آیه أَ وَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا وَ اللهُ يَحْكُمُ لا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ وَ هُوَ سَرِيعُ الْحِسَابِ [41]
آيا نديدند كه ما پيوسته از اطراف [و جوانب] زمين مىكاهيم؟! [و جامعهها، بهتدريج از ميان مىروند]. و خداوند حكم مىكند؛ و هيچكس را ياراى جلوگيرى از حكم او نيست؛ و او سريع الحساب است.
السّجّاد (علیه السلام)- عَن أَبِی جَعفَرٍ (علیه السلام) قال: کَانَ عَلِیُّبْنُالْحُسَیْنِ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَّهُ یُسَخِّی نَفْسِی فِی سُرْعَهًِْ الْمَوْتِ وَ الْقَتْلِ فِینَا قَوْلُ اللَّهِ: أَوَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها وَ هُوَ ذَهَابُ الْعُلَمَاءِ.
امام سجّاد (علیه السلام)- امام باقر (علیه السلام) فرمود: پدرم میفرمود: «آنچه مرگ زودرس و شهادت در راه ما را آسان میکند این آیه است: أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها تفسیر این آیه از بین رفتن علماء است».
الصّادق (علیه السلام)- اَلبُرهَانُ: الصَّادِقِ (علیه السلام) أَنََّهُ سُئِلَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: أَوَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها فَقَالَ فَقْدُ الْعُلَمَاءِ.
امام صادق (علیه السلام)- در کتاب برهان آمده است: از امام صادق (علیه السلام) در مورد: أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها پرسیده شد. آن حضرت فرمود: «مراد از کمشدن زمین کمبود و کمشدن علماء است».
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- عَن أبِیصَالِحٍ قَالَ: لَمَّا قُتِلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ هَذَا الْیَوْمَ نَقَصَ الْفِقْهُ وَ الْعِلْمُ مِنْ أَرْضِ الْمَدِینَهًِْ ثُمَّ قَالَ إِنَّ نُقْصَانَ الْأَرْضِ نُقْصَانُ عُلَمَائِهَا وَ خِیَارِ أَهْلِهَا إِنَّ اللَّهَ لَا یَقْبِضُ هَذَا الْعِلْمَ انْتِزَاعاً یَنْتَزِعُهُ مِنْ صُدُورِ الرِّجَالِ وَ لَکِنَّهُ یَقْبِضُ الْعِلْمَ بِقَبْضِ الْعُلَمَاءِ حَتَّی إِذَا لَمْ یَبْقَ عَالِمٌ اتَّخَذَ النَّاسُ رُؤَسَاءَ جُهَّالًا فَیَسْأَلُوا فَیُفْتُوا بِغَیْرِ عِلْمٍ فَیَضِلُّوا وَ أَضَلُّوا.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- ابوصالح گوید: هنگامی که علی (علیه السلام) به شهادت رسید، ابن عباس (رحمة الله علیه) گفت: «این روزی است که فقه و علم از سرزمین مدینه کاسته شد». سپس گفت: «نقصان زمین نقصان دانشمندان و بهترین ساکنان آن است. خداوند این علم را یکباره از سینه مردان بیرون نمیکشد تا آن را بردارد، بلکه آن را با مرگ دانشمندان میگیرد تا وقتی که دیگر دانشمندی باقی نماند مردم رهبران نادان را پیشوا قرار میدهند و از آنها سؤال میکنند و آنها نیز بدون علم فتوا میدهند پس گمراه میشوند و گمراه کردهاند».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَوَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها یَعْنِی بِذَلِکَ مَا یَهْلِکُ مِنَ الْقُرُونَ فَسَمَّاهُ إِتْیَانا.
امام علی (علیه السلام)- أَوَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها؛ همان هلاک اقوام گذشته بود که با فعل اتیان آورده شده است.