آیه ۲ - سوره مائده

امام باقر (علیه السلام)- امام باقر (علیه السلام) فرمود که این آیه درباره‌ی مردی از بنی‌ربیعه به نام حُطم نازل‌شده است.

امام علی (علیه السلام)- از علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) [نقل‌شده است که فرمود]: چهار تعلیم از خداوند واجب نیستند: [اوّل] کلام خداوند تعالی: فَکاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیْراً؛ اگر در آن‌ها خیری یافتید، بازخریدنشان را بپذیرید. (نور/۳۳). و آن بردگانتان که خواستار قرار داد برای آزادی هستند، با آنان قرارداد ببندید اگر صلاحیّت [زندگی مستقل را] در آنان احساس می‌کنید؛ پس هرکس خواست با برده‌اش برای آزادی قرارداد می‌بندد و هرکس خواست قرارداد نمی‌بندد. و [دوّم] کلام خداوند تعالی: وَ إِذا حَلَلْتُمْ فَاصْطادُوا؛ پس هنگامی که از احرام بیرون آمد، هرکس خواست صید می‌کند و هرکس خواست رها می‌کند و صید نمی‌کند. و [سوّم] کلام خداوند تعالی: فَإِذا وَجَبَتْ جُنُوبُها فَکُلُوا مِنْها؛ و هنگامی‌که پهلوهایشان به زمین رسید [و جان دادند]، از گوشت آن‌ها بخورید. (حج/۳۶)؛ پس هنگامی که ذبح کرد یا نحر نمود، هرکس خواست از قربانی‌اش می‌خورد و هرکس خواست نمی‌خورد. و [چهارم] کلام خداوند تعالی فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ؛ و هنگامی‌که نماز پایان‌گرفت [می‌توانید] در زمین پراکنده شوید. (جمعه/۱۰). پس هرکس خواست پراکنده می‌شود و هرکس خواست در مسجد می‌نشیند.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- و کلام خداوند که یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ الله وَ لَا الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لَا الْهَدْیَ وَ لَا الْقَلائِدَ وَ لَا آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرامَ شعائر، احرام و طواف و نماز در مقام ابراهیم (علیه السلام) و سعی بین صفا و مروه است و همه‌ی مناسک از شعائر هستند. از جمله شعائر، این است که مرد، شتر یا گاو قربانی را پیش آورد و کوهان آن را بزند یا به جامه‌ای بپوشاندش یا حمایلی قلاده آن کند تا مردم بدانند که هدْی است و هیچ‌کس پیش راه آن قرار نگیرد و همانا شعائر به این اسم نامیده‌شده به قصد «اشعار» مردم، تا آن را درک کنند و بشناسند. در قول حق تعالی لاَ الشَّهْرَ الْحَرَامَ منظور، ذوالحجّه است که از ماه‌های حرام است و قول حق تعالی: وَلاَ الْهَدْیَ قربانی است که چون احرام کنند، پیش رانند و قول حق تعالی: وَلاَ الْقَلآئِد؛ پای‌پوشی را که با آن نماز خوانده است را به گردنش می‌آویزد و قول حق‌تعالی: وَلا آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ گوید: کسانی که گرد خانه‌ی خدا حج می‌کنند. وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُواْ، شکار را برای ایشان پس از آنکه حرام نموده بود، با خروج از احرام، حلال نمود.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَلاَ آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرامَ نزد اکثر مفسرین درباره‌ی هرکسی است که به قصد حج حرکت نماید.

امام علی (علیه السلام)- ابی‌معمر سعدی گوید: مردی نزد حضرت علی (علیه السلام) آمد و گفت: «ای امیرمؤمنان (علیه السلام)! من در کتاب نازل‌شده خدا شک کرده‌ام». فرمود: «بگو ببینم به چه شک کرده‌ای»؟ گفت: «درجایی خداوند می‌فرماید: روزی که روح و فرشتگان به صف می‌ایستند، و کس سخن نمی‌گوید مگر آن که خدای رحمان به او رخصت دهد و او سخن به صواب گوید. (نبأ/۳۸). و در جایی‌که از آنان استنطاق می‌شود و به حرف‌زدن و صحبت‌کردن در می‌آیند، می‌گوید: سوگند به خدا پروردگار ما که ما مشرک نبوده‌ایم. (انعام/۲۳). و می‌گوید: ولی در روز قیامت منکر یکدیگر می‌شوید و یکدیگر را لعنت می‌کنید. (عنکبوت/۲۵). و می‌گوید: إاین جدال اهل جهنّم با یکدیگر چیزی است که به‌حقیقت واقع شود. (ص/۶۴). و می‌گوید: نزد من مجادله مکنید. (ق/۲۸). و می‌گوید: امروز بر دهان‌هایشان مهر می‌نهیم. و دست‌هایشان با ما سخن خواهند گفت و پاهایشان شهادت خواهند داد که چه می‌کرده‌اند. (یس/۶۵). پس گاهی سخن می‌گویند و گاهی سخن نمی‌گویند، گاهی پوست و دست و پاهایشان را به سخن وا می‌دارد و گاهی سخن نمی‌گویند، مگر کسانی که از طرف خدای رحمان اجازه دارند و سخن درستی بر زبان رانند. و کس سخن نمی‌گوید مگر آنکه خدای رحمان به او رخصت دهد و او سخن به صواب گوید. (نبأ/۳۸). ای امیرمؤمنان (علیه السلام)! [آیا این تناقض] نیست»؟ علی (علیه السلام) به او فرمود: «این [موارد] همه در یک جا رخ نمیدهد و جایگاههای آن‌ها با یکدیگر متفاوت است، ولی همه‌ی آن‌ها در همان روز که اندازه‌ی آن پنجاه هزار سال است، اتّفاق می‌افتد. خداوند در آن روز آفریده‌ها را در جایی جمع میکند که در آن با یکدیگر آشنا می‌شوند و با یکدیگر سخن می‌گویند و برای یکدیگر طلب استغفار و آمرزش می‌کنند و آنان همان کسانی هستند که از پیامبران و از اتباع (اوصیا) ایشان پیروی‌کردهاند و در دار دنیا در انجام کارهای نیک و پارسایی با یکدیگر همکاری‌کردند. درحالی‌که اهل معصیّت، یکدیگر را لعن و نفرین می‌کنند و آنان از کسانی هستند که معصیت و نافرمانی از آنان دیده‌شده است و در انجام ظلم و تجاوز در دنیا با یکدیگر همکاری کردند و مستکبران و مستضعفان آنان، یکدیگر را نفرین می‌کنند و به یکدیگر نسبت کفر می‌دهند و همدیگر را تکفیر می‌کنند. سپس ایشان را در جایی گرد میآورند که در آنجا از یکدیگر فرار می‌کنند و این همان فرموده خداست که: روزی که آدمی از برادرش می‌گریزد، و از مادرش و پدرش، و از زنش و فرزندانش... (عبس/۳۶۳۴). کسانی که در دار دنیا برای گسترش ظلم و تجاوز همکاری می‌کردند؛ هر کس را در آن روز کاری است که به‌خود مشغولش دارد. (عبس/۳۷)».

امام علی (علیه السلام)- خدا را با خشنودکردن یکی از افراد خلقش خشمگین نسازید، و با دورشدن از خدا به فردی از خلق تقرّب نجویید، زیرا میان خدا و فردی از خلق تعهّدی وجود ندارد که به‌مقتضای آن، خیری را به او عطا کند، یا شرّی را از او بگرداند مگر به‌وسیله‌ی طاعتش و طلب خشنودی‌اش. بی‌گمان طاعت خداوند تبارک‌وتعالی وسیله‌ی دست‌یافتن به‌هر خیری است که آن را می‌جویند، و نجات از هر شرّی است که از آن پرهیز می‌کنند، و خداوند عزّوجلّ هرکه را که اطاعتش‌کند محفوظ می‌دارد، و هر که او را عصیان‌کند از خشم او مصون نمی‌ماند، و کسی که از خدا فرار کند پناهگاهی نمی‌یابد، زیرا فرمان خدای تعالی ذکره به خوارساختن او صادر شده است، اگر چه خلایق خوش نداشته باشند، و هرچه آمدنی است نزدیک است، هرچه خدا بخواهد واقع می‌شود، و هرچه نخواهد واقع نمی‌گردد؛ تَعاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی وَ لا تَعاوَنُوا عَلَی الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقُوا الله إِنَّ الله شَدِیدُ الْعِقابِ.