آیه ۷ - سوره مائده

آیه وَ اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَيْكُمْ وَ ميثاقَهُ الَّذي واثَقَكُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اتَّقُوا اللهَ إِنَّ اللهَ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ [7]

و به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما، و پيمانى را كه با تأكيد از شما گرفت، آن زمان‌ كه گفتيد: «شنيديم و اطاعت‌ كرديم». و از [مخالفت فرمانِ] خدا بپرهيزيد كه خدا، از آنچه درون سينه‌هاست، آگاه است.

۱
(مائده/ ۷)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَیْکُمْ وَ مِیثاقَهُ الَّذِی واثَقَکُمْ بِهِ قَالَ لَمَّا أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْمِیثَاقَ عَلَیْهِمْ بِالْوَلَایَهًِْ قَالُوا سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا ثُمَّ نَقَضُوا مِیثَاقَهُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَاذْکُرُواْ نِعمَةَ الله علَیْکُمْ وَ مِیثَاقَهُ الَّذِی وَاثَقَکُم بِهِ؛ زمانی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پیمان به ولایت را از ایشان گرفت، گفتند: «شنیدیم و اطاعت نمودیم». و آنگاه پیمانش را نقض کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۶۶۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۷۰/ بحارالأنوار، ج۶۶، ص۳۵۱/ نورالثقلین/ البرهان/ القمی، ج۱، ص۱۶۳
۲
(مائده/ ۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَطِیَّهًَْ السَّعْدِیِّ قَال سَأَلْتُ حُذَیْفَهًَْ‌بْنَ‌الْیَمَانِ عَنْ إِقَامَهًِْ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) عَلِیّاً (علیه السلام) یَوْمَ الْغَدِیرِ غَدِیرِ‌خُمٍّ کَیْفَ کَانَ؟ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَنْزَلَ عَلَی نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) أَقُولُ أَنَا لَعَلَّهُ یَعْنِی بِالْمَدِینَهًِْ النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا هَذِهِ الْوَلَایَهًُْ الَّتِی أَنْتُمْ بِهَا أَحَقُّ مِنَّا بِأَنْفُسِنَا فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) السَّمْعَ وَ الطَّاعَهًَْ فِیمَا أَحْبَبْتُمْ وَ کَرِهْتُمْ فَقُلْنَا سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی: وَ اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَیْکُمْ وَ مِیثاقَهُ الَّذِی واثَقَکُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا فَخَرَجْنَا إِلَی مَکَّهًَْ مَعَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فِی حَجَّهًِْ الْوَدَاعِ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ رَبَّکَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ انْصِبْ عَلِیّاً (علیه السلام) عَلَماً لِلنَّاسِ فَبَکَی النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی اخْضَلَّتْ لِحْیَتُهُ وَ قَالَ یَا جَبْرَئِیلُ إِنَّ قَوْمِی حَدِیثُو عَهْدٍ بِالْجَاهِلِیَّهًِْ ضَرَبْتُهُمْ عَلَی الدِّینِ طَوْعاً وَ کَرْهاً حَتَّی انْقَادُوا لِی فَکَیْفَ إِذَا حَمَلْتُ عَلَی رِقَابِهِمْ غَیْرِی فَصَعِدَ جَبْرَئِیلُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عطیه سعدی گوید: از حذیفۀبن‌یمان درباره‌ی چگونگی منصوب کردن پیامبر (صلی الله علیه و آله)، علی (علیه السلام) را به ولایت در روز غدیرخم پرسیدم که چگونه بوده است»؟ گفت: «خداوند متعال این آیه را بر پیامبرش من میگویم: شاید منظورش نزول آیه در مدینه باشد نازل فرمود: پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان اولی و سزاوارتر است؛ و همسران او مادران آن‌ها (مؤمنان) محسوب می‌شوند؛ و خویشاوندان نسبت به یگدیگر از مؤمنان و مهاجران در آنچه خدا مقرّرداشته اولی هستند. (احزاب/۶) پس گفتند: «یا رسول الله (صلی الله علیه و آله)، این ولایتی که شما به سبب برخورداری از آن از خودِ ما به آن سزاوارترید، چیست»؟ آن حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «شنیدن و اطاعت محض کردن است، چه دوست داشته باشید و چه ناپسند بدارید». عرض کردیم: «شنیدیم و اطاعت کردیم». سپس خداوند متعال آیه: وَ اذْکُرُوا نِعْمَةَ الله عَلَیْکُمْ وَ مِیثاقَهُ الَّذِی واثَقَکُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا را نازل فرمود. سپس به همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله) برای ادای مناسک حجّۀ الوداع عازم مکه شدیم که جبرئیل نازل گردیده و گفت: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)، پروردگارت تو را سلام می‌رساند و میگوید: «علی (علیه السلام) را به عنوان امیر بر مردم منصوب کن»! پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) چنان گریست که محاسن مبارکش خیس شد و فرمود: «ای جبرئیل، قوم من فاصله زیادی با دوره جاهلیّت ندارند و من برای پذیرفتن دین اسلام بر فرق آنان کوفتهام تا رام من گشتهاند، پس اگر دیگری را بر ایشان مسلّط گردانم، چه وضعی پیش خواهد آمد»؟ آنگاه جبرئیل به آسمان رفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۶۶۰
بحارالأنوار، ج۳۷، ص۱۲۷إقبال الأعمال، ص۴۵۴
۳
(مائده/ ۷)

الباقر (علیه السلام)- الْمِیثَاقُ هُوَ مَا بَیَّنَ اللَّهُ فِی حَجَّهًِْ الْوَدَاعِ مِنْ تَحْرِیمِ کُلِّ مُسْکِرٍ وَ کَیْفِیَّهًِْ الْوُضُوءِ عَلَی مَا ذَکَرَهُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ وَ نَصْبِ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِمَاماً لِلْخَلْقِ کَافَّهًًْ.

امام باقر (علیه السلام)- «میثاق» چیزی است که خداوند در حجّهًْ الوداع بیان فرمود که عبارتند از: حرام‌کردن هر مست‌کننده، کیفیّت وضو بر اساس چیزی‌که خداوند در کتابش بیان فرمود و نصب امیرمؤمنان (علیه السلام) به‌عنوان امام برای همه‌ی مردم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۶۶۰
مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۶۱/ بحارالأنوار، ج۶۶، ص۳۴۹/ البرهان/ نورالثقلین
۴
(مائده/ ۷)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) کَتَبَ إِلَی مُعَاوِیَهًْ.. أَدْعُوکَ یَا مُعَاوِیَهًُْ إِلَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ کِتَابِهِ وَ وَلِیِّ أَمْرِهِ الْحَکِیمِ مِنْ آلِ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ إِلَی الَّذِی أَقْرَرْتَ بِهِ زَعَمْتَ إِلَی اللَّهِ وَ الْوَفَاءِ بِعَهْدِهِ وَ مِیثاقَهُ الَّذِی واثَقَکُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا. وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ وَ لا تَکُونُوا کَالَّتِی نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْکاثاً تَتَّخِذُونَ أَیْمانَکُمْ دَخَلًا بَیْنَکُمْ أَنْ تَکُونَ أُمَّةٌ هِیَ أَرْبی مِنْ أُمَّةٍ فَنَحْنُ الْأُمَّهًُْ الْأَرْبَی {فَ} لاتَکُونُوا کَالَّذِینَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا یَسْمَعُونَ اتَّبِعْنَا وَ اقْتَدِ بِنَاَ فَإِنَّ ذَلِکَ لَنَا آلَ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) عَلَی الْعَالَمِینَ مُفْتَرَضٌ.

امام علی (علیه السلام)- ای معاویه، تو را به خدا و پیامبرش و کتابش و ولیّ امر حکیم او از خاندان ابراهیم (علیه السلام) فرا می‌خوانم. آن کس‌که در برابر خدا به او اقرار کرده‌ای که به عهدی که با خدای می‌بندی وفا کنی، که خود گفتی شنیدیم و اطاعت کردیم. پس همانند آنان که پس از آگاهی اختلاف کردند و پراکنده شدند مباشید. (آل عمران/۱۹) و همانند آن زن [سبک مغز] نباشید که پشمهای تابیده خود را، پس از استحکام، وامی‌تابید! در حالی که [سوگند و پیمان] خود را وسیله خیانت و فساد قرار می‌دهید به خاطر اینکه گروهی، جمعیّتشان از گروه دیگر بیشتر است]و کثرت دشمن را بهانه‌ای برای شکستن بیعت با پیامبر می‌شمرید]! (نحل/۹۲) ماییم همان گروه که بیشتر است. پس مانند کسانی که گفتند شنیدیم و حال آنکه نمی‌شنوند مباشید. (انفال/۲۱). ما متابعت کردیم و اقتدا نمودیم و در میان همه‌ی مردم جهان این ویژگی از آن ماست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۶۶۰
بحارالأنوار، ج۳۳، ص۱۳۸
۵
(مائده/ ۷)

الصّادق (علیه السلام)- وَ لْیَکُنْ مِنْ قَوْلِکُمْ إِذَا الْتَقَیْتُمْ أَنْ تَقُولُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَکْرَمَنَا بِهَذَا الْیَوْمِ وَ جَعَلَنَا مِنَ الْمُوفِینَ بِعَهْدِهِ إِلَیْنَا وَ مِیثَاقِهِ الَّذِی وَاثَقَنَا بِهِ مِنْ وَلَایَهًِْ وُلَاهًِْ أَمْرِهِ وَ الْقُوَّامِ بِقِسْطِهِ.

امام صادق (علیه السلام)- [در روز غدیر] باید از جمله سخنان شما هنگامی که با هم دیدار کردید این باشد که بگویید: ستایش مخصوص خداوندی است که به‌وسیله‌ی این روز به ما کرامت بخشید و ما را از جمله وفاکنندگان به عهد و پیمان که از ما برای ولایت اولوالأمر و برپاکنندگان عدالتش گرفت قرار داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۶۶۲
تهذیب الأحکام، ج۳، ص۱۴۴/ نورالثقلین
بیشتر