آیه إِنَّ الْمُسْلِمينَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتينَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقينَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرينَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعينَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقينَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمينَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظينَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاكِرينَ اللهَ كَثيراً وَ الذَّاكِراتِ أَعَدَّ اللهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظيماً [35]
به يقين، مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ايمان و زنان با ايمان، مردان مطيع [فرمان خدا] و زنان مطيع [فرمان خدا]، مردان راستگو و زنان راستگو، و مردان صابر و شكيبا و زنان صابرو شكيبا، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاقكننده و زنان انفاقكننده، مردان روزهدار و زنان روزهدار، مردان پاكدامن و زنان پاكدامن و مردانى كه بسيار به ياد خدا هستند و زنانى كه [بسيار خدا را] ياد مىكنند، خداوند براى همهی آنان آمرزش و پاداش عظيمى فراهم ساخته است.
الصّادق ( إِنَ الْإِیمَانَ یُشَارِکُ الْإِسْلَامَ وَ لَا یُشَارِکُهُ الْإِسْلَامُ إِنَّ الْإِیمَانَ مَا وَقَرَ فِی الْقُلُوبِ وَ الْإِسْلَامَ مَا عَلَیْهِ الْمَنَاکِحُ وَ الْمَوَارِیثُ وَ حَقْنُ الدِّمَاءِ وَ الْإِیمَانَ یَشْرَکُ الْإِسْلَامَ وَ الْإِسْلَامَ لَا یَشْرَکُ الْإِیمَان.
امام صادق ( ایمانآوردن فرد، شامل اسلامآوردن او نیز میشود. امّا اسلامآوردن او لزوماً بهمعنای ایمانآوردنش نیست. ایمان چیزی است که در قلب به وجود میآید. امّا اسلام امری است که نکاح و ارث فرد صحّت داشته باشد و جانش حفظ شود. ایمان، شامل اسلام نیز میشود، امّا اسلام، شامل ایمان نمیشود (مؤمن، مسلمان هست، امّا مسلمان لزوماً مؤمن نیست).
الصّادق ( عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (أَیُّهُمَا أَفْضَلُ الْإِیمَانُ أَوِ الْإِسْلَامُ فَإِنَّ مَنْ قِبَلَنَا یَقُولُونَ إِنَّ الْإِسْلَامَ أَفْضَلُ مِنَ الْإِیمَانِ فَقَالَ الْإِیمَانُ أَرْفَعُ مِنَ الْإِسْلَامِ قُلْتُ فَأَوْجِدْنِی ذَلِکَ قَالَ مَا تَقُولُ فِیمَنْ أَحْدَثَ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ مُتَعَمِّداً قَالَ قُلْتُ یُضْرَبُ ضَرْباً شَدِیداً قَالَ أَصَبْتَ قَالَ فَمَا تَقُولُ فِیمَنْ أَحْدَثَ فِی الْکَعْبَهًِْ مُتَعَمِّداً قُلْتُ یُقْتَلُ قَالَ أَصَبْتَ أَ لَا تَرَی أَنَّ الْکَعْبَهًَْ أَفْضَلُ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ أَنَّ الْکَعْبَهًَْ تَشْرَکُ الْمَسْجِدَ وَ الْمَسْجِدُ لَا یَشْرَکُ الْکَعْبَهًَْ وَ کَذَلِکَ الْإِیمَانُ یَشْرَکُ الْإِسْلَامَ وَ الْإِسْلَامُ لَا یَشْرَکُ الْإِیمَانَ.
امام صادق ( ابوالصبّاحکنانی گوید: به امام صادق (عرض کردم: «کدام برتر است، ایمان یا اسلام؟ افرادی از طرف ما میگویند اسلام برتر از ایمان است»، حضرت فرمود: «ایمان برتر از اسلام است» عرض کردم: «برایم مجسّم فرما». فرمود: «دربارهی کسی که عمداً در مسجدالحرام ادرار کند، چه میگویی»؟ عرض کردم: «باید او را به شدّت بزنند». فرمود: «درست گفتی، دربارهی کسی که عمداً در خود کعبه ادرار کند، چه میگویی»؟ عرض کردم: «باید او را بکشند». فرمود: «درست گفتی، آیا نمیبینی که کعبه برتر از مسجد است، و کعبه شریک مسجد است و مسجد شریک کعبه نیست، همچنین، ایمان شریک اسلام است و اسلام شریک ایمان نیست».
الباقر ( عَنْ عَبْدِ الرَّحِیمِ الْقَصِیرِ قَالَ: کَتَبْتُ مَعَ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ أَعْیَنَ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (أَسْأَلُهُ عَنِ الْإِیمَانِ مَا هُوَ فَکَتَبَ إِلَیَّ مَعَ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ أَعْیَنَ سَأَلْتَ رَحِمَکَ اللَّهُ عَنِ الْإِیمَانِ وَ الْإِیمَانُ هُوَ الْإِقْرَارُ بِاللِّسَانِ وَ عَقْدٌ فِی الْقَلْبِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْکَانِ وَ الْإِیمَانُ بَعْضُهُ مِنْ بَعْضٍ وَ هُوَ دَارٌ وَ کَذَلِکَ الْإِسْلَامُ دَارٌ وَ الْکُفْرُ دَارٌ فَقَدْ یَکُونُ الْعَبْدُ مُسْلِماً قَبْلَ أَنْ یَکُونَ مُؤْمِناً وَ لَا یَکُونُ مُؤْمِناً حَتَّی یَکُونَ مُسْلِماً فَالْإِسْلَامُ قَبْلَ الْإِیمَان.
امام باقر ( عبدالرّحیم قصیر روایت میکند که من و عبدالملک نامهای خدمت امام صادق (نوشتیم و در آن از معنای ایمان سؤال کردیم. حضرت در جواب ما نوشت: «از ایمان سؤال کردی، خدا رحمتت کند. ایمان اقرار به زبان، دلبستگی و عمل به اندام و جوارح است. اجزای ایمان به هم پیوستهاند و ایمان [چون] خانهی دربستهای است. همچنین اسلام و کفر نیز [مانند] خانه است، پس گاهی بندهی خدا مسلمان است، ولی مؤمن نیست، ولی مؤمن نمیشود مگر بعد از مسلمان شدن. بنابراین اسلام قبل از ایمان و شرک اوست».
الرّسول ( قَالَ الْبَلْخِیُّ: فَسَّرَ رَسُولُ اللهِ (الْمُسْلِمَ وَ الْمُؤْمِنَ بِقَوْلِهِ: الْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَ یَدِهِ، وَ الْمُؤْمِنُ مَنْ آمَنَ جَارُهُ بَوَائِقَهُ، وَ مَا آمَنَ بِی مَنْ بَاتَ شَبْعَانَ وَ جَارُهُ طَاوٍ.
پیامبر ( رسول خدا (مؤمن و مسلمان را اینگونه تفسیر نمود که مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبان وی سالم باشند و مؤمن آن کسی است که همسایهاش از زحمات وی در امان باشد. و به من ایمان نیاورده است آنکه سیر بخوابد و همسایهاش گرسنه باشد.
الصّادق ( مَنْ بَاتَ عَلَی تَسْبِیحِ فَاطِمَهًَْ (کَانَ مِنَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِراتِ.
امام صادق ( هرکس با تسبیح فاطمه (شب را سپری کند، از زنان و مردانی خواهد بود که فراوان خدای را یاد میکنند.
الصّادق ( عَنْ بُرَیْدٍ الْعِجْلِیِّ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (إِنَ الصَّوَاعِقَ لَا تُصِیبُ ذَاکِراً قُلْتُ وَ مَا الذَّاکِرُ قَالَ مَنْ قَرَأَ مِائَهًَْ آیَهًٍْ.
امام صادق ( بریدعجلی گوید: آنکس که خداوند را همیشه ذکر کند، دچار صاعقه نمیشود. پرسیدم: «مقصودتان از ذاکر و یادکنندهی خدا چیست»؟ فرمود: «آنکس که صد آیهی قرآن را بخواند».
الرّسول ( إِذَا أَیْقَظَ الرَّجُلُ أَهْلَهُ مِنَ اللَّیْلِ وَ صَلَّیَا کُتِبَا مِنَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِراتِ.
پیامبر ( هرگاه مردی همسرش را در شب بیدار کند و باهم نماز بخوانند، از جملهی ذاکرانی که خدا را بسیار یاد میکنند نوشته میشوند.
الرّسول ( عَنْ سَعْدِبْنِطَرِیفٍ عَنْ أَبِیجَعْفَرٍ (قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیَاتٍ فِی لَیْلَهًٍْ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ الْغَافِلِینَ وَ مَنْ قَرَأَ خَمْسِینَ آیَهًًْ کُتِبَ مِنَ الذَّاکِرِینَ وَ مَنْ قَرَأَ مِائَهًَْ آیَهًٍْ کُتِبَ مِنَ الْقَانِتِینَ وَ مَنْ قَرَأَ مِائَتَیْ آیَهًٍْ کُتِبَ مِنَ الْخَاشِعِین.
پیامبر ( کسی که ده آیه در یک شب بخواند، نامش جزء غافلین نوشته نخواهد شد، و هرکس که پنجاه آیه بخواند، از ذاکرین خواهد بود. و هرکس که صد آیه بخواند، از قانتین (فرمانبرداران) است. و هرکس که دویست آیه بخواند، جزء خاشعین نوشته میشود.
الصّادق ( عَطِیَّهًَْبْنِنَجِیحِ بْنِ الْمُطَهَّرِ الرَّازِیِّ وَ إِسْحَاقَبْنِعَمَّارٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالا مَعا إِنَّ أَبَا عَبْدِاللَّهِ جَعْفَرَبْنَمُحَمَّدٍ (کَتَبَ إِلَی عَبْدِ اللَّهِبْنِالْحَسَنِ (حِینَ حُمِلَ هُوَ وَ أَهْلُ بَیْتِهِ یُعَزِّیهِ عَمَّا صَارَ إِلَیْهِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ إِلَی الْخَلَفِ الصَّالِحِ وَ الذُّرِّیَّهًِْ الطَّیِّبَهًِْ مِنْ وُلْدِ أَخِیهِ وَ ابْنِ عَمِّهِ أَمَّا بَعْدُ فَلَئِنْ کُنْتَ قَدْ تَفَرَّدْتَ أَنْتَ وَ أَهْلُ بَیْتِکَ مِمَّنْ حُمِلَ مَعَکَ بِمَا أَصَابَکُمْ فَمَا انْفَرَدْتَ بِالْحُزْنِ وَ الْغَیْظِ وَ الْکَآبَهًِْ وَ أَلِیمِ وَجَعِ الْقَلْبِ دُونِی فَلَقَدْ نَالَنِی مِنْ ذَلِکَ مِنَ الْجَزَعِ وَ الْقَلَقِ وَ حَرِّ الْمُصِیبَهًِْ مِثْلُ مَا نَالَکَ وَ لَکِنْ رَجَعْتُ إِلَی مَا أَمَرَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ بِهِ الْمُتَّقِینَ مِنَ الصَّبْرِ وَ حُسْنِ الْعَزَاءِ حِینَ یَقُول ... وَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّابِراتِ.
امام صادق ( عطیّهًْبننجیحبن مطهّر رازی و اسحاقبنعمّار گفتند: وقتی عبداللهبن حسن و خانوادهاش را به زندان بردند و منصور آنها را گرفت، امام صادق (جهت تسلیت از این پیشامد نامهای برایش نوشت: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ؛ این نامهای است برای بازماندهی صالح و اولاد پاک امام حسن (از طرف پسر برادر و پسرعمویش جعفربنمحمّد. بدان که اگر تو و خانوادهات مبتلا به این گرفتاری شدید، این حزن و اندوه و ناراحتی تنها برای تو نبوده و من نیز به همان اندازه که تو ناراحت و اندوهگین شدهای در جزع و ناراحتی هستم امّا من به دستور خداوند توجّه میکنم که پرهیزکاران را به صبر و تسلیت یافتن امر فرموده است، چنانچه در این آیه به پیامبر خود (میفرماید: ... الصَّابِرینَ وَ الصَّابِراتِ.