آیه لِيَجْزِيَ اللهُ الصّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقِينَ إِنْ شاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً [24]
هدف اين است كه خداوند راستگويان را به خاطر صدقشان پاداش دهد، و منافقان را هرگاه اراده كند عذاب نمايد يا [اگر توبه كنند] توبه آن‌ها را بپذيرد؛ چرا كه خداوند همواره آمرزنده و مهربان است.
ابن‌عبّاس ( أَخَذَ النَّبِیُّ (تَحْتَ شَجَرَهًِْ السَّمُرَهًِْ بَیْعَتَهُمْ عَلَی أَنْ لَا یَفِرُّوا وَ لَیْسَ أَحَدٌ مِنَ الصَّحَابَهًِْ إِلَّا نَقَضَ عَهْدَهُ فِی الظَّاهِرِ بِفِعْلٍ أَمْ بِقَوْلٍ وَ قَدْ ذَمَّهُمُ اللَّهُ ... وَ انْهَزَمَ أَبُوبَکْرٍ وَ عُمَرُ فِی یَوْمِ خَیْبَرَ بِالْإِجْمَاعِ وَ عَلِیٌّ (فِی وَفَائِهِ اتِّفَاقٌ فَإِنَّهُ لَمْ یَفِرَّ قَطُّ وَ ثَبَتَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (حَتَّی نَزَلَتْ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ وَ لَمْ یَقُلْ کُلُّ الْمُؤْمِنِینَ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ یَعْنِی حَمْزَهًَْ (وَ جعفر (جَعْفَراً) وَ عُبَیْدَهًَْ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ یَعْنِی عَلِیّاً.
ابن‌عبّاس ( رسول خدا (در زیر درخت سمره از اصحاب بیعت گرفت که از جنگ فرار نکنند و هرکدام از اصحاب با قول یا فعل خویش پیمانش را نقض نمود لذا خداوند آن‌ها را مذمت کرد ... و به اجماع همه ابوبکر و عمر در روز خیبر شکست خوردند و علی (بر پیمان خویش وفادار ماند و هرگز از جنگ فرار ننمود و با رسول خدا (ثابت قدم ماند تا اینکه آیه‌ی شریفه‌ی رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ نازل شد و آیه همه‌ی مؤمنان را شامل نمی‌شود و مراد از فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ حمزه (و جعفر (و عبیده (می‌باشد و مقصود از وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ علی (است.
أمیرالمؤمنین ( مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْحَنَفِیَّهًِْ قَال قَالَ عَلِیٌّ (کُنْتُ عَاهَدْتُ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ (أَنَا وَ عَمِّی حَمْزَهًُْ (وَ أَخِی جَعْفَرٌ وَ ابْنُ عَمِّی عُبَیْدَهًُْ‌بْنُ‌الْحَارِثِ عَلَی أَمْرٍ وَفَیْنَا بِهِ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ (فَتَقَدَّمَنِی أَصْحَابِی وَ خُلِّفْتُ بَعْدَهُمْ لِمَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی فِینَا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ حَمْزَهًُْ (وَ جَعْفَرٌ وَ عُبَیْدَهًُْ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا فَأَنَا الْمُنْتَظِرُ وَ مَا بَدَّلْتُ تَبْدِیلًا.
امام علی ( محمّدبن‌حنفیّه گوید امام علی (فرمود: «من، عمویم حمزه (برادرم جعفر (پسر عمویم عبیدهًْ‌بن‌حارث (در مورد موضوعی با خداوند عزّوجلّ و رسول خدا (عهد نمودیم و به آن عهد در مورد خداوند و رسولش (وفا نمودیم. اصحاب من پیش‌تر از من به آن وفا نمودند و زودتر شربت شهادت نوشیدند و من پس از آنان، هرگاه که خداوند عزّوجلّ اراده کند، به آن عهد وفا خواهم کرد. خداوند عزّوجلّ در شأن ما این آیه را نازل فرمود: مِنَ المُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَی نَحْبَهُ یعنی حمزه (جعفر (و عبیده (وَ مِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا پس منظور از کسی که منتظر است و هیچ تغییری نداده است، من می‌باشم.
أمیرالمؤمنین ( هَذِهِ الْآیَهًُْ نَزَلَتْ فِیَّ وَ فِی عَمِّی حَمْزَهًَْ (وَ فِی ابْنِ عَمِّی عُبَیْدَهًَْ بْنِ الْحَارِثِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ فَأَمَّا عُبَیْدَهًُْ فَقَضَی نَحْبَهُ شَهِیداً یَوْمَ بَدْرٍ وَ أَمَّا عَمِّی حَمْزَهًُْ (فَإِنَّهُ قَضَی نَحْبَهُ شَهِیداً یَوْمَ أُحُدٍ وَ أَمَّا أَنَا فَأَنْتَظِرُ أَشْقَاهَا یَخْضِبُ هَذِهِ مِنْ هَذِهِ وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی لِحْیَتِهِ وَ رَأْسِهِ عَهْدٌ عَهِدَهُ إِلَیَّ حَبِیبِی أَبُو الْقَاسِمِ (.
امام علی ( در روایت است: امام علی (فرمود: این آیه در شأن من است و در شأن عموی من حمزه (و در شأن پسر عموی من عبیدهًْ‌بن‌حارث‌بن‌عبد المطلب (امّا عبیده در روز بدر به درجه‌ی شهادت نائل شد، و عموی من حمزه (در روز احد شربت شهادت چشید و امّا من انتظار می‌کشم که شقی‌ترین این امّت این را به این رنگ کند. و با دست به محاسن و سرش اشاره کرد و فرمود: «امریست شدنی و کاریست بودنی که حبیب من ابوالقاسم (مرا از این حال خبر داده است».
الباقر ( أبُوالوَرد عَنْ أَبِی‌جَعْفَر (مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ قَالَ عَلِیٌّ (وَ حَمْزَهًُْ (وَ جَعْفَرٌ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ قَالَ عَهْدُهُ وَ هُوَ حَمْزَهًُْ وَ جَعْفَرٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ قَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (.
امام باقر ( ابوالوَرد از امام باقر (نقل می‌کند که فرمود: مِنَ الْمؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ یعنی علی (حمزه (و جعفر (فَمِنْهُم مَّن قَضَی نَحْبَهُ یعنی عهد خود را پایان بردند که منظور حمزه (و جعفر (است وَ مِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ منظور، علیّ‌بن‌ابی‌طالب (است.
ابن‌عبّاس ( عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ (فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی: مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ یَعْنِی عَلِیّاً (وَ حَمْزَهًَْ (وَ جَعْفَراً (فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ یَعْنِی حَمْزَهًَْ (وَ جَعْفَراً (وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ یَعْنِی عَلِیّاً (کَانَ یَنْتَظِرُ أَجَلَهُ وَ الْوَفَاءَ لِلَّهِ بِالْعَهْدِ وَ الشَّهَادَهًَْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَوَ اللَّهِ لَقَدْ رُزِقَ الشَّهَادَهًَْ.
ابن‌عبّاس ( مِنَ المُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ یعنی علی (و حمزه (و جعفر (فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ یعنی حمزه (و جعفر (وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ یعنی علی (که منتظر مرگ خود و وفاکردن به پیمان خدا و شهادت در راه خدا بود و به خدا سوگند که شهادت روزی او شد.
الباقر ( عَن أبی الجارود عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (فِی قَوْلِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ لَا یُغَیِّرُوا أَبَداً فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ أَیْ أَجَلَهُ وَ هُوَ حَمْزَهًُْ (وَ جَعْفَربْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ أَجَلَهُ یَعْنِی عَلِیّاً (یَقُولُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا لِیَجْزِیَ اللهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ.
امام باقر ( در روایت ابوالجارود آمده که امام باقر (فرمود: مِنَ المُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ یعنی هرگز تغییر نمی‌دهند فَمِنْهُم مَّن قَضَی نَحْبَهُ یعنی اَجَل او، که منظور، حمزه (و جعفربن‌ابی‌طالب (است وَ مِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ یعنی اجل او که، منظور، علی (است وَ مَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا. لِیَجْزِیَ اللهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ.
الباقر ( فِی تَفْسِیرٍ مَنْسُوبٍ إِلَی الْبَاقِر (فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ یَقُولُ کُونُوا مَعَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (وَ آلِ مُحَمَّدٍ (قَالَ اللَّهُ تَعَالَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ هُوَ حَمْزَهًُْ‌بْنُ‌عَبْدِ‌الْمُطَّلِبِ (وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ هُوَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (یَقُولُ اللَّهُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا.
امام باقر ( در تفسیری که منسوب به امام باقر (آمده است که درباره‌ی آیه: و با صادقان باشید!. (توبه/۱۱۹)، می‌فرماید: «با علیّ‌بن‌ابی‌طالب و آل محمّد (باشید. و در این قسمت آیه مِنَ الْمؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ می‌فرماید: منظور حمزهًْ‌بن‌عبدالمطلب (است وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ علیّ‌بن‌ابی‌طالب (است که خداوند متعال می‌فرماید: وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلا».
أمیرالمؤمنین ( عَن أبی إسحاق عَنْ عَلِیٍّ (قَالَ فِینَا نَزَلَتْ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَأَنَا وَ اللَّهِ الْمُنْتَظِرُ وَ مَا بَدَّلْتُ تَبْدِیلًا.
امام علی ( آیه‌ی رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ درباره‌ی ما نازل شده و به خدا سوگند! کسی که منتظر است من هستم و هرگز تغییر نداده‌ام.
الصّادق ( أَنَّهُ قَالَ یَوْماً لِأَبِی‌بَصِیرٍ وَ قَدْ دَخَلَ عَلَیْهِ وَ قَدْ کَبِرَتْ سِنُّهُ وَ ذَهَبَ بَصَرُهُ وَ حَفَزَهُ النَّفَسُ فَقَالَ لَهُ مَا هَذَا النَّفَسُ یَا أَبَابَصِیرٍ فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاکَ کَبِرَتْ سِنِّی وَ ذَهَبَ بَصَرِی وَ قَرُبَ أَجَلِی مَعَ أَنِّی لَسْتُ أَدْرِی مَا أَرِدُ عَلَیْهِ فِی آخِرَتِی فَقَالَ وَ إِنَّکَ لَتَقُولُ هَذَا یَا أَبَامُحَمَّدٍ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهَ یُکْرِمُ الشَّابَّ مِنْکُمْ أَنْ یُعَذِّبَهُ وَ یَسْتَحْیِی مِنَ الْکُهُولِ أَنْ یُحَاسِبَهُمْ وَ یُجِلُّ الشَّیْخَ قَالَ هَذَا لَنَا یَا ابْنَ رَسُولِ‌اللَّهِ (قَالَ نَعَمْ وَ أَکْثَرُ مِنْهُ قَالَ زِدْنِی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ قَالَ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ قَالَ نَعَمْ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (وَ اللَّهِ مَا عَنَی غَیْرَکُمْ إِنَّکُمْ وَفَیْتُمْ لِلَّهِ بِمَا أَخَذ عَلَیْکُمْ مِنْ عَهْدِهِ وَ لَمْ تَسْتَبْدِلُوا بِنَا غَیْرَنَا ... قَالَ (ذَکَرَکُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا فَأَنْتُمْ هُمْ وَفَیْتُمْ بِمَا عَاهَدْتُمُونَا عَلَیْه.
امام صادق ( امام صادق (روزی به ابوبصیر که میهمان ایشان بود و در سنّ کهولت به سر می‌برد و نور چشمش را از دست داده بود و ناتوان شده بود، فرمود: «این نفس و حالت چیست»؟ عرض کرد: «فدایت شوم! عمرم زیاد شده و نور چشمم از دست رفته و اجلم نزدیک است و نمی‌دانم تکلیف آخرتم چه خواهد شد»؟! فرمود: «تو ای ابامحمّد این سخن را می‌گویی. نمی‌دانی که خداوند احترام می‌کند از اینکه بخواهد جوانی از شما را عذاب نماید و حیا می‌نماید از اینکه پیران شما را مورد مؤاخذه و محاسبه قرار دهد و پیران را احترام می‌نماید». پرسید: «ای پسر رسول خدا (آیا این گفته شامل ما نیز می‌شود»؟ فرمود: «بله، بلکه بیشتر از آنچه گفتم خواهد شد». ابوبصیر گفت: «ای پسر رسول خدا (جانم فدای شما بیشتر از این مطلب برایم بفرمایید». فرمود: «آیا سخن خداوند: رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ نشنیده‌ای»؟ گفت: «چرا شنیده‌ام». امام (فرمود: «خداوند از شما در قرآن یاد نموده و فرمود: رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا پس شما آن‌ها هستید که به آنچه به ما وعده دادید وفا کردید».
الصّادق ( الأعمش عن جعفربن‌محمد (قال هذه شرائع الدین الی ان قال (وَ الْوَلَایَهًُْ لِلْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ لَمْ یُغَیِّرُوا وَ لَمْ یُبَدِّلُوا بَعْدَ نَبِیِّهِمْ وَاجِبَهًٌْ مِثْلُ سَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ (وَ أَبِی ذَرٍّ الْغِفَارِیِّ (وَ الْمِقْدَادِ بْنِ الْأَسْوَدِ الْکِنْدِیِّ (وَ عَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ (وَ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ (وَ حُذَیْفَهًَْ بْنِ الْیَمَانِ وَ أَبِی الْهَیْثَمِ بْنِ التَّیِّهَانِ وَ سَهْلِ بْنِ حُنَیْفٍ وَ أَبِی أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّامِتِ وَ عُبَادَهًَْ بْنِ الصَّامِتِ وَ خُزَیْمَهًَْ بْنِ ثَابِتٍ ذِی الشَّهَادَتَیْنِ وَ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ وَ مَنْ نَحَا نَحْوَهُمْ وَ فَعَلَ مِثْلَ فِعْلِهِمْ وَ الْوَلَایَهًُْ لِأَتْبَاعِهِمْ وَ الْمُقْتَدِینَ بِهِمْ وَ بِهُدَاهُمْ.
امام صادق ( اعمش از امام صادق (نقل می‌کند که فرمود: آیین امور شرائع دین می‌باشند ... ولایت مخصوص مؤمنان و محبّینی است که بعد از رسول خدا (مسیر خود را تغییر نداده‌اند و عقایدشان تبدیل نگردید همانند سلمان فارسی و ابوذر غفاری و مقداد اسود کندی و عمّاریاسر و جابربن‌عبدالله انصاری و حذیفه‌بن‌یمان و ابوالهیثم‌بن‌تیهان و سهل‌بن‌حنیف و ابوایّوب انصاری و عبدالله صامت و خزیمه‌بن‌ثابت ذوالشهادتین و ابوسعید خدری و کسانی که راه این افراد را پیمودند و همانند ایشان عمل نموده و ولایت برای پیروان این افراد و اقتداءکنندگان به ایشان و هدایت‌شوندگان توسط این بندگان واجب می‌باشد».
الأئمّهًْ ( الشَّیْخُ الصَّالِحُ أَبُو مَنْصُورِ بْنُ عَبْدِ الْمُنْعِمِ بْنِ النُّعْمَانِ الْبَغْدَادِیُّ ره قَالَ: خَرَجَ مِنَ النَّاحِیَهًِْ سَنَهًَْ اثْنَتَیْنِ وَ خَمْسِینَ وَ مِائَتَیْنِ عَلَی یَدِ الشَّیْخِ مُحَمَّدِ بْنِ غَالِبٍ الْأَصْفَهَانِیِّ حِینَ وَفَاهًِْ أَبِی وَ کُنْتُ حَدِیثَ السِّنِّ وَ کَتَبْتُ أَسْتَأْذِنُ فِی زِیَارَهًِْ مَوْلَایَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (وَ زِیَارَهًِْ الشُّهَدَاءِ فَخَرَجَ إِلَیَّ مِنْه قُلِ ... السَّلَامُ عَلَی مُسْلِمِ‌بْنِ عَوْسَجَهًَْ الْأَسَدِیِّ الْقَائِلِ لِلْحُسَیْنِ (وَ قَدْ أَذِنَ لَهُ فِی الِانْصِرَافِ أَ نَحْنُ نُخَلِّی عَنْکَ وَ بِمَ نَعْتَذِرُ إِلَی اللَّهِ مِنْ أَدَاءِ حَقِّکَ وَ لَا وَ اللَّهِ حَتَّی أَکْسِرَ فِی صُدُورِهِمْ رُمْحِی وَ أَضْرِبَهُمْ بِسَیْفِی مَا ثَبَتَ قَائِمُهُ فِی یَدِی وَ لَا أُفَارِقُکَ وَ لَوْ لَمْ یَکُنْ مَعِی سِلَاحٌ أُقَاتِلُهُمْ بِهِ لَقَذَفْتُهُمْ بِالْحِجَارَهًِْ ثُمَّ لَمْ أُفَارِقْکَ حَتَّی أَمُوتَ مَعَکَ وَ کُنْتَ أَوَّلَ مَنْ شَرَی نَفْسَهُ وَ أَوَّلَ شَهِیدٍ مِنْ شُهَدَاءِ اللَّهِ قَضَی نَحْبَهُ فَفُزْتَ وَ رَبِّ الْکَعْبَهًِْ شَکَرَ اللَّهُ لَکَ اسْتِقْدَامَکَ وَ مُوَاسَاتَکَ إِمَامَکَ إِذْ مَشَی إِلَیْکَ وَ أَنْتَ صَرِیعٌ فَقَالَ یَرْحَمُکَ اللَّهُ یَا مُسْلِمَ‌بْنَ‌عَوْسَجَهًَْ وَ قَرَأَ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلاً.
ائمّه ( شیخ صالح ابو منصور بن عبدالمنعم بن النعمان البغدادی روایت نمود: در سال دویست و پنجاه و دو از سوی شیخ محمد بن غالب الاصفهانی به هنگام وفات پدرم از جانب پیشوایان مقدس، نوشته‌ای پراکنده گشت و من نوجوانی بودم و در نامه ای‌اذن زیارت مولایم ابا عبد الله (و شهیدان را خواستم و از وی این نامه به دست من رسید: بگو ... سلام بر مسلم‌بن‌عوسجه اسدی که در آن لحظه‌ای که امام حسین (به وی اذن رفتن از کربلا را داد. گفت: «ما تو را تنها بگذاریم؟! دراین‌صورت نزد پروردگار در مورد اداء حقّ تو چه عذری بیاوریم. به خدا قسم! تو را تنها نمی‌گذارم مگر اینکه نیزه‌های این قوم در سینه‌ی من فرو رود و تا شمشیر در دستم سالم است با آن‌ها مبارزه نمایم و هرگز از تو جدا نخواهم شد؛ اگر سلاحی برای دفاع نداشته باشم با سنگ به دشمنان حمله خواهم برد و تو را ترک نمی‌کنم تا اینکه با تو کشته شوم». و تو اوّلین کسی هستی که جانت را فدای امام کرد و اوّلین شهید از شهداء راه خدا بودی که جانش را فدا نمود و به خدای کعبه اینگونه رستگار شدی؛ خداوند سعی و استقامت تو و مواسات با امام خویش را به نیکی جزا و پاداش داد؛ آن لحظه که امام به‌سراغ تو آمد و تو در خون خویش آغشته بودی، فرمود: «ای مسلم‌بن‌عوسجه خداوند تو را رحمت کند». و آیه‌ی شریفه: فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلاً را قرائت فرمود.
الحسین ( فِی الْإِرْشَادِ لِلْمُفِیدِ: إِنَّ الْحُسَیْنَ (مَشَی إِلَی مُسْلِمِ بْنِ عَوْسَجَهًَْ لَمَّا صُرِعَ، فَإِذَا بِهِ رَمَقٌ فَقَالَ لَهُ: رَحِمَکَ اللَّهُ یَا مُسْلِمُ، فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلًا.
امام حسین ( هنگامی که مسلم‌بن‌عوسجه به زمین افتاد و هنوز رمقی داشت؛ امام حسین (به‌طرف وی آمد و فرمود: «ای مسلم! خداوند تو را رحمت نماید. فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلاً».
الصّادق ( الْمُؤْمِنُ مُؤْمِنَانِ فَمُؤْمِنٌ صَدَقَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ وَفَی بِشَرْطِهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ فَذَلِکَ الَّذِی لَا تُصِیبُهُ أَهْوَالُ الدُّنْیَا وَ لَا أَهْوَالُ الْآخِرَهًِْ وَ ذَلِکَ مِمَّنْ یَشْفَعُ وَ لَا یُشْفَعُ لَهُ وَ مُؤْمِنٌ کَخَامَهًِْ الزَّرْعِ تَعْوَجُّ أَحْیَاناً وَ تَقُومُ أَحْیَاناً فَذَلِکَ مِمَّنْ تُصِیبُهُ أَهْوَالُ الدُّنْیَا وَ أَهْوَالُ الْآخِرَهًِْ وَ ذَلِکَ مِمَّنْ یُشْفَعُ لَهُ وَ لَا یَشْفَعُ.
امام صادق ( مؤمنان دو دسته‌اند: ۱ مؤمنی که به عهد خدا ایمان داشته و وفا نموده است و منظور از آیه‌ی رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَیْهِ همین است. این مؤمن به هراس و وحشت‌های دنیوی و اخروی مبتلا نمی‌شود و شفیع دیگران می‌شود و نیاز به شفاعت ندارد. ۲ مؤمنی که به مانند شاخه‌ی نورس و تر و تازه‌ای است که گاهی کج و گاهی راست می‌شود. این مؤمن به هراس و وحشت‌های دنیوی و اخروی مبتلا می‌شود و نیاز به شفاعت دارد و قادر به شفاعت دیگران نیست.
الصّادق ( الْمُؤْمِنُ مُؤْمِنَانِ مُؤْمِنٌ وَفَی لِلَّهِ بِشُرُوطِهِ الَّتِی شَرَطَهَا عَلَیْهِ فَذَلِکَ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً وَ ذَلِکَ مَنْ یَشْفَعُ وَ لَا یُشْفَعُ لَهُ وَ ذَلِکَ مِمَّنْ لَا تُصِیبُهُ أَهْوَالُ الدُّنْیَا وَ لَا أَهْوَالُ الْآخِرَهًِْ وَ مُؤْمِنٌ زَلَّتْ بِهِ قَدَمٌ فَذَلِکَ کَخَامَهًِْ الزَّرْعِ کَیْفَمَا کَفَأَتْهُ الرِّیحُ انْکَفَأَ وَ ذَلِکَ مِمَّنْ تُصِیبُهُ أَهْوَالُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ وَ یُشْفَعُ لَهُ وَ هُوَ عَلَی خَیْرٍ.
امام صادق ( مؤمن بر دو گونه است: مؤمنی که به شروط خداوند وفا کرده و وظایف خود را انجام داده است: از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان و آن‌ها رفیق‌های خوبی هستند!. (نساء/۶۹) این مؤمن خود شفاعت می‌کند و احتیاج به شفاعت دیگری ندارد. برای این مؤمن در دنیا و آخرت وحشتی نیست، و مؤمن دیگر اندکی برای او لغزش پیدا شده و مانند شاخه‌ی درخت بادها آن را به هر طرف کشانیده‌اند، این مؤمن گرفتار مصیبت‌های دنیا و آخرت خواهد شد، ولی سرانجام از وی شفاعت خواهد شد. و او بر خیر و [درستی] است.
الرّسول ( عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (یَا عَلِیُّ (مَنْ أَحَبَّکَ ثُمَّ مَاتَ فَقَدْ قَضی نَحْبَهُ وَ مَنْ أَحَبَّکَ وَ لَمْ یَمُتْ فَهُوَ یَنْتَظِرُ وَ مَا طَلَعَتْ شَمْسٌ وَ لَا غَرَبَتْ إِلَّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ بِرِزْقٍ وَ إِیمَانٍ.
پیامبر ( از امام صادق (روایت است: پیامبر (در خطاب به امام علی (فرمود: ای علی (! هرکس تو را دوست بدارد سپس بمیرد، به پیمان خود وفا نموده است و هرکس تو را دوست بدارد و نمرده باشد، منتظر است و هر خورشیدی که طلوع و غروب می‌کند برای او نیز با رزق و ایمان طلوع می‌کند.