَعْمَلُ بِهِ ثُمَّ لَمْ نَجِدِ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ عَابَ عَلَیْهِ ذَلِکَ وَ لَا أَحَداً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ دَاوُدَ النَّبِیِّ (علیه السلام) قَبْلَهُ فِی مُلْکِهِ وَ شِدَّهًِْ سُلْطَانِه.

امام صادق (علیه السلام)- مسعدهًْ‌بن‌صدقه در حدیثی طولانی از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که: گروهی که به زهد و پارسایی تظاهر داشتند و مردم را به همان روش خود که پوشیدن لباس‌های کثیف و نپرداختن به نظافت و پاکیزگی است دعوت می‌کردند، وارد شدند. فرمود: «به من بگویید: شما کجا و سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام) کجا؟ او از خداوند درخواست کرد که به وی حکومت و ملکی عنایت فرماید ملکی که بعد از من سزاوار هیچ کس نباشد پس خداوند متعال همه‌ی آنچه را که او خواست، به وی عطا فرمود. سلیمان (علیه السلام) حق را بیان می‌کرد و به آن عمل می‌نمود و ما سراغ نداریم که خداوند متعال، از سلیمان (علیه السلام) یا احدی از مؤمنان به خاطر امکانات دنیایی که در اختیار او بوده، عیب گرفته و او را سرزنش کرده باشد و داود پیامبر (علیه السلام) نیز پیش از او ملک [و مکنت] و سلطنتی نیرومند داشت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۷۲
الکافی، ج۵، ص۶۵/ نورالثقلین
۷
(ص/ ۳۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ صَلَّی صَلَاهًًْ فَقَالَ إِنَّ الشَّیْطَانَ عَرَضَ لِی لِیُفْسِدَ عَلِیَّ الصَّلَاهًَْ فَأَمْکَنَنِیَ اللَّهُ مِنْهُ فَوَدَعْتُهُ وَ لَقَدْ هَمَمْتُ أَنْ أُوثِقَهُ إِلَی سَارِیَهًٍْ حَتَّی تُصْبِحُوا وَ تَنْظُرُوا إِلَیْهِ أَجْمَعِینَ فَذَکَرْتُ قَوْلَ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) رَبِّ هَبْ لِی مُلْکاً لا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی فَرَدَّهُ اللهُ خَاسِئاً خَائِباً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- حدیث مرفوعی که از پیامبر (صلی الله علیه و آله) به هنگام خواندن نماز روایت شده بر این نظر دلالت دارد، ایشان فرمود: شیطان بر من نمایان شد تا نمازم را باطل کنم آنگاه خداوند مرا بر او چیره گرداند، او را ترک کردم و سعی نمودم که او را به ستون ببندم تا همه شما صبحگاهان او را ببینید، ولی به یاد این سخن سلیمان افتادم: «ربّ هب لی ملکاً لا ینبغی لأحدٍ من بعدی»، پس خداوند او را رانده شده و نا امید بازگرداند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۷۲
بحارالأنوار، ج۱۴، ص۸۸/ نورالثقلین
۸
(ص/ ۳۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ: خَرَجَ سُلَیْمَانُ‌بْنُ‌دَاوُدَ (علیه السلام) مِنْ بَیْتِ‌الْمَقْدِسِ وَ مَعَهُ ثَلَاثُمِائَهًِْ أَلْفِ کُرْسِیٍ عَنْ یَمِینِهِ عَلَیْهَا الْإِنْسُ وَ ثَلَاثُمِائَهًِْ أَلْفِ کُرْسِیٍّ عَنْ یَسَارِهِ عَلَیْهَا الْجِنُّ وَ أَمَرَ الطَّیْرَ فَأَظَلَّتْهُمْ وَ أَمَرَ الرِّیحَ فَحَمَلَتْهُمْ حَتَّی وَرَدَ إِیوَانَ کِسْرَی فِی الْمَدَائِنِ ثُمَّ رَجَعَ فَبَاتَ فَاضْطَجَعَ ثُمَّ غَدَا فَانْتَهَی إِلَی مَدِینَهًِْ ترکاوان {بَرْکَاوَانَ} ثُمَّ أَمَرَ الرِّیحَ فَحَمَلَتْهُمْ حَتَّی کَادَتْ أَقْدَامُهُمْ یُصِیبُهَا الْمَاءُ وَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام) عَلَی عَمُودٍ مِنْهَا فَقَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ: هَلْ رَأَیْتُمْ مَلِکاً قَطُّ أَعْظَمَ مِنْ هَذَا وَ سَمِعْتُمْ بِهِ؟ فَقَالُوا مَا رَأَیْنَا وَ لَا سَمِعْنَا بِمِثْلِهِ. فَنَادَی مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ ثَوَابُ تَسْبِیحَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ فِی اللَّهِ أَعْظَمُ مِمَّا رَأَیْتُم.

امام علی (علیه السلام)- هنگامی‌که سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام) از بیت المقدّس بیرون آمد، بر جانب راست او سیصدهزار تخت بود که آدمیان بر آن‌ها نشسته بودند و بر جانب چپ او سیصدهزار تخت بود که جنّیان بر آن‌ها نشسته بودند و پرندگان به فرمان سلیمان (علیه السلام) بر آن‌ها سایه افکنده بودند و باد به فرمان او آن‌ها را حمل مینمود، تا اینکه به ایوان کسری در مداین رسیدند و از آنجا رو به‌سوی اصطَخر گذاشتند و بعد راهی شدند تا به شهر بَرکاوان رسیدند، سپس باد به فرمان سلیمان (علیه السلام) آن‌ها را در فضای پایین حرکت داد، آن‌چنان که نزدیک بود پاهایشان به آب برسد. آن‌ها به یکدیگر گفتند: «هیچ شنیدهاید یا دیدهاید که پادشاهی چنین شکوهمند باشد»؟ و باز گفتند: «همانند این پادشاهی را نه دیدهایم و نه شنیدهایم». در آن دم فرشتهای از آسمان ندا سر داد: «پاداش یک سبحان الله از آنچه که میبینید، شکوهمندتر است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۷۲
القمی، ج۲، ص۲۳۸
۹
(ص/ ۳۵)

الباقر (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمْ یَبْعَثْ أَنْبِیَاءَ (علیهم السلام) مُلُوکاً فِی الْأَرْضِ إِلَّا أَرْبَعَهًًْ بَعْدَ نُوحٍ (علیه السلام) ذُو الْقَرْنَیْنِ وَ اسْمُهُ عَیَّاشٌ وَ دَاوُدُ وَ سُلَیْمَانُ وَ یُوسُفُ (علیهم السلام) فَأَمَّا عَیَّاشٌ (علیه السلام) فَمَلَکَ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ أَمَّا دَاوُدُ (علیه السلام) فَمَلَکَ مَا بَیْنَ الشَّامَاتِ إِلَی بِلَادِ إِصْطَخْرَ وَ کَذَلِکَ مُلْکُ سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ أَمَّا یُوسُفُ (علیه السلام) فَمَلَکَ مِصْرَ وَ بَرَارِیَهَا لَمْ یُجَاوِزْهَا إِلَی غَیْرِهَا. ابْنُ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَلَکَ الْأَرْضَ کُلَّهَا أَرْبَعَهًٌْ مُؤْمِنَانِ وَ کَافِرَانِ فَأَمَّا الْمُؤْمِنَانِ فَسُلَیْمَانُ‌بْنُ‌دَاوُدَ وَ ذُو الْقَرْنَیْنِ (علیهم السلام) وَ الْکَافِرَانِ نُمْرُودُ وَ بُخْتُ‌نَصَّرَ وَ اسْمُ ذُوالْقَرْنَیْنِ عَبْدُ‌اللَّهِ‌بْنُ‌ضَحَّاکِ‌بْنِ‌مَعَد.

امام باقر (علیه السلام)- خداوند تنها به چهار پیامبر پادشاهی داد که هر چهار نفر پس از نوح (علیه السلام) مبعوث شدند؛ اوّلین آن‌ها ذوالقرنین بود که نام اصلیاش عیّاش بود و پس از او داود و سلیمان و یوسف (علیهم السلام) به پادشاهی رسیدند. عیّاش از مشرق تا مغرب زمین را تحت تصرّف داشت. قلمرو داود و سلیمان (علیها السلام) از شام تا اصطخر بود و ملک یوسف (علیه السلام)، مصر و صحراهای اطراف آن بود. از محمّدبن‌خالد حدیثی را که سندش را به امام صادق (علیه السلام) رسانده نقل می‌کند که آن امام (علیه السلام) فرمود: «چهار تن بر تمام زمین حکمرانی کردند. که دو تن آن‌ها اهل ایمان و دو تن دیگر کافر بودند. امّا آن دو تنی که اهل ایمان بودند؛ سلیمان‌بن‌داود و ذوالقرنین (علیها السلام) هستند و آن دو تنی که کافر بودند؛ نمرود و بخت‌نصر هستند. نام ذالقرنین عبدالله‌بن‌ضحّاک‌بن‌معد بود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۷۲
بحارالأنوار، ج۱۲، ص۱۸۱/ بحارالأنوار، ج۱۲، ص۳۶/ نورالثقلین

ولایت

۱
(ص/ ۳۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: کُنْتُ عِنْدَهُ فَذَکَرُوا سُلَیْمَانَ (علیه السلام) وَ مَا أُعْطِیَ مِنَ الْعِلْمِ وَ مَا أُوتِیَ مِنَ الْمُلْکِ. فَقَالَ لِی: وَ مَا أُعْطِیَ سُلَیْمَانُ‌بْنُ‌دَاوُدَ (علیه السلام) إِنَّمَا کَانَ عِنْدَهُ حَرْفٌ وَاحِدٌ مِنَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ وَ صَاحِبُکُمُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ وَ کَانَ وَ اللَّهِ عِنْدَ عَلِیٍّ (علیه السلام) عِلْمُ الْکِتَاب.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌بکیر گوید: نزد امام صادق (علیه السلام) بودم که از سلیمان (علیه السلام) و آنچه از علم و مُلک به وی داده شد، سخن به میان آمد. پس امام (علیه السلام) به من فرمود: «به سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام) چه داده شده است؟ نزد او تنها یک حرف از حروف نام اعظم خداوند بود، امّا دوست شما که خداوند درباره‌ی وی فرموده است: بگو: «کافی است که خداوند، و کسی که علم کتاب [و آگاهی بر قرآن] نزد اوست، میان من و شما گواه باشند»!. (رعد/۴۳) به خدا سوگند که عِلم کتاب نزد علی (علیه السلام) بود!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۷۴
نورالثقلین
۲
(ص/ ۳۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّ یَهُودِیّاً مِنْ یَهُودِ الشَّامِ وَ أَحْبَارِهِمْ قَالَ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): فَإِنَّ هَذَا سُلَیْمَانُ (علیه السلام) أُعْطِیَ مُلْکاً لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام): لَقَدْ کَانَ کَذَلِکَ وَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) أُعْطِیَ مَا هُوَ أَفْضَلُ مِنْ هَذَا إِنَّهُ هَبَطَ إِلَیْهِ مَلَکٌ لَمْ یَهْبِطْ إِلَی الْأَرْضِ قَبْلَهُ وَ هُوَ مِیکَائِیلُ فَقَالَ لَهُ: یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله)ِ عِشْ مَلِکاً مُنْعَماً وَ هَذِهِ مَفَاتِیحُ خَزَائِنِ الْأَرْضِ مَعَکَ وَ یَسِیرُ مَعَکَ جِبَالُهَا ذَهَباً وَ فِضَّهًًْ وَ لَا یَنْقُصُ لَکَ فِیمَا ادُّخِرَ لَکَ فِی الْآخِرَهًِْ شَیْءٌ. فَأَومَی إِلَی جَبْرَئِیلَ وَ کَانَ خَلِیلَهُ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ فَأَشَارَ عَلَیْهِ أَنْ تَوَاضَعْ. فَقَالَ لَهُ: بَلْ أَعِیشُ نَبِیّاً عَبْداً آکُلُ یَوْماً وَ لَا آکُلُ یَوْمَیْنِ وَ أَلْحَقُ بِإِخْوَانِی مِنَ الْأَنْبِیَاءِ (علیه السلام)، فَزَادَهُ اللَّهُ تَعَالَی الْکَوْثَرَ وَ أَعْطَاهُ الشَّفَاعَهًَْ وَ ذَلِکَ أَعْظَمُ مِنْ مُلْکِ الدُّنْیَا مِنْ أَوَّلِهَا إِلَی آخِرِهَا سَبْعِینَ مَرَّهًًْ وَ وَعَدَهُ الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ أَقْعَدَهُ اللَّهُ تَعَالِی عَلَی الْعَرْشِ فَهَذَا أَفْضَلُ مِمَّا أُعْطِیَ سُلَیْمَانُ (علیه السلام).

امام علی (علیه السلام)- [دانشمند یهودی از اهالی شام به امیرالمؤمنین (علیه السلام)] گفت: «به حضرت سلیمان (علیه السلام) است، ملک و سلطنتی عطا شد که هیچ‌کسی پس از او بدان دست نیافت». امام (علیه السلام) فرمود: «همین‌طور است و حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) بهتر و برتر از آن عطا شده، روزی فرشته‌ای بر آن حضرت (صلی الله علیه و آله) نازل شد که پیش از آن به زمین نیامده بود و او همان میکائیل است». عرض کرد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! اگر خواهی پادشاه و منعم باش و این کلیدهای گنجینه‌های زمین با تو است و تمام کوه‌های آن با تو طلا و نقره خواهد شد و این کار ذرّه‌ای از آنچه در آخرت برایت ذخیره شده کم نخواهد کرد، پس اشاره‌ای به جبرئیل که از میان فرشتگان دوست آن حضرت (صلی الله علیه و آله) بود نمود و او را اشاره به تواضع نمود»، پس فرمود: بلکه من نبوّت و بندگی را اختیار کردم که یک روز بخورم و دو روز گرسنه باشم، تا اینکه به برادرانم از انبیاء (علیهم السلام) ملحق شوم، پس خداوند عزّ‌وجلّ به آن حضرت (صلی الله علیه و آله) کوثر و رتبه‌ی شفاعت را عنایت فرمود و این درجه‌ی رفعت و کرامت هفتاد مرتبه عظیم‌تر از ملک دنیا از اوّل تا آخر آن است و او را وعده‌ی مقام محمود فرمود، پس وقتی روز قیامت فرا رسد خداوند عزّوجلّ او را بر روی عرش می‌نشاند، پس این عطا از آنچه به سلیمان (علیه السلام) داده شده بسی برتر و بهتر است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۷۴
نورالثقلین
بیشتر