آیه النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ في كِتابِ اللهِ مِنَ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُهاجِرينَ إِلاَّ أَنْ تَفْعَلُوا إِلى أَوْلِيائِكُمْ مَعْرُوفاً كانَ ذلِكَ فِي الْكِتابِ مَسْطُوراً [6]
پيامبر نسبت به مؤمنان از خودشان اولى و سزاوارتر است؛ و همسران او مادران آن‌ها (مؤمنان) محسوب مى‌شوند؛ و خويشاوندان نسبت به يگديگر از مؤمنان و مهاجران در آنچه خدا مقرّر داشته اولى هستند، مگر اينكه بخواهيد نسبت به دوستانتان نيكى كنيد [و سهمى از اموال خود را به آن‌ها بدهيد]؛ اين حكم در كتاب [الهى] نوشته شده است.
الصّادق ( عَن عَبْدِ الْأَعْلَی قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (عَنْ قَوْلِ الْعَامَّهًِْ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (قَالَ مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ مَاتَ مِیتَهًًْ جَاهِلِیَّهًًْ فَقَالَ الْحَقُّ وَ اللَّهِ قُلْتُ فَإِنَّ إِمَاماً هَلَکَ وَ رَجُلٌ بِخُرَاسَانَ لَا یَعْلَمُ مَنْ وَصِیُّهُ لَمْ یَسَعْهُ ذَلِکَ قَالَ لَا یَسَعُهُ إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا هَلَکَ وَقَعَتْ حُجَّهًُْ وَصِیِّهِ عَلَی مَنْ هُوَ مَعَهُ فِی الْبَلَدِ وَ حَقُّ النَّفْرِ عَلَی مَنْ لَیْسَ بِحَضْرَتِهِ إِذَا بَلَغَهُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ قُلْتُ فَنَفَرَ قَوْمٌ فَهَلَکَ بَعْضُهُمْ قَبْلَ أَنْ یَصِلَ فَیَعْلَمَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً إِلَی اللهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اللهِ قُلْتُ فَبَلَغَ الْبَلَدَ بَعْضُهُمْ فَوَجَدَکَ مُغْلَقاً عَلَیْکَ بَابُکَ وَ مُرْخًی عَلَیْکَ سِتْرُکَ لَا تَدْعُوهُمْ إِلَی نَفْسِکَ وَ لَا یَکُونُ مَنْ یَدُلُّهُمْ عَلَیْکَ فَبِمَا یَعْرِفُونَ ذَلِکَ قَالَ بِکِتَابِ اللَّهِ الْمُنْزَلِ قُلْتُ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ کَیْفَ قَالَ أَرَاکَ قَدْ تَکَلَّمْتَ فِی هَذَا قَبْلَ الْیَوْمِ قُلْتُ أَجَلْ قَالَ فَذَکِّرْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ فِی عَلِیٍّ (وَ مَا قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (فِی حَسَنٍ وَ حُسَیْنٍ (وَ مَا خَصَّ اللَّهُ بِهِ عَلِیّاً (وَ مَا قَالَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ (مِنْ وَصِیَّتِهِ إِلَیْهِ وَ نَصْبِهِ إِیَّاهُ وَ مَا یُصِیبُهُمْ وَ إِقْرَارِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (بِذَلِکَ وَ وَصِیَّتِهِ إِلَی الْحَسَنِ (وَ تَسْلِیمِ الْحُسَیْنِ (لَهُ بِقَوْلِ اللَّهِ النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ الله.
امام صادق ( عبدالاعلی گوید: از امام صادق (درباره‌ی سخن عامه پرسیدم که گویند: «رسول خدا (فرموده: «هرکه بمیرد و امامی نداشته باشد، به مرگ جاهلیّت مرده است» فرمود: «به خدا قسم! درست است». عرض کردم: «امامی [در مدینه] وفات کرده و مردی در خراسان است و نمی‌داند وصیّ او کیست، همین دوری از امام برای او عذر نیست»؟ فرمود: «برای او عذر نیست. همانا چون امام بمیرد. حجّت وصیّش بر کسانی است که در شهر او هستند [پس آن‌ها باید وصیّ امام را با حجّت امامت تعیین کنند] و بر کسانی که در شهر امام نیستند، چون خبر وفات او را شنیدند، لازم است کوچ کنند، همانا خدای عزّوجلّ میفرماید: چرا از هر گروهی از آنان، طایفه‌ای کوچ نمی‌کند [و طایفه‌ای در مدینه بماند]، تا در دین [و معارف و احکام اسلام] آگاهی یابند و به هنگام بازگشت به‌سوی قوم خود، آن‌ها را بیم دهند؟! شاید [از مخالفت فرمان پروردگار] بترسند، و خودداری کنند!. (توبه/۱۲۲). عرض کردم: «اگر دسته‌یی کوچ کردند و بعضی از آن‌ها پیش از آنکه [به شهر امام] برسند و آگاهی پیدا کنند، بمیرند»؟ فرمود: خدای عزّوجلّ میفرماید: و هرکس به‌عنوان مهاجرت به‌سوی خدا و پیامبر او، از خانه‌ی خود بیرون رود، سپس مرگش فرا رسد، پاداش او بر خداست. (نساء/۱۰۰) عرض کردم: «اگر بعضی از آن‌ها به شهر امام رسیدند و دیدند شما در خانه‌ی خود را بسته و به روی خود پرده انداخته‌اید، نه خود شما مردم را به‌سوی خود خوانید و نه دیگری ایشان را به شما راهنمایی کند، چگونه امام را بشناسند»؟ فرمود: «به‌وسیله‌ی کتاب منزل خدا». عرض کردم: «خدای عزّوجلّ [در قرآن] چگونه میفرماید»؟ امام فرمود: «به نظرم پیش از این هم در این‌باره سخن گفته‌ای؟ (از من پرسیده‌یی)»؟ عرض کردم: «آری». آنگاه حضرت آیاتی را که خدا درباره‌ی علی (نازل فرموده و آنچه پیغمبر (درباره‌ی به حسن و حسین (به علی (فرموده و آنچه را خدا به علی (اختصاص داده و وصیّتی را که پیغمبر (درباره‌ی او نموده و منصوبش فرموده و مصیباتی که به آن‌ها می‌رسد و اعتراف حسن و حسین (را به آن و وصیّتش را به حسن (و تسلیم‌کردن حسین (امر امامت را طبق کلام خدا: النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمؤْمِنینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فی کِتابِ اللهِ همه را یاد آور شد.
العسکری ( وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ یَعْنِی الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (أَوْلَی بِبُنُوَّهًِْ رَسُولِ اللَّهِ (فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ فَرْضِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلی أَوْلِیائِکُمْ مَعْرُوفاً إِحْسَاناً وَ إِکْرَاماً لَا یَبْلُغُ ذَلِکَ مَحَلَ الْأَوْلَادِ کانَ ذلِکَ فِی الْکِتابِ مَسْطُورا.
امام عسکری ( مراد از وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ حسین و حسین (هستند که در کتاب خدا سزاوارتر به فرزندی رسول خدا (می‌باشند و مِنَ الْمؤْمِنِینَ وَ الْمهاجِرِینَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلی أَوْلِیائِکُمْ مَعْرُوفاً به‌خاطر اینکه با اولیاء خود به نیکی و احسان و اکرام برخورد نمایند تا حدّی که جایگاه فرزندانشان به این رتبه نمی‌رسد و کانَ ذلِکَ فِی الْکِتابِ مَسْطُورا این حقیقت در قرآن مذکور است.
الباقر ( عَنْ مُحَمَّدِ‌بْن‌زَیْدٍ مَوْلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَالَ سَأَلْتُ مَوْلَایَ فَقُلْتُ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ قَالَ هُوَ عَلِی (.
امام باقر ( محمّدبن‌زید غلام امام باقر (گوید: «از مولایم درباره‌ی آیه‌ی وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ پرسیدم فرمود: «منظور علی (است».
الرّسول ( عَنْ سُلَیْمِ‌بْنِ‌قَیْسٍ الْهِلَالِیِّ قَال سَمِعْتُ عَبْدَاللَّهِ‌بْنَ‌جَعْفَرٍ الطَّیَّارِ یَقُولُ کُنَّا عِنْدَ مُعَاوِیَهًَْ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (وَ عَبْدُاللَّهِ‌بْنُ‌عَبَّاسٍ وَ عُمَرُ‌بْنُ‌أَبِی سَلَمَهًَْ وَ أُسَامَهًُْ‌بْنُ‌زَیْدٍ یَذْکُرُ حَدِیثاً جَرَی بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ وَ أَنَّهُ قَالَ لِمُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌أَبِی‌سُفْیَانَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (یَقُولُ إِنِّی أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ثُمَّ أَخِی عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ فَإِذَا اسْتُشْهِدَ فَابْنِیَ الْحَسَنُ (أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ثُمَّ ابْنِیَ الْحُسَیْنُ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ فَإِذَا اسْتُشْهِدَ فَابْنُهُ عَلِیٌّ (أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ سَتُدْرِکُهُ یَا عَلِیُّ (ثُمَّ ابْنِی مُحَمَّدُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ الْبَاقِرُ (أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ سَتُدْرِکُهُ یَا حُسَیْنُ وَ تُکْمِلُهُ اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً تِسْعَهًٌْ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ ثُمَّ اسْتَشْهَدْتُ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ (وَ عَبْدَ‌اللَّهِ‌بْنَ‌عَبَّاسٍ وَ عُمَرَ‌بْنَ أَبِی‌سَلَمَهًَْ وَ أُسَامَهًَْ‌بْنَ‌زَیْدٍ فَشَهِدُوا لِی عِنْدَ مُعَاوِیَهًَْ قَالَ سُلَیْمُ‌بْنُ‌قَیْسٍ وَ قَدْ کُنْتُ سَمِعْتُ ذَلِکَ مِنْ سَلْمَانَ (وَ أَبِی‌ذَرٍّ (وَ الْمِقْدَادِ وَ أُسَامَهًَْ أَنَّهُمْ سَمِعُوا ذَلِکَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (.
پیامبر ( سلیم‌بن‌قیس هلالی گوید: از عبداللَّه‌بن‌جعفرطیّار شنیدم که می‌گفت: «من و حسن و حسین (و عبداللَّه‌بن‌عبّاس (و عمربن‌ابی‌سلمهًْ و اسامهًْ‌بن‌زید نزد معاویه بودیم و حدیثی را که ما بین آن‌ها بحث شده بود، یاد می‌کرد و اینکه به معاویهًْ‌بن‌ابی‌سفیان گفته است که از رسول خدا (شنیدم که می‌فرمود: «من از مؤمنان بر خودشان اولی هستم، سپس برادرم علی (اولای به مؤمنان از خودشان است و آنگاه که شهید شود حسن (اولای به مؤمنان از خودشان است، سپس فرزندم حسین (اولای به مؤمنان از خودشان است و چون شهید شود، فرزندش علیّ اولای به مؤمنان از خودشان خواهد بود و تو ای علی (! او را خواهی دید، سپس فرزندش محمّدبن‌علی (اولای به مؤمنان از خودشان خواهد بود و تو ای حسین (او را خواهی دید، سپس دوازده امام را کامل کرد و نه تن آن‌ها از فرزندان حسین (هستند». عبداللَّه‌بن‌جعفر گوید: «سپس از حسن و حسین (و عبداللَّه‌بن‌عبّاس و عمربن‌أبی‌سلمهًْ و اسامهًْ‌بن‌زید گواهی خواستم و آنان نزد معاویه برایم شهادت دادند»، من از سلمان (و ابوذر (و مقداد (و اسامهًْ‌بن‌زید (نیز این حدیث را شنیدم و آن‌ها هم گفتند که آن را از رسول خدا (شنیده‌اند.
الرّسول ( عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (قَالَ کُنْتُ مَعَ مُعَاوِیَهًَْ وَ قَدْ نَزَلَ بِذِی طُوًی فَجَاءَهُ سَعْدُ‌بْنُ‌أَبِی وَقَّاصٍ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ فَقَالَ مُعَاوِیَهًُْ یَا أَهْلَ الشَّامِ هَذَا سَعْدٌ وَ هُوَ صَدِیقٌ لِعَلِیٍّ (قَالَ فَطَأْطَأَ الْقَوْمُ رُءُوسَهُمْ وَ سَبُّوا عَلِیّاً فَبَکَی سَعْدٌ فَقَالَ لَهُ مُعَاوِیَهًُْ مَا الَّذِی أَبْکَاکَ قَالَ وَ لِمَ لَا أَبْکِی لِرَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (یُسَبُّ عِنْدَکَ وَ لَا أَسْتَطِیعُ أَنْ أُغَیِّرَ وَ قَدْ کَانَ فِی عَلِیٍّ خِصَالٌ لَأَنْ تَکُونَ فِیَّ وَاحِدَهًٌْ مِنْهُنَّ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا أَحَدُهَا أَنَّ رَجُلًا کَانَ بِالْیَمَنِ فَجَاءَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (فَقَالَ لَأَشْکُوَنَّکَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (فَقَدِمَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (فَسَأَلَهُ عَنْ عَلِیٍّ فَشَنَأَ عَلَیْهِ فَقَالَ (أَنْشُدُکَ بِاللَّهِ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیَّ الْکِتَابَ وَ اخْتَصَّنِی بِالرِّسَالَهًِْ أَ‌عَنْ سَخَطٍ تَقُولُ مَا تَقُولُ فِی عَلِیٍّ (قَالَ نَعَمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (قَالَ أَلَا تَعْلَمُ أَنِّی أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ قَالَ بَلَی قَالَ فَمَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ (مَوْلَاه.
پیامبر ( از ابن‌عبّاس (روایت است که گفت: نزد معاویه که در ذی‌طوی مسکن گزیده بود، رفته بودم که سعدبن‌ابی و قّاص پیش معاویه آمد و بر او سلام کرد. معاویه گفت: «ای مردم شام! این، سعدبن‌ابی وقّاص و دوست علی (است». مردم، سر را به زیر انداخته و به علی (دشنام دادند. پس سعد گریست و معاویه به او گفت: «چرا گریه می‌کنی»؟ سعد پاسخ داد: «چرا گریه نکنم درحالی‌که نزد تو به مردی از اصحاب رسول خدا (دشنام داده می‌شود و من نمی‌توانم کاری بکنم؟! درحالی‌که علی (دارای صفاتی است که اگر یکی از آن‌ها در من بود، آن را بیشتر از دنیا و آنچه که در آن است، دوست می‌داشتم. یکی از آن صفات این است که مردی در یمن بود و آن مرد به علی (گفت: «نزد رسول خدا (از تو شکایت می‌کنم». آن مرد نزد رسول خدا (آمده و درباره‌ی علی (از او پرسید. رسول خدا (علی (را مدح نموده و فرمود: «تو را به خدایی که این کتاب را بر من نازل فرمود و رسالت را به من اختصاص داد، سوگند می‌دهم، آیا از روی خشم این مطالب را پیرامون علیّ‌بن‌ابی‌طالب (می‌گویی»؟ آن مرد پاسخ داد: «آری، ای رسول خدا (»! رسول خدا (فرمود: «آیا نمی‌دانی که من شایسته‌تر از مؤمنان به خودشان هستم»؟ آن مرد پاسخ داد: «آری می‌دانم». رسول خدا (فرمود: «پس هرکه من مولای اویم، علی (مولای اوست»».
الرّسول ( أَنَّ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (قَالَ أَمَرَنِی رَسُولُ اللَّهِ (أَنْ أَخْرُجَ فَأُنَادِیَ فِی النَّاسِ أَلَا مَنْ ظَلَمَ أَجِیراً أَجْرَهُ فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ أَلَا مَنْ تَوَالَی غَیْرَ مَوَالِیهِ فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ سَبَّ أَبَوَیْهِ فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (فَخَرَجْتُ فَنَادَیْتُ فِی النَّاسِ کَمَا أَمَرَنِی النَّبِیُّ (فَقَالَ لِی عُمَرُ‌بْنُ‌الْخَطَّابِ هَلْ لِمَا نَادَیْتَ بِهِ مِنْ تَفْسِیرٍ فَقُلْتُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ (أَعْلَمُ قَالَ فَقَامَ عُمَرُ وَ جَمَاعَهًٌْ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِیِّ (فَدَخَلُوا عَلَیْهِ فَقَالَ عُمَرُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (هَلْ لِمَا نَادَی عَلِیٌّ (مِنْ تَفْسِیرٍ قَالَ نَعَمْ أَمَرْتُهُ أَنْ یُنَادِیَ أَلَا مَنْ ظَلَمَ أَجِیراً أَجْرَهُ فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ وَ اللَّهُ (یَقُولُ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی فَمَنْ ظَلَمَنَا فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ وَ أَمَرْتُهُ أَنْ یُنَادِیَ مَنْ تَوَالَی غَیْرَ مَوَالِیهِ فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ وَ اللَّهُ یَقُولُ النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ (مَوْلَاهُ فَمَنْ تَوَالَی غَیْرَ عَلِیٍّ (فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ وَ أَمَرْتُهُ أَنْ یُنَادِیَ مَنْ سَبَّ أَبَوَیْهِ فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّه.
پیامبر ( امیرالمؤمنین (فرمود: «پیامبر (به من امر نمود بیرون بروم و در میان مردم فریاد بزنم؛ لعنت خدا بر کسی که در پرداخت اجر اجیری به او ستم روا دارد؛ لعنت خدا بر کسی که غیر از مولای خود مولای دیگری برگزیند؛ لعنت خدا بر کسی که به والدین خود دشنام دهد». بیرون رفتم و همانگونه که پیامبر (به من امر نموده بود در میان مردم فریاد زدم، پس عمربن‌خطاب به من گفت: «آیا برای آنچه که ندا دادی تفسیری وجود دارد»؟ گفتم: «خدا و رسولش داناترند». عمر و گروهی از مردم بر پیامبر (وارد شدند و گفتند: «آیا تفسیری برای این ندا وجود دارد»؟ حضرت فرمود: «آری: به او (علی () امر کردم که فریاد لعنت خدا بر کسی که در پرداخت اجر اجیری به او ستم روا دارد، چراکه خداوند متعال میفرماید: بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست‌داشتن نزدیکانم [اهل بیتم]. (شوری/۲۳) هرکس بر ما ظلمی روا دارد، خداوند او را لعنت کند. فرمان دادم فریاد زند: «لعنت خدا بر کسی که غیر از مولای خود مولای دیگری برگزیند»؛ چراکه خداوند میفرماید: النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ و هرکس که من مولای اویم، پس علی (مولای اوست و هرکس که ولایت غیر او را بپذیرد، خدا لعنتش کند. و به او امر کردم فریاد زند: «لعنت خدا بر کسی که به والدین خود دشنام دهد».
أمیرالمؤمنین ( قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْراهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِیُّ وَ قَالَ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ فَنَحْنُ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْرَاهِیمَ وَ نَحْنُ وَرِثْنَاهُ وَ نَحْنُ أُولُو الْأَرْحَامِ الَّذِینَ وَرِثْنَا الْکَعْبَهًَْ وَ نَحْنُ آلُ إِبْرَاهِیم.
امام علی ( خداوند در این آیه فرماید: إِنَّ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْراهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِیُ و نیز فرموده است: وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ. پس ماییم شایسته‌ترین مردم نسبت به حضرت ابراهیم (و ماییم وارث و رحم و خانواده‌ی او که وارث کعبه شدیم، و ماییم آل ابراهیم (.
أمیرالمؤمنین ( رُوِیَ أَنَّ عَلِیّاً (کَتَبَ إِلَی مُعَاوِیَهًَْ: مِنْ عَبْدِ اللَّهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (إِلَی مُعَاوِیَهًَْ ... فَنَحْنُ آلُ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ (أَ لَمْ تَعْلَمْ یَا مُعَاوِیَهًُْ إِنَّ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْراهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِیُّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ نَحْنُ أُولُو الْأَرْحَامِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ نَحْنُ أَهْلُ بَیْتٍ ... فَکَتَبَ مُعَاوِیَهًُْ: مِنْ مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌أَبِی‌سُفْیَانَ إِلَی عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (قَدِ انْتَهَی إِلَیَّ کِتَابُکَ فَأَکْثَرْتَ فِیهِ ذِکْرَ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ آدَمَ وَ نُوحٍ وَ النَّبِیِّینَ (وَ ذِکْرَ مُحَمَّدٍ (وَ قَرَابَتَکُمْ مِنْهُ وَ مَنْزِلَتَکُمْ وَ حَقَّکَ وَ لَمْ تَرْضَ بِقَرَابَتِکَ مِنْ مُحَمَّدٍ (حَتَّی انْتَسَبْتَ إِلَی جَمِیعِ النَّبِیِّین (... فَأَجَابَهُ (وَ أَمَّا الَّذِی أَنْکَرْتَ مِنْ نَسَبِی مِنْ إِبْرَاهِیمَ (وَ إِسْمَاعِیلَ (وَ قَرَابَتِی مِنْ مُحَمَّدٍ (وَ فَضْلِی وَ حَقِّی وَ مُلْکِی وَ إِمَامَتِی فَإِنَّکَ لَمْ تَزَلْ مُنْکِراً لِذَلِکَ لَمْ یُؤْمِنْ بِهِ قَلْبُکَ أَلَا وَ إِنَّا أَهْلَ الْبَیْتَ کَذَلِکَ لَا یُحِبُّنَا کَافِرٌ وَ لَا یُبْغِضُنَا مُؤْمِنٌ وَ الَّذِی أَنْکَرْتَ مِنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَ فَقَدْ آتَیْنا آلَ إِبْراهِیمَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ آتَیْناهُمْ مُلْکاً عَظِیماً فَأَنْکَرْتَ أَنْ تَکُونَ فِینَا فَقَدْ قَالَ اللَّهُ النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ وَ نَحْنُ أَوْلَی بِه.
امام علی ( در روایت است: علی (به معاویه نوشت: «از بنده‌ی خدا علی، امیرمؤمنان به معاویه ... ما نیز اهل بیت پیامبر، محمد (هستیم. ای معاویه آیا نمی‌دانی که خدا میفرماید: سزاوارترین مردم به ابراهیم، آن‌ها هستند که از او پیروی کردند، و [در زمان و عصر او، به مکتب او وفادار بودند همچنین] این پیامبر و کسانی که [به او] ایمان آورده‌اند [از همه سزاوارترند]. (آل عمران/۶۸) و ما هستیم اولو الارحام که در این آیه آمده است: النَّبِیُّ أَوْلی بِالمُؤْمِنینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فی کِتابِ اللهِ؛ ما اهل بیت هستیم ... معاویه در پاسخ علی (نوشت: «از معاویهًْ‌بن‌ابی‌سفیان به علیّ‌بن‌ابی‌طالب (نامه‌ات به من رسید در آن از ابراهیم و اسماعیل و آدم و نوح (و پیامبران بسیار یاد کرده بودی. از محمّد یاد کرده بودی و خویشاوندیتان با او و منزلتتان در نزد او و حقّ خود. به خویشاوندی‌ات با محمّد (راضی نشده، خود را به همه‌ی پیامبران نسبت داده بودی ...». امام (در جواب فرمود: «امّا اینکه منکر آن هستی که من نسب به ابراهیم و اسماعیل (می‌رسانم یا خویشاوندی مرا با محمّد (انکار می‌کنی و فضل و حقّ مرا و فرمانروایی و امامت مرا منکر هستی، آری، تو همیشه منکر آن بوده‌ای و هرگز دلت ایمان نیاورده. بدان‌که ما اهل بیت رسول خدا (هستیم. کافر ما را دوست ندارد و مؤمن کینه‌ی ما به دل نمی‌گیرد. و آنچه از کلام خداوند: ما به آل ابراهیم، [که یهود از خاندان او هستند نیز]، کتاب و حکمت دادیم و حکومت عظیمی در اختیار آن‌ها [پیامبران بنی‌اسرائیل] قرار دادیم. (نساء/۵۴) انکار نمودی؛ انکار فضیلت ماست و به تحقیق خداوند متعال میفرماید: النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ و ما به این اولویّت سزاوارتریم.
الرّسول ( الْإِمَامِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی‌جَعْفَرٌ (عَنْ أَبِیهِ الْبَاقِرِ (قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَلِیٌّ (قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (قَال بَیْنَمَا أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ (جُلُوسٌ فِی مَسْجِدِهِ بَعْدَ وَفَاتِهِ (یَتَذَاکَرُونَ فَضْلَ رَسُولِ اللَّهِ (إِذْ دَخَلَ عَلَیْنَا حِبْرٌ مِنْ أَحْبَارِ یَهُودِ أَهْلِ الشَّامِ قَدْ قَرَأَ التَّوْرَاهًَْ وَ الْإِنْجِیلَ وَ الزَّبُورَ وَ صُحُفَ إِبْرَاهِیمَ (وَ الْأَنْبِیَاءِ (وَ عَرَفَ دَلَائِلَهُمْ فَسَلَّمَ عَلَیْنَا وَ جَلَسَ ثُمَّ لَبِثَ هُنَیْئَهًًْ (هُنَیْهَهًًْ) ثُمَّ قَالَ یَا أُمَّهًَْ مُحَمَّدٍ (مَا تَرَکْتُمْ لِنَبِیٍّ دَرَجَهًًْ وَ لَا لِمُرْسَلٍ فَضِیلَهًًْ إِلَّا وَ قَدْ تَحَمَّلْتُمُوهَا لِنَبِیِّکُمْ (فَهَلْ عِنْدَکُمْ جَوَابٌ إِنْ أَنَا سَأَلْتُکُمْ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (سَلْ یَا أَخَا الْیَهُودِ مَا أَحْبَبْتَ فَإِنِّی أُجِیبُکَ عَنْ کُلِّ مَا تَسْأَلُ بِعَوْنِ اللَّهِ تَعَالَی وَ مَنِّهِ فَوَ اللَّهِ مَا أَعْطَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ نَبِیّاً وَ لَا مُرْسَلًا دَرَجَهًًْ وَ لَا فَضِیلَهًًْ إِلَّا وَ قَدْ جَمَعَهَا لِمُحَمَّدٍ (وَ زَادَهُ عَلَی الْأَنْبِیَاءِ (وَ الْمُرْسَلِینَ أَضْعَافاً مُضَاعَفَهًًْ ... زَادَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ تَکْرِمَهًًْ بِأَخْذِ مِیثَاقِهِ قَبْلَ النَّبِیِّینَ وَ أَخْذِ مِیثَاقِ النَّبِیِّینَ بِالتَّسْلِیمِ وَ الرِّضَا (وَ التَّصْدِیقِ لَهُ فَقَالَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیِّینَ مِیثاقَهُمْ وَ مِنْکَ وَ مِنْ نُوحٍ وَ إِبْراهِیمَ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ وَ إِذْ أَخَذَ اللهُ مِیثاقَ النَّبِیِّینَ لَما آتَیْتُکُمْ مِنْ کِتابٍ وَ حِکْمَةٍ ثُمَّ جاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ قالَ أَ أَقْرَرْتُمْ وَ أَخَذْتُمْ عَلی ذلِکُمْ إِصْرِی قالُوا أَقْرَرْنا قالَ فَاشْهَدُوا وَ أَنَا مَعَکُمْ مِنَ الشَّاهِدِینَ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ النَّبِیُّ (أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ.
پیامبر ( امام کاظم (از پدرانش از امام علی (روایت میکند که فرمود: درحالی‌که یاران رسول خدا (پس از رحلت ایشان در مسجد رسول خدا (نشسته بودند و درباره‌ی فضائل پیامبر (گفتگو می‌کردند، در این‌موقع عالمی از علمای یهود از شام وارد شد؛ این عالم تورات و انجیل و زبور و صحف ابراهیم و انبیاء را خوانده بود و به برهان‌هایشان آشنایی داشت، پس از لحظه‌ای استراحت گفت: «ای امّت محمّد (هیچ مقام و فضیلتی نماند مگر اینکه، آن‌ها را پیامبرتان به دست آورد، آیا اگر بپرسم می‌توانید پاسخ دهید»؟ امام علی (به او فرمود: «تا می‌توانی بپرس، ای برادر یهودی؟ من به یاری خدا به تو پاسخ می‌گویم، سوگند به خدا! همه‌ی درجات و فضیلت‌های پیامبران، یک‌جا و چند برابر در وجود محمّد (جمع شده است ... و خداوند به‌واسطه‌ی بزرگداشت او از پیامبران پیش از او عهد و پیمان به تسلیم‌شدن و رضا و تصدیق‌کردن او گرفته در آنجا که فرموده است: وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیِّینَ مِیثاقَهُمْ وَ مِنْکَ وَ مِنْ نُوحٍ وَ إِبْراهِیمَ؛ [به خاطر آور] هنگامی را که از پیامبران پیمان گرفتیم، و [همچنین] از تو و از نوح و ابراهیم. (احزاب/۷) و فرموده است: و [به خاطر بیاورید] هنگامی را که خداوند، از پیامبران [و پیروان آن‌ها]، پیمان مؤکّد گرفت، که هرگاه کتاب و دانش به شما دادم، سپس پیامبری به‌سوی شما آمد که آنچه را با شماست تصدیق میکند، به او ایمان بیاورید و او را یاری کنید! سپس [خداوند] به آن‌ها گفت: «آیا به این موضوع، اقرار دارید؟ و بر آن، پیمان مؤکّد بستید»؟ گفتند: «[آری] اقرار داریم»!. (آل عمران/۸۱) و خدای عزّوجلّ فرمود: النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمؤْمِنینَ مِنْ أَنْفُسِهِم.
الرّسول ( حُذَیْفَهًَْ‌بْنِ‌أَسِیدٍ الْغِفَارِیِّ قَالَ: لَمَّا رَجَعَ رَسُولُ اللَّهِ (مِنْ حَجَّهًِْ الْوَدَاعِ وَ نَحْنُ مَعَهُ أَقْبَلَ حَتَّی انْتَهَی إِلَی الْجُحْفَهًِْ أَمَرَ أَصْحَابَهُ بِالنُّزُولِ فَنَزَلَ الْقَوْمُ مَنَازِلَهُمْ ثُمَّ نُودِیَ بِالصَّلَاهًِْ فَصَلَّی بِأَصْحَابِهِ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ أَقْبَلَ بِوَجْهِهِ إِلَیْهِمْ فَقَالَ لَهُمْ إِنَّهُ قَدْ نَبَّأَنِیَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ أَنِّی مَیِّتٌ وَ أَنَّکُمْ مَیِّتُونَ وَ کَأَنِّی قَدْ دُعِیتُ فَأَجَبْتُ وَ إِنِّی مَسْئُولٌ عَمَّا أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَیْکُمْ وَ عَمَّا خَلَّفْتُ فِیکُمْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ وَ حُجَّتِهِ وَ إِنَّکُمْ مَسْئُولُونَ فَمَا أَنْتُمْ قَائِلُونَ لِرَبِّکُمْ قَالُوا نَقُولُ قَدْ بَلَّغْتَ وَ نَصَحْتَ وَ جَاهَدْتَ فَجَزَاکَ اللَّهُ عَنَّا أَفْضَلَ الْجَزَاءِ ثُمَّ قَالَ لَهُمْ أَ‌لَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنِّی رَسُولُ اللَّهِ (إِلَیْکُمْ وَ أَنَّ الْجَنَّهًَْ حَقٌّ وَ أَنَّ النَّارَ حَقٌّ وَ أَنَّ الْبَعْثَ بَعْدَ الْمَوْتِ حَقٌّ فَقَالُوا نَشْهَدُ بِذَلِکَ قَالَ اللَّهُمَّ اشْهَدْ عَلَی مَا یَقُولُونَ أَلَا وَ إِنِّی أُشْهِدُکُمْ أَنِّی أَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ مَوْلَایَ وَ أَنَا مَوْلَی کُلِّ مُسْلِمٍ وَ أَنَا أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ فَهَلْ تُقِرُّونَ بِذَلِکَ وَ تَشْهَدُونَ لِی بِهِ فَقَالُوا نَعَمْ نَشْهَدُ لَکَ بِذَلِکَ فَقَالَ أَلَا مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَإِنَّ عَلِیّاً (مَوْلَاهُ وَ هُوَ هَذَا ثُمَّ أَخَذَ بِیَدِ عَلِیٍّ (فَرَفَعَهَا مَعَ یَدِهِ حَتَّی بَدَتْ آبَاطُهُمَا ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاه.
پیامبر ( حذیفه‌بن اسید غفاری گوید: چون رسول خدا (درحالی‌که ما نیز همراه وی بودیم، از حجّهًْ‌الوداع بازگشت، به راه خود ادامه داد تا اینکه به حجفه رسید و به یاران خود امر فرمود آنجا اطراق کنند. پس از پیاده‌شدن و مستقرگشتن ندای نماز داده شد و رسول خدا (دو رکعت نماز با صحابه خود اقامه نموده و سپس رو به آن‌ها کرد و فرمود: «خداوند لطیف خبیر مرا خبر داده است که من از دنیا خواهم رفت و شما [نیز] از دنیا خواهم رفت و من نیز اجابت نموده‌ام و من در برابر آنچه به‌خاطر آن به سویتان فرستاده شده‌ام، مسئولم و شما نیز مسئول هستید، پس به پروردگارتان بابت این مسئولیت چه خواهید گفت»؟! گفتند: «خواهیم گفت: شما رسالت خود را ابلاغ فرمودی و نصیحت نمودی و جهاد کردی، پس خداوند بهترین پاداش را از جانب ما به شما مرحمت کند»؛ سپس آن حضرت فرمود: «مگر شهادت نمی‌دهید که خدایی جز الله نیست و من فرستاده‌ی خدا به سوی شما هستم و اینکه بهشت حق است و دوزخ حق و برانگیخته شدن پس از مرگ حق است»؟! گفتند: «به آنچه فرمودید، اقرار داریم». آن حضرت فرمود: «خداوندا! تو خود بر آنچه می‌گویند گواه باش! آگاه باشید که من شما را گواه می‌گیرم براینکه الله مولای من است و من مولای هر مسلمانی، و من از هر مسلمانی به خودش اولی‌تر هستم و من از مؤمنان به خودشان اولی‌ترم، آیا به آنچه گفتم، اقرار دارید و شهادت می‌دهید که نزد شما چنین هستم»؟ گفتند: «آری ما اقرار داریم که نزد ما از چنین منزلتی برخوردارید». پس فرمود: «اینک بدانید هر که من مولای اویم، علی نیز مولای اوست و او همین است». سپس دست علی (را گرفته و با دست خود آنقدر بالا برد که زیربغل هر دو آشکار گردید، سپس فرمود: «خداوندا دوست بدار آنکه دوستش می‌دارد و دشمن بدار آنکه با وی دشمنی می‌ورزد».
الرّسول ( عَن عَطِیَّهًَْ السَّعْدِیِّ قَالَ سَأَلْتُ حُذَیْفَهًَْ‌بْنَ‌الْیَمَانِ عَنْ إِقَامَهًِْ النَّبِیِّ (عَلِیّاً یَوْمَ الْغَدِیرِ غَدِیرِ‌خُمٍّ کَیْفَ کَانَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَنْزَلَ عَلَی نَبِیِّهِ (أَقُولُ أَنَا لَعَلَّهُ یَعْنِی بِالْمَدِینَهًِْ النَّبِیُّ (أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (مَا هَذِهِ الْوَلَایَهًُْ الَّتِی أَنْتُمْ بِهَا أَحَقُّ مِنَّا بِأَنْفُسِنَا فَقَالَ (السَّمْعَ وَ الطَّاعَهًَْ فِیمَا أَحْبَبْتُمْ وَ کَرِهْتُمْ فَقُلْنَا سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی وَ اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَیْکُمْ وَ مِیثاقَهُ الَّذِی واثَقَکُمْ بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنا وَ أَطَعْنا.
پیامبر ( عطیّه سعدی گوید: از حذیفه‌بن‌یمان در مورد کیفیّت اقامه‌ی امامت علی (در روز غدیر توسط رسول خدا (سؤال نمودم. گفت: «خداوند تعالی بر پیامبر (آیه‌ی النَّبِیُّ أَوْلی بِالمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللهِ مِنَ الْمؤْمِنِینَ وَ المُهاجِرِینَ را نازل فرمود و من گمان می‌کنم که مقصود حذیفه نزول آیه در مدینه بود. مسلمانان گفتند: ای رسول خدا (! این ولایتی که شما به آن سزاوارتر از ما هستید چه می‌باشد؟ فرمود: «شنیدن و پیروی نمودن در مورد آنچه آن را دوست دارید یا ناپسند می‌شمارید پس بگویید ما حکم را شنیدیم و اطاعت کردیم و خداوند آیه‌ی شریفه‌ی: و به یاد آورید نعمت خدا را بر شما، و پیمانی را که با تأکید از شما گرفت، آن زمان که گفتید: «شنیدیم و اطاعت کردیم (مائده/۷) را نازل فرمود».
أمیرالمؤمنین ( قَالَ رِیَاحُ‌بْنُ‌الْحَارِثِ کُنْتُ فِی الرَّحْبَهًِْ مَعَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (إِذْ أَقْبَلَ رَکْبٌ یَسِیرُونَ حَتَّی أَنَاخُوا بِالرَّحْبَهًِْ ثُمَّ أَقْبَلُوا یَمْشُونَ حَتَّی أَتَوْا عَلِیّاً (فَقَالُوا السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (وَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ قَالَ مَنِ الْقَوْمُ قَالُوا مَوَالِیکَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (قَالَ فَنَظَرْتُ إِلَیْهِ وَ هُوَ یَضْحَکُ وَ یَقُولُ مِنْ أَیْنَ وَ أَنْتُمْ قَوْمٌ عَرَبٌ قَالُوا سَمِعْنَا رَسُولَ اللَّهِ (یَقُولُ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ وَ هُوَ آخِذٌ بِیَدِکَ یَقُولُ أَیُّهَا النَّاسُ أَ‌لَسْتُ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ قُلْنَا بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ (فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ مَوْلَایَ وَ أَنَا مَوْلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ عَلِیٌّ (مَوْلَی مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ فَقَالَ أَنْتُمْ تَقُولُونَ ذَلِکَ قَالُوا نَعَمْ.
امام علی ( ریاح‌بن‌حارث گوید: «در الرّحبه با امیرالمؤمنین (بودم که کاروانی در حال حرکت بودند تا به الرّحبه رسیدند سپس به‌سوی علی (آمدند و عرض کردند: «سلام برتو ای امیرالمؤمنین (». حضرت پرسید: «شما چه کسانی هستید»؟ گفتند: «ای امیرالمؤمنین (ما از موالیان شما هستیم». ریاح می‌گوید به علی (نگاه کردم دیدم آن حضرت خندید و فرمود: «شما کجا و قوم عرب کجا»؟ عرض کردند: «ما شنیدیم که رسول خدا (در روز غدیرخم دستت را گرفته و فرمود: «ای مردم آیا من به مؤمنان سزاوارتر از خودشان نیستم»؟ مسلمانان گفتند: «چرا ای رسول خدا». پیامبر (فرمود: «خداوند مولای من و مولای مؤمنان است و علی مولای کسی است که من مولای او هستم خدایا هرکس او را دوست دارد دوست بدار و هرکس با او دشمنی میکند دشمن بدار». حضرت علی (پرسید: «شما این چنین اعتقاد دارید»؟ گفتند: «بله».
علی‌بن‌إبراهیم ( النَّبیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ قَالَ نَزَلَتْ وَ هُوَ أَبٌ لَهُمْ وَ مَعْنَی أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ فَجَعَلَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ أَوْلَادَ رَسُولِ اللَّهِ (وَ جَعَلَ رَسُولَ اللَّهِ (أَباً لَهُمْ لِمَنْ لَمْ یَقْدِرْ أَنْ یَصُونَ نَفْسَهُ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ وَ لَیْسَ لَهُ عَلَی نَفْسِهِ وَلَایَهًٌْ فَجَعَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی نَبِیَّهُ (أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ هُوَ قَوْلُ رَسُولِ اللَّه (بِغَدِیرِ خُمٍّ أَیُّهَا النَّاسُ أَ لَسْتُ أَوْلَی بِکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ قَالُوا بَلَی ثُمَّ أَوْجَبَ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (مَا أَوْجَبَهُ لِنَفْسِهِ عَلَیْهِمْ مِنَ الْوَلَایَهًِْ فَقَالَ أَلَا مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ (مَوْلَاهُ فَلَمَّا جَعَلَ اللَّهُ النَّبِیَّ (أَبَ الْمُؤْمِنِینَ أَلْزَمَهُ مَئُونَتَهُمْ وَ تَرْبِیَهًَْ أَیْتَامِهِمْ فَعِنْدَ ذَلِکَ صَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ (فَقَالَ مَنْ تَرَکَ مَالًا فَلِوَرَثَتِهِ وَ مَنْ تَرَکَ دَیْناً أَوْ ضَیَاعاً فَعَلَیَّ (وَ إِلَیَّ فَأَلْزَمَ اللَّهُ نَبِیَّهُ (لِلْمُؤْمِنِینَ مَا یُلْزِمُ الْوَالِدَ لِلْوَلَدِ وَ أَلْزَمَ الْمُؤْمِنِینَ مِنَ الطَّاعَهًِْ لَهُ مَا یُلْزِمُ الْوَلَدَ لِلْوَالِدِ فَکَذَلِکَ أَلْزَمَ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (مَا أَلْزَمَ رَسُولَ اللَّهِ (مِنْ ذَلِکَ وَ بَعْدَهُ الْأَئِمَّهًَْ (وَاحِداً وَاحِداً.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( پیرامون تفسیر آیه: النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَ أَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ گفته است: نازل شد درحالی‌که پیامبر (پدر آن‌هاست و با همین معنی زنان پیامبر (مادران آن‌ها می‌شوند. خداوند مؤمنین را فرزندان پیامبر (و پیامبر (را پدر آن‌ها قرار داده، برای کسی که نمی‌تواند خود را حفظ کند، نه مالی دارد و نه قدرت اداره‌ی خود را دارد. پس خداوند پیامبرش را مقدّم قرار داده بر مؤمنان از خودشان و این معنی همان است که پیامبر اکرم (در غدیر خم می فرماید: «مردم! من از خودتان بر خودتان مقدم نیستم»؟! گفتند: «چرا». بعد هرچه برای خود لازم و واجب نموده بود، برای امیرالمؤمنین (اثبات کرد که همان ولایت است. و فرمود: «بدانید هرکس که من مولای اویم، علی (مولای اوست». چون خداوند پیامبر (را پدر مؤمنین قرار داده، خرج آن‌ها و تربیت یتیم‌هایشان را نیز به عهده‌ی او قرار داده است. در این موقع پیامبر اکرم (بر فراز منبر رفت و فرمود: «هرکس مالی به جا بگذارد متعلّق به ورثه‌ی اوست و هرکسی قرضی یا اهل و عیال بی‌سرپرست بگذارد، به عهده‌ی من است و به من برگشت می کند. خداوند برای پیامبرش آنچه را که پدر برای فرزندش تعهّد می نماید، لازم شمرده و همان اطاعت را که فرزند از پدر باید بنماید، لازم نموده که مؤمنان از پیامبر (بنمایند. همین‌طور هرچه برای پیامبر (لازم شد، برای امیرالمؤمنین (نیز لازم است و پس از آن جناب برای سایر ائمّه (یکی پس از دیگری.
الرّسول ( أَبِی جَمِیلَهًَْ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌صَالِحٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ خَطَبَ رَسُولُ اللَّهِ (یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ بَعْدَ صَلَاهًِْ الظُّهْرِ انْصَرَفَ عَلَی النَّاسِ فَقَالَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی قَدْ نَبَّأَنِیَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ أَنَّهُ لَنْ یُعَمَّرَ مِنْ نَبِیٍّ (إِلَّا نِصْفَ عُمُرِ الَّذِی یَلِیهِ مِمَّنْ قَبْلَهُ وَ إِنِّی لَأَظُنُّنِی أَوْشَکَ أَنْ أُدْعَی فَأُجِیبَ وَ إِنِّی مَسْئُولٌ وَ إِنَّکُمْ مَسْئُولُونَ فَهَلْ بَلَّغْتُکُمْ فَمَا ذَا أَنْتُمْ قَائِلُونَ قَالُوا نَشْهَدُ بِأَنَّکَ قَدْ بَلَّغْتَ وَ نَصَحْتَ وَ جَاهَدْتَ فَجَزَاکَ اللَّهُ عَنَّا خَیْراً قَالَ اللَّهُمَّ اشْهَدْ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ أَ‌لَمْ تَشْهَدُوا أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ (وَ أَنَّ الْجَنَّهًَْ حَقٌّ وَ أَنَّ النَّارَ حَقٌّ وَ أَنَّ الْبَعْثَ حَقٌّ مِنْ بَعْدِ الْمَوْتِ قَالُوا نَعَمْ قَالَ اللَّهُمَّ اشْهَدْ ثُمَّ قَالَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ مَوْلَایَ وَ أَنَا أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ أَلَا مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ (مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاه.
پیامبر ( ابوجمیله مفضل‌بن صالح از برخی یارانش روایت میکند: رسول خدا (روز جمعه بعد از نماز ظهر، خطبه خواند و رو به مردم فرمود: «ای مردم! خداوند لطیف و خبیر به من خبر داده است هر پیامبری فقط به‌اندازه‌ی نصف عمر پیامبر قبلی خود، عمر میکند، و من گمان می‌کنم که به زودی فرا خوانده می‌شوم؛ پس اجابت می‌کنم. من مسئولم و شما نیز مسئولید؛ آیا این سخنان را برای شما بازگو نکردم؟ حال شما چه می‌گویید»؟ گفتند: «گواهی می‌دهیم که تو این سخنان را بازگو کردی و نصیحت کردی و تلاش نمودی، پس خداوند بهترین پاداش را به تو ارزانی دارد». فرمود: «خدای من شاهد باش». سپس فرمود: «ای مردم! آیا گواهی نمی‌دهید که خدایی جز خدای یکتا وجود ندارد و محمّد (بنده و فرستاده‌ی اوست و اینکه بهشت و جهنّم حق است و مبعوث‌شدن پس از مرگ نیز حق است»؟ گفتند: «بله». فرمود: «خدای من شاهد باش». سپس فرمود: «ای مردم! خداوند، مولا و سرور من است و من به مؤمنین از خودشان سزاوارترم، بدانید هرکس که من مولای اویم، علی (مولای اوست. خدایا! دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه با او دشمنی می‌ورزد».
الرّسول ( عَلِیُ‌بْنُ‌الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَن (: ... قَالَ (أَنَا وَ عَلِیٌّ (أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّهًِْ وَ صَعِدَ النَّبِیُّ (الْمِنْبَرَ فَقَالَ مَنْ تَرَکَ دَیْناً أَوْ ضَیَاعاً فَعَلَیَ وَ إِلَیَّ وَ مَنْ تَرَکَ مَالًا فَلِوَرَثَتِهِ فَصَارَ بِذَلِکَ أَوْلَی بِهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ وَ صَارَ أَوْلَی بِهِمْ مِنْهُمْ بِأَنْفُسِهِمْ وَ کَذَلِکَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (بَعْدَهُ جَرَی لَهُ مِثْلُ مَا جَرَی لِرَسُولِ اللَّه (.
پیامبر ( علی‌بن‌حسن‌بن فضّال از پدرش نقل میکند که گوید: از امام کاظم (شنیدم که فرمود: ... پیامبر (فرمود: «من و علی (دو پدر این امّت هستیم». و پیامبر (بر فراز منبر فرمود: «هرکس بدهی یا نان‌خوری بر جای گذارد، بر عهده‌ی من و به‌سوی من است و هرکس مالی واگذارد، متعلّق به وارثانش است. به همین دلیل پیامبر (نسبت به مردم از پدران و مادرانشان سزاوارتر است و نسبت به آنان از خودشان نیز سزاوارتر است و همچنین پس از پیامبر (آنچه برای وی جاری بود، برای امیرمؤمنان (جاری است».
الصّادق ( عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (أَنَّ النَّبِیَّ (قَالَ: أَنَا أَوْلَی بِکُلِ مُؤْمِنٍ مِنْ نَفْسِهِ وَ عَلِیٌ أَوْلَی بِهِ مِنْ بَعْدِی فَقِیلَ لَهُ مَا مَعْنَی ذَلِکَ فَقَالَ قَوْلُ النَّبِیِّ (مَنْ تَرَکَ دَیْناً أَوْ ضَیَاعاً فَعَلَیَّ وَ مَنْ تَرَکَ مَالًا فَلِوَرَثَتِهِ فَالرَّجُلُ لَیْسَتْ لَهُ عَلَی نَفْسِهِ وِلَایَهًٌْ إِذَا لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ وَ لَیْسَ لَهُ عَلَی عِیَالِهِ أَمْرٌ وَ لَا نَهْیٌ إِذَا لَمْ یُجْرِ عَلَیْهِمُ النَّفَقَهًَْ وَ النَّبِیُّ (وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (وَ مَنْ بَعْدَهُمَا أَلْزَمَهُمْ هَذَا فَمِنْ هُنَاکَ صَارُوا أَوْلَی بِهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ مَا کَانَ سَبَبُ إِسْلَامِ عَامَّهًِْ الْیَهُودِ إِلَّا مِنْ بَعْدِ هَذَا الْقَوْلِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (وَ إِنَّهُمْ آمَنُوا عَلَی أَنْفُسِهِمْ وَ عَلَی عِیَالاتِهِمْ.
امام صادق ( امام صادق (فرمود، پیامبر اکرم (فرمود: «من نسبت به هر مؤمنی از خودش سزاوارترم و پس از من علی (سزاوارتر است». به امام صادق (گفته شد: «معنای سخن پیامبر (چیست»؟ امام (فرمود: «معنایش سخن دیگر پیامبر (است که فرمود: «هرکس بدهی یا نان‌خوری برجای گذارد، برعهده‌ی من است و هرکس مالی واگذارد، برای وارثانش است. پس انسان بی‌مال، اختیاردار خود نیست و هرگاه هزینه‌ی خانواده‌اش را نپردازد، حقّ امر و نهی آنان را ندارد؛ ولی پیامبر اکرم (و امیرمؤمنان (و سایر امامان (پس از آن دو عهده‌دار آنان هستند و به‌همین‌دلیل نسبت به آنان از خودشان سزاوارترند و دلیل اسلام آوردن توده‌ی یهودیان همین سخن پیامبر (بود؛ زیرا آنان پس از این سخن، بر خود و خانواده‌شان احساس امنیّت می‌کردند».
الرّسول ( مِنْ کِتَابِ الْعِلَلِ لِمُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌إِبْرَاهِیمَ الْعِلَّهًُْ فِی جُوعِ النَّبِیِّ (أَنَّهُ هُوَ أَبُ الْمُؤْمِنِینَ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ هُوَ أَبٌ لَهُمْ فَمَا کَانَ أَبُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِمَ أَنَ فِی الدُّنْیَا مُؤْمِنِینَ جَائِعِینَ وَ لَا یَحِلُّ لِلْأَبِ أَنْ یَشْبَعُ وَ یَجُوعَ وُلْدُهُ فَجَوَّعَ رَسُولُ اللَّهِ (نَفْسَهِ لِأَنَّهُ عَلِمَ أَنَ فِی أَوْلَادِهِ جَائِعِینَ.
پیامبر ( در کتاب علل از محمّدبن‌علیّ‌بن‌ابراهیم آمده که علّت گرسنگی پیامبر (این است که او پدر مؤمنان است و خداوند متعال میفرماید: النَّبِیُّ أَوْلی بِالمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ و او پدر مؤمنان است و پیامبر (آگاه است که در دنیا مؤمنانی وجود دارند که گرسنه هستند و برای پدر حلال نیست که سیر گردد؛ درحالی‌که فرزندانش گرسنه هستند. بنابراین پیامبر (گرسنگی را تحمّل می‌نمود چون علم به گرسنگی اولادش داشت.
الصّادق ( یَا مُعَاذُ الْکَبَائِرُ سَبْعٌ فِینَا أُنْزِلَتْ وَ مِنَّا اسْتُخِفَّت ... وَ أَمَّا عُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ فَإِنَ اللَّهَ قَالَ فِی کِتَابِهِ النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ هُوَ أَبٌ لِکَرِیمَتِهِمْ فَقَدْ عَقُّوا رَسُولَ اللَّهِ (فِی دِینِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِه.
امام صادق ( ای معاذ! گناهان کبیره، هفت گناه است، در مورد ما نازل شده و برای ما واجب گشته است ... امّا عاق والدین، قرآن فرموده است: النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ و أُمَّهَاتُهُمْ و او برای آن‌ها پدر است، آن‌ها در مورد فرزندان و خاندان پیامبر (عاق او شدند.
علی‌بن‌إبراهیم ( إِنَّمَا صَارَتْ لِلْإِمَامِ وَحْدَهُ مِنَ الْخُمُسِ ثَلَاثَهًُْ أَسْهُمٍ لِأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَلْزَمَهُ بِمَا أَلْزَمَ النَّبِیَّ (مِنْ تَرْبِیَهًِْ الْأَیْتَامِ وَ مُؤَنِ الْمُسْلِمِینَ وَ قَضَاءِ دُیُونِهِمْ وَ حَمْلِهِمْ فِی الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ رَسُولِ اللَّهِ لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ هُوَ أَبٌ لَهُمْ فَلَمَّا جَعَلَهُ اللَّهُ أَبَا الْمُؤْمِنِینَ لَزِمَهُ مَا یَلْزَمُ الْوَالِدَ لِلْوَلَدِ فَقَالَ عِنْدَ ذَلِکَ مَنْ تَرَکَ مَالًا فَلِوَرَثَتِهِ وَ مَنْ تَرَکَ دَیْناً أَوْ ضَیَاعاً فَعَلَیَّ وَ إِلَیَّ فَلَزِمَ الْإِمَامَ مَا لَزِمَ الرَّسُولَ (فَلِذَلِکَ صَارَ لَهُ مِنَ الْخُمُسِ ثَلَاثَهًُْ أَسْهُم.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( همانا یک سوّم خمس در اختیار شخص امام قرار دارد به دلیل اینکه خداوند هر وظیفه‌ای که بر عهده‌ی پیامبر (نهاده بود؛ بر عهده‌ی امام نیز قرار داده است که آن وظایف تربیت ایتام و مخارج مسلمین و پرداخت دیون آن‌ها و هزینه‌های حج و جهاد می‌باشد و این فرمایش رسول خدا (است که در ذیل آیه‌ی شریفه‌ی: النَّبِیُّ أَوْلی بِالمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ آمده است و ایشان به‌منزله‌ی پدر مؤمنان است و هر آنچه بر یک پدر لازم است بر عهده‌ی امام نیز می‌باشد. و در ادامه فرمود: «هرکس مالی را به‌جا بگذارد به ورثه‌اش اختصاص می‌یابد و هرکس بدهی برجای گذارد یا چیزی گم کند برعهده‌ی والی می‌باشد، بنابراین هرآنچه برعهده‌ی رسول است بر عهده‌ی امام نیز می‌باشد لذا سه سهم از خمس در اختیار امام می‌باشد».
المهدی ( فِی کِتَابِ کَمَالِ الدّینِ وَ تَمامِ النِّعْمَهًِْ بِإسْنادِهِ إلی سَعْدبنِ‌عَبْدِاللهِ الْقُمِّی عَنِ الْحُجَّهًِْ الْقَائم (حَدیثٌ طَویلٌ وَ فِیه: قُلْتُ فَأَخْبِرْنِی یَا ابْنَ مَوْلَایَ عَنْ مَعْنَی الطَّلَاقِ الَّذِی فَوَّضَ رَسُولُ اللَّهِ (حُکْمَهُ إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَقَدَّسَ اسْمُهُ عَظَّمَ شَأْنَ نِسَاءِ النَّبِیِّ (فَخَصَّهُنَ بِشَرَفِ الْأُمَّهَاتِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (یَا أَبَاالْحَسَنِ (إِنَّ هَذَا الشَّرَفَ بَاقٍ لَهُنَّ مَا دُمْنَ لِلَّهِ عَلَی الطَّاعَهًِْ فَأَیَّتُهُنَّ عَصَتِ اللَّهَ بَعْدِی بِالْخُرُوجِ عَلَیْکَ فَأَطْلِقْ لَهَا فِی الْأَزْوَاجِ وَ أَسْقِطْهَا مِنْ شَرَفِ أُمُومَهًِْ الْمُؤْمِنِین.
امام مهدی ( در کتاب کمال‌الدین و تمام النعمهًْ با سندش به سعدبن‌عبدالله قمی آمده است: به امام عصر (عرض کردم: «پس ای مولای من مرا از آن طلاقی که رسول خدا (حکمش را به امیرالمؤمنین (واگذار کرد، خبر ده». فرمود: «خدای عزّوجل زنان پیغمبر را گرامی داشت و آن‌ها را به شرافت مادری امّت اختصاص داد». رسول خدا (فرمود: «ای علی (! این شرافت تا وقتی برای آن‌ها باقیست که به طاعت خدا باشند، هرکدام بعد از من خدا را نافرمانی کردند و بر تو خروج کردند از میان زن‌های من جدایشان و از رتبه‌ی شرافت مادری امّت ساقط کن».