آیه ۴۳ - سوره رعد

آیه وَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ كَفَى بِاللهِ شَهِيداً بَيْنِي وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ [43]

آن‌ها كه كافر شدند مى‌گويند: «تو پيامبر نيستى»! بگو: «كافى است كه خداوند، و كسى‌ كه علم كتاب [و آگاهى بر قرآن] نزد اوست، ميان من و شما گواه باشند».

۱
(رعد/ ۴۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- ذَاکَ أَخِی علی‌بن‌أبی‌طالب (علیه السلام).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- منظور از آن علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۴
بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۲۹/ الأمالی للصدوق؛ ص۵۶۴/ روضهًْ الواعظین؛ ج۱، ص۱۱۱/ شواهدالتنزیل؛ ج۱، ص۴۰۰/ وسایل الشیعهًْ؛ ج۲۷، ص۱۸۸/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(رعد/ ۴۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَا هُوَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ.

امام علی (علیه السلام)- من آن کسی هستم که عالم به کتاب خداست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۴
بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۳۲/ بصایرالدرجات؛ ص۲۱۶/ البرهان
۳
(رعد/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- إِیَّانَا عَنَی وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) أَوَّلُنَا وَ أَفْضَلُنَا وَ خَیْرُنَا بَعْدَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله).

امام باقر (علیه السلام)- منظور از این آیه ما هستیم. علی (علیه السلام) اوّل و افضل و بهترین ما بعد از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶
بحارالأنوار؛ ج۲۶، ص۱۷۲ / بصایرالدرجات؛ ص۲۱۴/ المناقب؛ ج۴، ص۴۰۰/ وسایل الشیعهًْ؛ ج۲۷، ص۱۹۹؛ «و افضلنا و خیرنا بعد النبی» محذوف/ وسایل الشیعهًْ؛ ج۲۷، ص۱۸۱/ نورالثقلین/ البرهان
۴
(رعد/ ۴۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَلَا إِنَ الْعِلْمَ الَّذِی هَبَطَ بِهِ آدَمُ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ وَ جَمِیعَ مَا فُضِّلَتْ بِهِ النَّبِیُّونَ إِلَی خَاتَمِ النَّبِیِّینَ فِی عِتْرَهًِْ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ.

امام علی (علیه السلام)- تمام دانشی را که آدم (علیه السلام) از آسمان به زمین فرود آورد و همه امتیازات علمی پیامبران (تا خاتم انبیاء (صلی الله علیه و آله)، در اختیار عترت پیامبر خاتم (است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶
بحارالأنوار؛ ج۲۶، ص۱۶۰/ نورالثقلین
۵
(رعد/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- نَزَلَتْ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) إِنَّهُ عَالِمُ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).

امام باقر (علیه السلام)- این آیه در مورد علی (علیه السلام) نازل شده که او عالم امّت بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶
بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۳۲/ بصایرالدرجات؛ ص۲۱۵/ العیاشی؛ ج۲، ص۲۲۱/ مستدرک الوسایل؛ ج۱۷؛ ص۳۳۴/ نورالثقلین/ البرهان
۶
(رعد/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ قُلْتُ أَ هُوَ علی‌بن‌أبی‌طالب (علیه السلام) قَالَ فَمَنْ عَسَی أَنْ یَکُونَ غَیْرَهُ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «آیا مصداق آیه: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ، علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است»؟ فرمود: «غیر از او چه کسی ممکن است باشد»؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶
بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۳۱/ بصایرالدرجات؛ ص۲۱۵
۷
(رعد/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِر (رحمة الله علیه) قَالَ قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ قَالَ هُوَ علی‌بن‌أبی‌طالب (علیه السلام).

امام باقر (علیه السلام)- جابر گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ؛ منظور امام علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶
بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۳۰/ بصایرالدرجات؛ ص۲۱۳؛ «کفی بالله شهیدا بینی و بینکم» محذوف/ روضهًْ الواعظین؛ ج۱، ص۱۰۵/ البرهان
۸
(رعد/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام)- قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ؛ منظور امام علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶
بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۳۰
۹
(رعد/ ۴۳)

الکاظم (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ قَالَ هُوَ علی‌بن‌أبی‌طالب (علیه السلام).

امام کاظم (علیه السلام)- قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ؛ منظور امام علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶
بحارالأنوار؛ ج۳۵؛ ص۴۳۱/ بصایرالدرجات؛ ص۲۱۴
۱۰
(رعد/ ۴۳)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- لَا وَ اللَّهِ مَا هُوَ إِلَّا علی‌بن‌أبی‌طالب (علیه السلام) لَقَدْ کَانَ عَالِماً بِالتَّفْسِیرِ وَ التَّأْوِیلِ وَ النَّاسِخِ وَ الْمَنْسُوخِ وَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- از ابوصالح در تفسیر و توضیح آیه‌ی شریفه: وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ سؤال شد. آن مرد فرزانه گفت: مصداق آیه علیّ‌بن‎ابی‌طالب (علیه السلام) است. که عالم به تفسیر و تأویل، ناسخ و منسوخ، حلال‌وحرام قرآن شریف بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶
بحارالأنوار؛ ج۴۰، ص۱۴۶/ الصراط المستقیم؛ ج۲، ص۷۵/ الطرایف؛ ج۱، ص۹۹/ البرهان/ المناقب؛ ج۲، ص۲۹
۱۱
(رعد/ ۴۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ سُلَیْمُ‌بْنُ‌قَیْس سَأَلَ رَجُلٌ علی‌بن‌أبی‌طالب (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ وَ أَنَا أَسْمَعُ أَخْبِرْنِی بِأَفْضَلِ مَنْقَبَهًٍْ لَکَ قَالَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ قَالَ وَ مَا أَنْزَلَ فِیکَ قَال ... وَ قَوْلُهُ: وَ یَقُولُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ إِیَّایَ عَنَی بِمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ فَلَمْ یَدَعْ شَیْئاً أَنْزَلَهُ اللَّهُ فِیهِ إِلَّا ذَکَرَهُ.

امام علی (علیه السلام)- سلیم‌بن‌قیس گوید: شخصی از حضرت امیر (علیه السلام) پرسید درحالی‌که من به آن گوش می‌دادم؛ «مرا از بهترین مناقب خود باخبر ساز»، فرمود: «آنچه خداوند در قرآن نازل فرموده است». پرسید: «چه آیاتی را درباره‌ی شما نازل فرموده است»؟ فرمود: «من آن شاهد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌باشم، و در آیه: وَ یَقُولُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ کَفی بِالله شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ منظور از کسی که علم کتاب نزد اوست من می‌باشم»، و آن حضرت تمام آیاتی که درباره‌اش نازل شده بود را ذکر نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۶
بحارالأنوار؛ ج۴۰، ص۱/ الاحتجاج؛ ج۱، ص۱۵۹/ نورالثقلین؛ «فلم یدع ... الا ذکره» محذوف
۱۲
(رعد/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَهًَْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ قُلْ کَفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ فَلَمَّا رَآنِی أَتَتَبَّعُ هَذَا وَ أَشْبَاهَهُ مِنَ الْکِتَابِ قَالَ حَسْبُکَ کُلُّ شَیْءٍ فِی الْکِتَابِ مِنْ فَاتِحَتِهِ إِلَی خَاتِمَتِهِ مِثْلُ هَذَا فَهُوَ فِی الْأَئِمَّهًِْ عُنِیَ بِه.

امام صادق (علیه السلام)- عمربن‌حنظله از امام صادق (علیه السلام) در مورد کلام خداوند متعال: خدا قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ نقل می‌کند: هنگامی دید من در این مورد و امثال آن در کتاب خدا (معنای آیه مذکور) پیگیری می‌کنم؛ فرمود: «برای تو کافی است [بدانی] هر چیزی که در کتاب خدا از فاتحهًْ الکتابش تا پایانش مثل این باشد، پس آن [آیه] در مورد ائمّه (است که منظور از آن هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۸
بحارالأنوار؛ ج۸۹، ص۱۱۶/ العیاشی؛ ج۱، ص۱۳/ نورالثقلین
۱۳
(رعد/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ قَالَ فَفَرَّجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) بَیْنَ أَصَابِعِهِ فَوَضَعَهَا عَلَی صَدْرِهِ ثُمَّ قَالَ عِنْدَنَا وَ اللَّهِ عِلْمُ الْکِتَابِ کُلُّهُ.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالرّحمن‌بن‌کثیر گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «کسی که مقداری از علم کتاب در اختیار او بود گفت: من تخت بلقیس را می‌آورم برایت قبل از اینکه چشم‌به‌هم‌بزنی. (نمل/۴۰)». حضرت انگشتان خود را از هم گشود و بر سینه گذاشت فرمود: «به خدا قسم در نزد ما تمام علم کتاب هست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۸
بحارالأنوار؛ ج۲۶، ص۱۷۰/ البرهان
۱۴
(رعد/ ۴۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قال علی (علیه السلام) ... فَاسْأَلْنِی عَمَّا یَکُونُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ عَمَّا کَانَ عَلَی عَهْدِ عِیسَی (علیه السلام) مُنْذُ بَعَثَهُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی، وَ عَنْ کُلِّ وَصِیٍّ، وَ کُلِّ فِئَهًٍْ تَضِلُّ مِائَهًًْ وَ تَهْدِی مِائَهًًْ، وَ عَنْ سَائِقِهَا وَ قَائِدِهَا وَ نَاعِقِهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ، وَ کُلِّ آیَهًٍْ نَزَلَتْ فِی کِتَابِ اللَّهِ فِی لَیْلٍ نَزَلَتْ أَمْ نَهَارٍ، وَ عَنِ التَّوْرَاهًِْ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ، فَإِنَّهُ (صلی الله علیه و آله) لَمْ یَکْتُمْنِی مِنْ عِلْمِهِ شَیْئاً وَ لَا مَا تَحْتَاجُ إِلَیْهِ الْأُمَمُ مِنْ أَهْلِ التَّوْرَاهًِْ وَ الْإِنْجِیلِ، وَ أَصْنَافَ الْمُلْحِدِینَ وَ أَحْوَالَ الْمُخَالِفِینَ، وَ أَدْیَانَ الْمُخْتَلِفِینَ، وَکَانَ (صلی الله علیه و آله) خَاتَمَ النَّبِیِّینَ بَعْدَهُمْ، وَعَلَیْهِمْ فُرِضَتْ طَاعَتُهُ وَ الْإِیمَانُ بِهِ وَ النُّصْرَهًُْ لَهُ، تَجِدُونَ ذَلِکَ مَکْتُوباً فِی التَّوْرَاهًِْ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ، وَ فِی الصُّحُفِ الْأُولی صُحُفِ إِبْراهِیمَ وَ مُوسی (علیها السلام)، وَ لَمْ یَکُنْ لِیُضَیِّعَ عَهْدَ اللَّهِ فِی خَلْقِهِ وَ یَتْرُکَ الْأُمَّهًَْ قَائِهِینَ بَعْدَهُ، وَ کَیْفَ یَکُونُ ذَلِکَ وَ قَدْ وَصَفَهُ اللَّهُ بِالرَّأْفَهًِْ وَ الرَّحْمَهًِْ وَ الْعَفْوِ وَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ إِقَامَهًِْ الْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ. وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَوْحَی إِلَیْهِ کَمَا أَوْحَی إِلَی نُوحٍ وَ النَّبِیِّینَ (مِنْ بَعْدِهِ، وَ کَمَا أَوْحَی إِلَی مُوسَی وَ عِیسَی (علیها السلام) فَصَدَّقَ اللَّهَ وَ بَلَّغَ رِسَالَتَهُ وَ أَنَا عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِینَ، وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی: فَکَیْفَ إِذا جِئْنا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنا بِکَ عَلی هؤُلاءِ شَهِیداً وَ قَالَ: وَ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ وَ قَدْ صَدَّقَهُ اللَّهُ وَ أَعْطَاهُ الْوَسِیلَهًَْ إِلَیْهِ وَ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ، فَقَالَ: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ، فَنَحْنُ الصَّادِقُون.

امام علی (علیه السلام)- در حدیث مرفوعی از سلمان (رحمة الله علیه) آمده است: امام علی (علیه السلام) فرمود: ... از من بپرس از هر چیزی که تا روز قیامت رخ می‌دهد و از دوران عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) هنگامی‌که خدای تعالی او را برانگیخت و بپرس از هر وصیّ پیامبری و از هر گروهی که گمراه شدند و هر گروهی که هدایت می‌شوند و از جلودار و صدا زننده‌ی آن گروه و برنده‌ی آنان تا روز قیامت. و بپرس از هر آیه‌ای که فرود آمده در کتاب خدا که در شب فرود آمده یا روز و نیز از تورات و انجیل و قرآن بزرگ زیرا پیامبر (صلی الله علیه و آله) چیزی را از علم و دانش خود و آنچه را که امّت‌ها از اهل تورات و انجیل و طبقات مخالفان و گروه ملحدان و ادیان گوناگون دارند از من پوشیده نداشت زیرا که او خاتم پیامبران (بعد از آنان بود و بر تمامشان اطاعت او و ایمان به او واجب بود و نیز یاری‌کردن او واجب بود این مطلب را در تورات نوشته دیدند و نیز در انجیل و زبور و صحف ابراهیم و موسی (علیها السلام) و چنین نبود که بخواهد پیمان خدا را در میان بندگانش ضایع کند و امّت را حیران و سرگردان واگذارد بعد از خودش. چطور چنین کاری می‌شود که همانا خدا او را به مهربانی و رحمت و عفو و بخشش و امر به معروف و نهی از منکر و بپا دارنده‌ی عدل و داد معرفی فرموده و همانا خدای عزّوجلّ به‌سوی نوح (علیه السلام) و پیامبران پس از او وحی فرستاده و همان‌طوری که به‌سوی موسی و عیسی (علیها السلام) وحی فرستاده و تصدیق‌کرده است خدا را و به‌رسالتش رسیده و من بر این کار از گواهانم. و همانا خدای تبارک‌وتعالی فرموده: حال آن‌ها چگونه است آن روزی که از هر امّتی، شاهد و گواهی [بر اعمالشان] می‌آوریم، و تو را نیز بر آنان گواه خواهیم آورد؟. (نساء/۴۱). و نیز فرمود: کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ؛ درست فرموده است خدای تعالی وسیله‌ی پیشرفت به‌سوی خدا را به او عطا فرموده سپس فرموده: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از [مخالفت فرمان] خدا بپرهیزید، و با صادقان باشید!. (توبه/۱۱۹). به خدا سوگند که ما صادقین و راستگویان هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۲۸
بحارالأنوار؛ ج۳۰، ص۶۵/ إرشادالقلوب؛ ج۲، ص۳۰۶؛ «قال علی ... و للقرآن العظیم» محذوف
۱۵
(رعد/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّه‌بْنِ‌الْوَلِیدِ قَالَ: قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) مَا یَقُولُ أَصْحَابُکَ فِی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ عِیسَی وَ مُوسَی (علیها السلام) أَیُّهُمْ أَعْلَمُ قَالَ قُلْتُ مَا یُقَدِّمُونَ عَلَی أُولِی الْعَزْمِ أَحَداً قَالَ أَمَا إِنَّکَ لَوْ خَاصَمْتَهُمْ بِکِتَابِ اللَّهِ لَحَجَجْتَهُمْ قَالَ قُلْتُ وَ أَیْنَ هَذَا فِی کِتَابِ اللَّهِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ قَالَ فِی مُوسَی (علیه السلام): وَ کَتَبْنا لَهُ فِی الْأَلْواحِ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ مَوْعِظَةً وَ لَمْ یَقُلْ کُلَّ شَیْءٍ وَ قَالَ فِی عِیسَی (علیه السلام): وَ لِأُبَیِّنَ لَکُمْ بَعْضَ الَّذِی تَخْتَلِفُونَ فِیهِ وَ لَمْ یَقُلْ کُلَّ شَیْءٍ وَ قَالَ فِی صَاحِبِکُمْ: کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌ولید گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «پیروان تو درباره‌ی امیرالمؤمنین (علیه السلام) و عیسی و موسی (علیها السلام) چه می‌گویند و کدامیک را داناتر می‌شمارند»؟ گفتم: «ما می‌گوییم هیچ‌کس بر پیامبران اولوالعزم برتری و تقدّم ندارد»! حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: «اگر من با شما بر اساس کتاب خدا استدلال کنم، چه خواهید گفت»؟ گفتم: «در کجای کتاب خدا چنین مطلبی آمده است»؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «خدای تعالی به موسی (علیه السلام) فرمود: و برای او در الواح اندرزی از هر موضوعی نوشتیم. (اعراف/۱۴۵). امّا نفرمود: «علم همه چیز را نوشتیم». عیسی (علیه السلام) به مردم فرمود: تا برخی از آنچه را که در آن اختلاف دارید روشن کنم. (زخرف/۶۳). و نفرمود: همه چیز را برایتان بیان کنم و توضیح دهم. امّا درباره‌ی امام شما فرمود: کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۳۰
بحارالأنوار؛ ج۱۴، ص۲۴۵/ بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۳۳؛ «حاججتهم» بدل «خاصمتهم»/ نورالثقلین/ البرهان
۱۶
(رعد/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌الْوَلِیدِ السَّمَّانِ قَالَ قَالَ الْبَاقِرُ (علیه السلام) یَا عَبْدَاللَّهِ مَا تَقُولُ فِی عَلِیٍّ وَ عِیسَی وَ مُوسَی (قُلْتُ وَ مَا عَسَی أَنْ أَقُولَ فِیهِمْ فَقَالَ وَ اللَّهِ عَلِیٌّ (علیه السلام) أَعْلَمُ مِنْهُمَا ثُمَّ قَالَ أَلَسْتُمْ تَقُولُونَ إِنَّ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) مَا لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الْعِلْمِ قُلْنَا نَعَمْ وَ النَّاسُ یُنْکِرُونَ قَالَ فَخَاصِمْهُمْ فِیهِ بِقَوْلِهِ تَعَالَی لِمُوسَی (علیه السلام): وَکَتَبْنا لَهُ فِی الْأَلْواحِ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَمْ یُبَیَّنْ لَهُ الْأَمْرُ کُلُّهُ وَ قَالَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله): وَ جِئْنا بِکَ شَهِیداً عَلی هؤُلاءِ وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ وَ قَالَ فَاسْأَلْ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ ثُمَّ قَالَ وَ اللَّهِ إِیَّانَا عَنَی وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) أَوَّلُنَا وَ أَفْضَلُنَا وَ أَخْیَرُنَا بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).

امام باقر (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌ولید گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «ای عبداللَّه! درباره‌ی علی و موسی و عیسی (چه می‌گویی»؟ گفتم: «درباره‌ی آنان چه می‌توانم بگویم»؟ فرمود: «او به خدا سوگند! از آن دو اعلم بود». سپس فرمود: «مگر شما نمی‌گویید آنچه را که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) دارد علی (علیه السلام) هم دارد»؟ گفتم: «آری، ولی مردم انکار می‌کنند». فرمود: «با این فرمایش خداوند به موسی (علیه السلام) با آنان جدل کن که می‌فرماید: و برای او در الواح اندرزی از هر موضوعی نوشتیم. (اعراف/۱۴۵). در این آیه خداوند به ما فهمانده است که همه چیز را برای او ننوشته است. و به عیسی (علیه السلام) فرموده است: تا برخی از آنچه را که در آن اختلاف دارید روشن کنم. (زخرف/۶۳) و اینجا هم به ما فهمانده که تمام چیزها را برای عیسی (علیه السلام) بیان نکرده است. و به محمّد (صلی الله علیه و آله) فرموده است: تو را گواه بر آنان قرار می‌دهیم! و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز. (نحل/۸۹) و فرمود: درباره‌ی آیه: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ از آن‌ها بپرس». سپس فرمود: «به خدا سوگند! منظور آیه ما هستیم و علی (علیه السلام)، نخستین ما و افضل ما و بهترین ما بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۳۰
بحارالأنوار؛ ج۴۰، ص۲۱۲/ الخرایج والجرایح؛ ج۲، ص۷۹۸
۱۷
(رعد/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌بُکَیْر عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ کُنْتُ عِنْدَهُ فَذَکَرُوا سُلَیْمَانَ وَ مَا أُعْطِیَ مِنَ الْعِلْمِ وَ مَا أُوتِیَ مِنَ الْمُلْکِ فَقَالَ لِی وَ مَا أُعْطِیَ سُلَیْمَانُ بْنُ دَاوُدَ (علیه السلام) إِنَّمَا کَانَ عِنْدَهُ حَرْفٌ وَاحِدٌ مِنَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ وَ صَاحِبُکُمُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ وَ کَانَ وَ اللَّهِ عِنْدَ عَلِیٍّ (علیه السلام) عِلْمُ الْکِتَابِ فَقُلْتُ صَدَقْتَ وَ اللَّهِ جُعِلْتُ فِدَاکَ.

امام صادق (علیه السلام)- ابن‌بکیر گوید: من خدمت امام صادق (علیه السلام) بودم، سخن از علم سلیمان (علیه السلام) شد و قدرتی که به او داده شده بود. فرمود: «به سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام) چه چیز داده شده به او یک حرف از اسم اعظم داده بودند؛ ولی صاحب شما کسی است که خداوند می‌فرماید: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ و به خدا قسم علم کتاب نزد علی (علیه السلام) بود». عرض کردم: «صحیح می‌فرمایید فدایتان شوم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۳۰
بحارالأنوار؛ ج۲۶، ص۱۷۰/ بصایرالدرجات؛ ص۲۱۲/ نورالثقلین/ البرهان
۱۸
(رعد/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ ابْنِ‌أُذَیْنَهًَْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَال الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ هُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ سُئِلَ عَنِ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ أَعْلَمُ أَمِ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ. فَقَالَ مَا کَانَ عِلْمُ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ عِنْدَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ إِلَّا بِقَدْرِ مَا تَأْخُذُ الْبَعُوضَهًُْ بِجَنَاحِهَا مِنْ مَاءِ الْبَحْرِ وَ قَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَلَا إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِی هَبَطَ بِهِ آدَمُ (علیه السلام) مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ وَ جَمِیعَ مَا فُضِّلَتْ بِهِ النَّبِیُّونَ إِلَی خَاتَمِ النَّبِیِّینَ (صلی الله علیه و آله) فِی عِتْرَهًِْ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ.

امام صادق (علیه السلام)- ابن‌اذینه گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «... کسی که دارای علم کتاب است امیرالمؤمنین (علیه السلام) است». از آن جناب سؤال کردند کسی که دارای علم کتاب است داناتر است یا کسی که مقداری از علم کتاب را دارد فرمود: «نسبت علم کسی که مقداری از علم کتاب دارد به کسی که علم کتاب دارد به نسبت فکر به‌اندازه‌ای که یک پشه از آب دریا با بال خود بر می‌دارد امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: تمام دانشی را که آدم (علیه السلام) از آسمان به زمین فرود آورد و همه‌ی امتیازات علمی پیامبران تا خاتم انبیاء (در اختیار عترت پیامبر خاتم است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۳۰
بحارالأنوار؛ ج۲۶، ص۱۶۰/ القمی؛ ج۱، ص۳۶۷/ نورالثقلین؛ «و قال امیرالمومنین ... خاتم النبیین» محذوف/ البرهان
۱۹
(رعد/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ عَطَاءٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام)جَالِساً إِذْ مَرَّ ابْنُ‌عَبْدِاللَّهِ‌بْنِ‌سَلَّامٍ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ هَذَا ابْنُ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ قَالَ لَا وَ لَکِنَّهُ صَاحِبُکُمْ علی‌بن‌أبیطالب (علیه السلام) الَّذِی نَزَلَ فِیهِ آیَاتٌ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ.

امام باقر (علیه السلام)- عبدالله‌بن‌عطا گوید: من نزد امام باقر (علیه السلام) نشسته بودم که گذر عبداللَّه سلام به آنجا افتاد. به او گفتم: «فدای تو شوم، این است پسر کسی‌که نزد او است علم الکتاب»؟! فرمود: «نه ولکن آن شخص، صاحب شما علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است که آیاتی از قرآن درباره‌ی او نازل شده است مثل آیه: وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۳۲
بحارالأنوار؛ ج۳۵، ص۴۳۴/ الطرایف؛ ج۱، ص۴۹؛ «نزلت» بدل «نزل»/ العمدهًْ؛ ص۱۲۳/ العمدهًْ؛ ص۲۹۰
۲۰
(رعد/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- سَدِیرٍ قَالَ کُنْتُ أَنَا وَ أَبُوبَصِیرٍ وَ یَحْیَی الْبَزَّازُ وَ دَاوُدُ‌بْنُ‌کَثِیرٍ فِی مَجْلِسِ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) إِذْخَرَجَ إِلَیْنَا وَ هُوَ مُغْضَبٌ فَلَمَّا أَخَذَ مَجْلِسَهُ قَالَ یَا عَجَباً لِأَقْوَامٍ یَزْعُمُونَ أَنَّا نَعْلَمُ الْغَیْبَ مَا یَعْلَمُ الْغَیْبَ إِلَّا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَقَدْ هَمَمْتُ بِضَرْبِ جَارِیَتِی فُلَانَهًَْ فَهَرَبَتْ مِنِّی فَمَا عَلِمْتُ فِی أَیِّ بُیُوتِ الدَّارِ هِیَ قَالَ سَدِیرٌ فَلَمَّا أَنْ قَامَ مِنْ مَجْلِسِهِ وَ صَارَ فِی مَنْزِلِهِ دَخَلْتُ أَنَا وَ أَبُوبَصِیرٍ وَ مُیَسِّرٌ وَ قُلْنَا لَهُ جُعِلْنَا فِدَاکَ سَمِعْنَاکَ وَ أَنْتَ تَقُولُ کَذَا وَ کَذَا فِی أَمْرِ جَارِیَتِکَ وَ نَحْنُ نَعْلَمُ أَنَّکَ تَعْلَمُ عِلْماً کَثِیراً وَ لَا نَنْسُبُکَ إِلَی عِلْمِ الْغَیْبِ قَالَ فَقَالَ یَا سَدِیرُ أَلَمْ تَقْرَأِ الْقُرْآنَ قُلْتُ بَلَی قَالَ فَهَلْ وَجَدْتَ فِیمَا قَرَأْتَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قالَ: الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدْ قَرَأْتُهُ قَالَ فَهَلْ عَرَفْتَ الرَّجُلَ وَ هَلْ عَلِمْتَ مَا کَانَ عِنْدَهُ مِنْ عِلْمِ الْکِتَابِ قَالَ قُلْتُ أَخْبِرْنِی بِهِ قَالَ قَدْرُ قَطْرَهًٍْ مِنَ الْمَاءِ فِی الْبَحْرِ الْأَخْضَرِ فَمَا یَکُونُ ذَلِکَ مِنْ عِلْمِ الْکِتَابِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا أَقَلَّ هَذَا فَقَالَ یَا سَدِیرُ مَا أَکْثَرَ هَذَا أَنْ یَنْسِبَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَی الْعِلْمِ الَّذِی أُخْبِرُکَ بِهِ یَا سَدِیرُ فَهَلْ وَجَدْتَ فِیمَا قَرَأْتَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَیْضاً: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ قَالَ قُلْتُ قَدْ قَرَأْتُهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ أَ فَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ کُلُّهُ أَفْهَمُ أَمْ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ بَعْضُهُ قُلْتُ لَا بَلْ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ کُلُّهُ قَالَ فَأَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی صَدْرِهِ وَ قَالَ عِلْمُ الْکِتَابِ وَ اللَّهِ کُلُّهُ عِنْدَنَا عِلْمُ الْکِتَابِ وَ اللَّهِ کُلُّهُ عِنْدَنَا.

امام صادق (علیه السلام)- سدیر گوید: «من و ابوبصیر و یحیای بزّاز و داودبن‌کثیر در مجلس نشسته بودیم که امام صادق (علیه السلام) با حالت خشم وارد شد، هنگامی‌که در جایگاه خویش قرار گرفت. فرمود: «شگفتا از مردمی که گمان می‌کنند ما غیب می‌دانیم!! کسی جز خدای عزّوجلّ غیب نمی‌داند. من می‌خواستم فلان کنیزم را بزنم، او از من گریخت و من نمی‌دانستم که در کدام اتاق منزل پنهان شده است». سدیر گوید: چون حضرت (علیه السلام) از مجلس برخاست و به منزلش رفت، من و ابوبصیر و میسر، خدمتش رفتیم. و عرض کردیم: «فدایت شویم! آنچه درباره‌ی کنیزت فرمودی، شنیدیم و ما می‌دانیم که شما علم زیادی دارید و علم غیب را به شما نسبت ندهیم». فرمود: «ای سدیر! مگر تو قرآن را نمی‌خوانی»؟ عرض کردم: «چرا، فرمود: در آنچه از کتاب خدای عزّوجلّ خوانده‌ای؟ این آیه را دیده‌ای: مردی که به کتاب دانشی داشت؛ گفت: من آن را پیش از آنکه چشم‌به‌هم‌زنی نزد تو آورم. (نمل/۴۰) عرض کردم: «فدایت شوم، این آیه را خوانده‌ام». فرمود: «آن مرد را شناختی و فهمیدی چه اندازه از علم کتاب نزد او بود»؟ عرض کردم: «شما به من خبر دهید». فرمود: «به اندازه‌ی یک قطره آب نسبت به دریای اخضر (بحر محیط)». عرض کردم: «فدایت شوم! چه کم»!! فرمود: «ای سدیر! چه بسیار است آن مقداری که خدای عزّوجلّ نسبت داده است به علمی که اکنون به تو خبر می‌دهم؛ چه بسیار است آن مقدار برای کسی که خدای عزّوجلّ او را به علمی که اکنون به تو خبر می‌دهم نسبت نداده است. ای سدیر! باز در آنچه از کتاب خدای عزّوجلّ خوانده‌ای این آیه را دیده‌ای: قُلْ کَفی بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ»؟ عرض کردم: «فدایت شوم! این آیه را هم خوانده‌ام». فرمود: «آیا کسی که تمام علم کتاب را می‌داند فهمش بیشتر است یا کسی که بعضی از آن را می‌داند»؟ عرض کردم: «نه، بلکه کسی که تمام علم کتاب را می‌داند». آنگاه حضرت (علیه السلام) با دست اشاره به سینه‌اش نمود و فرمود: «به خدا تمام علم کتاب نزد ماست، به خدا تمام علم کتاب نزد ماست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۳۳۲
الکافی؛ ج۱، ص۲۵۷/ بحارالأنوار؛ ج۲۶، ص۱۹۷/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر