آیه ۳۴ - سوره مائده

آیه إِلَّا الَّذِينَ تَابُواْ مِن قَبْلِ أَن تَقْدِرُواْ عَلَيهِمْ فَاعْلَمُواْ أَنَّ اللهَ غَفُورٌ رَّحِيم [34]

مگر كسانى كه پيش از دست يافتن شما بر آنان، توبه كنند; پس بدانيد [خدا توبه آن‌ها را مى پذيرد;] خداوند آمرزنده و مهربان است.

کیفر آن‌ها که با خدا و پیامبرش به جنگ برمی‌خیزند

۱ -۱
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- عَن سَوْرَهًَْ‌بْنِ‌کُلَیْبٍ قَال: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) رَجُلٌ یَخْرُجُ مِنْ مَنْزِلِهِ یُرِیدُ الْمَسْجِدَ أَوْ یُرِیدُ الْحَاجَهًَْ فَیَلْقَاهُ رَجُلٌ أَوْ یَسْتَقْفِیهِ فَیَضْرِبُهُ وَ یَأْخُذُ ثَوْبَهُ قَالَ أَیَّ شَیْءٍ یَقُولُ فِیهِ مَنْ قِبَلَکُمْ قُلْتُ یَقُولُونَ هَذِهِ دَغَارَهًٌْ مُعْلَنَهًٌْ وَ إِنَّمَا الْمُحَارِبُ فِی قُرًی مُشْرِکِیَّهًٍْ فَقَالَ أَیُّهُمَا أَعْظَمُ حُرْمَهًًْ دَارُ الْإِسْلَامِ أَوْ دَارُ الشِّرْکِ قَالَ فَقُلْتُ دَارُ الْإِسْلَامِ فَقَالَ هَؤُلَاءِ مِنْ أَهْلِ هَذِهِ الْآیَهًِْ إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ ...

امام صادق (علیه السلام)- سورهًْ‌بن‌کلیب گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: مردی از خانه به سمت مسجد یا حاجتی دیگر بیرون می‌رود کسی از پشت او را غافلگیر می‌کند و کتک می‌زند و لباسش را به زور از وی می‌ستاند. فرمود: «افراد نزد شما درباره‌ی این چه می‌گویند»؟ گفتم می‌گویند: «این زورگیری آشکار است و محارب تنها به کسی گویند که در سرزمین‌های شرک باشد». آنگاه فرمود: «کدامیک حرمتش بیشتر است، سرزمین اسلام یا سرزمین شرک»؟ گفتم: «سرزمین اسلام». فرمود: «اینان از اهل این آیه‌اند که میفرماید: إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَیَسْعوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّع أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عذَابٌ عظِیمٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۱۸
الکافی، ج۷، ص۲۴۵/ من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۶۸/ تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۳۴/ بحارالأنوار، ج۷۶، ص۲۰۰/ العیاشی، ج۱، ص۳۱۶/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۱۴/ مستدرک الوسایل، ج۱۸، ص۱۵۸/ البرهان/ نورالثقلین
۱ -۲
(مائده/ ۳۴)

الباقر (علیه السلام)- عَن أَبِِی بَصِیرٍ عَنهُ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی: أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ قَالَ ذَلِکَ إِلَی الْإِمَامِ أَیَّهَا شَاءَ فَعَلَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ النَّفْیِ قَالَ یُنْفَی مِنْ أَرْضِ الْإِسْلَامِ کُلِّهَا فَإِنْ وُجِدَ فِی شَیْءٍ مِنْ أَرْضِ الْإِسْلَامِ قُتِلَ وَ لَا أَمَانَ لَهُ حَتَّی یَلْحَقَ بِأَرْضِ الشِّرْک.

امام باقر (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی کلام خداوند متعال: أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ پرسیدم. فرمود: «آن در اختیار امام (علیه السلام) است، هرکدام را خواست انجام می‌دهد». و از او درباره‌ی تبعید پرسیدم. فرمود: «از همه‌ی سرزمین اسلام تبعید می‌شود و اگر در بخشی از سرزمین اسلام پیدا شود، کشته می‌شود و امانی برای او نیست تا به سرزمین شرک ملحق شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۱۸
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۵۵/ النوادرللأشعری، ص۱۴۷/ مستدرک الوسایل، ج۱۸، ص۱۵۹
۱ -۳
(مائده/ ۳۴)

الرّضا (علیه السلام)- عن عُبَیْدِ اللَّهِ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ: سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا ... فَمَا الَّذِی إِذَا فَعَلَهُ اسْتَوْجَبَ وَاحِدَهًًْ مِنْ هَذِهِ الْأَرْبَعِ فَقَالَ إِذَا حَارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) وَ سَعَی فِی الْأَرْضِ فَسَاداً فَقَتَلَ قُتِلَ بِهِ وَ إِنْ قَتَلَ وَ أَخَذَ الْمَالَ قُتِلَ وَ صُلِبَ وَ إِنْ أَخَذَ الْمَالَ وَ لَمْ یَقْتُلْ قُطِعَتْ یَدُهُ وَ رِجْلُهُ مِنْ خِلَافٍ وَ إِنْ شَهَرَ السَّیْفَ فَحَارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ (صلی الله علیه و آله) وَ سَعَی فِی الْأَرْضِ فَسَاداً وَ لَمْ یَقْتُلْ وَ لَمْ یَأْخُذِ الْمَالَ یُنْفَی مِنَ الْأَرْضِ قُلْتُ کَیْفَ یُنْفَی وَ مَا حَدُّ نَفْیِهِ قَالَ یُنْفَی مِنَ الْمِصْرِ الَّذِی فَعَلَ فِیهِ مَا فَعَلَ إِلَی مِصْرٍ غَیْرِهِ وَ یُکْتَبُ إِلَی أَهْلِ ذَلِکَ الْمِصْرِ أَنَّهُ مَنْفِیٌّ فَلَا تُجَالِسُوهُ وَ لَا تُبَایِعُوهُ وَ لَا تُنَاکِحُوهُ وَ لَا تُؤَاکِلُوهُ وَ لَا تُشَارِبُوهُ فَیُفْعَلُ ذَلِکَ بِهِ سَنَهًًْ فَإِنْ خَرَجَ مِنْ ذَلِکَ الْمِصْرِ إِلَی غَیْرِهِ کُتِبَ إِلَیْهِمْ بِمِثْلِ ذَلِکَ حَتَّی تَتِمَّ السَّنَهًُْ قُلْتُ فَإِنْ تَوَجَّهَ إِلَی أَرْضِ الشِّرْکِ لِیَدْخُلَهَا قَالَ إِنْ تَوَجَّهَ إِلَی أَرْضِ الشِّرْکِ لِیَدْخُلَهَا قُوتِلَ أَهْلُهَا.

امام رضا (علیه السلام)- عبید مدائنی گوید: از امام رضا (علیه السلام) درباره‌ی آیه: إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَیَسْعوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّع أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عذَابٌ عظِیمٌ پرسیدند: «چه کاری را انجام دهد، مستوجب یکی از این چهار کیفر خواهد شد»؟ فرمود: «اگر با خدا و رسول خدا ستیز نماید و در زمین فساد به پا کند و کشتار نماید، در ازای آن کشته می‌شود و اگر بکشد و اموال مردمان را بگیرد، کشته می‌شود و دار زده می‌شود، و اگر مال کسی را بگیرد و کسی را نکشد، دست و پایش از خلاف قطع می‌شود و اگر شمشیرش را تیز کند و با خدا و رسول خدا به ستیز برخیزد و در زمین فساد انگیزد و کسی را نکشد و مالی از کسی نستاند، از آن سرزمین تبعید می‌گردد». گفتم: «چگونه از سرزمین تبعید می‌گردد و حدّ تبعید وی چیست»؟ فرمود: «از سرزمینی که در آن جنایت نموده به سرزمینی دیگر تبعید می‌شود و به اهل آن شهر دوّم می‌نویسند که وی تبعیدی است؛ پس با او نشست و برخاست، خرید و فروش، و ازدواج نکنید و با او غذا نخورید و ننوشید و این کار را به مدّت یک سال ادامه می‌دهند و اگر از آن سرزمین به جای دیگری رفت، به اهل آن سرزمین نیز همانند این را می‌نویسند تا یکسال به پایان رسد». گفتم: «و اگر به‌سوی سرزمین شرک رفت تا بدان پای نهد»؟ فرمود: «و اگر به سمت سرزمین شرک رود تا بدان وارد شود، اهل آن به جنگ گرفته شوند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۰
الکافی، ج۷، ص۲۴۶/ تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۳۲/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۰۹/ البرهان/ نورالثقلین
۱ -۴
(مائده/ ۳۴)

الرّضا (علیه السلام)- عن أَبِی‌إِسْحَاقَ الْمَدَائِنِیِّ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ إِلَی أَوْ یُنْفَوْا فَقَالَ هَکَذَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَأَیُّ شَیْءٍ الَّذِی إِذَا فَعَلَهُ اسْتَحَقَّ وَاحِدَهًًْ مِنْ هَذِهِ الْأَرْبَعِ قَالَ فَقَالَ لَهُ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) أَرْبَعٌ فَخُذْ أَرْبَعاً بِأَرْبَعٍ إِذَا حَارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ سَعَی فِی الْأَرْضِ فَسَاداً فَقَتَلَ قُتِلَ وَ إِنْ قَتَلَ وَ أَخَذَ الْمَالَ قُتِلَ وَ صُلِبَ وَ إِنْ أَخَذَ الْمَالَ وَ لَمْ یَقْتُلْ قُطِعَتْ یَدُهُ وَ رِجْلُهُ مِنْ خِلَافٍ وَ إِنْ حَارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ سَعَی فِی الْأَرْضِ فَسَاداً وَ لَمْ یَقْتُلْ وَ لَمْ یَأْخُذِ الْمَالَ نُفِیَ مِنَ الْأَرْضِ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا حَدُّ نَفْیِهِ قَالَ یُنْفَی مِنَ الْمِصْرِ الَّذِی فَعَلَ فِیهِ مَا فَعَلَ إِلَی غَیْرِهِ ثُمَّ یُکْتَبُ إِلَی أَهْلِ ذَلِکَ الْمِصْرِ أَنْ یُنَادَی عَلَیْهِ بِأَنَّهُ مَنْفِیٌّ فَلَا تُؤَاکِلُوهُ وَ لَا تُشَارِبُوهُ وَ لَا تُنَاکِحُوهُ فَإِذَا خَرَجَ مِنْ ذَلِکَ الْمِصْرِ إِلَی غَیْرِهِ کُتِبَ إِلَیْهِمْ بِمِثْلِ ذَلِکَ فَیُفْعَلُ بِهِ ذَلِکَ سَنَهًًْ فَإِنَّهُ سَیَتُوبُ مِنَ السَّنَهًِْ وَ هُوَ صَاغِرٌ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَإِنْ أَتَی أَرْضَ الشِّرْکِ فَدَخَلَهَا قَالَ یُضْرَبُ عُنُقُهُ إِنْ أَرَادَ الدُّخُولَ فِی أَرْضِ الشِّرْکِ.

امام رضا (علیه السلام)- ابواسحاق مدائنی گوید: نزد امام رضا (علیه السلام) بودم که مردی وارد شد و گفت: «فدایت شوم، خداوند می‌فرماید: إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَیَسْعوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّع أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ. فرمود: «آری، خداوند چنین فرموده است». گفت: «فدایت شوم، مرتکب چه کاری شوند به یکی از این چهار کیفر مستحق می‌گردند»؟ پس ابوالحسن (علیه السلام) به وی فرمود: «چهار چیز است؛ پس چهار چیز را در برابر چهار چیز بدان: اگر با خدا و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بستیزد و در زمین فساد برانگیزد و بکشد، کشته می‌شود؛ و اگر بکشد و مال کسی را گیرد، کشته می‌شود و به دار آویخته می‌شود؛ و اگر مال کسی را گرفت و خون نریخت، دست و پایش از خلاف قطع می‌شود؛ و اگر با خدا و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ستیزه کند و در زمین فساد انگیزد و کسی را نکشد و مالی هم سلب نکند، از آن سرزمین تبعید می‌شود». آن مرد گفت: «فدایت شوم، حد تبعید وی چیست»؟ فرمود: «یک سال از سرزمینی که در آن جنایت نموده، به سرزمین دیگر تبعید می‌شود و به اهالی آن سرزمین نوشته می‌شود تا جارچی فریاد برآورد که وی تبعیدی است؛ پس با او غذا نخورید و نیاشامید و با وی ازدواج نکنید تا آنکه به سرزمین دیگر رود و به اهالی آن سرزمین نیز چنان نامه‌ای نویسند و این حال تا یک سال ادامه می‌یابد و اگر این کار، یک سال انجام پذیرد، وی سرشکسته، توبه خواهد نمود». مرد گفت: «فدایت شوم، اگر خواست به سرزمین شرک وارد شود»؟ فرمود: «اگر خواست وارد سرزمین شرک شود، گردن وی زده می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۰
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۲۰۱/ العیاشی، ج۱، ص۳۱۷/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۱۸/ مستدرک الوسایل، ج۱۸، ص۱۵۷
۱ -۵
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- عن عُبَیْدِ اللَّهِ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ قَالَ فَعَقَدَ بِیَدِهِ ثُمَّ قَالَ یَا أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ خُذْهَا أَرْبَعاً بِأَرْبَعٍ ثُمَّ قَالَ إِذَا حَارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ سَعَی فِی الْأَرْضِ فَسَاداً فَقَتَلَ قُتِلَ وَ إِنْ قَتَلَ وَ أَخَذَ الْمَالَ قُتِلَ وَ صُلِبَ وَ إِنْ أَخَذَ الْمَالَ وَ لَمْ یَقْتُلْ قُطِعَتْ یَدُهُ وَ رِجْلُهُ مِنْ خِلَافٍ وَ إِنْ حَارَبَ اللَّهَ وَ سَعَی فِی الْأَرْضِ فَسَاداً وَ لَمْ یَقْتُلْ وَ لَمْ یَأْخُذْ مِنَ الْمَالِ نُفِیَ فِی الْأَرْضِ قَالَ قُلْتُ وَ مَا حَدُّ نَفْیِهِ قَالَ سَنَهًٌْ یُنْفَی مِنَ الْأَرْضِ الَّتِی فَعَلَ فِیهَا إِلَی غَیْرِهَا ثُمَّ یُکْتَبُ إِلَی ذَلِکَ الْمِصْرِ بِأَنَّهُ مَنْفِیٌّ فَلَا تُؤَاکِلُوهُ وَ لَا تُشَارِبُوهُ وَ لَا تُنَاکِحُوهُ حَتَّی یَخْرُجَ إِلَی غَیْرِهِ فَیُکْتَبُ إِلَیْهِمْ أَیْضاً بِمِثْلِ ذَلِکَ فَلَا یَزَالُ هَذِهِ حَالُهُ سَنَهًًْ فَإِذَا فُعِلَ بِهِ ذَلِکَ تَابَ وَ هُوَ صَاغِرٌ.

امام صادق (علیه السلام)- عبیدالله مدائنی گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «فدایت شوم، مرا درباره‌ی آیه: إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَیَسْعوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّع أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عذَابٌ عظِیمٌ آگاه نما». پس ایشان دست خود را گره کرد و فرمود: «ای عبدالله! این را، چهار در برابر چهار بدان». و فرمود: «اگر با خدا و رسول خدا ستیز نماید و در زمین فساد به پا کند و کشتار نماید، در ازای آن کشته می‌شود و اگر بکشد و اموال مردمان را بگیرد، کشته می‌شود و بر دار کشیده می‌شود، و اگر مال کسی را بگیرد و کسی را نکشد، دست و پایش از خلاف قطع می‌شود و اگر شمشیر، آخته کند و با خدا و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به ستیز برخیزد و در زمین فساد انگیزد و کسی را نکشد و مالی از کسی نستاند، از آن سرزمین تبعید می‌گردد». گفتم: «حد تبعید وی چیست»؟ فرمود: «یک سال از سرزمینی که در آن جنایت نموده به سرزمین دیگر تبعید می‌شود و به اهالی آن سرزمین نوشته می‌شود که وی تبعیدی است و با او غذا نخورید و نیاشامید و با وی ازدواج نکنید تا آنکه به سرزمین دیگر رود و به اهالی آن سرزمین نیز چنان نامه‌ای نویسند و این‌حال تا یک سال ادامه می‌یابد و اگر این کار یک سال انجام پذیرد، وی سرشکسته، توبه خواهد نمود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۲
تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۳۱/ الإستبصار، ج۴، ص۲۵۶/ عوالی اللآلی، ج۳، ص۵۷۴/ البرهان
۱ -۶
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- وَ سُئِلَ الصَّادِقُ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ فَقَالَ إِذَا قَتَلَ وَ لَمْ یُحَارِبْ وَ لَمْ یَأْخُذِ الْمَالَ قُتِلَ وَ إِذَا حَارَبَ وَ قَتَلَ قُتِلَ وَ صُلِبَ وَ إِذَا حَارَبَ وَ أَخَذَ الْمَالَ وَ لَمْ یَقْتُلْ قُطِعَتْ یَدُهُ وَ رِجْلُهُ وَ إِذَا حَارَبَ وَ لَمْ یَقْتُلْ وَ لَمْ یَأْخُذِ الْمَالَ نُفِیَ.

امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ سؤال کردند که فرمود: إِنَّما جَزاءُ الَّذینَ یُحارِبُونَ الله وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْض؛ آن حضرت در پاسخ اینچنین فرمود: «اگر بکشد و نجنگد و مال کسی را نبرد او را می‌کشند، و هرگاه بجنگد و بکشد او را می‌کشند و به دار می‌آویزند، و هرگاه بجنگد و مال بستاند و کسی را نکشد، دست راست او و پای چپش را قطع می‌کنند، و اگر بجنگد و کسی را نکشد و مالی را نبرد او را نفی بلد و تبعید می‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۲
من لایحضره الفقیه، ج، ص۶۷/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۱۲
۱ -۷
(مائده/ ۳۴)

الباقر (علیه السلام)- مَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَ أَخَذَ الْمَالَ وَ قَتَلَ کَانَ عَلَیْهِ أَنْ یُقْتَلَ أَوْ یُصْلَبَ وَ مَنْ حَارَبَ فَقَتَلَ وَ لَمْ یَأْخُذِ الْمَالَ کَانَ عَلَیْهِ أَنْ یُقْتَلَ وَ لَا یُصْلَبُ وَ مَنْ حَارَبَ فَأَخَذَ الْمَالَ وَ لَمْ یَقْتُلْ کَانَ عَلَیْهِ أَنْ یُقْطَعَ یَدُهُ وَ رِجْلُهُ مِنْ خِلَافٍ وَ مَنْ حَارَبَ وَ لَمْ یَأْخُذِ الْمَالَ وَ لَمْ یَقْتُلْ کَانَ عَلَیْهِ أَنْ یُنْفَی ثُمَّ اسْتَثْنَی عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ: إِلَّا الَّذِینَ تابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَیْهِمْ یَعْنِی یَتُوبُ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْخُذَهُ الْإِمَامُ.

امام باقر (علیه السلام)- کسی که با خدا بستیزد و مال مردمان را بگیرد و کشتار نماید، باید کشته شود و دار زده شود. و آن که بستیزد و بکشد و مالی نستاند، باید کشته شود و دارش نمی‌زنند، و آن که بستیزد و مال کسی را بگیرد و جان نستاند، باید دست و پایش از خلاف بریده شود و آن که بستیزد و مالی نستاند و خونی نریزد، باید تبعید گردد. و آنگاه خداوند استثنا کرده و می‌فرماید: «إِلاَّ الَّذِینَ تَابُواْ مِن قَبْلِ أَن تَقْدِرُواْ علَیْهِمْ؛ یعنی پیش از آنکه امام درباره‌ی ایشان حکم نماید، توبه کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۲
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۹۴/ القمی، ج۱، ص۱۶۷/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۱۳/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۸
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْْ دَاوُدَ الطَّائِیِّ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُحَارِبِ وَ قُلْتُ لَهُ إِنَّ أَصْحَابَنَا یَقُولُونَ إِنَّ الْإِمَامَ مُخَیَّرٌ فِیهِ إِنْ شَاءَ قَطَعَ وَ إِنْ شَاءَ صَلَبَ وَ إِنْ شَاءَ قَتَلَ فَقَالَ لَا إِنَّ هَذِهِ أَشْیَاءُ مَحْدُودَهًٌْ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَإِذَا مَا هُوَ قَتَلَ وَ أَخَذَ قُتِلَ وَ صُلِبَ وَ إِذَا قَتَلَ وَ لَمْ یَأْخُذْ قُتِلَ وَ إِذَا أَخَذَ وَ لَمْ یَقْتُلْ قُطِعَ وَ إِنْ هُوَ فَرَّ وَ لَمْ یُقْدَرْ عَلَیْهِ ثُمَّ أُخِذَ قُطِعَ إِلَّا أَنْ یَتُوبَ فَإِنْ تَابَ لَمْ یُقْطَعْ.

امام صادق (علیه السلام)- داود طائی از یکی از شیعیان نقل می‌کند: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی محارب پرسیدم و گفتم: «اصحاب ما می‌گویند که امام در مجازات وی صاحب اختیار است؛ اگر بخواهد، دست و پایش را قطع می‌نماید و اگر بخواهد، دار می‌زند و اگر بخواهد، می‌کشد»؟ فرمود: «نه، این امور در کتاب خداوند عزّوجلّ مشخّص شده است و اگر بکشد و بگیرد، کشته شده و به دار آویخته می‌شود و اگر بکشد و مالی نگیرد، کشته می‌شود و اگر بگیرد و نکشد، دست و پایش قطع می‌شود و اگر گریخت و نتوانستند او را بگیرند و بعدها او را بگیرند، دست و پایش قطع می‌شود، مگر آنکه توبه کند و اگر توبه کند، دست و پایش قطع نمی‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۲
وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۱۰/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۹
(مائده/ ۳۴)

الباقر (علیه السلام)- عَن مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَال: مَنْ شَهَرَ السِّلَاحَ فِی مِصْرٍ مِنَ الْأَمْصَارِ فَعَقَرَ اقْتُصَّ مِنْهُ وَ نُفِیَ مِنْ تِلْکَ الْبَلْدَهًِْ وَ مَنْ شَهَرَ السِّلَاحَ فِی غَیْرِ الْأَمْصَارِ فَضَرَبَ وَ عَقَرَ وَ أَخَذَ الْمَالَ وَ لَمْ یَقْتُلْ فَهُوَ مُحَارِبٌ جَزَاؤُهُ جَزَاءُ الْمُحَارِبِ وَ أَمْرُهُ إِلَی الْإِمَامِ إِنْ شَاءَ قَتَلَهُ وَ صَلَبَهُ وَ إِنْ شَاءَ قَطَعَ یَدَهُ وَ رِجْلَهُ قَالَ وَ إِنْ حَارَبَ وَ قَتَلَ وَ أَخَذَ الْمَالَ فَعَلَی الْإِمَامِ أَنْ یَقْطَعَ یَدَهُ الْیَمِینَ بِالسَّرِقَهًِْ ثُمَّ یَدْفَعَهُ إِلَی أَوْلِیَاءِ الْمَقْتُولِ فَیَتْبَعُونَهُ بِالْمَالِ ثُمَّ یَقْتُلُونَهُ فَقَالَ لَهُ أَبُوعُبَیْدَهًَْ أَصْلَحَکَ اللَّهُ أَ‌رَأَیْتَ إِنْ عَفَا عَنْهُ أَوْلِیَاءُ الْمَقْتُولِ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) إِنْ عَفَوْا عَنْهُ فَعَلَی الْإِمَامِ أَنْ یَقْتُلَهُ لِأَنَّهُ قَدْ حَارَبَ وَ قَتَلَ وَ سَرَقَ فَقَالَ لَهُ أَبُوعُبَیْدَهًَْ فَإِنْ أَرَادَ أَوْلِیَاءُ الْمَقْتُولِ أَنْ یَأْخُذُوا مِنْهُ الدِّیَهًَْ وَ یَدَعُونَهُ أَ‌لَهُمْ ذَلِکَ قَالَ لَا عَلَیْهِ الْقَتْلُ.

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم نقل می‌کند: امام باقر (علیه السلام) فرمود: هرکس در شهری از شهرها سلاح آخت و کسی را مجروح کرد قصاص می‌شود و او را به شهری دیگر تبعید میِ‌کنند. و کسی که خارج از شهرها سلاح آخته کند و ضربه زند و مجروح کند و مال کسی را بستاند ولی خون کسی را نریزد، محارب است و جزای او جزای محارب است و سرنوشت وی با امام است؛ اگر بخواهد می‌کشد و دار می‌زند و اگر بخواهد دست و پایش را از خلاف می‌برد و اگر بجنگد و بکشد و مالی را بستاند، امام بایستی دست راستش را به خاطر دزدی قطع کند، آنگاه وی را به اولیای دم بسپارد تا او را به گرفتن مال جریمه کنند و آنگاه او را بکشند». ابوعبیده به حضرت گفت: «خداوند حفظت نماید، آیا اولیای دم می‌توانند از جنایت وی بگذرند»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «اگر چنین کردند امام بایستی وی را بکشد زیرا که جنگیده و کشته و سرقت نموده است». ابوعبیده گفت: «و اگر اولیای دم بخواهند از وی دیه بگیرند و رهایش کنند چنین چیزی ممکن است»؟ فرمود: «خیر باید کشته شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۹۴/ مستدرک الوسایل، ج۱۸، ص۱۵۵/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۱۰
(مائده/ ۳۴)

الباقر (علیه السلام)- مَنْ حَمَلَ السِّلَاحَ بِاللَّیْلِ فَهُوَ مُحَارِبٌ إِلَّا أَنْ یَکُونَ رَجُلًا لَیْسَ مِنْ أَهْلِ الرِّیبَهًِْ.

امام باقر (علیه السلام)- هرکس به‌هنگام شب با اسلحه بگردد محارب محسوب می‌شود مگر آنکه از اهل ریبه نباشد (یعنی هویّتش روشن باشد یا پاسبان و شبگرد که سر و کارشان با اسلحه است).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴
وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۱۸

و برای فساد در روی زمین تلاش می‌کنند

۲ -۱
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- إِذَا زَنَی الرَّجُلُ یُجْلَدُ وَ یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یَنْفِیَهُ مِنَ الْأَرْضِ الَّتِی جُلِدَ بِهَا إِلَی غَیْرِهَا سَنَهًًْ وَ کَذَلِکَ یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ إِذَا سَرَقَ وَ قُطِعَتْ یَدُهُ.

امام صادق (علیه السلام)- اگر مردی زنا نماید تازیانه زده می‌شود و شایسته است که امام او را از سرزمینی که در آن تازیانه خورده تا یک سال تبعید نماید و همچنین است اگر مردی سرقت نمود و دستش قطع گردید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴
وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۲۸۴/ البرهان
۲ -۲
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی عُبَیْدَهًَْ بْنِ بَشِیرٍ الْخَثْعَمِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَاطِعِ الطَّرِیقِ وَ قُلْتُ إِنَ النَّاسَ یَقُولُونَ الْإِمَامُ فِیهِ مُخَیَّرٌ أَیَ شَیْءٍ شَاءَ صَنَعَ قَالَ لَیْسَ أَیَّ شَیْءٍ شَاءَ صَنَعَ وَ لَکِنْ یَصْنَعُ بِهِمْ عَلَی قَدْرِ جِنَایَاتِهِمْ فَقَالَ مَنْ قَطَعَ الطَّرِیقَ فَقَتَلَ وَ أَخَذَ الْمَالَ قُطِعَتْ یَدُهُ وَ رِجْلُهُ وَ صُلِبَ وَ مَنْ قَطَعَ الطَّرِیقَ وَ قَتَلَ وَ لَمْ یَأْخُذِ الْمَالَ قُتِلَ وَ مَنْ قَطَعَ الطَّرِیقَ وَ لَمْ یَأْخُذِ الْمَالَ وَ لَمْ یَقْتُلْ نُفِیَ مِنَ الْأَرْضِ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوعبیدهًْ‌بن‌بشیر خثعمی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی راهزن پرسیدم و گفتم: «مردم می‌گویند: «امام درباره‌ی وی مخیّر است تا هرچه خواهد انجام دهد»؟ فرمود: «این‌گونه نیست که هرچه بخواهد، می‌کند، بلکه به اندازه‌ی جنایتشان ایشان را مجازات می‌کند: هرکس راهزنی کرد و کشت و اموال مردم را سلب نمود، دست و پایش قطع می‌شود و به دار آویخته می‌شود و هر کس راهزنی کرد و کشت و مال کسی را نستاند، کشته می‌شود و هرکس راهزنی کرد و مال مردم را گرفت و کسی را نکشت، دست و پایش به‌صورت مخالف هم قطع می‌شود و هرکس راهزنی کرد و مال کسی را نگرفت و کسی را نکشت، به سرزمینی دیگر تبعید می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴
الإستبصار، ج۴، ص۲۵۷/ نورالثقلین/ البرهان
۲ -۳
(مائده/ ۳۴)

الجواد (علیه السلام)- أَحْمَدَ‌بْنِ‌الْفَضْلِ الْخَاقَانِیِّ مِنْ آلِ رَزِینٍ قَالَ: قُطِعَ الطَّرِیقُ بِجَلُولَاءَ عَلَی السَّابِلَهًِْ مِنَ الْحَاجِّ وَ غَیْرِهِمْ وَ أَفْلَتَ الْقُطَّاعُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ طَلَبَهُمُ الْعَامِلُ حَتَّی ظَفِرَ بِهِمْ ثُمَّ کَتَبَ بِذَلِکَ إِلَی الْمُعْتَصِمِ فَجَمَعَ الْفُقَهَاءَ وَ ابْنَ أَبِی‌دَاوُدَ ثُمَّ سَأَلَ الْآخَرِینَ عَنِ الْحُکْمِ فِیهِمْ وَ أَبُوجَعْفَرٍ مُحَمَّدُ‌بْنُ عَلِیٍّ الرِّضَا (علیه السلام) حَاضِرٌ فَقَالُوا قَدْ سَبَقَ حُکْمُ اللَّهِ فِیهِمْ فِی قَوْلِهِ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ وَ لِامیرالمؤمنین (علیه السلام) أَنْ یَحْکُمَ بِأَیِّ ذَلِکَ شَاءَ مِنْهُمْ قَالَ فَالْتَفَتَ إِلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ قَالَ أَخْبِرْنِی بِمَا عِنْدَکَ قَالَ إِنَّهُمْ قَدْ أَضَلُّوا فِیمَا أَفْتَوْا بِهِ وَ الَّذِی یَجِبُ فِی ذَلِکَ أَنْ یَنْظُرَ أَمِیرَالمُؤمِنِینَ فِی هَؤُلَاءِ الَّذِینَ قَطَعُوا الطَّرِیقَ فَإِنْ کَانُوا أَخَافُوا السَّبِیلَ فَقَطْ وَ لَمْ یَقْتُلُوا أَحَداً وَ لَمْ یَأْخُذُوا مَالًا أَمَرَ بِإِیدَاعِهِمُ الْحَبْسَ فَإِنَّ ذَلِکَ مَعْنَی نَفْیِهِمْ مِنَ الْأَرْضِ بِإِخَافَتِهِمُ السَّبِیلَ وَ إِنْ کَانُوا أَخَافُوا السَّبِیلَ وَ قَتَلُوا النَّفْسَ أَمَرَ بِقَتْلِهِمْ وَ إِنْ کَانُوا أَخَافُوا السَّبِیلَ وَ قَتَلُوا النَّفْسَ وَ أَخَذُوا الْمَالَ أَمَرَ بِقَطْعِ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلِهِمْ مِنْ خِلَافٍ وَ صَلْبِهِمْ بَعْدَ ذَلِکَ فَکَتَبَ إِلَی الْعَامِلِ بِأَنْ یَمْتَثِلَ ذَلِکَ فِیهِمْ.

امام جواد (علیه السلام)- احمدبن‌فضل خاقانی گوید: در جلولاء و بر جاده کاروان رو از حجّاج و غیر حجّاج، راهزنان به رهگذران زدند و گریختند ... پس عامل در پی آن‌ها آمد و بر آنان دست یافت و همگی را در سیطره‌ی خود گرفت و آنگاه به معتصم نامه‌ای نوشت و او فقها و ابن ابی‌داوود را گرد آورد. وی رای ابن‌ابی‌دؤاد را جاری دانست و آنگاه نظر دیگران درباره‌ی حکم مربوط به ایشان را جویا شد، حال آنکه ابوجعفر محمّدبن‌علی الرّضا (علیه السلام) نیز حضور داشت». گفتند: «حکم خداوند درباره‌ی ایشان پیش از این در آیه: إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَیَسْعوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّع أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ آمده است و امیرمؤمنان (علیه السلام) می‌تواند به هر یک از این احکام حکم نماید. وی رو به امام جواد (علیه السلام) نمود». و گفت: «نظر شما چیست»؟ فرمود: «ایشان در آنچه فتوا نمودند، راه نادرست رفتند، و آنچه که در این امر واجب است آن است که امیرمؤمنان به حال این راهزنان بنگرد و اگر ایشان رهگذران را تنها ترسانده باشند و کسی را نکشته یا مالی را سلب نکرده‌اند، ایشان را حبس نماید و این معنی تبعید آن‌ها از سرزمین پس از ترساندن رهگذران می‌باشد، و اگر رهگذران را ترسانده و کسی را کشته‌اند، به قتل آن‌ها دستور بدهد و اگر رهگذران را ترسانده و کسی را کشته باشند و مالی را دزدیده باشند»، امیر دستور دهد دست و پای آن‌ها را از خلاف قطع کرده و پس از آن به دارشان آویزند». وی به عامل خود نوشت که این حکم را در حقّ آن‌ها اجرا نماید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۶
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۹۷/ العیاشی، ج۱، ص۳۱۴/ البرهان/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۱۱
۲ -۴
(مائده/ ۳۴)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) قَال إِذَا دَخَلَ عَلَیْکَ رَجُلٌ یُرِیدُ أَهْلَکَ وَ مَا تَمْلِکُ فَابْدُرْهُ بِالضَّرْبَهًِْ إِنِ اسْتَطَعْتَ فَإِنَّ اللِّصَّ مُحَارِبٌ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) فَاقْتُلْهُ فَمَا تَبِعَکَ فِیهِ مِنْ شَیْءٍ فَهُوَ عَلَیَّ.

امام باقر (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) روایت است که پدر بزرگوارش فرمود: اگر کسی بر تو وارد شد و خواست به اهل تو و اموال تو دست درازی کند اگر توانستی او را بزن، دزد در جنگ با خدا و رسول خداست، او را بکش پس اگر چیزی در آن بر تو باشد بر گردن من است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۶
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۹۴
۲ -۵
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قُتِلَ دُونَ مَالِهِ فَهُوَ شَهِیدٌ وَ لَا یَحِلُّ قَتْلُ أَحَدٍ مِنَ الْکُفَّارِ وَ النُّصَّابِ فِی دَارِ التَّقِیَّهًِْ إِلَّا قَاتِلٍ‌أَوْ سَاعٍ فِی فَسَادٍ وَ ذَلِکَ إِذَا لَمْ تَخَفْ عَلَی نَفْسِکَ وَ لَا عَلَی أَصْحَابِکَ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس که در راه دفاع از مال خودش کشته شود شهید است و درکشوری که بایستی تقیّه نمود کشتن هیچ یک از کفّار و ناصبی‌ها حلال نیست مگر کسی که قاتل باشد یا در راه فساد [در روی زمین] قدم بردارد و این درصورتی است که نسبت به جان خودت و جان یارانت ترسی نداشته باشی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۶
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۹۴

[و با تهدید اسلحه، به جان و مال و ناموس مردم حمله می‌برند]، فقط این است که اعدام شوند؛ یا به دار آویخته گردند؛ یا دست و پای آن‌ها، بعکس یکدیگر [چهار انگشت از دست راست و چهار انگشت از پای چپ]، بریده شود؛ و یا از سرزمین خود تبعید گردند

۳ -۱
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- عَن طَلْحَهًَْ‌بْنِ‌زَیْدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ کَانَ أَبِی (علیه السلام) یَقُولُ إِنَّ لِلْحَرْبِ حُکْمَیْنِ إِذَا کَانَتِ الْحَرْبُ قَائِمَهًًْ لَمْ تَضَعْ أَوْزَارَهَا وَ لَمْ یُثْخَنْ أَهْلُهَا فَکُلُّ أَسِیرٍ أُخِذَ فِی تِلْکَ الْحَالِ فَإِنَّ الْإِمَامَ فِیهِ بِالْخِیَارِ إِنْ شَاءَ ضَرَبَ عُنُقَهُ وَ إِنْ شَاءَ قَطَعَ یَدَهُ وَ رِجْلَهُ مِنْ خِلَافٍ بِغَیْرِ حَسْمٍ وَ تَرَکَهُ یَتَشَحَّطُ فِی دَمِهِ حَتَّی یَمُوتَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیا وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِیمٌ أَ لَا تَرَی أَنَّ الْمُخَیَّرَ الَّذِی خَیَّرَ اللَّهُ الْإِمَامَ عَلَی شَیْءٍ وَاحِدٍ وَ هُوَ الْکُفْرُ وَ لَیْسَ هُوَ عَلَی أَشْیَاءَ مُخْتَلِفَهًٍْ فَقُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ قَالَ ذَلِکَ الطَّلَبُ أَنْ تَطْلُبَهُ الْخَیْلُ حَتَّی یَهْرُبَ فَإِنْ أَخَذَتْهُ الْخَیْلُ حُکِمَ عَلَیْهِ بِبَعْضِ الْأَحْکَامِ الَّتِی وَصَفْتُ لَکَ وَ الْحُکْمُ الْآخَرُ إِذَا وَضَعَتِ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا وَ أُثْخِنَ أَهْلُهَا فَکُلُّ أَسِیرٍ أُخِذَ فِی تِلْکَ الْحَالِ فَکَانَ فِی أَیْدِیهِمْ فَالْإِمَامُ فِیهِ بِالْخِیَارِ إِنْ شَاءَ مَنَّ عَلَیْهِمْ فَأَرْسَلَهُمْ وَ إِنْ شَاءَ فَادَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ وَ إِنْ شَاءَ اسْتَعْبَدَهُمْ فَصَارُوا عَبِیداً.

امام باقر (علیه السلام)- طلحهًْ‌بن‌زید گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: پدرم می‌فرمود: جنگ دو حکم دارد: اگر هنوز بر پا بود و شدّت آن فرو نخوابیده بود و جنگجویان هنوز به ستوه نیامده‌اند، هر اسیری که در این حال گرفته شود، امام درباره‌ی وی حق تصمیم‌گیری دارد، اگر بخواهد، گردنش را بزند و اگر بخواهد، دست و پایش را از خلاف و بدون تعین، بزند و بگذارد وی در خون خود دست و پا بزند تا جان بسپارد و این قول حق تعالی است که می‌فرماید: إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَیَسْعوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّع أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عذَابٌ عظِیمٌ آیا نمی‌بینی مخیّر نمودنی و حقّ انتخابی‌که خداوند امام را در آن صاحب اختیار کرده است، بر یک چیز است و آن کل [این چهار مورد] است، و تخییر بر امور مختلف نیست». به جعفربن‌محمّد (علیه السلام) عرض کردم: «درباره‌ی سخن الهی: أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ توضیح دهید». فرمود: این برای تعقیب است. به این شکل که سواران وی را تعقیب کنند و او بگریزد و چون سواران وی را گرفتند، براساس یکی از احکامی که آن را وصف نمودم، بر وی حکم گردد. و امّا حکم دیگر، آن زمانی است که شدّت جنگ به پایان رسیده و جنگجویان بسیاری کشته شده‌اند و هر اسیری‌که در این حال گرفته شود در دست ایشان می‌باشد و امام حقّ گزینش دارد؛ اگر بخواهد، بر آنان منّت می‌نهد [و رهایشان می‌سازد] و اگر بخواهد، در برابر جانشان از ایشان فدیه می‌گیرد و اگر بخواهد ایشان را به بردگی می‌گیرد و آنان برده می‌گردند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۶
الکافی، ج۵، ص۳۲/ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۴۳/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۵، ص۷۱/ نورالثقلین/ البرهان
۳ -۲
(مائده/ ۳۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عن أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قَدِمَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَوْمٌ مِنْ بَنِی ضَبَّهًَْ مَرْضَی فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَقِیمُوا عِنْدِی فَإِذَا بَرَأْتُمْ بَعَثْتُکُمْ فِی سَرِیَّهًٍْ فَقَالُوا أَخْرِجْنَا مِنَ الْمَدِینَهًِْ فَبَعَثَ بِهِمْ إِلَی إِبِلِ الصَّدَقَهًِْ یَشْرَبُونَ مِنْ أَبْوَالِهَا وَ یَأْکُلُونَ مِنْ أَلْبَانِهَا فَلَمَّا بَرَءُوا وَ اشْتَدُّوا قَتَلُوا ثَلَاثَهًًْ مِمَّنْ کَانُوا فِی الْإِبِلِ فَبَلَغَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَبَعَثَ إِلَیْهِمْ عَلِیّاً (علیه السلام) فَهُمْ فِی وَادٍ قَدْ تَحَیَّرُوا لَیْسَ یَقْدِرُونَ أَنْ یَخْرُجُوا مِنْهُ قَرِیباً مِنْ أَرْضِ الْیَمَنِ فَأَسَرَهُمْ وَ جَاءَ بِهِمْ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ عَلَیْهِ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ فَاخْتَارَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْقَطْعَ فَقَطَعَ أَیْدِیَهُمْ وَ أَرْجُلَهُمْ مِنْ خِلَافٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام صادق (علیه السلام) روایت است: قومی بیمار از بنی‌ضبّه نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمدند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به ایشان گفت: «نزد من بمانید و چون بهبود یافتید، شما را به سریه‌ای می‌فرستم». گفتند: «ما را از مدینه بیرون فرست و پیامبر (صلی الله علیه و آله) ایشان را به محل نگهداری شتران صدقه فرستاد و از ادرار آن‌ها می‌نوشیدند و از شیر آن‌ها می‌خوردند و چون حالشان بهبود یافت و توانمند شدند، سه تن از چوپانان شتران را کشتند و چون این خبر به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رسید، علی (علیه السلام) را فرستاد و آن گروه، ناگهان خود را در درّه‌ای نزدیک به خاک یمن یافتند و متحیّر مانده، راه گریزی به بیرون آن نداشتند و علی (علیه السلام) ایشان را اسیرکرده و نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آورد و این آیه نازل شد إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَیَسْعوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّع أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) قطع‌کردن دست‌ها و پاهایشان از خلاف را انتخاب کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۸
الکافی، ج۷، ص۲۴۵/ تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۳۴/ بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۹۷/ دعایم الاسلام، ج۲، ص۴۷۶/ العیاشی، ج۱، ص۳۱۴/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۱۰/ مستدرک الوسایل، ج۱۸، ص۱۵۵/ نورالثقلین/ البرهان
۳ -۳
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- عن جَمِیلِ‌بن‌دَراج قال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ ... فَقُلْتُ أَیُّ شَیْءٍ عَلَیْهِمْ مِنْ هَذِهِ الْحُدُودِ الَّتِی سَمَّی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ قَالَ ذَلِکَ إِلَی الْإِمَامِ إِنْ شَاءَ قَطَعَ وَ إِنْ شَاءَ صَلَبَ وَ إِنْ شَاءَ نَفَی وَ إِنْ شَاءَ قَتَلَ قُلْتُ النَّفْیُ إِلَی أَیْنَ قَالَ یُنْفَی مِنْ مِصْرٍ إِلَی مِصْرٍ آخَرَ وَ قَالَ إِنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) نَفَی رَجُلَیْنِ مِنَ الْکُوفَهًِْ إِلَی الْبَصْرَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- جمیل‌بن‌درّاج گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ وَیَسْعوْنَ فِی الأَرْضِ فَسَادًا أَن یُقَتَّلُواْ أَوْ یُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّع أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ یُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عذَابٌ عظِیمٌ پرسیدم و گفتم: «کدام یک از این حدود که خداوند نام برده بر ایشان است»؟ فرمود: «این به عهده‌ی امام است، اگر بخواهد، قطع می‌کند و اگر بخواهد، دار می‌زند و اگر بخواهد، تبعید می‌نماید و اگر بخواهد، می‌کشد». گفتم: «به کجا تبعید می‌شود»؟ فرمود: «از شهری به شهری دیگر تبعید می‌شود و امیرالمؤمنین (علیه السلام) دو مرد را از کوفه به بصره تبعید نمود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۸
الکافی، ج۷، ص۲۴۵/ تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۳۳/ الإستبصار، ج۴، ص۲۵۶/ بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۹۹/ العیاشی، ج۱، ص۳۱۶/ عوالی اللآلی، ج۳، ص۵۷۴/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۰۸/ نورالثقلین/ البرهان
۳ -۴
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- عن بُرَیْدِ‌بْنِ‌مُعَاوِیَهًَْ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ قَالَ ذَلِکَ إِلَی الْإِمَامِ یَفْعَلُ بِهِ مَا یَشَاءُ قُلْتُ فَمُفَوَّضٌ ذَلِکَ إِلَیْهِ قَالَ لَا وَ لَکِنْ نَحْوَ الْجِنَایَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- بریدبن‌معاویه گوید: مردی از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ پرسید». و ایشان فرمود: «این با امام است که با او هرچه بخواهد، می‌کند». گفتم: «پس تصمیم به او واگذار شده است»؟ فرمود: «خیر، بلکه به اندازه‌ی جنایت شخص است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۳۰
الکافی، ج۷، ص۲۴۶/ تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۱۳۳/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۰۸/ مستدرک الوسایل، ج۱۸، ص۱۵۶/ بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۹۹/ العیاشی، ج۱، ص۳۱۵/ نورالثقلین/ البرهان
۳ -۵
(مائده/ ۳۴)

الصّادق (علیه السلام)- عن سَمَاعَهًَْ‌بْنِ‌مِهْرَانَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ: إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ قَالَ الْإِمَامُ فِی الْحُکْمِ فِیهِمْ بِالْخِیَارِ إِنْ شَاءَ قَتَلَ وَ إِنْ شَاءَ صَلَبَ وَ إِنْ شَاءَ قَطَعَ وَ إِنْ شَاءَ نَفَی مِنَ الْأَرْضِ.

امام صادق (علیه السلام)- سماعهًْ‌بن‌مهران نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: إِنَّمَا جَزَاء الَّذِینَ یُحَارِبُونَ الله وَرَسُولَهُ فرمود: «امام در حکم بر ایشان دارای اختیار است؛ اگر بخواهد، می‌کشد و اگر بخواهد، دار می‌زند و اگر بخواهد، قطع می‌نماید و اگر بخواهد، از سرزمین تبعید می‌نماید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۳۰
بحارالأنوار، ج۷۶، ص۱۹۹/ العیاشی، ج۱، ص۳۱۵/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۱۲/ مستدرک الوسایل، ج۱۸، ص۱۵۶/ البرهان
بیشتر