آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِناتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَما لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَها فَمَتِّعُوهُنَّ وَ سَرِّحُوهُنَّ سَراحاً جَميلاً [49]
اى كسانى كه ايمان آوردهايد! هنگامىكه با زنان با ايمان ازدواج كرديد و آنان را قبل از آميزش طلاق داديد، عدّهاى براى شما بر آنها نيست كه بخواهيد حساب آن را نگاه داريد؛ آنها را با هديهی مناسبى بهرهمند سازيد و به طرز نيكويى رهايشان كنيد.
الباقر ( مَتِّعُوهُنَّ أَیْ جَمِّلُوهُنَّ بِمَا قَدَرْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ مَعْرُوفٍ فَإِنَّهُنَّ یَرْجِعْنَ بِکَآبَهًٍْ وَ وَحْشَهًٍْ وَ هَمٍّ عَظِیمٍ وَ شَمَاتَهًٍْ مِنْ أَعْدَائِهِنَّ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ کَرِیمٌ یَسْتَحْیِی وَ یُحِبُّ أَهْلَ الْحَیَاءِ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ أَشَدُّکُمْ إِکْرَاماً لِحَلَائِلِهِمْ.
امام باقر ( فَمَتِّعُوهُنَّ وَ سَرِّحُوهُنَّ سَراحاً جَمیلاً؛ یعنی تا آنجا که میتوانید با کارهای خوب و هدیهی مناسب، آنان را بهرهمند کنید؛ چراکه آنان با افسردگی، ترس و نگرانی شدید و شماتت از سوی دشمنان خود از خانهی شوهر بهسوی خانوادهی خود باز میگردند و خداوند، کریم و بخشنده است. او خود حیا میورزد و اهل حیا را دوست دارد و گرامیترین شما کسی است که همسران خود را گرامی بدارد.
الأئمّهًْ ( فَمَتِّعُوهُنَّ وَ سَرِّحُوهُنَّ سَراحاً جَمِیلًا عَنِ ابْنِعَبَّاسٍ (قَالَ هَذَا إِذَا لَمْ یَکُنْ سَمَّی لَهَا مَهْراً فَإِذَا فَرَضَ لَهَا صَدَاقاً فَلَهَا نِصْفُهُ وَ لَا تَسْتَحِقُّ الْمُتْعَهًَْ قَالَ وَ هُوَ الْمَرْوِیُّ عَنْ أَئِمَّتِنَا (.
ائمه ( در ذیل آیهی شریفه فَمَتِّعُوهُنَّ وَ سَرِّحُوهُنَّ سَراحاً جَمِیلًا ابنعبّاس (گوید: آیین حکم در مورد کسی است که مهریّه برایش معیّن نشده باشد امّا اگر مهریهاش مشخص باشد باید نصف آن را بپردازد و متعه استحقاق این صداق را ندارد. این حدیث از ائمّه (نیز روایت شده است.
الصّادق ( عَنْ عَبْدِ اللَّهِبْنِسِنَانٍ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (قَالَ: سَأَلَهُ أَبِی وَ أَنَا حَاضِرٌ عَنْ رَجُلٍ تَزَوَّجَ امْرَأَهًًْ فَأُدْخِلَتْ عَلَیْهِ فَلَمْ یَمَسَّهَا وَ لَمْ یَصِلْ إِلَیْهَا حَتَّی طَلَّقَهَا هَلْ عَلَیْهَا عِدَّهًٌْ مِنْهُ فَقَالَ إِنَّمَا الْعِدَّهًُْ مِنَ الْمَاءِ قِیلَ لَهُ فَإِنْ کَانَ وَاقَعَهَا فِی الْفَرْجِ وَ لَمْ یُنْزِلْ فَقَالَ إِذَا أَدْخَلَهُ وَجَبَ الْغُسْلُ وَ الْمَهْرُ وَ الْعِدَّهًُْ.
امام صادق ( عبداللهبنسنان گوید. من حاضر بودم که پدرم از امام صادق (پرسید: «اگر کسی ازدواج کند و همسرش را به منزل خود بیاورد و قبل از مباشرت، او را طلاق دهد، آیا آن زن باید عدّهی طلاق نگه دارد»؟ امام صادق (فرمود: «عدّهی طلاق، فقط به خاطر نطفهی شوهر و احتمال آبستنی واجب شده است». یک نفر پرسید: «پس اگر جماع کند ولی نطفهی خود را در خارج رحم بریزد، عدّهی طلاق واجب نمیشود»؟ امام صادق (فرمود: «بعد از جماعکردن، غسل و مهریّه و عدّهی طلاق واجب میشود».
الکاظم ( عَنْ إِسْحَاقَبْنِعَمَّارٍ عَنْ أَبِیالْحَسَنِ (قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَتَزَوَّجُ الْمَرْأَهًَْ فَیَدْخُلُ بِهَا فَیُغْلِقُ بَاباً وَ یُرْخِی سِتْراً عَلَیْهَا وَ یَزْعُمُ أَنَّهُ لَمْ یَمَسَّهَا وَ تُصَدِّقُهُ هِیَ بِذَلِکَ عَلَیْهَا عِدَّهًٌْ قَالَ لَا قُلْتُ فَإِنَّهُ شَیْءٌ دُونَ شَیْءٍ قَالَ إِنْ أَخْرَجَ الْمَاءَ اعْتَدَّتْ. {یَعْنِی إِذَا کَانَا مَأْمُونَیْنِ صُدِّقَا}.
امام کاظم ( اسحاقبنعمّار از امام کاظم (روایت میکند که از ایشان پرسیدم: «اگر کسی ازدواج کند و بر حجله وارد شود و درها را ببندد و پردهها را بیاویزد ولی مدّعی شود که با آن زن مباشرت نکرده و آن زن نیز ادّعای داماد را تأیید کند، آیا باید عدّه نگه دارد»؟ امام کاظم (فرمود: «نه، عدّه ندارد، یعنی درصورتی که زن و مرد مورد اعتماد باشند، اظهارات آنان پذیرفته خواهد شد». گفتم: «اگر برخی کارها صورت گیرد و برخی کارها صورت نگیرد، تکلیف آنان چه خواهد بود»؟ امام کاظم (فرمود: «اگر چه مرد نطفهی خود را خارج کرده باشد؛ زن باید عدّه نگه دارد».
الصّادق ( عَنْ أَبِیبَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (الرَّجُلُ یَتَزَوَّجُ الْمَرْأَهًَْ فَیُرْخِی عَلَیْهَا وَ عَلَیْهِ السِّتْرَ وَ یُغْلِقُ الْبَابَ ثُمَ یُطَلِّقُهَا فَتُسْأَلُ الْمَرْأَهًُْ هَلْ أَتَاکِ فَتَقُولُ مَا أَتَانِی وَ یُسْأَلُ هُوَ هَلْ أَتَیْتَهَا فَیَقُولُ لَمْ آتِهَا فَقَالَ لَا یُصَدَّقَانِ وَ ذَلِکَ أَنَّهَا تُرِیدُ أَنْ تَدْفَعَ الْعِدَّهًَْ عَنْ نَفْسِهَا وَ یُرِیدُ هُوَ أَنْ یَدْفَعَ الْمَهْرَ عَنْ نَفْسِهِ یَعْنِی إِذَا کَانَا مُتَّهَمَیْن.
امام صادق ( ابوبصیر گوید: به امام صادق (گفتم: «مردی با زنی ازدواج کرده و با وی خلوت نموده، سپس آن زن را طلاق میدهد. از آن زن سؤال میشود که آیا با تو مباشرت داشته است؟ آن زن منکر میگردد و از مرد نیز در آن زمینه سؤال شد و آن مرد نیز منکر مباشرت شد». امام (فرمود: «گفتهی آنها تصدیق نمیگردد چون زن میخواهد عدّه را از خود ساقط نماید و مرد قصد دارد مهریّه را از خود دفع نماید. این درصورتی است که آن دو متّهم باشند».
السّجّاد ( عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُطَلِّقُ الْمَرْأَهًَْ وَ قَدْ مَسَ کُلَ شَیْءٍ مِنْهَا إِلَّا أَنَّهُ لَمْ یُجَامِعْهَا أَ لَهَا عِدَّهًٌْ فَقَالَ ابْتُلِیَ أَبُوجَعْفَرٍ (بِذَلِکَ فَقَالَ لَهُ أَبُوهُ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ (إِذَا أَغْلَقَ بَاباً وَ أَرْخَی سِتْراً وَجَبَ الْمَهْرُ وَ الْعِدَّهًُْ.
امام سجّاد ( حلبی گوید: از امام صادق (در مورد مردی سؤال شد که همسرش را طلاق داد درحالیکه با وی مباشرت داشته ولی جماع نکرده است؛ آیا این زن عدّه دارد»؟ امام صادق (فرمود: از امام باقر (نیز چنین سؤالی شد، پدر بزرگوارش امام سجّاد (به وی فرمود: «اگر با او خلوت نماید مهریه و عدّه واجب است».
السّجّاد ( عَنْ حَبِیبِبْنِأَبِیثَابِتٍ قَالَ کُنْتُ قَاعِداً عِنْدَ عَلِیِّبْنِالْحُسَیْنِ (فَجَاءَ رَجُلٌ فَقَالَ إِنِّی قُلْتُ یَوْمَ أَتَزَوَّجُ فُلَانَهًَْ فَهِیَ طَالِقٌ فَقَالَ اذْهَبْ وَ تَزَوَّجْهَا فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی بَدَأَ بِالنِّکَاحِ قَبْلَ الطَّلَاقِ وَ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ.
امام سجاد ( حبیببنابی ثابت گوید: نزد امام سجّاد (نشسته بودم که مردی خدمت آن حضرت رسید و گفت: «من گفتهام روزی که با این زن ازدواج کنم، او طلاق داده شده است». فرمود: «برو با آن ازدواج کن، همانا خداوند تعالی ازدواج را قبل از طلاق ایجاد نمود». حضرت آیهی شریفه را تلاوت نمود.
الصّادق ( إِذَا طَلَّقَ الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ قَبْلَ أَنْ یَدْخُلَ بِهَا فَقَدْ بَانَتْ (وَ تَزَوَّجُ) إِنْ شَاءَتْ مِنْ سَاعَتِهَا وَ إِنْ کَانَ فَرَضَ لَهَا مَهْراً فَلَهَا نِصْفُ الْمَهْرِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فَرَضَ لَهَا مَهْراً فَلْیُمَتِّعْهَا.
امام صادق ( هرگاه مردی همسر خود را قبل از آمیزش طلاق دهد، بدون عدّه از هم جدا میشوند و زن میتواند در همان لحظه ازدواج نماید. و اگر شوهر مهریّه زن را مشخّّص کرده باشد، باید نصف آن را به زن بدهد و اگر چیزی مشخص نکرده باشد باید با تقدیم جهاز و متاع او را بدرقه نماید.
الصّادق ( إِذَا طَلَّقَ الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ قَبْلَ أَنْ یَدْخُلَ بِهَا فَلَیْسَ عَلَیْهَا عِدَّهًٌْ تَزَوَّجُ مِنْ سَاعَتِهَا إِنْ شَاءَتْ وَ تُبِینُهَا تَطْلِیقَهًٌْ وَاحِدَهًٌْ وَ إِنْ کَانَ فَرَضَ لَهَا مَهْراً فَنِصْفُ مَا فَرَض.
امام صادق ( درصورتیکه مرد، همسرش را پیش از آنکه با وی هم بستر شود طلاق دهد، زن از آن مرد جدا گشته و میتواند از همان لحظهی طلاق، با هر شخصی که بخواهد ازدواج نماید؛ و درصورتیکه برای وی مهریّهای تعیین کرده باشد، باید نیمی از آن را به بدهد.
الصّادق ( قَالَ جَعْفَرُبْنُمُحَمَّدٍ (وَ الْمُطَلَّقَهًُْ یُطَلِّقُهَا زَوْجُهَا وَ هُوَ غَائِبٌ إِنْ عَلِمَتِ الْیَوْمَ الَّذِی طَلَّقَهَا فِیهِ اعْتَدَّتْ مِنْهُ وَ إِنْ لَمْ تَعْلَمْ اعْتَدَّتْ مِنْ یَوْمِ یَبْلُغُهَا الْخَبَرُ لِأَنَّ الْمُتَوَفَّی عَنْهَا زَوْجُهَا عَلَیْهَا إِحْدَادٌ فَلَا تَعْتَدُّ مِنْ یَوْمَ مَاتَ زَوْجُهَا وَ إِنَّمَا تَعْتَدُّ مِنَ الْیَوْمِ الَّذِی یَبْلُغُهَا خَبَرُهُ لِأَنَّهَا تَسْتَقْبِلُ الْإِحْدَادَ وَ الْمُطَلَّقَهًُْ لَا إِحْدَادَ عَلَیْهَا فَإِنْ عَلِمَتْ بِالْیَوْمِ الَّذِی طَلَّقَهَا فِیهِ اعْتَدَّتْ مِنْهُ وَ إِنْ لَمْ تَعْلَمْ اعْتَدَّتْ مِنَ الْیَوْمِ الَّذِی یَبْلُغُهَا فِیهِ الْخَبَرُ فَإِنْ طَلَّقَهَا قَبْلَ أَنْ یَدْخُلَ بِهَا فَقَدْ بَانَتْ مِنْهُ وَ تَتَزَوَّجُ إِنْ شَاءَتْ مِنْ سَاعَتِهَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَل ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَما لَکُمْ عَلَیْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَها.
امام صادق ( زنی که شوهرش او را به صورت غیابی طلاق دهد اگر روز طلاق خویش را بداند، از آن روز عدّه نگه میدارد، امّا اگر روز طلاقش را نداند از روزی که مطّلع میگردد باید عدّه نگه دارد؛ چون زنی که شوهرش مرده ترک آرایش بر او لازم است و لذا از روز مرگ شوهرش عدّه نگه نمیدارد بلکه از روزی که خبر مرگ شوهرش به وی رسید باید عدّه نگه دارد. چون باید ترک آرایش نماید امّا برای مطلّقه ترک آرایش لازم نیست و اگر همان روز که طلاق داده شد از موضوع آگاه بود از همان روز عدّه نگه میدارد ولی اگر مطّلع نباشد از روزی که به او خبر طلاق داده شود باید عدّه نگه دارد. و شوهر قبل از دخول او را طلاق دهد طلاقش بائن خواهد بود و زن اگر بخواهد میتواند همان ساعت [با شخص دیگری] ازدواج نماید همانگونه که خداوند تعالی میفرماید: ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَما لَکُمْ عَلَیْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَها.