آیه ۹۵ - سوره مائده

آیه يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَقْتُلُوا الصَّيْدَ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ وَ مَنْ قَتَلَهُ مِنْكُمْ مُتَعَمِّداً فَجَزاءٌ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْكُمْ هَدْياً بالِغَ الْكَعْبَةِ أَوْ كَفَّارَةٌ طَعامُ مَساكينَ أَوْ عَدْلُ ذلِكَ صِياماً لِيَذُوقَ وَبالَ أَمْرِهِ عَفَا اللهُ عَمَّا سَلَفَ وَ مَنْ عادَ فَيَنْتَقِمُ اللهُ مِنْهُ وَ اللهُ عَزيزٌ ذُو انْتِقامٍ [95]

اى كسانى ‌كه ايمان آورده‌ايد! در‌حال احرام، شكار نكنيد؛ و هر‌كس از شما از روى عمد آن را به قتل برساند، بايد كفّاره‌اى معادل آن از چهارپايان بدهد؛ [كفّاره‌اى] كه دو نفر عادل از شما، معادل بودن آن را تصديق‌ كنند؛ و به‌صورت قربانى به [حريم] كعبه برسد؛ يا [به‌جاى قربانى]، با اطعام مستمندان كفّاره دهد؛ يا معادل آن، روزه بگيرد، تا كيفر كار خود را بچشد. خداوند گذشته را عفو كرده ‌است. و هر‌كس تكرار ‌كند، خدا او را مجازات مى‌كند؛ و خداوند، توانا و داراى مجازات است.

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! درحال احرام، شکار نکنید؛ و هرکس از شما از روی عمد آن را به قتل برساند، باید کفّاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد

۱ -۱
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ وَ هُوَ مُحْرِمٌ نَعَامَهًًْ فَعَلَیْهِ بَدَنَهًٌْ وَ مِنْ حِمَارِ وَحْشٍ بَقَرَهًٌْ وَ مِنَ الظَّبْیِ شَاهًٌْ یَحْکُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْکُمْ وَ قَالَ عَدْلُهُ أَنْ یَحْکُمَ بِمَا رَأَی مِنَ الْحُکْمِ أَوْ صِیَامٌ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی هَدْیاً بالِغَ الْکَعْبَةِ وَ الصِّیَامُ لِمَنْ لَمْ یَجِدِ الْهَدْیَ فَصِیَامُ ثَلَاثَهًِْ أَیَّامٍ قَبْلَ التَّرْوِیَهًِْ بِیَوْمٍ وَ یَوْمَ التَّرْوِیَهًِْ وَ یَوْمَ عَرَفَهًَْ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکسی حیوانی را در حال احرام بکُشد، بر او واجب است قربانی‌ای مانند آن انجام دهد؛ اگر شترمرغ بود بجای آن شتر، و اگر گورخر بود، به‌جای آن گاو مادّه و اگر آهو بود، به‌جای آن گوسفندی بکشد که به آن از میان شما صاحب عدالتی حکم کند و فرمود: «عدل او در این است که حکمی را که به نظرش میرسد، بکند یا آنکه حکم به روزه کند؛ خداوند می‌فرماید: هَدْیًا بَالِغَ الْکَعبَةِ و روزه‌گرفتن برای کسی است که چیزی نداشته باشد که کفّاره قربانی را بپردازد. پس سه روز روزه بگیرد؛ البتّه یک روز قبل از یوم التّرویه، و یوم التّرویه، و روز عرفه.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۳۸
بحارالأنوار، ج۹۶، ص۱۵۷/ العیاشی، ج۱، ص۳۴۴/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۳، ص۷/ البرهان
۱ -۲
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَن أَبِی‌الصَّبَّاحِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی الصَّیْدِ وَ مَنْ قَتَلَهُ مِنْکُمْ مُتَعَمِّداً فَجَزاءٌ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ قَالَ فِی الظَّبْیِ شَاهًٌْ وَ فِی حِمَارِ وَحْشٍ بَقَرَهًٌْ وَ فِی النَّعَامَهًِْ جَزُورٌ.

امام صادق (علیه السلام)- ابوصبّاح گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی صید در این آیه: وَمَن قَتَلَهُ مِنکُم مُّتَعمِّدًا فَجَزَاء مِّثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعمِ پرسیدم. حضرت فرمود: «با کشتن آهو، یک گوسفند قربانی کند و با کشتن گورخر، یک گاو قربانی کند و با کشتن شتر مرغ، یک شتر قربانی کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۰
تهذیب الأحکام، ج۵، ص۳۴۱/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۱۵۶/ العیاشی، ج۱، ص۳۴۳/ فقه القرآن، ج۱، ص۳۱۱/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۳، ص۶/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۳
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- قَالَ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَجَزاءٌ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ قَالَ فِی النَّعَامَهًِْ بَدَنَهًٌْ وَ فِی حِمَارِ وَحْشٍ بَقَرَهًٌْ وَ فِی الظَّبْیِ شَاهًٌْ وَ فِی الْبَقَرَهًِْ بَقَرَهًٌْ.

امام صادق (علیه السلام)- فَجَزَاء مِّثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعمِ؛ با کشتن شتر مرغ، یک شتر و با کشتن گورخر، یک گاو و با کشتن آهو، یک گوسفند و با کشتن گاو، یک گاو قربانی کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۰
تهذیب الأحکام، ج۵، ص۳۴۱/ فقه القرآن، ج۱، ص۳۱۱/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۳، ص۵/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۴
(مائده/ ۹۵)

الباقر (علیه السلام)- عَن زُرارۀِِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ لاتَقْتُلُوا الصَّیْدَ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ وَ مَنْ قَتَلَهُ مِنْکُمْ مُتَعَمِّداً فَجَزاءٌ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ قَالَ مَنْ أَصَابَ نَعَامَهًًْ فَبَدَنَهًٌْ وَ مَنْ أَصَابَ حِمَاراً أَوْ شِبْهَهُ فَعَلَیْهِ بَقَرَهًٌْ وَ مَنْ أَصَابَ ظَبْیاً فَعَلَیْهِ شَاهًٌْ بَالِغَ الْکَعْبَهًِْ حَقّاً وَاجِباً عَلَیْهِ أَنْ یَنْحَرَ إِنْ کَانَ فِی حَجٍّ فَبِمِنًی حَیْثُ یَنْحَرُهُ النَّاسُ وَ إِنْ کَانَ فِی عُمْرَهًٍْ نَحَرَ بِمَکَّهًَْ وَ إِنْ شَاءَ تَرَکَهُ حَتَّی یَشْتَرِیَهُ بَعْدَ مَا یَقْدَمُ فَیَنْحَرَهُ فَإِنَّهُ یُجْزِی عَنْهُ.

امام باقر (علیه السلام)- زراره نقل می‌کند: امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: لاَ تَقْتُلُواْ الصَّیْدَ وَأَنتُمْ حُرُمٌ وَمَن قَتَلَهُ مِنکُم مُّتَعمِّدًا فَجَزَاء مِّثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعمِ فرمود: «هرکس شترمرغی را بکشد، باید یک شتر را قربانی کند و هرکس الاغ یا شبیه آن را بکشد، باید یک گاو را قربانی کند و هرکس آهویی را بکشد، باید گوسفندی را قربانی کند و به کعبه برساند. بر او حقّی واجب است که اگر در حجّ و در مِنا بود، زمانی که مردم قربانی می‌کنند، ذبح کند و اگر در عمره بود، در مکّه ذِبح کند و اگر خواست آنجا را ترک کند تا آن را بخرد، پس از اینکه بازگشت، آن را سر ببرد؛ این می‌تواند جایگزین آن شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۰
بحارالأنوار، ج۹۶، ص۱۵۶/ العیاشی، ج۱، ص۳۴۳/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۳، ص۶/ البرهان
۱ -۵
(مائده/ ۹۵)

الباقر (علیه السلام)- مَنْ أَصَابَ صَیْداً وَ هُوَ مُحْرِمٌ فَأَصَابَ جَزَاءً مِثْلَهُ مِنَ النَّعَمِ أَهْدَاهُ وَ إِنْ لَمْ یَجِدْ هَدْیاً کَانَ عَلَیْهِ أَنْ یَتَصَدَّقَ بِثَمَنِهِ.

امام باقر (علیه السلام)- هرکس درحال احرام صید کند، باید کفّاره‌ای معادل آن از چهار پایان قربانی بدهد و اگر قربانی پیدا نکرد، بر او واجب است که قیمت آن را صدقه بدهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۰
مستدرک الوسایل، ج۹، ص۲۵۰/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۱۶۱/ دعایم الإسلام، ج۱، ص۳۰۷
۱ -۶
(مائده/ ۹۵)

الرّضا (علیه السلام)- إِنْ أَصَابَ صَیْداً فَعَلَیْهِ الْجَزَاءُ مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ یَحْکُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْکُمْ هَدْیاً بالِغَ الْکَعْبَةِ إِنْ کَانَ صَیْدُهُ نَعَامَهًًْ فَعَلَیْهِ بَدَنَهًٌْ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَمَانِیَهًَْ عَشَرَ یَوْماً وَ إِنْ کَانَ حِمَارَ وَحْشٍ أَوْ بَقَرَهًَْ وَحْشٍ فَعَلَیْهِ بَقَرَهًٌْ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَإِطْعَامُ ثَلَاثِینَ مِسْکِیناً فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ تِسْعَهًِْ أَیَّامٍ وَ إِنْ کَانَ الصَّیْدُ مِنَ الظَّبْیِ فَعَلَیْهِ شَاهًٌْ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَإِطْعَامُ عَشَرَهًِْ مَسَاکِینَ فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَصِیامُ ثَلَاثَهًِْ أَیَّامٍ وَ إِنْ کَانَ الصَّیْدُ طَائِراً فَعَلَیْهِ دِرْهَمٌ وَ إِنْ کَانَ فَرْخاً فَعَلَیْهِ نِصْفُ دِرْهَمٍ وَ إِنْ کَانَ بَیْضاً أَوْ کَسَرَهَا أَوْ أَکَلَ فَعَلَیْهِ رُبُعُ دِرْهَمٍ وَ إِنْ کَانَ بِهِ أَذًی مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیَهًٌْ مِنْ صِیامٍ أَوْ صَدَقَهًٍْ أَوْ نُسُکٍ وَ النُّسُکُ شَاهًٌْ أَوْ إِطْعَامُ سِتَّهًِْ مَسَاکِینَ لِکُلِّ مِسْکِینٍ نِصْفُ صَاعٍ أَوْ صَوْمُ ثَلَاثَهًِْ أَیَّامٍ وَ مَنْ ظَلَّلَ عَلَی نَفْسِهِ وَ هُوَ مُحْرِمٌ فَعَلَیْهِ شَاهًٌْ أَوْ عَدْلُ ذَلِکَ صِیَاماً وَ هُوَ ثَلَاثَهًُْ أَیَّامٍ وَ مَنْ بَاتَ لَیَالِیَ مِنًی بِمَکَّهًَْ فَعَلَیْهِ لِکُلِّ لَیْلَهًٍْ دَمٌ یُهَرِیقُهُ وَ مَنْ کَانَ مُتَمَتِّعاً فَلَمْ یَجِدْ هَدْیاً فَعَلَیْهِ صِیَامُ ثَلَاثَهًِْ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَهًٍْ إِذَا رَجَعَ إِلَی أَهْلِهِ تِلْکَ عَشَرَهًٌْ کَامِلَهًٌْ.

امام رضا (علیه السلام)- اگر [درحال احرام] صید کند، باید کفّاره بدهد مِثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ یَحْکُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْکُمْ هَدْیاً بالِغَ الْکَعْبَةِ. اگر صیدش شتر مرغ باشد، شتری بر او واجب است و کسی که نیابد، باید به شصت فقیر غذا بدهد و اگر پیدا نکرد، باید هجده روز روزه بگیرد، و اگر خر وحشی یا گاو وحشی باشد، گاوی بر او واجب است و اگر پیدا نکرد، باید به سی فقیر غذا بدهد و اگر پیدا نکرد، باید نه روز روزه بگیرد، و اگر صید از آهوان باشد، یک گوسفند بر او واجب است و اگر پیدا نکرد، باید به هجده فقیر غذا بدهد، و اگر نتوانست، باید سه روز روزه بگیرد، و اگر صید، پرنده باشد، یک درهم بر او واجب است و اگر جوجه پرنده باشد، نصف درهم بر او واجب است و اگر تخم باشد یا آن را بشکند یا بخورد، ربع درهم بر او واجب است و اگر ناراحتی در سر داشت، [و ناچار بود سر خود را بتراشد]، باید فدیه و کفّاره‌ای از قبیل روزه یا صدقه یا گوسفندی بدهد! و «نُسُک»، گوسفند یا غذادادن به شش فقیر است که به هر فقیری نصف صاع (تقریبا یک کیلو و نیم) بدهد یا سه روز روزه بگیرد. و هرکس درحال احرام در سایه قرار بگیرد، یک گوسفند یا معادل آن، روزه که سه روز است بر او واجب است. و هرکس شب‌های منی را در مکّه بخوابد، برای هر شبی، خونی که بریزد [و قربانی که ذبح کند] بر او واجب است و هرکس در حجّ تمتّع باشد و قربانی پیدا نکند، سه روز در ایام حج، و هفت روز هنگامی‌که به‌سوی خانواده‌اش برگردد، روزه بر او واجب است. این، ده روز کامل است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۰
فقه الرضا (ص۲۷۲/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۱۴۷
۱ -۷
(مائده/ ۹۵)

الجواد (علیه السلام)- عَن مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَوْنٍ النَّصِیبِیِّ قَال لَمَّا أَرَادَ الْمَأْمُونُ أَنْ یُزَوِّجَ أَبَاجَعْفَرٍ مُحَمَّدَ‌بْنَ عَلِیِّ‌بْنِ‌مُوسَی (علیه السلام) ابْنَتَهُ أُمَّ الْفَضْلِ اجْتَمَعَ عَلَیْهِ أَهْلُ بَیْتِهِ الْأَدْنَیْنَ مِنْه ... وَ بَعَثُوا إِلَی یَحْیَی‌بْنِ‌أَکْثَمَ وَ أَطْمَعُوهُ فِی هَدَایَا أَنْ یَحْتَالَ عَلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) بِمَسْأَلَهًٍْ لَایَدْرِی کَیْفَ الْجَوَابُ فِیهَا عِنْدَ الْمَأْمُونِ إِذَا اجْتَمَعُوا لِلتَّزْوِیجِ فَلَمَّا حَضَرُوا وَ حَضَرَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالُوا یَا امیرالمؤمنین (علیه السلام) هَذَا یَحْیَی‌بْنُ‌أَکْثَمَ إِنْ أَذِنْتَ لَهُ سَأَلَ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ مَسْأَلَهًٍْ فَقَالَ الْمَأْمُونُ یَا یَحْیَی سَلْ أَبَاجَعْفَر (علیه السلام) عَنْ مَسْأَلَهًٍْ فِی الْفِقْهِ لِنَنْظُرَ کَیْفَ فِقْهُهُ فَقَالَ یَحْیَی یَا أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) أَصْلَحَکَ اللَّهُ مَا تَقُولُ فِی مُحْرِمٍ قَتَلَ صَیْداً فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) قَتَلَهُ فِی حِلٍّ أَوْ فِی حَرَمٍ عَالِماً أَوْ جَاهِلًا عَمْداً أَوْ خَطَأً عَبْداً أَوْ حُرّاً صَغِیراً أَوْ کَبِیراً مُبْدِئاً أَوْ مُعِیداً مِنْ ذَوَاتِ الطَّیْرِ أَوْ غَیْرِهَا مِنْ صِغَارِ الصَّیْدِ أَوْ مِنْ کِبَارِهَا مُصِرّاً عَلَیْهَا أَوْ نَادِماً بِاللَّیْلِ فِی وَکْرِهَا أَوْ بِالنَّهَارِ عِیَاناً مُحْرِماً لِلْحَجِّ أَوْ لِلْعُمْرَهًِْ قَالَ فَانْقَطَعَ یَحْیَی‌بْنُ‌أَکْثَمَ انْقِطَاعاً لَمْ یَخْفَ عَلَی أَهْلِ الْمَجْلِسِ وَ کَثُرَ النَّاسُ تَعَجُّباً مِنْ جَوَابِه ِ ... فَلَمَّا تَفَرَّقَ النَّاسُ قَالَ الْمَأْمُونُ یَا أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) إِنْ رَأَیْتَ أَنْ تُبَیِّنَ لَنَا مَا الَّذِی یَجِبُ عَلَی کُلِّ صِنْفٍ مِنْ هَذِهِ الْأَصْنَافِ الَّتِی ذَکَرْتَ فِی قَتْلِ الصَّیْدِ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) نَعَمْ یَا امیرالمؤمنین (علیه السلام) إِنَّ الْمُحْرِمَ إِذَا قَتَلَ صَیْداً فِی الْحِلِّ وَ الصَّیْدُ مِنْ ذَوَاتِ الطَّیْرِ مِنْ کِبَارِهَا فَعَلَیْهِ شَاهًٌْ وَ إِذَا أَصَابَهُ فِی الْحَرَمِ فَعَلَیْهِ الْجَزَاءُ مُضَاعَفاً وَ إِذَا قَتَلَ فَرْخاً فِی الْحِلِّ فَعَلَیْهِ حَمَلٌ قَدْ فُطِمَ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ قِیمَتُهُ لِأَنَّهُ لَیْسَ فِی الْحَرَمِ وَ إِذَا قَتَلَهُ فِی الْحَرَمِ فَعَلَیْهِ الْحَمَلُ وَ قِیمَتُهُ لِأَنَّهُ فِی الْحَرَمِ فَإِذَا کَانَ مِنَ الْوُحُوشِ فَعَلَیْهِ فِی حِمَارٍ وَحْشٍ بَدَنَهًٌْ وَ کَذَلِکَ فِی النَّعَامَهًِْ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَصِیَامُ ثَمَانِیَهًَْ عَشَرَ یَوْماً وَ إِنْ کَانَتْ بَقَرَهًًْ فَعَلَیْهِ بَقَرَهًٌْ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَعَلَیْهِ إِطْعَامُ ثَلَاثِینَ مِسْکِیناً فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَلْیَصُمْ تِسْعَهًَْ أَیَّامٍ وَ إِنْ کَانَ ظَبْیاً فَعَلَیْهِ شَاهًٌْ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَعَلَیْهِ إِطْعَامُ عَشَرَهًِْ مَسَاکِینَ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَصِیَامُ ثَلَاثَهًِْ أَیَّامٍ وَ إِنْ کَانَ فِی الْحَرَمِ فَعَلَیْهِ الْجَزَاءُ مُضَاعَفاً هَدْیاً بالِغَ الْکَعْبَةِ حَقّاً وَاجِباً عَلَیْهِ أَنْ یَنْحَرَهُ فَإِنْ کَانَ فِی حَجٍّ بِمِنًی حَیْثُ یَنْحَرُ النَّاسُ وَ إِنْ کَانَ فِی عُمْرَهًٍْ یَنْحَرُهُ بِمَکَّهًَْ وَ یَتَصَدَّقُ بِمِثْلِ ثَمَنِهِ حَتَّی یَکُونَ مُضَاعَفاً وَ کَذَلِکَ إِذَا أَصَابَ أَرْنَباً فَعَلَیْهِ شَاهًٌْ وَ إِذَا قَتَلَ الْحَمَامَهًَْ تَصَدَّقَ بِدِرْهَمٍ أَوْ یَشْتَرِی بِهِ طَعَاماً لِحَمَامِ الْحَرَمِ وَ فِی الْفَرْخِ نِصْفُ دِرْهَمٍ وَ فِی الْبَیْضَهًِْ رُبُعُ دِرْهَمٍ وَ کُلُّ مَا أَتَی بِهِ الْمُحْرِمُ بِجَهَالَهًٍْ فَلَا شَیْءَ عَلَیْهِ فِیهِ إِلَّا الصَّیْدَ فَإِنَّ عَلَیْهِ الْفِدَاءَ بِجَهَالَهًٍْ کَانَ أَوْ بِعِلْمٍ بِخَطَإٍ کَانَ أَوْ بِعَمْدٍ وَ کُلُّ مَا أَتَی الْعَبْدُ فَکَفَّارَتُهُ عَلَی صَاحِبِهِ بِمِثْلِ مَا یَلْزَمُ صَاحِبَهُ وَ کُلُّ مَا أَتَی بِهِ الصَّغِیرُ الَّذِی لَیْسَ بِبَالِغٍ فَلَا شَیْءَ عَلَیْهِ فِیهِ وَ إِنْ کَانَ مِمَّنْ عَادَ فَهُوَ مِمَّنْ یَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ لَیْسَ عَلَیْهِ کَفَّارَهًٌْ وَ النَّقِمَهًُْ فِی الْآخِرَهًِْ وَ إِنْ دَلَّ عَلَی الصَّیْدِ وَ هُوَ مُحْرِمٌ فَقَتَلَ فَعَلَیْهِ الْفِدَاءُ وَ الْمُصِرُّ عَلَیْهِ یَلْزَمُهُ بَعْدَ الْفِدَاءِ عُقُوبَهًٌْ فِی الْآخِرَهًِْ وَ النَّادِمُ عَلَیْهِ لَا شَیْءَ عَلَیْهِ بَعْدَ الْفِدَاءِ وَ إِذَا أَصَابَ لَیْلًا فِی وَکْرِهَا خَطَأً فَلَا شَیْءَ عَلَیْهِ إِلَّا أَنْ یَتَعَمَّدَهُ فَإِنْ تَعَمَّدَ بِلَیْلٍ أَوْ نَهَارٍ فَعَلَیْهِ الْفِدَاءُ وَ الْمُحْرِمُ لِلْحَجِّ یَنْحَرُ الْفِدَاءَ بِمِنًی حَیْثُ یَنْحَرُ النَّاسُ وَ الْمُحْرِمُ لِلْعُمْرَهًِْ یَنْحَرُ بِمَکَّهًْ.

امام جواد (علیه السلام)- محمّدبن‌عون نصیبی گوید: وقتی مأمون تصمیم گرفت دختر خود ام‌الفضل را به ازدواج حضرت جواد (علیه السلام) درآورد خویشاوندان نزدیک او پیش مأمون آمدند... از پی یحیی‌بن‌اکثم فرستاده او را به طمع انداختند و وعده‌هایی به او دادند تا سؤالی برای حضرت جواد (علیه السلام) ترتیب دهد که نتواند پاسخ آن را در حضور مأمون در مجلس ازدواج بدهد. مجلس آماده شد. همه حضور یافتند. امام جواد (علیه السلام) نیز حضور داشت. عبّاسیان رو به مأمون نموده گفتند: «اینک یحیی‌بن‌اکثم حاضر است اگر اجازه می‌فرمایید از اباجعفر (علیه السلام) مسأله‌ای را سؤال کند». مأمون گفت: «یحیی از اباجعفر (علیه السلام) مسأله‌ای فقهی بپرس تا بفهمیم اطّلاعات فقهی او چگونه است». یحیی گفت: «آقا بفرمایید حکم شخص محرمی که صید و شکاری را کشته باشد چیست»؟ امام جواد (علیه السلام) فرمود: «صید را در حلّ کشته یا در حرم؟ عالم بوده یا جاهل؟ عمداً بوده یا اشتباه؟ عبد بوده یا آزاد؟ صغیر بوده یا کبیر؟ دفعه‌ی اوّل او بوده یا برای چندمین بار این کار را کرده؟ صید پرنده بود یا غیر پرنده؟ از شکارهای کوچک بوده یا بزرگ؟ هنوز اصرار بر این کار دارد یا پشیمان شده؟ شب در آشیانه او را گرفته یا در روز آشکار؟ احرام برای حج بسته بوده یا برای عمره»؟ یحیی‌بن‌اکثم [در توضیحاتی‌که امام جواد از او پرسید و شقوق مختلف مسأله گیج شد] و نتوانست چیزی بگوید، به‌طوری که موقعیّت درخواست‌کنندگان و انتظار آن‌ها را هیچ توجهی نداشت. مردم نیز از جواب امام جواد (علیه السلام) متعجّب شدند ... وقتی مردم متفرّق شدند مأمون روی به امام جواد (علیه السلام) نموده گفت: «اگر صلاح بدانید برای ما توضیح بدهید که هرکدام از این شقوق مسأله که در صید حرم ذکر فرمودید چه حکمی دارد»؟ امام جواد (علیه السلام) فرمود: «بسیار خوب یا امیرالمؤمنین شخص محرم اگر شکاری را در حل (خارج حرم) از پرنده‌های بزرگ بکشد باید یک گوسفند قربانی کند، اگر همین کار را در حرم کرد باید دو برابر جریمه شود. اگر جوجه‌ای را بکشد باید یک برّه از شیر گرفته بدهد، قیمتش را نباید بپردازد چون در حرم نبوده امّا اگر در حرم بود باید یک برّه به اضافه‌ی قیمت آن بپردازد چون در حرم بوده. امّا اگر از وحوش بود [نه پرنده] در مورد گورخر یک شتر و همچنین در مورد شتر مرغ اگر قدرت مالی نداشت شصت نفر را طعام می‌دهد، درصورت نداشتن قدرت مالی هجده روز روزه می‌گیرد. اگر گاو وحشی بود باید یک گاو بکشد، اگر ندارد سی نفر را غذا بدهد، درصورتی‌که قدرت مالی نداشت نه روز روزه بدارد. اگر آهو بود باید یک گوسفند بکشد، اگر قدرت نداشت ده نفر را غذا می‌دهد درصورت عدم امکان سه روز روزه می‌گیرد و اگر در حرم چنین کرد جریمه او دو برابر می‌شود باید قربانی خود را به مکّه بیاورد و واجب است آن را نحر نماید و بکشد. درصورتی‌که در حج و منی بود در همان قربانگاهی که مردم قربانی می‌کنند قربانی خود را می‌کشد امّا اگر عمره انجام می‌داد باید در مکّه او را قربانی کند و معادل قیمت آن هم صدقه می‌دهد تا جریمه دو برابر داده باشد. همین‌طور اگر خرگوشی را صید کرد باید یک گوسفند بدهد امّا اگر کبوتری را صید کرد یک درهم صدقه می‌دهد یا به‌وسیله‌ی آن درهم غذا می‌خرد برای کبوتران حرم. در جوجه کبوتر نصف درهم و در تخم کبوتر یک‌چهارم درهم. محرم هرچه انجام داد از روی نادانی چیزی بر او نیست به‌جز صید که باید فدا بدهد چه عالم باشد و چه جاهل، خطا کرده باشد یا عمد. اگر محرم بنده باشد هرچه انجام دهد کفّاره‌ی آن به گردن آقا و سید و صاحب اوست. معادل آن مقداری که صاحبش جریمه می‌شود اگر صید کننده صغیر باشد چیزی بر او نیست. امّا درصورت تکرار صید از کسانی خواهد بود که خدا از او انتقام می‌گیرد، کفّاره‌ای نباید بپردازد، این انتقام در قیامت است. اگر صید را نشان داده باشد درحال احرام و صید کشته شود باید فدا بدهد و کسی که اصرار به این‌کار ورزد، علاوه بر فدا، عقوبت آخرت نیز هست کسی که بعد از قربانی‌دادن از عمل خود پشیمان گردد گناهی بر او نخواهد بود. اگر در شب میان آشیانه او را پیدا کرده باشد به‌صورت اشتباه چیزی بر او نیست مگر اینکه عمداً این کار را کرده باشد، اگر عمداً باشد چه در شب و چه در روز باید فدا بدهد. محرم برای انجام حج فدا را در منی قربانی‌می‌کند، در همان قربانگاه مردم، ولی کسی که برای عمره احرام بسته در مکّه می‌کشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۲
بحارالأنوار، ج۱۰، ص۳۸۳/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۱۴۹/ تحف العقول، ص۴۵۳/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۳، ص۱۵/ نورالثقلین
۱ -۸
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَن الْحَلَبِیِّ قَال سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الْأَرْنَبِ یُصِیبُهُ الْمُحْرِمُ فَقَالَ شَاهًٌْ هَدْیاً بالِغَ الْکَعْبَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- حلبی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی خرگوشی که محرمی آن را شکار کند سؤال کردم، امام گفت: «گوسفندی است که باید به‌عنوان قربانی به کعبه برسد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۴
وسایل الشیعهًْ، ج۱۳، ص۱۷
۱ -۹
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَمِیلٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی مُحْرِمٍ قَتَلَ نَعَامَهًًْ قَالَ عَلَیْهِ بَدَنَهًٌْ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً وَ قَالَ إِنْ کَانَ قِیمَهًُْ الْبَدَنَهًِْ أَکْثَرَ مِنْ إِطْعَامِ سِتِّینَ مِسْکِیناً لَمْ یَزِدْ عَلَی إِطْعَامِ سِتِّینَ مِسْکِیناً وَ إِنْ کَانَ قِیمَهًُْ الْبَدَنَهًِْ أَقَلَّ مِنْ إِطْعَامِ سِتِّینَ مِسْکِیناً لَمْ یَکُنْ عَلَیْهِ إِلَّا قِیمَهًُْ الْبَدَنَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- جمیل از یکی از شیعیان و او از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: «محرمی که شترمرغی را بکشد، شتر فربهی بر ذمّه دارد، و اگر نتواند، پس اطعام شصت مسکین. پس اگر قیمت شتر بیش از طعام شصت مسکین باشد چیزی بر طعام شصت مسکین افزوده نمی‌شود، و اگر قیمت شتر کمتر از طعام شصت مسکین باشد چیزی به جز قیمت شتر بر ذمّه او تعلق نمی‌گیرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۴
الکافی، ج۴، ص۳۸۶/ نورالثقلین
۱ -۱۰
(مائده/ ۹۵)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: فِی الْمُحْرِمِ إِذَا أَصَابَ صَیْداً فَوَجَبَ عَلَیْهِ الْفِدَاءُ فَعَلَیْهِ أَنْ یَنْحَرَهُ إِنْ کَانَ فِی الْحَجِّ بِمِنًی حَیْثُ یَنْحَرُ النَّاسُ فَإِنْ کَانَ فِی عُمْرَهًٍْ نَحَرَهُ بِمَکَّهًَْ وَ إِنْ شَاءَ تَرَکَهُ إِلَی أَنْ یَقْدَمَ فَیَشْتَرِیَهُ فَإِنَّهُ یُجْزِئُ عَنْهُ.

امام باقر (علیه السلام)- زراره نقل می‌کند: امام باقر (علیه السلام) در مورد مُحرم فرمود: «هنگامی که صیدی شکار کند، کفّاره بر او واجب می‌شود؛ اگر در حجّ بود باید آن را در منی قربانی کند آنجا که مردم قربانی می‌کنند و اگر در عمره بود، در مکّه قربانی می‌کند و اگر خواست آن را رها می‌کند تا بیاید و آن را بخرد و این کار از طرف آن کفایت می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۴
الکافی، ج۴، ص۳۸۴/ نورالثقلین
۱ -۱۱
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- الْمُحْرِمُ إِذَا قَتَلَ الصَّیْدَ فِی الْحِلِ فَعَلَیْهِ جَزَاؤُهُ یَتَصَدَّقُ بِالصَّیْدِ عَلَی مِسْکِینٍ فَإِنْ عَادَ وَ قَتَلَ صَیْداً لَمْ یَکُنْ عَلَیْهِ جَزَاؤُهُ فَیَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْه‌ُ.

امام صادق (علیه السلام)- انسان محرم وقتی‌که شکاری را در «حلّ» می‌کُشد، مجازات بر او واجب می‌شود. وی باید آن شکار را به فقیری ببخشد. پس اگر دوباره تکرار کرد و شکاری را کشت، بر او مجازات نیست؛ بلکه خداوند، خودش از او انتقام می‌گیرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۴
مستدرک الوسایل، ج۹، ص۲۸۰/ البرهان
۱ -۱۲
(مائده/ ۹۵)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ فِی الْمُحْرِمِ یُصِیبُ نَعَامَهًًْ عَلَیْهِ بَدَنَهًٌْ هَدْیاً بالِغَ الْکَعْبَهًِْ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ بَدَنَهًًْ أَطْعَمَ سِتِّینَ مِسْکِیناً فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی ذَلِکَ صَامَ ثَمَانِیَهًَْ عَشَرَ یَوْماً.

امام باقر (علیه السلام)- از امام باقر (علیه السلام) در مورد مُحرمی که شتر مرغی را شکار می‌کند روایت شده، فرمود: «شتری بر او واجب است هَدْیاً بالِغَ الْکَعْبَةِ و اگر شتری پیدا نکرد، به شصت فقیر غذا می‌دهد و اگر بر آن توانایی نداشت، هجده روز روزه می‌گیرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۴
بحارالأنوار، ج۹۶، ص۱۶۲
۱ -۱۳
(مائده/ ۹۵)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- هُوَ أَشْبَهُ الْأَشْیَاءِ بِهِ مِنَ النَّعَمِ إِنْ قَتَلَ نَعَامَهًًْ فَعَلَیْهِ بَدَنَهًٌْ حَکَمَ النَّبِیّ (صلی الله علیه و آله) ِذَلِکَ فِی الْبَدَنَهًِْ وَ إِنْ قَتَلَ أَرْوَی فَبَقَرَهًٌْ وَ إِنْ قَتَلَ غَزَالًا أَوْ أَرْنَباً فَشَاهًٌْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- «مِثل»، شبیه‌ترین چهارپایان به آن [حیوان شکار شده] است؛ اگر شترمرغی را کشت، شتری بر او واجب است. پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره‌ی شتر به آن حکم فرمود. و اگر بز کوهی را کشت، گاوی بر او واجب است و اگر غزال یا خرگوشی را کشت، گوسفندی بر او واجب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۶
فقه القرآن، ج۱، ص۳۰۷
۱ -۱۴
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- إِذَا أَحْرَمْتَ فَاتَّقِ قَتْلَ الدَّوَابِ کُلِّهَا إِلَّا الْأَفْعَی وَ الْعَقْرَبَ وَ الْفَأْرَهًَْ وَ أَمَّا الْفَأْرَهًُْ فَإِنَّهَا تُوهِی السِّقَاءَ وَ تُحْرِقُ عَلَی أَهْلِ الْبَیْتِ وَ أَمَّا الْعَقْرَبُ فَإِنَّ نَبِیَّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَدَّ یَدَهُ إِلَی حَجَرٍ فَلَسَعَتْهُ عَقْرَبٌ فَقَالَ لَعَنَکِ اللَّهُ لَا بَرّاً تَدَعِینَهُ وَ لَا فَاجِراً وَ الْحَیَّهًُْ إِذَا أَرَادَتْکَ فَاقْتُلْهَا وَ إِنْ لَمْ تُرِدْکَ فَلَا تُرِدْهَا وَ الْکَلْبُ الْعَقُورُ وَ السَّبُعُ إِذَا أَرَادَاکَ وَ إِنْ لَمْ یُرِیدَاکَ فَلَا تُرِدْهُمَا وَ الْأَسْوَدُ الْغَدَّارُ فَاقْتُلْهُ عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ ارْمِ الْغُرَابَ رَمْیاً عَنْ ظَهْرِ بَعِیرِکَ.

امام صادق (علیه السلام)- زمانی که محرم شدی، از کشتن تمامی جانداران به جز مار، عقرب، موش، بپرهیز. امّا موش را بکش زیرا مشک را پاره می‌کند و اهل خانه را از شدّت عطش می‌کشد. امّا عقرب، پس به درستی که نبی (صلی الله علیه و آله) دستش را به سوی حجرالأسود دراز کرد، پس عقربی او را نیش زد و آن حضرت فرمود: خدایت لعنت کند، نه مؤمن را وا می گذاری و نه فاجر را. و مار، اگر خواست تو را بگزد، او را بکش و اگر کاری با تو نداشت، تو هم با او کاری نداشته باش. سگ گزنده و حیوان درّنده هرگاه قصد تو را کردند، پس اگر کاری با تو نداشتند، تو هم کاری با آن‌ها نداشته باش. و مار سیاه خائن را در هر حال بکش و کَنِه را از پشت شترت کنار بنداز.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۶
علل الشرایع، ج۲، ص۴۵۸/ نورالثقلین
۱ -۱۵
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- یُقْتَلُ فِی الْحَرَمِ وَ الْإِحْرَامِ الْأَفْعَی وَ الْأَسْوَدُ الْغَدِرُ وَ کُلُ حَیَّهًِْ سَوْءٍ وَ الْعَقْرَبُ وَ الْفَأْرَهًُْ وَ هِیَ الْفُوَیْسِقَهًُْ وَ یُرْجَمُ الْغُرَابُ وَ الْحِدَأَهًُْ رَجْماً فَإِنْ عَرَضَ لَکَ لُصُوصٌ امْتَنَعْتَ مِنْهُمْ.

امام صادق (علیه السلام)- درحرم و در حال احرام افعی و مار سیاهرنگِ بزرگ مکّار و هر مار بد و عقرب و موش که فاسقی کوچک است کشته می‌شود. کلاغ و زغن سنگسار می‌شوند. اگر دزدانی به تو تعرّض کردند در برابر آن‌ها دفاع کن.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۶
الکافی، ج۴، ص۳۶۳/ نورالثقلین
۱ -۱۶
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- یَقْتُلُ الْمُحْرِمُ الزُّنْبُورَ وَ النَّسْرَ وَ الْأَسْوَدَ الْغَدِرَ وَ الذِّئْبَ وَ مَا خَافَ أَنْ یَعْدُوَ عَلَیْهِ وَ قَالَ الْکَلْبُ الْعَقُورُ هُوَ الذِّئْبُ.

امام صادق (علیه السلام)- مُحرم زنبور، کرکس، مار سیاه رنگ بزرگ مکّار، گرگ و هرچه را بترسد به او حمله کند می‌کُشد و فرمود: سگ هار همان گرگ است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۶
الکافی، ج۴، ص۳۶۳/ نورالثقلین
۱ -۱۷
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- کُلُّ مَا خَافَ الْمُحْرِمُ عَلَی نَفْسِهِ مِنَ السِّبَاعِ وَ الْحَیَّاتِ وَ غَیْرِهَا فَلْیَقْتُلْهُ فَإِنْ لَمْ یُرِدْکَ فَلَا تُرِدْهُ.

امام صادق (علیه السلام)- مُحرم باید هرچه را از درّنده‌ها و مارها و غیر آن دو که از آن می‌ترسد، بکشد. اگر به تو هجوم نیاورند، تو هم قصد آن‌ها را نکن.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۶
الکافی، ج۴، ص۳۶۳/ نورالثقلین
۱ -۱۸
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُعَاوِیَهًَْ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی الْمُحْرِمِ یَصِیدُ الطَّیْرَ قَالَ عَلَیْهِ الْکَفَّارَهًُْ فِی کُلِ مَا أَصَابَ.

امام صادق (علیه السلام)- معاویهًْ‌بن‌عمّار نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی مُحرمی که پرندهای را شکار می‌کند، فرمود: «در هر چیزی که شکار کند، واجب است که کفّاره‌اش را بپردازد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۶
الکافی، ج۴، ص۳۹۴/ نورالثقلین
۱ -۱۹
(مائده/ ۹۵)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ وَجَبَ عَلَیْهِ فِدَاءُ صَیْدٍ أَصَابَهُ مُحْرِماً فَإِنْ کَانَ حَاجّاً نَحَرَ هَدْیَهُ الَّذِی یَجِبُ عَلَیْهِ بِمِنًی وَ إِنْ کَانَ مُعْتَمِراً نَحَرَهُ بِمَکَّهًَْ قُبَالَهًَْ الْکَعْبَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس کفّاره‌ی صیدی که شکار کرده درحال احرام بر او واجب شود، اگر درحال انجام حجّ بود، قربانی‌اش را که بر او واجب شده در منی قربانی می‌کند و اگر درحال انجام عمره بود در مکّه مقابل کعبه قربانی می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۶
تهذیب الأحکام، ج۵، ص۳۷۳/ نورالثقلین

[کفّاره‌ای] که دو نفر عادل از شما، معادل‌بودن آن را تصدیق کنند

۲ -۱
(مائده/ ۹۵)

الباقر (علیه السلام)- عَن زُراره قال: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَحْکُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْکُمْ قَالَ الْعَدْلُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الْإِمَامُ (علیه السلام) مِنْ بَعْدِهِ ثُمَّ قَالَ هَذَا مِمَّا أَخْطَأَتْ بِهِ الْکُتَّابُ.

امام باقر (علیه السلام)- زراره گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیه «ذَوَا عدْلٍ مِّنکُمْ پرسیدم»، حضرت فرمود: «منظور از عدل، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امام پس از اوست». سپس فرمود: «این از چیزهایی است که نویسندگان درباره‌ی آن اشتباه کرده‌اند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۴، ص۲۴۸
الکافی، ج۴، ص۳۹۷/ بحارالأنوار، ج۹۶، ص۱۵۶/ العیاشی، ج۱، ص۳۴۳/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر