آیه سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ [24]
[و به آنان مى‌گویند]: سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان! چه نیکوست سرانجام سراى جاویدان.
السّجّاد (علیه السلام)- فِی الصَّحِیفَهًِْ السَّجَّادِیَّهًِْ فِی دُعَائِهِ (علیه السلام) فِی الصَّلَاهًِْ عَلَی حَمَلَهًِْ الْعَرْشِ قَالَ (علیه السلام) بَعْدَ أَنْ عَدَّ أَصْنَافاً مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ: وَ الَّذِینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ.
امام سجّاد (علیه السلام)- در درود امام سجّاد (علیه السلام) بر حاملان عرش، در دعایی که در صحیفه‌ی سجّادیه آمده، بعد از شمارش گروه‌هایی از ملائکه فرمود: و آنان که می‌گویند: سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّار.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- نَزَلَتْ فِی الْأَئِمَّهًِْ (علیه السلام) وَ شِیعَتِهِمُ الَّذِینَ صَبَرُوا.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- این آیه درباره‌ی ائمّه‌ی اطهار (و شیعیانی که شکیبایی ورزیده‌اند، نازل شده است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَّا صُبُرٌ وَ شِیعَتُنَا أَصْبَرُ مِنَّا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ کَیْفَ صَارَ شِیعَتُکُمْ أَصْبَرَ مِنْکُمْ قَالَ لِأَنَّا نَصْبِرُ عَلَی مَا نَعْلَمُ وَ شِیعَتُنَا یَصْبِرُونَ عَلَی مَا لَا یَعْلَمُونَ.
امام صادق (علیه السلام)- وشّاء از برخی یارانش نقل می‌کند که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ما شکیبایانیم؛ امّا شیعیان ما از ما صبورترند». عرض کردم: «فدایت گردم! چطور ممکن است که شیعیان شما از شما صبورتر باشند»؟ فرمود: «زیرا ما بر آنچه که می‌دانیم صبر می‌کنیم و آنان بر آنچه که به آن آگاهی و علم ندارند، صبر می‌نمایند».
الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ صَبَرْنَا وَ شِیعَتُنَا أَصْبَرُ مِنَّا لِأَنَّا صَبَرْنَا بِعِلْمٍ وَ صَبَرُوا عَلَی مَا لَا یَعْلَمُون.
امام صادق (علیه السلام)- ما امامان صابر و شکیبا هستیم و شیعیان ما از ما صابرترند. زیرا ما بر چیزهایی که می‌دانیم صبرکردیم و آنان بر چیزهایی که کاملاً و دقیقاً نمی‌دانند صبر نموده‌اند.
الصّادق (علیه السلام)- سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ عَلَی الْفَقْرِ فِی الدُّنْیَا.
امام صادق (علیه السلام)- سَلاَمٌ عَلَیْکُم بِمَا صَبَرْتُمْ؛ شکیبایی آنان بر فقر و تنگدستی در دنیا است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌وَلَّادٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِنَا وَرِعاً مُسْلِماً کَثِیرَ الصَّلَاهًِْ قَدِ ابْتُلِیَ بِحُبِّ اللَّهْوِ وَ هُوَ یَسْمَعُ الْغِنَاءَ فَقَالَ أَیَمْنَعُهُ ذَلِکَ مِنَ الصَّلَاهًِْ لِوَقْتِهَا أَوْ مِنْ صَوْمٍ أَوْ مِنْ عِیَادَهًِْ مَرِیضٍ أَوْ حُضُورِ جِنَازَهًٍْ أَوْ زِیَارَهًِْ أَخٍ قَالَ قُلْتُ لَا لَیْسَ یَمْنَعُهُ ذَلِکَ مِنْ شَیْءٍ مِنَ الْخَیْرِ وَ الْبِرِّ قَالَ فَقَالَ هَذَا مِنْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ مَغْفُورٌ لَهُ ذَلِکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ طَائِفَهًًْ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ عَابُوا وُلْدَ آدَمَ (علیه السلام) فِی اللَّذَّاتِ وَ الشَّهَوَاتِ أَعْنِی لَکُمُ الْحَلَالَ لَیْسَ الْحَرَامَ قَالَ فَأَنِفَ اللَّهُ لِلْمُؤْمِنِینَ مِنْ وُلْدِ آدَمَ (علیه السلام) مِنْ تَعْیِیرِ الْمَلَائِکَهًِْ لَهُمْ قَالَ فَأَلْقَی اللَّهُ فِی هِمَّهًِْ أُولَئِکَ الْمَلَائِکَهًِْ اللَّذَّاتِ وَ الشَّهَوَاتِ کَیْ لَا یَعِیبُوا الْمُؤْمِنِینَ قَالَ فَلَمَّا أَحَسُّوا ذَلِکَ مِنْ هِمَمِهِمْ عَجُّوا إِلَی اللَّهِ مِنْ ذَلِکَ فَقَالُوا رَبَّنَا عَفْوَکَ عَفْوَکَ رُدَّنَا إِلَی مَا خُلِقْنَا لَهُ وَ أَجْبَرْتَنَا عَلَیْهِ فَإِنَّا نَخَافُ أَنْ نَصِیرَ فِی أَمْرٍ مَرِیجٍ قَالَ فَنَزَعَ اللَّهُ ذَلِکَ مِنْ هِمَمِهِمْ قَالَ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وَ صَارَ أَهْلُ الْجَنَّهًِْ فِی الْجَنَّهًِْ اسْتَأْذَنَ أُولَئِکَ الْمَلَائِکَهًُْ عَلَی أَهْلِ الْجَنَّهًِْ فَیُؤْذَنُ لَهُمْ فَیَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ فَیُسَلِّمُونَ عَلَیْهِمْ وَ یَقُولُونَ لَهُمْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فِی الدُّنْیَا عَنِ اللَّذَّاتِ وَ الشَّهَوَاتِ الْحَلَالِ.
امام صادق (علیه السلام)- ابی‌ولّاد گوید: خدمت امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت گردم! یکی از شیعیان که پارسا و مؤمن و بسیار نمازخوان است، دوستدار لهو و لعب گشته و به غنا گوش می‌سپارد». امام پرسید: «آیا این کار او، وی را از اقامه‌ی نماز به هنگام و یا روزه‌داری و ملاقات بیمار و تشییع جنازه و دیدار با دوستان باز نمی‌دارد»؟ گفت: «عرض کردم: خیر، این موضوع مانع از این نمی‌شود که او در انجام امور خیرونیک کوتاهی کند». حضرت فرمود: «این از گام‌های شیطان است. ان‌شاءالله این کار او بخشوده است». سپس فرمود: «دسته‌ای از فرشتگان، فرزندان آدم (علیه السلام) را به خاطر مشغول‌گشتن آنان به انواع لذّت‌ها و امیال و شهوات نکوهش کرده‌اند. مقصودم لذّت‌های حلال است نه حرام». [فرمود]: «پروردگار متعال، ایرادگرفتن فرشتگان از فرزندان با ایمان آدم (علیه السلام) را برنتابید، بنابراین در وجود آن فرشتگان، لذّت‌ها و شهوت‌ها را قرارداد تا دیگر، بندگان مؤمن را ملامت نکنند». [حضرت فرمود]: «چون این امیال و لذّت‌ها در دل و جان آن‌ها استوار شد. به درگاه خداوند تضرّع‌کرده و شکایت آوردند و گفتند: «پروردگارا! از ما درگذر، از ما درگذر و ما را به همان فطرت و سرشتی که ما را بر آن آفریده بودی، بازگردان. همه‌ی ترس ما از آن است که در وادی حیرت و شبهه بیفتیم». پروردگار آن حالت را از دل‌وجان ایشان برداشت. امام (علیه السلام) فرمود: «وقتی روز قیامت فرامی‌رسد و بهشتیان وارد بهشت می‌شوند، همین فرشته‌ها اجازه‌ی ورود بر بهشتیان را می‌خواهند و خداوند به آنان اجازه ورود به بهشت را می‌دهند. آنان بر بهشتیان وارد می‌شوند و بر آنان سلام می‌دهند و می‌گویند: سلام بر شما به خاطر صبر و استقامتتان در دنیا در مقابل لذّت‌ها و شهوت‌های حلال».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الصَّبْرُ ثَلَاثَهًٌْ صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِیبَهًِْ وَ صَبْرٌ عَلَی الطَّاعَهًِْ وَ صَبْرٌ عَنِ الْمَعْصِیَهًِْ فَمَنْ صَبَرَ عَلَی الْمُصِیبَهًِْ حَتَّی یَرُدَّهَا بِحُسْنِ عَزَائِهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَلَاثَمِائَهًِْ دَرَجَهًٍْ مَا بَیْنَ الدَّرَجَهًِْ إِلَی الدَّرَجَهًِْ کَمَا بَیْنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ وَ مَنْ صَبَرَ عَلَی الطَّاعَهًِْ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ سِتَّمِائَهًِْ دَرَجَهًٍْ مَا بَیْنَ الدَّرَجَهًِْ إِلَی الدَّرَجَهًِْ کَمَا بَیْنَ تُخُومِ الْأَرْضِ إِلَی الْعَرْشِ وَ مَنْ صَبَرَ عَنِ الْمَعْصِیَهًِْ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ تِسْعَمِائَهًِْ دَرَجَهًٍْ مَا بَیْنَ الدَّرَجَهًِْ إِلَی الدَّرَجَهًِْ کَمَا بَیْنَ تُخُومِ الْأَرْضِ إِلَی مُنْتَهَی الْعَرْش.
امام علی (علیه السلام)- صبر بر سه نوع است: صبر به وقت مصیبت و صبر بر طاعت خداوند و صبر بر معصیت؛ بنابراین هرکس بر مصیبت صبر کند تا با نیک تحمّل‌کردنش آن را برطرف کند و از سر بگذراند، خداوند، سیصد درجه به او عطا فرماید که فاصله‌ی میان هر درجه تا درجه‌ی دیگر مسافت میان آسمان و زمین است. امّا آن کس که بر طاعت الهی صبر کند، خداوند به او ششصد درجه، اجر می‌دهد که فاصله‌ی میان درجات آن مثل مسافت آن از زمین تا عرش خداوند است. امّا هرکس که بر گناه و معصیت شکیبایی ورزد، خداوند به اندازه‌ی نهصد درجه به او اجر دهد که فاصله‌ی میان درجات آن، چونان فاصله‌ی میان زمین تا منتهای عرش خواهد بود.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الصَّبْرُ صَبْرَانِ صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِیبَهًِْ حَسَنٌ جَمِیلٌ وَ أَحْسَنُ مِنْ ذَلِکَ الصَّبْرُ عِنْدَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْکَ وَ الذِّکْرُ ذِکْرَانِ ذِکْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِنْدَ الْمُصِیبَهًِْ وَ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِکَ ذِکْرُ اللَّهِ عِنْدَ مَا حَرَّمَ عَلَیْکَ فَیَکُونُ حَاجِزاً.
امام علی (علیه السلام)- صبر بر دو نوع است: صبر به وقت مصیبت، که نیکو و زیباست؛ امّا بهتر از آن، صبر بر آن چیزی است که خداوند متعال بر تو حرام کرده است. ذکر نیز بر دو نوع است: یکی ذکر و یاد خداست به هنگام مصیبت و برتر از آن، ذکر دوّم است که یاد خداست به هنگام رویارویی با آنچه بر تو حرام شده است. چنان‌که این ذکر، دیواری در برابر گناه می‌شود.
الصّادق (علیه السلام)- مَنِ ابْتُلِیَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ بِبَلَاءٍ فَصَبَرَ عَلَیْهِ کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ أَلْفِ شَهِیدٍ.
امام صادق (علیه السلام)- هر مؤمنی که به گرفتاری و بلایی دچار شود و بر آن صبر نماید، اجر و مزد او برابر با هزار شهید خواهد بود.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْهَیْثَمِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ قَالَ یَعْنِی الشُّهَدَاءَ.
امام صادق (علیه السلام)- محمدبن‌هیثم از شخصی از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند: فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ؛ منظور، شهیدان هستند.
الصّادق (علیه السلام)- وَ بَلَغَنَا أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) کَانَ إِذَا أَتَی قُبُورَ الشُّهَدَاءِ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّار.
امام صادق (علیه السلام)- و به ما خبر رسیده است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرگاه کنار قبرستان شهیدان می‌رفت، می‌فرمود: سَلاَمٌ عَلَیْکُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فقال النبی (صلی الله علیه و آله) لعبدالله‌بن‌سلام سَلْ عَمَّا شِئْتَ وَ إِنْ شِئْتَ أَخْبَرْتُکَ عَمَّا تَسْأَلُنِی عَنْهُ فَقَالَ أَخْبِرْنِی یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) ... فَهَلْ فِی الْجَنَّهًِْ رِیحٌ قَالَ نَعَمْ یَا ابْنَ سَلَامٍ فِیهَا رِیحٌ وَاحِدَهًٌْ خُلِقَتْ مِنْ نُورٍ مَکْتُوبٌ عَلَیْهَا الْحَیَاهًُْ وَ اللَّذَّاتُ یُقَالُ لَهَا الْبَهَاءُ فَإِذَا اشْتَاقَ أَهْلُ الْجَنَّهًِْ أَنْ یَزُورُوا رَبَّهُمْ هَبَّتْ تِلْکَ الرِّیحُ عَلَیْهِمُ الَّتِی لَمْ تُخْلَقْ مِنْ حَرٍّ وَ لَا مِنْ بَرْدٍ بَلْ خُلِقَتْ مِنْ نُورِ الْعَرْشِ تَنْفُخُ فِی وُجُوهِهِمْ فَتُبْهِی وُجُوهُهُمْ وَ تَطَیَّبُ قُلُوبُهُمْ وَ یَزْدَادُوا نُوراً عَلَی نُورِهِمْ وَ تَضْرِبُ أَبْوَابَ الْجِنَانِ وَ تُجْرِی الْأَنْهَارُ وَ تُسَبِّحُ الْأَشْجَارُ وَ تُغَرِّدُ الْأَطْیَارُ فَلَوْ أَنَّ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ قِیَامٌ یَسْمَعُونَ مَا فِی الْجَنَّهًِْ مِنْ سُرُورٍ وَ طَرَبٍ لَمَاتَ الْخَلَائِقُ شَوْقاً إِلَی الْجَنَّهًِْ وَ الْمَلَائِکَهًُْ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ فَیَقُولُونَ کَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ الْعَزِیزِ سَلامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِینَ. سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ قَالَ: صَدَقْتَ یَا مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله).
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به ابن‌سلام گفت: «هرچه می‌خواهی بپرس و اگر خواهی گزارش دهم که چه خواهی پرسید». گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! به من گزارش ده ... در بهشت باد هست»؟ حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آری، در آنجا بادی هست که از نور آفریده شده است و زندگی و لذّت‌ها بر آن نوشته شده است و بهاء نام دارد و چون مردم بهشت شوق زیارت پروردگار خود کنند، بوزد. از گرما و سرما نیست، بلکه از نور عرش است. در چهره‌هایشان می‌دمد و خرّم می‌شوند و دل خوش می‌گردند، نوری به نورشان می‌افزاید و به درهای بهشت می‌زند و نهرها روان می‌گردند و درخت‌ها تسبیح‌خوان، پرنده‌ها نغمه‌ساز می‌کنند و اگر هرکه در آسمان‌ها و زمین است بر پا باشند و بشنوند آوای شادی و خوشی که در بهشت است از شوق آن همه جان می‌دهند و فرشته‌ها بر آن‌ها وارد می‌شوند و چنانچه خدای عزّوجلّ در آیات محکم کتابش فرموده: سلام بر شما! گوارایتان باد این نعمت‌ها! داخل بهشت شوید و جاودانه بمانید. (زمر/۷). سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ. سلام می‌گویند». [ابن‌سلام] گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! راست گفتی».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ مَا نَالَ الْفَوزُ فِی الْقِیَامَهًِْ إلَّا الصَّابِرُونَ، انَّ اللهَ یَقُولُ: إِنَّما یُوَفَّی الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِساب. قَالَ: وَ الْمَلائِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ بابٍ سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّار.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در روز قیامت جز صبرکنندگان رستگار نمی‌شوند؛ خداوند می‌فرماید: صابران اجر و پاداش خود را بی‌حساب دریافت می‌دارند!. (زمر/۱۰). فرمود: وَ الْمَلائِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ بابٍ سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّار.
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا دَخَلَ الْمُؤْمِنُ فِی قَبْرِهِ کَانَتِ الصَّلَاهًُْ عَنْ یَمِینِهِ وَ الزَّکَاهًُْ عَنْ یَسَارِهِ وَ الْبِرُّ مُطِلٌّ عَلَیْهِ وَ یَتَنَحَّی الصَّبْرُ نَاحِیَهًًْ فَإِذَا دَخَلَ عَلَیْهِ الْمَلَکَانِ اللَّذَانِ یَلِیَانِ مُسَاءَلَتَهُ قَالَ الصَّبْرُ لِلصَّلَاهًِْ وَ الزَّکَاهًِْ وَ الْبِرِّ دُونَکُمْ صَاحِبَکُمْ فَإِنْ عَجَزْتُمْ عَنْهُ فَأَنَا دُونَه.
امام صادق (علیه السلام)- وقتی مؤمن در قبر گذاشته می‌شود، نماز او در سمت راستش قرار می‌گیرد، زکات در سمت چپ او و خوبی‌ها مشرف بر او می‌ایستد. صبر به‌گوشه‌ای می‌رود و از آنان فاصله می‌گیرد به محض اینکه دو فرشته‌ای که مسئول پرسش و پاسخ از مرده‌اند، نزد او حضور می‌یابند، صبر به نماز و زکات و نیکی می‌گوید: «صاحب خویش را دریابید؛ اگر از این کار ناتوان بودید و از عهده برنیامدید، من او را کفایت می‌کنم».